-
1 habeo
hăbĕo, ēre, bŭi, bĭtum - tr. qqf. intr. - - haben = habesne, Plaut. Ps. 1163; Trin. 89,- 964; Truc. 680 --- arch. habessit = habuerit, Cic. Leg. 2, 19 --- inf. passif haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111. - voir l'article habeo de Gaffiot. [st1]1 [-] avoir, posséder, garder, tenir; être maître de, tenir, contenir, retenir, renfermer. - habere fundum, Cic.: posséder un domaine. - habere sibi hereditatem, Cic.: garder pour soi un héritage. - habere aliquem collegam: avoir qqn pour collègue. - (animus) habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: (l'esprit) est maître de tout et lui-même n'a pas de maître. - habeo, non habeor a Laide, Cic. Fam. 9, 26, 2: je suis le maître et non l'esclave de Laïs. - jaculum quod manibus habemus, Ov.: le javelot que nous tenons à la main. - nihil epistula habebat, Cic.: la lettre ne renfermait rien. - fere totius ulterioris Hispaniae regio difficilem habet oppugnationem, Caes.: presque toute l'Espagne ultérieure présente une attaque difficile. - opinio manebat eum cum rege habere societatem, Nep.: on persistait à croire qu'il s'entendait bien avec le roi. - intr. - habere in Bruttiis, Cic.: avoir des propriétés dans le Bruttium. - habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis, Cic. Verr. 2, 3: il a de l'argent dans ses coffres, il a des maisons. - non habentes, Lact.: les indigents. - avec un adjectif ou un nom attribut. - aliquem sollicitum habere: [tenir qqn inquiet] = tenir qqn dans l'inquiétude. - mare infestum habere, Cic.: [tenir la mer infestée] = infester la mer. - obvium habere aliquem, Quint.: [avoir qqn en face, sur la route] rencontrer qqn. - Matonem et Pollionem inimicos habet Fadius, Cic. Fam. 9: Fadius a Maton et Pollion comme ennemis. - praeposteros habes tabellarios, Cic. Fam. 15: tu as des messagers qui agissent en dépit du bon sens. - aliquem collegam habere: avoir qqn comme collègue. - avec un participe c. attribut. - aciem instructam habere: tenir l'armée rangée en bataille. - aliquid cogitat et habet navem paratam, Cic. Fam. 9: il a quelque chose en tête et il a préparé un bateau. - regis salutem a senatu commendatam habebam, Cic.: j'avais du sénat la recommandation de sauver le roi. - aliquid cognitum (compertum, exploratum) habeo: je tiens qqch pour connu (assuré, certain). - aliquid perspectum habeo: je connais qqch à fond. - perfidiam Aeduorum perspectam habebat, Caes. BG. 7: il voyait bien la perfidie des Eduens. - Clodi animum perspectum habeo, cognitum, judicatum, Cic.: quant au caractère de Clodius, je l'ai sondé, étudié, jugé. - de Caesare satis dictum habebo, Cic. Phil. 5: j'en aurai assez dit sur César. - domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43, 194: tenir les passions sous le joug. - vectigalia redempta habere, Caes. BG. 1: avoir pris à ferme les impôts indirects. - neque ea res falsum (part. passé passif) me habuit: et cela ne m'a pas trompé. - habuit plebem in clientelas principum descriptam, Cic. Rep. 2: (Romulus) a voulu que la plèbe fût rangée dans la clientèle des hommes de haut rang. - avec un adj. verbal. - nihil excusandum habes, Tac.: tu n'as aucune excuse à donner. - sua voce respondendum habere, Tac.: avoir à répondre de vive voix. - enitendum habemus ut... Plin. Ep. 1: nous devons travailler à... - hoc habet: - [abcl]a - [il a ce coup] = il est touché (en parl. d'un gladiateur). - [abcl]b - il est pris (en parl. d'un amoureux). - [abcl]c - Plaut. ça va bien (le coup a porté). - hoc habet: repperi qui senem ducerem, Plaut. Most.: c'est gagné: j'ai trouvé comment faire marcher ce vieillard. [st1]2 [-] avoir en soi, avoir sur soi, porter (un vêtement...). - habere coronam in capite: porter une couronne sur la tête. - habere anulum in digito, Ter.: porter un anneau au doigt. - vestis bona quaerit haberi, Ov. Am. 1: un beau vêtement demande à être porté. [st1]3 [-] avoir pour conséquence, comporter, occasionner. - hoc nihil utilitatis habet: cela n'offre rien d'utile. - pons magnum circuitum habebat, Caes.: le pont occasionnait un long détour. [st1]4 [-] susciter (un sentiment), être l'objet de, éprouver, ressentir, supporter, endurer, subir. - laetitiam (timorem) habere: susciter la joie (la peur). - multi injurias gravius aequo habuere, Sall. C.: beaucoup ressentent les injustices plus vivement qu'il ne faudrait. - invidiam habere: être l'objet de l'envie. - suspicionem habere, Nep.: être soupçonné. - quae in praesens Tiberius civiliter habuit, Tac. An. 4: pour le moment, Tibère supporta cela en bon citoyen. - non tantum maleficium impune habendum, Tac. An. 3: on ne doit pas laisser impuni un tel forfait. - nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum, Liv. 7: il ne sut pas mauvais gré au fils de ce qu'il avait osé pour son père. [st1]5 [-] entrer en possession de, prendre, garder. - habere aliquid sibi (secum): prendre qqch pour soi. - formule de divorce - res tuas tibi habeas (habe, habeto): garde pour toi ce qui t'appartient (reprends ton bien). - mimulam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2: il ordonna à sa comédienne de reprendre ses effets (= de s'en aller). - res tuas habe: - [abcl]a - reprends ton bien (garde ce qui te revient). - [abcl]b - va-t-en, déloge. - haec tu tecum habeto, Cic.: garde cela pour toi (= sois discret). [st1]6 [-] tenir (une région...), occuper, gouverner, administrer, gérer. - rem publicam habere: administrer les affaires publiques. - Siciliam et Sardiniam per legatos habuit, Flor.: il fit administrer la Sicile par des gouverneurs. - urbem Romanam a principio reges habuere, Tac. An. 1: la ville de Rome fut d'abord gouvernée par des rois. - Hispaniae tribus (legionibus) habebantur, Tac. An. 4: L'Espagne était occupée par trois légions. [st1]7 [-] avoir dans son esprit, savoir, avoir à, pouvoir. - habes consilia nostra, Cic. Att. 5: tu connais mes intentions. - obscura est historia Romana, siquidem istius regis matrem habemus, ignoramus patrem, Cic. Rep. 2: l'histoire romaine est obscure: s'il est vrai que nous connaissons la mère de ce roi (Ancus), nous ne savons pas qui était son père. - sic habeto: sache-le bien. - habes rationem mei consilii, Cic. Fam. 9, 2, 4: tu sais la raison de ma conduite. - de Dolabella, si quid habes novi, facies me certiorem, Cic.: à propos de Dolabella, si tu sais quelque chose de nouveau, tiens-moi au courant. - habes de Vatinio, Cic. Fam. 1: voilà pour ce qui concerne Vatinius. - habere + inf.: avoir à, pouvoir. - cf. gr. οὐδὲν ἀντειπεῖν ἔχω: je n'ai rien à répondre. - habeo etiam dicere quem de ponte in Tiberim dejecerit, Cic. Am.: je peux même citer un homme qu'il a précipité du haut du pont dans le Tibre. - haec fere dicere habui de natura deorum, Cic. Nat. 3: voilà à peu près ce que j'avais à dire sur la nature des dieux. - de re publica nihil habeo ad te scribere, Cic. Att. 2, 22, 6: je n'ai rien à te dire de la république. - habere + inter. indir.: savoir. - de quibus habeo ipse quid sentiam, Cic. Nat. 3: je sais ce que je dois penser d'eux. - nihil habeo quid dicam: je ne sais que dire. - nihil habeo quod dicam: je n'ai rien à dire. - quo me conjectura ducat habeo, Cic. Fam. 9, 2, 4: je sais où me conduit ma conjecture. - quod exspectem istinc magis habeo quam quod ipse scribam, Cic. Att. 3, 10: j'ai plus de nouvelles à attendre de toi, là-bas, que moi, je n'en ai à t'écrire. [st1]8 [-] traiter (qqn), se conduire envers, tenir pour, regarder comme. - aliquem bene (male) habere: traiter bien (mal) qqn. - uti me habueris, Plaut.: comme tu m'auras traité. - eos habere necessarios: les traiter en amis intimes, les considérer comme des amis intimes. - satin' habes, si feminarum nulla'st quam aeque diligam? Plaut. Amph.: [ne considères-tu pas comme assez...] ne te suffit-il pas que tu sois pour moi la plus chère des femmes? - id quidem nostris moribus nefas habetur, Nep.: ce (genre d'union), selon nos moeurs, est considéré comme abominable. - aliquem pro amico (pro hoste) habere: regarder qqn comme ami (comme ennemi). - habere pro certo: tenir pour certain. - incognita habere pro cognitis, Cic. Off. 1, 18: tenir pour connu l'inconnu. - habere aliquem amici loco (in amici loco, in amici numero ou amici numero): traiter qqn comme un ami. - habere aliquid pro nihilo: ne faire aucun cas de qqch. - avec un gén. de prix. - habere aliquid magni: faire grand cas de qqch. - non habeo nauci aliquem, Cic.: je ne fais aucun cas de qqn. - habitus magnae auctoritatis, Caes.: considéré comme un homme de grande considération. - avec datif. - eam rem habere religioni, Cic.: se faire un scrupule de cela. - aliquem ludibrio habere: se moquer de qqn. - virtutem ludibrio habere: se moquer de la vertu, tourner la vertu en dérision. - aliquid honori habere: s'honorer de qqch, considérer qqch comme un titre d'honneur. - habere rem publicam quaestui: trafiquer de la chose publique. - au passif être regardé comme, passer pour. - militibus habebatur fortissimus (compl. d'agent au dat. après habeor): il était regardé comme très brave par les soldats. - omnes et dicuntur et habentur tyranni qui... Nep.: on les appelle tyrans et ils passent pour tels tous ceux qui... - ea spolia opima habentur, quae... Liv.: ces dépouilles passent pour opimes, qui... [st1]9 - tr. et intr. - tenir (un lieu), détenir, occuper, habiter, demeurer. - hanc habeo sedem, Ov.: j'habite cette demeure. - in delubro habere, Varr.: habiter dans un temple. - qui Syracusis habet, Plaut.: qui habite à Syracuse. - quis istic habet? Plaut. Bacch.: qui demeure là? [st1]10 [-] passer (le temps...). - in obscuro vitam habere: passer sa vie dans l'obscurité. - habere aetatem procul a republica, Sall. C. 4, 1: passer sa vie loin de la république. [st1]11 [-] faire, exécuter; tenir (une assemblée), convoquer. - habere supplicationes: faire des prières publiques. - habere delectum: procéder à une levée de troupes. - habere delectum + gén.: faire un choix entre. - habere contionem: tenir une assemblée, prononcer une harangue. - habere senatum: tenir la séance du sénat. - habere comitia: tenir (présider) les comices. - habere orationem: prononcer un discours. - verba habere: tenir des propos, prononcer des paroles. [st1]12 [-] soigner, entretenir. - qui cultus habendo sit pecori, hinc canere incipiam, Virg. G. 1: quelle sollicitude il faut apporter au troupeau que l'on doit soigner, voilà ce que maintenant je vais chanter. [st1]13 [-] se trouver, être dans tel ou tel état. - (se) habere: se trouver, être. - graviter se habere, Cic.: être gravement malade. - ego me bene habeo: moi, je vais bien (je me porte bien). - bene habet: tout va bien, c'est bon, c'est bien. - sic (ita) res habet: il en est ainsi (voilà où en sont les choses). - cf. gr. οὕτως ἔχει [s.-ent. τὰ πράγματα]: il en est ainsi. - sic habemus, Cic.: voilà dans quelles situation nous nous trouvons. - male se res habet, Cic.: les choses vont mal. - Tullia recte valet; Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9: Tullia va bien; Térentia s'est moins bien portée. - sic profecto se res habet ut: les choses vont de telle façon que.* * *hăbĕo, ēre, bŭi, bĭtum - tr. qqf. intr. - - haben = habesne, Plaut. Ps. 1163; Trin. 89,- 964; Truc. 680 --- arch. habessit = habuerit, Cic. Leg. 2, 19 --- inf. passif haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111. - voir l'article habeo de Gaffiot. [st1]1 [-] avoir, posséder, garder, tenir; être maître de, tenir, contenir, retenir, renfermer. - habere fundum, Cic.: posséder un domaine. - habere sibi hereditatem, Cic.: garder pour soi un héritage. - habere aliquem collegam: avoir qqn pour collègue. - (animus) habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: (l'esprit) est maître de tout et lui-même n'a pas de maître. - habeo, non habeor a Laide, Cic. Fam. 9, 26, 2: je suis le maître et non l'esclave de Laïs. - jaculum quod manibus habemus, Ov.: le javelot que nous tenons à la main. - nihil epistula habebat, Cic.: la lettre ne renfermait rien. - fere totius ulterioris Hispaniae regio difficilem habet oppugnationem, Caes.: presque toute l'Espagne ultérieure présente une attaque difficile. - opinio manebat eum cum rege habere societatem, Nep.: on persistait à croire qu'il s'entendait bien avec le roi. - intr. - habere in Bruttiis, Cic.: avoir des propriétés dans le Bruttium. - habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis, Cic. Verr. 2, 3: il a de l'argent dans ses coffres, il a des maisons. - non habentes, Lact.: les indigents. - avec un adjectif ou un nom attribut. - aliquem sollicitum habere: [tenir qqn inquiet] = tenir qqn dans l'inquiétude. - mare infestum habere, Cic.: [tenir la mer infestée] = infester la mer. - obvium habere aliquem, Quint.: [avoir qqn en face, sur la route] rencontrer qqn. - Matonem et Pollionem inimicos habet Fadius, Cic. Fam. 9: Fadius a Maton et Pollion comme ennemis. - praeposteros habes tabellarios, Cic. Fam. 15: tu as des messagers qui agissent en dépit du bon sens. - aliquem collegam habere: avoir qqn comme collègue. - avec un participe c. attribut. - aciem instructam habere: tenir l'armée rangée en bataille. - aliquid cogitat et habet navem paratam, Cic. Fam. 9: il a quelque chose en tête et il a préparé un bateau. - regis salutem a senatu commendatam habebam, Cic.: j'avais du sénat la recommandation de sauver le roi. - aliquid cognitum (compertum, exploratum) habeo: je tiens qqch pour connu (assuré, certain). - aliquid perspectum habeo: je connais qqch à fond. - perfidiam Aeduorum perspectam habebat, Caes. BG. 7: il voyait bien la perfidie des Eduens. - Clodi animum perspectum habeo, cognitum, judicatum, Cic.: quant au caractère de Clodius, je l'ai sondé, étudié, jugé. - de Caesare satis dictum habebo, Cic. Phil. 5: j'en aurai assez dit sur César. - domitas habere libidines, Cic. de Or. 1, 43, 194: tenir les passions sous le joug. - vectigalia redempta habere, Caes. BG. 1: avoir pris à ferme les impôts indirects. - neque ea res falsum (part. passé passif) me habuit: et cela ne m'a pas trompé. - habuit plebem in clientelas principum descriptam, Cic. Rep. 2: (Romulus) a voulu que la plèbe fût rangée dans la clientèle des hommes de haut rang. - avec un adj. verbal. - nihil excusandum habes, Tac.: tu n'as aucune excuse à donner. - sua voce respondendum habere, Tac.: avoir à répondre de vive voix. - enitendum habemus ut... Plin. Ep. 1: nous devons travailler à... - hoc habet: - [abcl]a - [il a ce coup] = il est touché (en parl. d'un gladiateur). - [abcl]b - il est pris (en parl. d'un amoureux). - [abcl]c - Plaut. ça va bien (le coup a porté). - hoc habet: repperi qui senem ducerem, Plaut. Most.: c'est gagné: j'ai trouvé comment faire marcher ce vieillard. [st1]2 [-] avoir en soi, avoir sur soi, porter (un vêtement...). - habere coronam in capite: porter une couronne sur la tête. - habere anulum in digito, Ter.: porter un anneau au doigt. - vestis bona quaerit haberi, Ov. Am. 1: un beau vêtement demande à être porté. [st1]3 [-] avoir pour conséquence, comporter, occasionner. - hoc nihil utilitatis habet: cela n'offre rien d'utile. - pons magnum circuitum habebat, Caes.: le pont occasionnait un long détour. [st1]4 [-] susciter (un sentiment), être l'objet de, éprouver, ressentir, supporter, endurer, subir. - laetitiam (timorem) habere: susciter la joie (la peur). - multi injurias gravius aequo habuere, Sall. C.: beaucoup ressentent les injustices plus vivement qu'il ne faudrait. - invidiam habere: être l'objet de l'envie. - suspicionem habere, Nep.: être soupçonné. - quae in praesens Tiberius civiliter habuit, Tac. An. 4: pour le moment, Tibère supporta cela en bon citoyen. - non tantum maleficium impune habendum, Tac. An. 3: on ne doit pas laisser impuni un tel forfait. - nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum, Liv. 7: il ne sut pas mauvais gré au fils de ce qu'il avait osé pour son père. [st1]5 [-] entrer en possession de, prendre, garder. - habere aliquid sibi (secum): prendre qqch pour soi. - formule de divorce - res tuas tibi habeas (habe, habeto): garde pour toi ce qui t'appartient (reprends ton bien). - mimulam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2: il ordonna à sa comédienne de reprendre ses effets (= de s'en aller). - res tuas habe: - [abcl]a - reprends ton bien (garde ce qui te revient). - [abcl]b - va-t-en, déloge. - haec tu tecum habeto, Cic.: garde cela pour toi (= sois discret). [st1]6 [-] tenir (une région...), occuper, gouverner, administrer, gérer. - rem publicam habere: administrer les affaires publiques. - Siciliam et Sardiniam per legatos habuit, Flor.: il fit administrer la Sicile par des gouverneurs. - urbem Romanam a principio reges habuere, Tac. An. 1: la ville de Rome fut d'abord gouvernée par des rois. - Hispaniae tribus (legionibus) habebantur, Tac. An. 4: L'Espagne était occupée par trois légions. [st1]7 [-] avoir dans son esprit, savoir, avoir à, pouvoir. - habes consilia nostra, Cic. Att. 5: tu connais mes intentions. - obscura est historia Romana, siquidem istius regis matrem habemus, ignoramus patrem, Cic. Rep. 2: l'histoire romaine est obscure: s'il est vrai que nous connaissons la mère de ce roi (Ancus), nous ne savons pas qui était son père. - sic habeto: sache-le bien. - habes rationem mei consilii, Cic. Fam. 9, 2, 4: tu sais la raison de ma conduite. - de Dolabella, si quid habes novi, facies me certiorem, Cic.: à propos de Dolabella, si tu sais quelque chose de nouveau, tiens-moi au courant. - habes de Vatinio, Cic. Fam. 1: voilà pour ce qui concerne Vatinius. - habere + inf.: avoir à, pouvoir. - cf. gr. οὐδὲν ἀντειπεῖν ἔχω: je n'ai rien à répondre. - habeo etiam dicere quem de ponte in Tiberim dejecerit, Cic. Am.: je peux même citer un homme qu'il a précipité du haut du pont dans le Tibre. - haec fere dicere habui de natura deorum, Cic. Nat. 3: voilà à peu près ce que j'avais à dire sur la nature des dieux. - de re publica nihil habeo ad te scribere, Cic. Att. 2, 22, 6: je n'ai rien à te dire de la république. - habere + inter. indir.: savoir. - de quibus habeo ipse quid sentiam, Cic. Nat. 3: je sais ce que je dois penser d'eux. - nihil habeo quid dicam: je ne sais que dire. - nihil habeo quod dicam: je n'ai rien à dire. - quo me conjectura ducat habeo, Cic. Fam. 9, 2, 4: je sais où me conduit ma conjecture. - quod exspectem istinc magis habeo quam quod ipse scribam, Cic. Att. 3, 10: j'ai plus de nouvelles à attendre de toi, là-bas, que moi, je n'en ai à t'écrire. [st1]8 [-] traiter (qqn), se conduire envers, tenir pour, regarder comme. - aliquem bene (male) habere: traiter bien (mal) qqn. - uti me habueris, Plaut.: comme tu m'auras traité. - eos habere necessarios: les traiter en amis intimes, les considérer comme des amis intimes. - satin' habes, si feminarum nulla'st quam aeque diligam? Plaut. Amph.: [ne considères-tu pas comme assez...] ne te suffit-il pas que tu sois pour moi la plus chère des femmes? - id quidem nostris moribus nefas habetur, Nep.: ce (genre d'union), selon nos moeurs, est considéré comme abominable. - aliquem pro amico (pro hoste) habere: regarder qqn comme ami (comme ennemi). - habere pro certo: tenir pour certain. - incognita habere pro cognitis, Cic. Off. 1, 18: tenir pour connu l'inconnu. - habere aliquem amici loco (in amici loco, in amici numero ou amici numero): traiter qqn comme un ami. - habere aliquid pro nihilo: ne faire aucun cas de qqch. - avec un gén. de prix. - habere aliquid magni: faire grand cas de qqch. - non habeo nauci aliquem, Cic.: je ne fais aucun cas de qqn. - habitus magnae auctoritatis, Caes.: considéré comme un homme de grande considération. - avec datif. - eam rem habere religioni, Cic.: se faire un scrupule de cela. - aliquem ludibrio habere: se moquer de qqn. - virtutem ludibrio habere: se moquer de la vertu, tourner la vertu en dérision. - aliquid honori habere: s'honorer de qqch, considérer qqch comme un titre d'honneur. - habere rem publicam quaestui: trafiquer de la chose publique. - au passif être regardé comme, passer pour. - militibus habebatur fortissimus (compl. d'agent au dat. après habeor): il était regardé comme très brave par les soldats. - omnes et dicuntur et habentur tyranni qui... Nep.: on les appelle tyrans et ils passent pour tels tous ceux qui... - ea spolia opima habentur, quae... Liv.: ces dépouilles passent pour opimes, qui... [st1]9 - tr. et intr. - tenir (un lieu), détenir, occuper, habiter, demeurer. - hanc habeo sedem, Ov.: j'habite cette demeure. - in delubro habere, Varr.: habiter dans un temple. - qui Syracusis habet, Plaut.: qui habite à Syracuse. - quis istic habet? Plaut. Bacch.: qui demeure là? [st1]10 [-] passer (le temps...). - in obscuro vitam habere: passer sa vie dans l'obscurité. - habere aetatem procul a republica, Sall. C. 4, 1: passer sa vie loin de la république. [st1]11 [-] faire, exécuter; tenir (une assemblée), convoquer. - habere supplicationes: faire des prières publiques. - habere delectum: procéder à une levée de troupes. - habere delectum + gén.: faire un choix entre. - habere contionem: tenir une assemblée, prononcer une harangue. - habere senatum: tenir la séance du sénat. - habere comitia: tenir (présider) les comices. - habere orationem: prononcer un discours. - verba habere: tenir des propos, prononcer des paroles. [st1]12 [-] soigner, entretenir. - qui cultus habendo sit pecori, hinc canere incipiam, Virg. G. 1: quelle sollicitude il faut apporter au troupeau que l'on doit soigner, voilà ce que maintenant je vais chanter. [st1]13 [-] se trouver, être dans tel ou tel état. - (se) habere: se trouver, être. - graviter se habere, Cic.: être gravement malade. - ego me bene habeo: moi, je vais bien (je me porte bien). - bene habet: tout va bien, c'est bon, c'est bien. - sic (ita) res habet: il en est ainsi (voilà où en sont les choses). - cf. gr. οὕτως ἔχει [s.-ent. τὰ πράγματα]: il en est ainsi. - sic habemus, Cic.: voilà dans quelles situation nous nous trouvons. - male se res habet, Cic.: les choses vont mal. - Tullia recte valet; Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9: Tullia va bien; Térentia s'est moins bien portée. - sic profecto se res habet ut: les choses vont de telle façon que.* * *Habeo, habes, habui, habitum, pen. cor. habere. Plau. Avoir.\Habere. Plaut. Traicter.\Is vti tu me hic habueris, perinde illum illic curauerit. Plaut. Ainsi que tu me traicteras, Ainsi que tu me feras.\Nunquam secus habui illam, ac si ex me esset nata. Terent. Jamais je ne la traictay autrement, que si elle eust esté ma fille.\- semper parce ac duriter Se habere. Terent. Vivre chichement.\Nimium te habui delicatam. Plaut. Je t'ay traictee trop delicatement.\AEgre habere. Liu. Estre marri.\Habet illum arcte, contenteque. Plaut. Elle le tient de court, En subjection.\Quae res eos magno diuturnoque bello inter se habuit. Sallust. Les entreteint en guerre.\Habet eos somnus. Ouid. Ils dorment.\Antiqui tales aegros in tenebris habebant. Celsus. Les tenoyent en lieux obscurs.\Habere aliquem in luce, vel lumine. Cels. Le tenir en lieu cler et au jour.\Habere. Habiter Demourer.\Qui mortales in initio Africam habuerint. Sallust. Ont habité en Afrique au commencement.\Habet se erga aedem. Plaut. Elle demeure, etc.\- meretrix Quae hic habet. Plaut. Qui demeure ci.\De Rep. nihil habeo ad te scribere. Cic. Je n'ay rien que je te puisse escrire.\Habere, Reputer, Estimer. Quintil. An habendum sit adulterium in lupanari.\Haec habui de amicitia quae dicerem. Ci. Voila ce que je scavoye pour vous dire, touchant le faict d'amitié.\Sicuti pleraque mortalium habentur. Sallust. Comme la plus part des choses mortelles se conduisent, ou comme advient le plus souvent aux choses humaines, ou és choses de ce monde.\Quid habeo aliud deos immortales precari, quam vt, etc. Sueton. Quelle autre requeste ay je à faire à Dieu, Qu'ay je autre chose à prier à Dieu, Que doy je autre chose prier à Dieu, sinon que, etc.\Audire habeo quid hic sentiat. Cic. J'ay à ouir.\Quum deponendum haberet. Pli. Quand il falloit qu'elle l'ostast.\Praecipendum habeo. Colum. J'ay à commander.\Respondendum habere. Tacit. Avoir à respondre.\Vt ante Cal. Sex. omnes decumas ad aquam deportatas haberent. Cic. Qu'ils eussent porté sur le bord.\Habere accessum ad aliquem. Colu. Avoir accez et entree.\Eo die acerbum habuimus Curionem. Cice. Nous fut fort contraire.\Aditum habere dicitur locus. Caes. Avoir passage pour entrer.\Aditum ad aliquem, per translationem. Caes. Avoir entree et facile accez.\Habet haec res admirationem. Plin. Elle ha quelque cas dont on s'esmerveille.\Habere aetatem procul a Rep. Sallust. Passer son aage sans se mesler des affaires publiques.\Habere bene aetatem suam. Plaut. Se bien traicter.\Quos habuit amantissimos sui. Cic. Qui ont esté grandement ses amis.\Habere pro ancilla. Plaut. Ne hanc ille habeat pro ancilla sibi. Qu'il ne s'en serve pour chambriere.\Animum alienum ab aliquo habere. Cic. Estre courroucé contre quelqu'un. \ Bonum animum. Liu. Avoir bon courage.\Habe quietum animum. Plaut. Ne te soulcie.\Tantummodo in animis habetote, non me, etc. Sallu. Estimez et pensez.\Hoc neque transire habebat in animo, neque, etc. Caes. Il n'avoit point d'affection de, etc.\Istum exhaeredare in animo habebat. Cic. Il avoit en la fantasie de, etc. Il avoit affection et volunté de, etc.\Sic in animo habeto, vti ne cupide emas. Cato. Ayes ceste fantasie de, etc. Ayes en memoire et souvenance de, etc.\Anxium me haec res habet. Plin. iunior. Me chagrine et me tient en soulci.\Semper eos accolae Galli in armis habebant. Liu. Les contraignoyent d'estre tousjours en armes et se tenir sur leurs gardes.\Disserendi artem nullam habuit. Cicero. Il ne scavoit point l'art de disputer.\Vana sunt ista, quae nos attonitos habent. Seneca. Qui nous rendent esbahiz et estonnez, Qui nous estonnent.\Auratam mulierem habere. Plaut. La bien garnir de dorures.\Authorem habere aliquem. Terent. Ensuyvre.\Quo maiorem authoritatem haberet oratio. Ci. Qu'elle fust plus grave et de plus d'authorité.\Authoritatem apud aliquem habere. Caes. Avoir credit envers aucun, Estre prisé et estimé par aucun.\Minimam authoritatem habere. Cic. Estre en fort petite estime, N'avoir point d'authorité envers aucun.\Belle habere. Cic. Se porter bien.\Bene habet. Liu. Tout va bien, Tout se porte bien, C'est bien faict.\Pro beneficio habere. Brutus Ciceroni. Estimer plaisir ou bien faict.\Quae nihil aliud in bonis habet, nisi honestum. Cice. Qui parmi les biens ne met autre chose fors ce qui est honneste.\Voluptas in rebus bonis habenda non est. Cic. Il ne la fault pas compter au nombre des bonnes choses, Ne doibt pas estre comptee, etc.\Bonum caelum ager habere dicitur. Cato. Quand l'air en est sain.\Quum Caesar ad oppidum castra haberet. Cic. Pendant qu'il avoit son camp, ou campoit devant, etc.\Castra in radicibus Amani habuimus apud aras Alexandri quatriduum. Cic. Nous campasmes.\Casum habere, dicitur res aliqua. Cic. Estre en dangier.\Causam habere. Caes. Avoir occasion et cause.\Censum. Caesar. Cic. Faire le denombrement des hommes, Mettre par compte et denombrement combien il y a de gens en une ville ou contree.\Certandum habere. Plin. iunior. Avoir à debatre et desmesler quelque chose.\Certamen cum aliquo. Liu. Magno certamine cum Praetore habito, tenuerunt causam. Apres avoir long temps debatu avec le Preteur, ils gaignerent leur cause.\Certi aliquid habere. Cic. Avoir quelque certitude et asseurance de quelque chose.\Certam rem habere. Cic. Scavoir certainement.\Pro certo. Cic. Scavoir certainement.\Charum aliquem habere. Terent. L'aimer.\Quae in praesens Tiberius ciuiliter habuit. Tacit. Porta et endura civilement.\Nullam mei cogitationem habuit. Seneca. Il n'a point eu d'esgard à moy.\Cognitam amicitiam. Cic. Quam nec vsu, nec ratione habent cognitam. De laquelle n'ont aucune congnoissance, ne par usage, ne par apprentissage.\Crebra inter se colloquia milites habebant. Caes. Ils parlementoyent souvent ensemble.\Comitia habere. Sallust. Faire assemblee de peuple pour traicter des affaires publiques, ou pour eslire quelque Magistrat.\Matrem meosque tibi commendatos habe. Trebonius ad Ciceronem. Ayes les pour recommandez.\Commercium cum aliquo habere. Cic. Avoir quelque affaire, accointance, trafique, ou intelligence avec aucun.\Quatuor frondarias fiscinas complere in die iustum habet. Plin. C'est sa tasche d'emplir, etc. Il doibt emplir, etc.\Compertum habere. Liu. Scavoir certainement.\Comprehensam animo sententiam aliquam. Cic. Tenir et embrasser une opinion.\Nihil comprehensi habere. Cic. N'avoir rien sceu comprendre.\Concilium habere. Plaut. Quand le magistrat assemble une partie du peuple pour traicter des affaires publiques.\Extemplo Gallorum et Ligurum concilium habuit. Liu. Il assembla les, etc.\Conscientiam conditionis suae. Traianus ad Plinium. Avoir congnoissance de son estat.\Nequem conscium suorum haberet. Liu. A fin que nul des siens ne sceust son secret.\Consilium habere. Caes. Consulter.\In consilio aliquem habere. Plin. iunior. Avoir aucun au nombre de son conseil, ou pour son conseil.\Vt intrantium, exeuntiumque conspectum habeat. Colu. A fin qu'il voye ceulx qui entreront et sortiront.\Constitutum habere. Caelius ad Ciceronem. Avoir proposé, deliberé, et arresté.\Controuersias habere. Caes. Avoir debat et estre en different de quelque chose avec aucun.\Ii perpetuas controuersias inter se habebant, vter alteri anteferretur. Caes. Ils avoyent continuelle noise et debat sans cesse entre eulx qui, etc.\Conuiuium. Plin. Faire banquet à autruy.\Eos couenire habeo, quos cognoui. Cic. Il fault que je parle à ceulx que j'ay congneu, ou J'ay à parler à, etc.\Meam culpam habeto, nisi perexcruciauero. Plaut. Di que c'est ma faulte si, etc.\Cultu liberali aliquem habere. Liu. Le vestir et traicter honnestement et en enfant de bonne maison.\Curae rem aliquam habere. Plautus. Soigner d'elle, En avoir soing, L'avoir pour recommandee.\Boues maxima diligentia curatos habeto. Cato. Ayes soing que les boeufs soyent bien pensez soingneusement.\Curam vestri habeo. Gell. J'ay soing de vous.\Nam et Asiae reges serendi curam habuerunt. Plin. Ils se sont meslez eulx mesmes, et ont eu soing de semer.\In cura aliquid habere. Plin. Avoir soing de quelque chose.\Cursum secundum habere dicuntur naues. Caes. Quand elles ne trouvent point d'empeschement en leur navigation.\In custodia aliquem. Liu. Le tenir en prison.\Neque te in decurionibus habebam. Cic. Je ne pensoye pas que tu fusses Decurio.\Delectum habere. Cic. Avoir le chois, Eslire, Choisir.\Delectum habere. Caes. Faire amas de gens de guerre, et prendre d'entre eulx ceulx qui sont les plus propres pour la guerre.\In deliciis habere Cic. Aimer fort, et y prendre grand plaisir.\Habere in deliciis. Senec. Traicter delicatement.\Derelictui vineam habere. Gell. Ne tenir compte de sa vigne, et la laisser sans labourer.\Pro derelicto. Cic. Tenir aucune chose pour delaissee.\Despicatum. Terent. Despriser et ne tenir compte d'aucun.\De Caesare satis dictum habeo. Cic. J'ay assez dict.\Haec fere dicere habui de natura deorum. Cic. Voila que je scavoye pour vous dire quant à la nature des dieux.\Pro non dicto habere. Liu. Tenir pour non dict, Estimer autant que s'il n'en avoit esté rien dict.\- is me dignum cui concrederet Habuit. Plaut. Il m'a estimé digne.\Currenti atque properanti, haud quisquam dignum habet decedere. Plaut. Il n'y a nul qui daigne, etc.\Dignitatem alicui habere. Plin. Faire estime d'aucun, L'avoir en estime et reputation.\Verbum ipsum voluptatis non habet dignitatem. Cice. N'est pas honneste.\Diligentiam in re aliqua. Cic. Avoir soing de quelque chose.\Antiqua disciplina milites habuerat. Tacit. Il avoit traicté et entretenu ses gensdarmes selon l'ancienne discipline militaire.\Disputationem habere. Cic. Disputer.\Habeat meipsum sibi documento. Cic. Qu'il me prenne pour exemple.\An tu dubium habebis, etiam sancte quum ego iurem tibi? Plaut. Doubteras tu, etc.\Non habuit dubium quin, etc. Hirtius. Il ne doubta point.\Haec autem habere dubia, neque, etc. Avoir en doubte.\Pro haud dubio habere. Liu. Croire pour tout certain.\Habere alicui editionem. Plaut. Luy faire un edict.\Psilothri effectum habet. Plin. Il ha l'effect et la vertu de Psilothrum.\Habere effectum, Participium. Caesar. Avoir faict.\Foliorum latitudo peltae effigiem Amazonicae habet. Plin. Resemble à, etc.\Excusationem habere. Cic. Avoir excuse.\Habet bonorum exemplum. Terent. Il ha les bons pour exemple et patron.\Cuius rei exemplum si non haberemus, tamen, etc. Caes. Si nous n'en avions point d'exemple.\Expertem consiliorum habere aliquem. Liu. Luy celer son secret, Ne se descouvrir point à luy de son secret, Ne luy communiquer rien de son conseil, et l'estranger.\Exploratum habere. Cic. Estre seur et asseuré, Scavoir certainement.\Expurgationem habere. Plaut. S'excuser et purger.\Factionem testamenti habere. Cic. Avoir povoir par les loix de faire testament.\In iudiciis vulgo fas habetur indulgere aliquid studio suo. Quintil. On estime licite.\Febrem habere. Cic. Avoir la fievre.\Habere fidem apud aliquem. Plin. Luy apporter seureté, L'asseurer, Donner asseurance.\Fidem alicui. Cic. Croire aucun et se fier en luy.\Neque in hac, neque in illa parte fidem habens. Sallust. Ne se fiant ne d'un costé ne d'autre.\Si fidem habeat, se iri praepositum tibi Apud me. Teren. S'il scavoit certainement que, etc.\Tibi eam fiduciam diligentiae habeo, vt credam te omni ratione id acturum. Plin. iunior. Je suis si asseuré de ta diligence, que etc.\Fiduciam alicuius rei faciendae habere. Caesar. Esperer de pouvoir faire quelque chose.\Et habuisset tanto impetu coepta res fortunam, nisi, etc. Liu. La chose fut venue à bien, si, etc.\Gloriam cum modo habere. Tacit. Garder mesure et moyen en gloire, Ne se glorifier oultre mesure.\Habere gratiam dicuntur lapilli et gemmae pretiosissimae. Plin. Avoir grace, Plaire et avoir une singuliere excellence.\Quod apud alios gratiam, apud alios offensionem habet. Plin. Laquelle chose plaist aux uns, et desplaist aux autres.\Gratiam habere alicui. Quintil. Luy scavoir bon gré.\Habeo grates Neptuno. Plaut. Je remercie, ou je rends grace à Neptunus.\Quicquid est quod dabitur, gratum habebo. Plaut. Je l'auray pour aggreable.\Gratissimum habere debitorem. Plin. iunior. Recongnoissant.\Grauem rem aliquam habere. Cic. L'estimer grande.\Habemus hominem ipsum. Terent. Nous le tenons.\Honorem alicui habere. Cic. Le priser, Luy faire et porter honneur.\Deo honorem. Cic. Le remercier, et luy rendre graces.\Quos praecipuo semper honore Caesar habuit. Caesar. Ausquels Cesar portoit le plus d'honneur.\Honores alicui habere. Cic. Luy adjuger quelque honneur: comme de povoir triompher, ou autre chose.\In honore habere. Cic. Avoir en honneur, Estimer et priser.\Pro hoste habere. Sallust. Tenir pour son ennemi.\Habeo huic, non tibi. Terent. C'est pour cestuy ci que je l'ay, non pas pour toy.\Immunitatem habere. Caes. Avoir exemption, Estre exempt.\Imperium in beluas. Terent. En avoir le gouvernement.\Impetrandumque a bonitate tua per nos habet, quod illifortunae malignitas denegauit. Plin. iunior. Qu'il impetre par nostre moyen, Nous voulons impetrer de toy pour luy.\Impune aliquid habere. Terent. En demourer impuni.\Etsi semper pro indignissimo habuerant, se patrio regno tutoris fraude pulsos, etc. Liu. Avoyent tousjours estimé chose indigne.\Infamiam habere. Caesar, Latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cuiusque ciuitatis fiunt. Ne sont point blasmez et estimez meschants.\Vias latrociniis, pascuaque publica infesta habuerant. Liu. Avoyent infesté et gasté, et rendu dangereux à passer.\Ingrata bona habere. Plaut. Ne prendre point en gré.\Potius quam te inimicum habeam, faciam vt iusseris. Terent. Plustost que d'avoir ta male grace.\Ea tum cura maxime intentos habebat Romanos. Liu. Les chagrinoit bien et soulcioit.\Intimum aliquem habere. Terent. Faire grande privaulté à aucun, et luy monstrer grand signe de familiarité.\- nihil est quod dicas mihi Alium quaerebam, iter hac habui. Terent. Je passoye par ci.\Iter ad legiones habebat. Caesar. Il s'en alloit, etc.\Dixerunt Caesarem iter habere Capuam. Cic. Que Cesar vouloit aller en Capue.\Propterea quod iter haberent nullum aliud. Caes. Ils n'avoyent point d'autre chemin pour passer.\Laudem habere de aliquo. Ouid. Avoir louange.\Habeto laudationem istam tibi. Cic. Pren ceste louange pour toy.\Habere alicui laudem. Tacit. Le louer et collauder.\Buprestim magna inconstantia Graeci in laudibus ciborum etiam habuere. Plin. L'ont compté entre les bonnes viandes.\Nullas adhuc a te literas habebamus. Cic. Nous n'avions point encore receu lettres de toy.\Loco filii habere aliquem. Plancus Ciceroni. Le tenir pour filz, L'aimer autant que son propre filz.\Mercis loco habebatur. Plin. Estoit estimé pour marchandise.\Nullo loco habere rem aliquam. Cic. Ne l'estimer rien.\Cur eos habes in loco patrui? Cic. Pourquoy les estimes tu, etc.\Loco patris habere. Brutus ad Atticum. Estimer pour pere.\Luculente diem aliquem habere. Plaut. Vivre un jour magnifiquement, Faire grand chere.\Ludibrio aliquem habere. Liu. Se mocquer de quelqu'un.\Habere mandata a Pompeio ad Caesarem. Caes. Avoir creance de par Pompee, Avoir quelque creance d'un seigneur à autre, Avoir mandement et charge de luy dire aucune chose de par Pompee.\Ex iis libris ad eos, quos in manibus habeo. Cic. Que j'ay entre les mains, et que j'escri.\Habebamus in manibus Antonii concionem habitam decimo Cal. Cic. Je lisoye, etc.\In matrimonio mulierem aliquam habere. Cic. Avoir espousé une femme, Avoir en mariage.\Si ita me haberem, vt, etc. Cic. Si mon cas se portoit tellement que, etc.\Ni ita se haberet, vt animi immortales essent, etc. Cic. Si ce n'estoit que, etc. S'il n'estoit ainsi que, etc.\Hoc male habet virum. Terent. C'est cela dequoy il est marri.\Vnus scrupulus restat, qui me male habet. Terent. Qui me grieve et tormente, Me chagrine, Me fasche.\Quae te nunc habet solicitudo? Plaut. Dequoy te soulcies tu maintenant? Quel chagrin as tu?\Ita me habuit. Plaut. Tellement m'a traicté.\Me sibi habeto. Plaut. Je suis content d'estre son serviteur.\An melius quis habet suadere? Horat. Est il aucun qui puisse donner meilleur conseil?\Habeo in memoria. Plaut. Il m'en souvient.\Mentem habere. Cic. Avoir entendement.\Mentionem. Liu. Faire mention.\Aliquem miserum habere. Plaut. Faire grand ennuy à aucun, et le rendre ou faire miserable.\Habeo mittendos legatos. Sen. J'ay à envoyer des ambassadeurs.\Modum habere. Terent. Avoir et tenir moyen.\Quum ad beatam vitam nullum momentum res haberet. Ci. N'eust aucune importance, et n'y servist de rien, ou n'y feist rien.\Moram. Cassius Ciceroni. Estre retardé.\Habet sibi morae imperium herile. Plaut. Il est long à faire le commandement de son maistre.\Aliquem mortuum habere. Cic. Tenir pour mort.\Habeo hunc morem, vel hoc moris. Plaut. Plin. iunior. C'est ma maniere de faire.\Multa habere. Gell. Estre riche.\Habere naturam alicuius. Plin. Estre de sa nature.\Necesse habere. Cic. Estre contrainct.\Quem AEgyptii nefas habent nominare. Cic. Reputent illicite et mal faict de le nommer.\De pueris quid agam non habeo. Ci. Je ne scay que j'en doy faire.\Notam impudentiae. Plin. Avoir ou porter un signe ou marque d'estre effronté et eshonté.\Negotium. Plaut. Avoir quelque affaire, Estre empesché.\In magno negotio habuit obligare semper annuos magistratus. Sueton. Il fut fort soigneux de, etc.\Noctem plenam timoribus habere. Cic. Craindre toute la nuict.\Notum habere. Plin. iunior. Congnoistre et scavoir.\Ex tot generibus nullum est animal praeter hominem, quod habeat notitiam aliquam Dei. Cic. Qui ayt congnoissance de Dieu.\Notitiam foeminae habere. Caesar. Congnoistre charnellement une femme.\Ea res capitali noxae habetur. Liu. C'est un cas capital où la vie pend.\Numerum habere. Plaut. Avoir memoire du nombre, Se souvenir du nombre.\Haberi aliquo numero. Var. Estre aucunement prisé et estimé.\Habere aliquem in hostium numero. Cic. L'estimer et tenir nostre ennemi.\Eos in numero sapientum non habent. Cic. Ils ne les comptent pas au nombre des sages.\Indagatio ipsa rerum habet oblectationem. Cic. Resjouit.\Obstrictos suo beneficio habere. Caesar. Tenir obligez.\Obtentum aliquem habere. Tacit. Avoir quelque couleur et couverture. \ Habere obuiam. Gell. Rencontrer.\Oculos suos in oculis alterius habere. Plaut. Avoir l'oeil sur autruy.\Ante oculos habere aliquem. Ouid. Penser tousjours à luy.\Odium in aliquem. Cic. Hair, Avoir en haine.\Sibi odio habere aliquid. Plaut. Hair.\Quod apud alios gratiam, apud alios offensionem habet. Plin. Desplaist aux autres.\Habuerunt officia mea in secundis, habuerunt in aduersis. Plin. iunior. J'ay faict mon debvoir envers elles, Je leur ay aydé.\Orationem ad populum. Cic. Faire une harangue, ou oraison.\Orationem cum aliquo. Caes. Tenir quelque propos avec aucun.\In ore aliquid habere. Cic. Tousjours parler d'une chose.\Ab aliquo otium ad aliquid faciendum habere. Terent. Avoir loisir.\Expositis quae pacta iam cum Marcello haberent, etc. Liu. Qu'ils avoyent accordé et arresté avec Marcel.\Palmam habere. Plin. Emporter le bruit, Estre le plus renommé.\Habet partes in hac comoedia seruus. Plaut. Il est du jeu, Il joue son rolle.\In partibus aliquem habere. Tacit. L'avoir de sa bande.\Parum habuit hoc facere. Sallust. Il ne se contenta pas d'avoir faict cela.\Pecuniam numeratam non habere in praesentia. Cic. Ne point avoir argent comptant pour le present.\Prorsus neque dicere, neque facere, quicquam pensi habebat. Sallust. Il ne luy challoit qu'il dist, ne qu'il feist, Il n'avoit point d'esgard, ne de consideration à ce qu'il disoit ou faisoit.\In perditis et desperatis habere. Cice. Estimer estre perdu et n'en avoir point d'esperance.\Periculum habere. Colum. Estre en danger.\Si non periculum a pecore habeat. Colum. S'il n'est point en danger des brebis.\Clodii animum perspectum habeo. Cic. Je congnoy la deliberation de Clodius.\Persuasum habere. Plin. Estre tout seur et asseuré.\Habeo polliceri. Cic. J'ay à promettre, ou Il fault que je promette.\Pondus habere. Cic. Avoir pris ou authorité, et estre estimé.\Potestatem summam. Cic. Avoir souveraine puissance et povoir.\Quod Remp. priuatis simultatibus potiorem habuisset. Liu. Qu'il avoit eu plus cher.\Praedam cum cura habere. Tacit. Garder sa proye bien et soigneusement.\Praedae habere magistratum. Sallust. Se servir d'une office publique pour instrument de piller, Piller et desrobber soubs ombre et par le moyen de son office.\Narrauit modo, quo pacto me habueris praepositam amori tuo. Terent. Comment tu as mis arriere l'amour de la fille pour l'amour de moy, Comment tu m'as preferé à celle que tu aimois.\Habent pretia in odoribus syluae. Plin. L'odeur des forests ou bois est fort prisee.\Optimi thuris libra, XVI pretium habet. Plin. Elle se vend.\Quod habui summum pretium, persolui tibi. Terent. Je t'ay guerdonné du plus grand loyer que je povoye.\Suauia in praesentia quae essent, prima habere. Terent. Plus estimer, et en tenir plus de compte.\Principatum habere. Plin. Estre le plus excellent.\Sine illum prioreis parteis hosce aliquot dies Apud me habere. Terent. Laisse luy avoir le grand credit envers moy, etc.\Existimationis meae procurationem susceptam velim habeas. Cic. Je desire fort que tu prennes la charge de, etc.\Processum aliquem in literis habere. Sueton. Estre avancé et avoir prouffité és lettres.\In prodigiis habere. Plin. Estre reputé et estimé, etc.\- semper tibi promissum Habeto hac lege, dum superes datis. Plaut. Tien le pour tout promis, par tel si que, etc.\Habeo in promptu. Cic. Je l'ay tout prest et appareillé, Je l'ay en main.\Propitium aliquem. Plin. iunior. Estre en la grace d'aucun, et l'avoir favorable.\Tentandum Caesar existimauit quidnam Pompeius propositi aut voluntatis ad dimicandum haberet. Caes. Quel propos il avoit.\Habere quaestui Remp. Cic. Tourner à son prouffit particulier l'administration et gouvernement de la republique.\Quaestionem habere de viri morte instituit. Cic. Elle se delibera de scavoir la verité de la mort de son mari par la bouche et confession de ses serfs, en leur baillant la question et torture.\Querimoniam de re aliqua. Cic. Se complaindre.\Quod gaudeamus, vel quid sequamur, habemus. Ci. Nous avons dequoy nous resjouir.\Rationem alicuius non habere. Liu. Le declarer non recevable à povoir estre esleu, ou pourveu de quelque estat, comme indigne et incapable d'iceluy.\Rationem habetis quomodo vnum amiserit. Plaut. Voila la maniere comment, etc. Vous entendez la maniere comment, etc.\Rationem procreandi. Cic. Avoir esgard à la, etc.\Habenda ratio valetudinis. Cic. Il fault prendre garde, ou avoir esgard à sa santé.\Quod posteaquam iste cognouit, hanc habere rationem coepit. Cic. Il commenca à penser en soymesme, etc.\Rationem habere cum terra. Cic. Labourer la terre, Avoir affaire avec la terre.\Rationem cum musis. Cic. Estudier.\Receptum. Liu. Avoir retraicte.\Receptum ad gratiam alicuius. Caes. Povoir retourner en la grace, Avoir moyen de retourner en la grace d'aucun.\Regressum. Colum. Avoir reculee, Se retirer et reculer.\Religioni habere. Cic. Faire conscience.\In remediis habere. Plin. Avoir et prendre pour remede.\Ita vt sese habet, narrato. Terent. Comme l'affaire va.\Rem cum aliquo habere. Terent. Avoir affaire avec luy.\- habe Rem pactam sic futurum, si do tibi operam hanc Modo. Plaut. Sois tout asseuré que ainsi sera, si, etc.\Habes omnem rem. Terent. Tu ois et entends tout l'affaire.\Habeo tibi res solutas. Plaut. Je t'ay satisfaict à ta demande, Tu es payé.\Scis quomodo tibi res habet? Plaut. Scais tu comment te vont tes besongnes? comment ton cas se porte?\Rem antiquissimam habere. Cice. Laisser toutes autres choses pour ceste là, Entendre à icelle par dessus toutes les autres, L'avoir plus chere, et en plus grande recommendation que toutes les autres.\Quum respectum ad Senatum et ad bonos non haberet. Cic. N'ayant point d'esgard au Senat.\Habere reuerentiam alicui. Plin. iunior. Luy porter honneur et reverence.\Satis habebant, sine detrimento discedere. Caesar. Il leur suffisoit, Ce leur estoit assez.\Satin'habes si foeminarum nulla est quam aeque diligam? Plaut. Ne te doibt il pas suffire, si, etc.\Illud notasse satis habeo. Quintil. Il me suffit d'avoir, etc. Ce m'est assez.\Longe aliter res se habet ac tibi videatur. Cic. La chose va bien autrement, ou est bien autre que tu ne penses.\Se belle habere. Cic. Se porter bien.\Quanquam videbatur se non grauiter habere, tamem sum solicitus. Cic. Ia soit qu'il ne semblast point se porter si mal, etc.\Se male habere. Caes. Se porter mal.\Se munditer. Plaut. Se tenir nettement.\Se parce. Terent. Vivre chichement.\Nunquum secus habui illam, ac si ex me esset nata. Terent. Jamais je ne luy feis autrement qu'à ma propre fille.\Superbia in superciliis sedem habet. Plinius. Est logee, ou se tient, etc.\Senatum. Cic. Assembler le Senat.\Sermonem. Ci. Parler et deviser avec aucun, Tenir propos avec luy.\Referam sermones eos, quos de agricultura habuimus nuper. Varro. Les parolles que nous dismes, etc. Les propos que nous teismes de, etc.\Sermonem apud populum habere. Plin. iunior. Porter une parolle devant le peuple, Haranguer.\Multum is mecum sermonem habuit et perhumanum de discordiis mulierum nostrarum. Cic. Il me parla fort long temps et humainement de, etc. Il me teint long propos et fort humain, de, etc.\In sermonibus homines habebant, quos in annum Consules, ad finiendum tandem id bellum crearent. Liu. Parloyent ensemble, et devisoyent qui, etc.\In seruitiis habere. Plin. Avoir pour serviteur.\Iste Epicratis bona Bidinos omnia possidere et sibi habere iussit. Cic. Leur commande de les prendre pour eulx.\Sibi habeant sapientiae nomen. Cic. Qu'ils gardent bien leur tiltre de sagesse tant qu'ils vouldront, il ne m'en chault.\Sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc. Cic. Scache certainement que, etc. Tien pour certain que, etc.\De me autem sic habetote, etc. Cic. Quand est de moy, scachez que, etc.\Sine sic habere. Plaut. Pren le cas qu'il soit ainsi.\Quod ego sub signo habeo, seruoque diligentissime. Cic. Lequel j'ay enfermé à la clef.\Olorum similitudinem onocrotali habent. Plin. Resemblent.\Simultates cum aliquo habere. Cic. Avoir quelque picque et quelque rancune contre luy.\Societatem cum aliquo. Plin. Avoir quelque communication ensemble.\Solenne habere. Plin. Avoir de coustume, Estre coustumier.\Aliquem solicitum. Terent. Ci. Chagriner et mettre en grand soulci.\Spatium deliberandi habuerunt, quem potissimum vitae cursum sequi vellent. Cice. Ils ont eu l'espace, le temps, et le loisir de, etc.\Speciem alicuius rei habere. Colum. Luy resembler.\Speciem habet honesti. Cic. Il ha apparence d'honnesteté.\Spem. Cic. Avoir esperance.\Statiua. Liu. Passer son esté en quelque lieu.\Statutum. Cic. Avoir arresté en soymesme.\Qui bona sua pro stercore habet. Plaut. Qui ne les estime non plus que fient.\Studio habere. Terent. Faire à bon escient en pensant bien faire, De faict a pensé, Faire expresseement, De propos deliberé.\Sumptus cum aliquo. Cic. Faire sa despense avec luy.\Superuacuum. Plin. Estimer superflu.\Supplicationes. Liu. Faire processions et prieres publiques.\Suspectum. Liu. Tenir pour suspect.\Susque deque habeo. Gel. Il ne m'en chault, Je ne m'en soulcie point.\Hoc tu tecum tacitum habeto. Plaut. Tien ceci secret.\Dum habes tempus. Plaut. Ce pendant que tu as le temps et le loisir.\Testes ad aliquam rem. Plaut. Avoir tesmoings.\Habe tibi. Plaut. Pren la pour toy.\Habe tibi centum minis. Plaut. Je te la laisse pour cent mines.\Habere vacationem. Cic. Cesser de besongner, Avoir relasche.\Vacationem militiae, aut alicuius muneris. Plin. Estre exempté d'aller à la guerre, ou faire quelque autre charge.\Multis verbis vltro citroque habitis. Cic. Apres avoir eu beaucoup de parolles d'un costé et d'autre.\Habere verecundiam alicuius. Liu. Le craindre et reverer.\Haec mihi videntur habitura vetustatem. Cic. Il me semble qu'il sera memoire de ces choses d'ici à long temps, Qu'il en sera parlé à l'advenir.\Ad nostras aedeis hic quidem habet rectam viam. Plaut. Il va droict à nostre maison.\Victoriam habere. Plaut. Liu. Avoir la victoire, Estre victorieux.\Vim. Cic. Avoir force et vertu.\Habent vim antidoti. Plin. Servent pour contrepoison et preservatif, Ont la vertu de preserver.\Vires habere. Plin. Avoir force.\Perfecta quidem sapientia sumus, si nihil habeat res vitii. Cic. Pourveu qu'ils ne vueillent octroyer ne requerir chose meschante l'un à l'autre.\Voluptati habere aliquid. Sallust. Prendre grand plaisir et esbat à quelque chose.\Habere votum. Senec. Desirer, Souhaiter.\Myrobalano in vnguentis similem proximumque vsum habet palma in AEgypto. Plin. Elle ha un mesme usage, et sert à ce mesme que sert le Myrobalan.\Vsum ex aliqua re habere. Cic. Se servir de quelque chose.\Vsum multarum rerum. Cic. Avoir grande experience, Avoir beaucoup veu et congneu, Estre fort experimenté.\Vsum in re aliqua. caesar. Estre usité et exercité en quelque chose.\Vsum belli. Caes. Estre exercité au faict de la guerre.\In vsu habere quod docemus. Plin. iunior. Exercer et mettre en effect et usage ce que nous enseignons, Practiquer.\In vsu habere aliquem. Plin. iunior. Se servir d'aucun, Avoir affaire avec luy.\Vtilem aliquem habere. Plaut. Recevoir quelque prouffit d'aucun.\Habet vtilitatem haec res. Cic. Ha du prouffit, Est utile et prouffitable.\Spero me habere qui hunc meo excruciem modo. Terent. Je pense avoir occasion de, etc.\Quid ego agam habeo. Terent. Je scay bien que je doy faire.\Habet quod det. Terent. Il ha dequoy donner.\Habent tibi bene principia. Terent. Tu as bien commencé, Ton commencement se porte bien.\Habes nescio quid. Plaut. Tu as je ne scay quoy.\De me sic habetote: ego si, etc. Cic. Quand est de moy, scachez que, etc.\Habeatur sane orator, sed de minoribus. Cic. Qu'il soit reputé et estimé orateur.\Miserrimum istuc verbum et pessimum est, habuisse, et nil habere. Plaut. Avoir eu dequoy, et n'avoir plus rien.\Sine te exorem. T. age, habe, abi impune. Plautus. Je te l'octroye.\- certe captus est, Habet. Terent. Il en ha, Il est frappé ou attainct.\Sic habendum est, nullam in amicitiis pestem esse maiorem, quam adulationem. Cice. Il fault ainsi penser et estimer que, etc.\Amor sceleratus habendi. Ouid. D'avoir des biens, D'en avoir.\- modus omnibus In rebus soror est optimum habitu. Plaut. Il fait tresbon avoir moyen en toutes choses. -
2 habeo
hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).I.In gen.A.Of personal subjects.1.With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:2.aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,
Caes. B. G. 1, 18, 6:si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,
Cic. Rep. 1, 37 fin.:quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,
id. Rosc. Am. 50, 147:cum ille haberet filium delicatiorem,
id. de Or. 2, 64, 257:quod non ingenuous habeat clarosque parentes,
Hor. S. 1, 6, 91:habebat saepe ducentos, saepe decem servos,
id. ib. 1, 3, 11:fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?
id. Rep. 3, 10:tantas divitias habet,
Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,aurum,
id. ib. 2, 3, 35; and:vectigalia magna Divitiasque,
Hor. S. 2, 2, 101:tantum opum,
Cic. Rep. 1, 48:classes,
id. Phil. 9, 2, 4:naves,
id. Verr. 2, 5, 40, § 104:denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 92:tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,
id. Ep. 1, 17, 50:Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?
Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;longe fuge,
Hor. S. 1, 4, 34:leges in monumentis habere,
Cic. Rep. 2, 14:hostis habet muros,
Verg. A. 2, 290:hostis habet portus,
Val. Fl. 3, 45 al.:quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,
Cic. Rep. 1, 10:Ciceronem secum,
id. Att. 4, 9, 2; cf.:ea legione, quam secum habebat,
Caes. B. G. 1, 8, 1:secum senatorem,
Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.also: magnum numerum equitatus circum se,
Caes. B. G. 1, 18, 5:haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,
Hor. Ep. 2, 2, 52:qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,
Cic. Rep. 1, 17.—With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:(β).quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,
Cic. Div. 2, 45, 95:febrim,
id. Fam. 7, 26, 1:instrumenta animi,
id. Rep. 3, 3:nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,
id. ib. 1, 2:in populos perpetuam potestatem,
id. ib. 2, 27; cf.:in populum vitae necisque potestatem,
id. ib. 3, 14; so,potestatem,
id. ib. 2, 29; 32;36: eo plus auctoritatis,
id. ib. 3, 16:ornamenta dicendi,
id. de Or. 2, 28, 122; cf.:summam prudentiam summamque vim dicendi,
id. ib. 1, 20, 89:Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,
id. N. D. 1, 6, 15:neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,
Caes. B. G. 4, 20 fin.:nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,
Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:spem in fide alicujus,
Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:tantum spei ad vivendum,
id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.also: summam spem de aliquo,
id. Lael. 3, 11:odium in equestrem ordinem,
id. Clu. 55, 151:metum,
Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,
Cic. Att. 8, 10:neque modum neque modestiam victores habere,
observe no bounds, Sall. C. 11, 4;v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,
Cic. Att. 1, 6; cf.:haec habui de amicitia quae dicerem,
this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:B.habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,
Cic. Rosc. Am. 35, 100:de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:rogas, ut id mihi habeam curare,
Varr. R. R. 1, 1, 2:filius hominis, quod carne indui haberet in terra,
Lact. 4, 12, 15:habemus humiliare eum in signo,
id. 4, 18, 22:quod plurimae haereses haberent existere,
id. 4, 30, 2:etiam Filius Dei mori habuit,
Tert. Hab. Mul. 1:si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?
id. Apol. 37:de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,
Col. 5, 5, 3:praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,
Plin. Ep. 1, 8, 12:si nunc primum statuendum haberemus,
Tac. A. 14, 44:cum respondendum haberent,
id. Or. 36.—Of inanim. or abstr. subjects:II.prima classis LXXXVIII. centurias habeat,
Cic. Rep. 2, 22:locus ille nihil habet religionis,
id. Leg. 2, 22, 57:humani animi eam partem, quae sensum habeat,
id. Div. 1, 32, 70:animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,
Sall. J. 2, 3:divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,
id. Rep. 1, 42; cf.:nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,
id. ib. 1, 28:ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,
id. ib. 1, 27:nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,
id. ib. 1, 31:nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. ib. 1, 4; cf.:viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,
id. Fam. 5, 12, 5:habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,
id. Rep. 2, 4:quid habet illius carminis simile haec oratio?
id. ib. 1, 36:magnam habet vim disciplina verecundiae,
id. ib. 4, 6 et saep.:quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,
Sen. Ep. 119 med.; cf.:animalia somnus habebat,
Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:me somno gravatum Infelix habuit thalamus,
Verg. A. 6, 521; cf.:non me impia namque Tartara habent,
id. ib. 5, 734:habentque Tartara Panthoiden,
Hor. C. 1, 28, 9:qui (metus) major absentes habet,
id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:et habet mortalia casus,
Luc. 2, 13:terror habet vates,
Stat. Th. 3, 549.In partic.A.Pregn., to have or possess property (mostly absol.):2.miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,
Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,
Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,in nummis,
id. Att. 8, 10:in Salentinis aut in Brutiis,
i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:et belli rabies et amor successit habendi,
Verg. A. 8, 327; cf.:amore senescit habendi,
Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.(α).With an objectclause:(β).de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,
Cic. Fam. 1, 5, 3:de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6:haec fere dicere habui de natura deorum,
this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?
id. Balb. 14, 33:habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,
id. Rosc. Am. 35, 100:illud affirmare pro certo habeo, etc.,
Liv. 44, 22, 4:sic placet, an melius quis habet suadere?
Hor. Epod. 16, 23.—With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;B.or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,
Cic. N. D. 3, 25, 64:de pueris quid agam, non habeo,
id. Att. 7, 19:usque eo quid arguas non habes,
id. Rosc. Am. 15, 45:quid huic responderet, non habebat,
id. Mur. 12, 26:nec quid faceret habebat,
id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:qui, quo se reciperent, non haberent,
Caes. B. G. 4, 38, 2:nihil habeo, quod ad te scribam,
Cic. Att. 7, 19:nil habeo, quod agam,
Hor. S. 1, 9, 19; and:nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,
Cic. Lael. 27, 103.—To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):2.anulus in digito subter tenuatur habendo,
i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,
Ov. Am. 1, 8, 51:quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,
Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,
Tac. A. 4, 44.—Hence,To hold, use, wield, handle, manage:C.nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,
Tac. A. 2, 14.— Trop.:quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,
Sall. C. 5, 9; cf.:reipublicae partes,
Tac. A. 4, 6 init. —To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:2.aliquem in obsidione,
Caes. B. C. 3, 31, 3:aliquem in liberis custodiis,
Sall. C. 47, 3; so,aliquem in custodiis,
id. ib. 52, 14:aliquem in vinculis,
id. ib. 51 fin.;for which also: in custodiam habitus,
i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,
Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):cum talem virum in potestatem habuisset,
Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,
id. ib. 79, 3:alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,
Liv. 26, 24:aegros in tenebris,
Cels. 3, 18:aquam caelestem sub dio in sole,
Col. 12, 12, 1:in otio militem,
Liv. 39, 2, 6; cf.:legiones habebantur per otium,
Tac. H. 1, 31:externa sine cura habebantur,
id. A. 1, 79 init.:exercitus sine imperio et modestia habitus,
Sall. J. 44, 1:quos ille postea magno in honore habuit,
Caes. B. C. 1, 77, 2;for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,
id. B. G. 5, 54, 4:habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,
i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:ita me mea forma habet sollicitum,
Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:miserrimum ego hunc habebo amasium,
id. Cas. 3, 3, 27 al.:laetum Germanicum,
Tac. A. 2, 57; 65:sollicitum habebat cogitatio,
Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):3.cum haberet collegam in praetura Sophoclem,
Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:an heredem habuerit eum, a quo, etc.,
id. 7, 2, 37:istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,
Plaut. Bacch. 3, 3, 8:cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?
Cic. Fl. 29, 71:obvium habuerunt patrem,
Quint. 7, 1, 29:reliquas civitates stipendiarias,
Caes. B. G. 1, 30, 3:quod (cognomen) habes hereditarium,
Cic. Rep. 6, 11:quae habuit venalia,
id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:qui auro habeat soccis suppactum solum,
Plaut. Bacch. 2, 3, 98:me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,
have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:inclusum in curia senatum habuerunt,
Cic. Att. 6, 2, 8:(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,
id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:si nondum eum satis habes cognitum,
id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:decumas ad aquam deportatas,
id. Verr. 2, 3, 14, § 36:domitas habere libidines,
id. de Or. 1, 43, 194:omnes philosophiae notos et tractatos locos,
id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:innumerabilia, quae collecta habent Stoici,
id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:quare velim ita statutum habeas, me, etc.,
Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:in adversariis scriptum habere (nomen),
id. Rosc. Com. 3, 9:de Caesare satis dictum habebo,
id. Phil. 5, 19, 52:bellum habere susceptum,
id. Agr. 2, 6, 14:quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,
id. Att. 1, 6, 1:ut omnes labores, pericula consueta habeam,
Sall. J. 85, 7:compertum ego habeo,
id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—Also, with a double object, to make, render:4.praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,
Sall. C. 41, 5:qui pascua publica infesta habuerant,
Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:necdum omnia edita facinora habent,
id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:anxium me et inquietum habet petitio Sexti,
Plin. Ep. 2, 9, 1:sed Pompeium gratia impunitum habuit,
kept, Vell. 2, 1, 5.—Hence:5.in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,
Sall. J. 14, 1:in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,
Curt. 6, 9, 12:majora in eo obsequia habiturus,
Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—To have or hold a person in any manner, to treat, use:6.is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,
Plaut. Capt. 2, 2, 64:equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,
Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,
Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,
id. J. 103, 5; 113, 2:Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,
Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:video quam molliter tuos habeas,
Plin. Ep. 5, 19, 1:militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,
Curt. 8, 8, 11:virgines tam sancte habuit,
id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:male habere aliquem,
Nep. Eum. 12, 1:neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,
Tac. A. 2, 10.—With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.(α).Habere se:(β).Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,
Cic. Att. 7, 2, 3:praeclare te habes, cum, etc.,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149:ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,
id. Att. 11, 7, 4:Bene habemus nos,
id. ib. 2, 8, 1:ego me bene habeo,
am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,
id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,
id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:ita se res habet, ut ego, etc.,
id. Quint. 1, 2:sic profecto res se habet,
id. de Or. 2, 67, 271:scire aveo, quomodo res se habeat,
id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:ut se tota res habeat,
id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:ut meae res sese habent,
Ter. Phorm. 5, 4, 1.—Mid.:(γ).virtus clara aeternaque habetur,
exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:sicuti pleraque mortalium habentur,
as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:D.volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,
I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:bene habent tibi principia,
Ter. Phorm. 2, 3, 82:bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,
it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,
so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:2.aliquem fidelem sibi habere,
Plaut. Bacch. 3, 3, 87:deos aeternos et beatos,
Cic. N. D. 1, 17, 45:id habent hodie vile et semper habuerunt,
id. Balb. 22, 51:maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,
id. Fin. 1, 11, 37:eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,
id. Brut. 15, 61:Ut et rex et pater habereter omnium,
id. Rep. 1, 36; 2, 21:parentem Asiae et dici et haberi,
id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,
id. N. D. 1, 15, 38:cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,
id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,
Caes. B. G. 4, 21, 7:nihil pensi habere,
Quint. 11, 1, 29; cf.also: an perinde habenda sit haec atque illa,
id. 7, 3, 11:sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,
Caes. B. G. 1, 44, 19; so,aliquem pro hoste,
Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,
Cic. Fam. 5, 20, 2:licet omnia Italica pro Romanis habeam,
Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:istuc jam pro facto habeo,
Cic. Att. 13, 1, 2:Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,
to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:id obliviscendum, pro non dicto habendum,
Liv. 23, 22, 9:hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,
Cic. Att. 5, 5 fin.:aliquem in deorum numero,
id. N. D. 1, 14, 36:aliquem in hostium numero,
Caes. B. G. 1, 28, 1:aliquem suorum In numero,
Hor. S. 2, 6, 41;for which also: hostium numero haberi,
Cic. Att. 11, 6, 6:numero impiorum ac sceleratorum haberi,
Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:quem Aegyptii nefas habent nominare,
Cic. N. D. 3, 22, 56:mutare nefas habent,
Quint. 12, 8, 6:nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,
to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:nec eam rem habuit religioni,
id. Div. 1, 35, 77:quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,
you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,
Cic. Fam. 3, 13, 2:unum hoc sic habeto: si, etc.,
id. ib. 2, 6 fin.:sic habeto: omnibus, etc.,
id. Rep. 6, 13:enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,
id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,
Cic. Fam. 13, 29, 2:tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,
id. ib. 2, 8, 2.—To take, accept, bear, submit to, endure:E.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,
Sall. C. 51, 11:egestas facile habetur sine damno,
id. ib. 6, 37:quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,
Tac. A. 4, 21:neque tantum maleficium impune habendum,
id. ib. 3, 70;12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,
Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—To hold, have possession of, occupy, a place:2.urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,
Sall. C. 6, 1:qui mortales initio Africam habuerint,
id. J. 17, 7; 18, 1; cf.Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,
rule, administer, Flor. 4, 2, 22:urbem Romanam a principio reges habuere,
Tac. A. 1, 1:Hispaniae tribus legionibus habebantur,
id. ib. 4, 5; 12, 54.—More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):F. G.ille geminus qui Syracusis habet,
Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:ubi nunc adulescens habet?
id. Trin. 1, 2, 156:apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,
Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,
Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—To have in one's mind, to know, be acquainted with:H.siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,
Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;nunc cognosce de Bruto,
there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:habetis igitur primum ortum tyranni,
id. Rep. 2, 27:habetis sermonem bene longum hominis,
id. de Or. 2, 88, 361; cf.also: habes nostras sententias,
Suet. Claud. 4:habes, quae fortissime de beata vita dici putem,
Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —To have as a habit, peculiarity, or characteristic:K.habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,
Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:L.alium quaerebam, iter hac habui,
made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:ex urbe profectus iter ad legiones habebat,
Caes. B. C. 1, 14, 3; so,iter,
id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:vias,
Luc. 2, 439:C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,
to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:senatum,
id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:concilia,
id. B. G. 5, 53, 4:contionem,
Cic. Att. 4, 1, 6:censum,
id. Verr. 2, 2, 55, § 138:delectum (militum),
id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;v. delectus: ludos,
Suet. Rhet. 1:sermonem,
Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:orationem,
to deliver, id. Rep. 1, 46:multis verbis ultro citroque habitis,
id. ib. 6, 9 fin.:disputationem,
id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:dialogum,
Cic. Att. 2, 9, 1:verba,
id. de Or. 2, 47, 190:querelam de aliquo apud aliquem,
id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:controversiam de fundo cum aliquo,
id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,
caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,
Caes. B. G. 6, 23, 6.—Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):M.istum exheredare in animo habebat,
Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,
Caes. B. G. 6, 7, 5:neque bello eum invadere animo habuit,
Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):N.clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,
Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:res tuas tibi habeas or habe,
Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,
Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:apage sis amor: tuas tibi res habeto,
Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,
Cic. Fam. 7, 25, 2:verum haec tu tecum habeto,
id. Att. 4, 15, 6.—Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:O.postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,
Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:duxi, habui scortum,
Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;habeo, inquit, non habeor a Laide,
Cic. Fam. 9, 26, 2.—Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:2.desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,
Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—Transf.:A.hoc habet: reperi, qui senem ducerem,
Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;Certe captus est! Habet!
Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).In gen.1.Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—2.Trop.:B.ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,
Ter. Heaut. 2, 4, 22.—In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:corpulentior videre atque habitior,
Plaut. Ep. 1, 1, 8:si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,
Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11. -
3 habeo
habeo, uī, itum, ēre, das deutsche haben und halten, I) eig.: A) im engern Sinne: 1) an sich (in der Hand, am Halse usw.) haben = halten, führen, tragen, a) übh.: iaculum, quod manibus habemus, Ov.: coronam alteram in capite, alteram in collo, Cic.: anulum in digito, Ter.: fenum in cornu, Hor. (s. fēnum): vestis bona quaerit haberi, getragen zu werden, Ov. – v. Lebl., arma hic paries habebit, Hor.: nulla taberna meos habeat neque pila libellos, in keinem Buchladen, an keinem Pfeiler mögen meine Schriften feil hängen, Hor.: altera vestes ripa meas habuit, auf dem andern Ufer lagen meine Kleider, Ov. – b) als wesentlichen Bestandteil an sich haben, quae feminae duplices papillas habent, Cic. fr.: hos habuit vultus, Ov. – v. Lebl., pedum calidus pulvis vestigia habebat, Ov.: pars secreta domus tres habuit thalamos, Ov.: tunicae manicas habent, Verg.: tabulae habentes clavorum cacumina, Val. Max. – c) = führen, handhaben, tractantes ferrum et arma habentes parēre, Iustin.: nec immensa barbarorum scuta perinde haberi quam pila et gladios, Tac. – d) halten = hinhalten, dorsum ad lucem (gegen das L.), Augustin. conf. 4, 16.
2) von Örtl. = in seinem Bereiche aufgenommen haben, umschließen, festgebannt halten, me confectum curis infelix habuit thalamus, Verg.: me quoque pontus haberet, Ov.: Tartara habent Pantoiden, Hor.
3) von Schriften in bezug auf ihren Inhalt, wie haben = enthalten, nihil enim (epistula) habebat, quod non vel in contione recte legi posset, Cic.: editio habebit omnia, Quint.: quod nulla annalium memoria habeat, Liv.: pro C. Cornelio et Tito Annio Quintum Acilium et C. Herennium habent quidam annales, Liv.
B) im weitern Sinne: 1) (wie εχειν), im Besitze-, in seiner Gewalt haben, a) = als Bewohner innehaben, bewohnen, Capuam, Liv.: silvas, Flor.: moenia, Verg.: urbem, Sall. Vgl. Korte Sall. Cat. 6, 1. – b) als Feind besetzt halten, hostis habet muros, Verg.: hostis habet portus, Val. Flacc. Vgl. Burmann Val. Flacc. 3, 45. – c) als Herrscher im Besitze haben, beherrschen (vgl. Duker Flor. 4, 2, 22. Korte Sall. Cat. 6, 1), urbem Romam a principio reges habuere, Tac.: Siciliam et Sardiniam per legatos, verwalten, Flor.: habeo, non habeor a Laide (εχω, ἀλλ᾽ ουκ εχομαι), v. Geliebten, Cic. – animus habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: ventis aëra habendum permittere, zum Beherrschen überlassen, Ov. – d) wirklich im Besitze, in Händen, als Eigentum haben, α) = besitzen (während streng juristisch tenere = physisch besitzen, possidere = rechtlich besitzen, s. Florentin. dig. 46, 4, 18 tu meum habes, tenes, possides, u. bildl., Plin. ep. 1, 16, 1 totum me tenet, habet, possidet; u. korresp. mit possidere b. Phaedr. 4, 4, 10 sq.), gemmas, argentum, Hor.: vectigalia magna divitiasque, Hor.: honeste divitias, modeste opes, besitzen u. gebrauchen, einen edlen usw. Gebrauch machen von usw., Sall. u. Tac.: pretium habes, du hast deinen Lohn weg, Hor.: quod habet (Ggstz. quod ei deest), Sen.: me enim tabulas tuas habere (in Händen haben) et proferre oportuit, Cic. – ex animi sententia uxorem h., Cic.: quid mulieris uxorem habes? was hast du für ein Weibsbild zur Frau? Ter.: Roma poëtas habet, Hor. – absol. (wie εχειν) = Besitz ( Besitzungen) haben, ansässig sein, Vermögen haben, wohlhabend sein (vgl. Gräve u. Korte Cic. ep. 7, 29, 2. Drak. Sil. 5, 264. Burmann Phaedr. 3. prol. 21), habere in Bruttiis, Cic., in Veiente agro, Liv.: habet idem in nummis, habet in praediis urbanis, er hat etwas an barem Gelde, er hat einige Besitzungen bei der Stadt, Cic.: nos quod simus, quod habeamus, id omne abs te habere, Cur. in Cic. ep.: habendi cupiditas, Habsucht, Rutil. Lup.; dass. habendi amor, Verg. u.a.; u. habendi cupido, cura, studium, Plin. ep., Phaedr. u. Aur. Vict. (vgl. Drak. u. Burmann a. a. O.): dass. qui habet (der Reiche), ultro appetitur; qui est pauper, aspernatur, Nep. fr. 5, 4: u. habentes ( wie οἱ εχοντες) = die Wohlhabenden, Ggstz. non habentes (οἱ ουκ εχοντες) = die Armen, Lact. 5, 8, 7. – β) wie εχειν u. unser haben = in Besitz nehmen, erlangen, bekommen, anne habebit ariola? Dae. non feret, Plaut.: quam ille se habiturum non dubitabat, Nep. – γ) habere alqd sibi, etwas für sich haben = behalten (s. Matthiä Cic. Sull. 26), sibi hereditatem, Cic.: sibi haberent honores, sibi imperia, sibi provincias, Cic. – dah. die Ehescheidungsformel: res tuas tibi habeas od. habe od. habeto, behalte od. nimm deine Sachen für dich, Plaut. Amph. 928. Sen. suas. 1, 7; contr. 2, 5 (13), 9. Apul. met. 5, 26: istam suas res sibi habere iussit, heißt sie für sich geschieden leben, Cic. Phil. 2, 69: scherzh. übtr., apage sis amor; tuas tibi res habeto, wir sind geschiedene Leute, Plaut. trin. 267 L. – e) Tiere zur Zucht, Benutzung, zum Unterhalt usw. haben, halten (s. Burmann Phaedr. 3, 3, 4), pecus, Varro, Verg. u.a.: habens quidam pecora, ein Viehbesitzer, Viehzüchter, Phaedr.: canes potius acres paucos quam multos, Varro. – u. f) eine Person zu irgend einem Zwecke bei sich haben, domi divisores, Cic. ad Att. 1, 16, 12. – bes. alqam, Plaut. u.a.: quis heri habuit Chrysidem? Ter. Vgl. Westerhof Ter. Andr. 1, 1, 58. – g) übh. in seiner Gewalt haben, habesne hominem? hast du ihn (ertappt)? Ph. Quidni habeam! Ter.: u. bildl., habeo viros, ich habe sie (= ich kenne nun ihre Gesinnung), Phaedr.
2) in irgend einer äußern Lage dauernd haben, halten, a) in seiner Umgebung, alqm secum, bei od. um sich haben, Nep.: alqm ad manum, bei der Hand (zu seinen Diensten) haben, Nep.: catervas flagitiosorum circum se, Sall.: in partibus Pallantem, auf seiner Seite haben, Tac. – b) an einem Orte usw. halten = bleiben-, stehen lassen, aegros in tenebris, Cels.: milites in stativis castris, Sall.: exercitum inter hiberna Romanorum, Sall.: pecora et armenta inter silvas, Iustin.: aquam caelestem sub dio in sole, Col.: bildl., pudicitiam in propatulo, öffentlich feilbieten, Sall.: arma procul, die W. fern halten = den Krieg vermeiden, Tac. – dah. c) mit dem Nbbgr. der gehemmten Bewegung, wie halten = festhalten, senatum in curia inclusum, eingeschlossen halten, Cic.: alqm in vinculis, in custodia, Sall.: aber auch in custodiam haberi, in Haft gebracht werden u. bleiben, Liv. u. Tac.: dah. haberi in Syria, in S. in Gewahrsam gehalten werden, Tac. – quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit, verwickelt hielt, verwickelte, Sall.: semper eos in armis accolae Galli habebant, nötigten sie, immer unter den W. zu bleiben, Liv.
3) refl., sich irgendwo gehaben = sich aufhalten, wohnen, quis istic habet? Plaut.: ubi hic Moschis habet? Afran. fr.: ubi nunc adulescens habet? Plaut.: in delubro, ubi aeditumus habere solet, Sacr. Arg. bei Varro LL. 5. § 50 u. 52: qui Syracusis habet, Plaut.: multi habent in praediis, quibus etc., Varro: qui in eo loco habebant, Dict.: praecipit fortunatorum habituram loco, Apul.: animae pauxillum in me habet, Naev. com. fr.
II) übtr.: A) im engern Sinne: 1) im allg.: alqd in manibus, unter den Händen = in der Arbeit haben, Cic.; od. gleichs. schon in Händen (= ganz nahe bevorstehend) haben, z.B. victoriam, Liv. – alqd semper in ore atque animo, im Munde u. im Gedanken haben, -führen, Cic. – in animo od. bl. animo, im Sinne haben = Willens sein, mit folg. Infin., Cic. u.a. – aber alqm in animo, jmd. in Gedanken haben, seiner eingedenk sein, Sall.; vgl. ante oculos, vor Augen haben = eingedenk sein, Iustin.: tecum habeto, behalte es (in Gedanken) bei dir, behalte es für dich, Plaut. Pers. 246: u. so verum (aber) haec tu tecum habeto, Cic. ad Att. 4, 15, 6: secreto hoc audi, tecum habeto, Cic. ep. 7, 25, 2. – hic habuit studia suorum ardentia, war im Besitz von usw., hatte für sich, Cic. Planc. 20. – neque quies gentium sine armis neque arma sine stipendiis neque stipendia sine tributis haberi queunt, kann man bekommen od. schaffen, Tac. hist. 4, 74.
2) mit Zuständen des Leibes u. der Seele als Objekt, die man an od. in sich hat, wie unser haben, a) übh.: vulnus, Ov.; u. vulnus grave (bildl. von der Liebeswunde), Ov.: dah. als t. t. der Fechter, hoc habet, das (der Hieb) sitzt, Verg.; u. bildl., certe captus est, habet, er ist gefangen, getroffen (von einem Verliebten), Ter.; u. hoc habet, das trifft, das (dieser schlaue Plan) wird seine Wirkung nicht verfehlen, Plaut.; od. als Beifallsruf, hoc habet (gut getroffen), solutust, Plaud. rud. 1143 (vgl. übh. Lorenz Plaut. most. 700). – febrem (febrim), ein Fieber haben, Cic.: capitis dolorem, Quint. – mit Zuständen der Seele, animum fortem, Cic.: bonum: animum de alqo, Sall.: amorem erga alqm, odium in alqm, haben, hegen, Cic.: spem de alqo, Cic.: alci fiduciam, Vertrauen zu jmd. hegen, Cic. – timorem, Nep.: metum, Prop. – vim in inquirendo, Strenge (haben u.) zeigen, Cic.: studium et officium erga alqm, zeigen, Cic. – b) als wesentliche Eigenschaft (an sich) haben, neque modum neque modestiam habere victores, weder Maß noch Ziel kennen, Sall.: habebat hoc omnino Caesar, hatte das an sich, an der Art, Cic.: u. Sardus habebat ille Tigellius hoc, Hor. – v. Lebl. (vgl. Nägelsb. Stil. § 110, 1), quae tamen has vires habet herba, Ov.: quid pulchri constructus acervus habet, hat Schönes an sich, Hor.: habet pacem vultus, Ov.: locus nihil religionis habet, hat (an sich), Cic.: hae litterae, cum leguntur, invidiosam atrocitatem verborum habent, wenn man diesen Brief so liest, so haben die Worte etwas Herbes, was erbittert, Cic.: res maritimae (Seekrieg)... ut quae celerem atque instabilem motum haberent, eigen sei, Caes.: virtus hoc habet, ut etc., hat das Eigentümliche (die eigentümliche Wirkung), Cic.: u. so habet hoc sollicitudo, quod omnia necessaria putat, Plin. ep.: habet atrocitatis aliquid legatio, hat einen drohenden Charakter, Cic. – u. dah. c) etwas haben = in sich schließen, mit sich bringen, notwendig mit etwas verbunden sein, etw. gewähren, verursachen, etw. notwendig zur Folge haben, notwendig erfordern (vgl. Held Caes. b. c. 1, 63, 2. Schömann Cic. de nat. deor. 1, 45. Nägelsb. Stil. § 95), pons habet circuitum, Caes.: castrorum mutatio quid habet? was hat di V. des L. zur Folge? Caes.: beneficium habet querelam, Cic.: avaritia pecuniae studium habet, Sall.: pars ea longam et difficilem habet oppugnationem, Caes. – u. am Menschen selbst = gewisse Affekte erregen, verursachen, misericordiam spoliatio consulatus magnam habere debet, Cic. – viri saepe excellentis ancipites variique casus habent admirationem exspectationem, laetitiam molestiam, spem timorem, Cic.
3) = wie unser halten, a) in einen Zustand versetzen u. darin erhalten (vgl. Brix Plaut. Men. 579), mare infestum, fortdauernd unsicher machen, Cic.: alqm sollicitum = tüchtig plagen (mit Bitten), Plaut.; u. = beständig in Sorge setzen, Cic.: anxium me et inquietum habet petitio Sexti, Plin. ep.: Numidas toto die proelio intentos, in Atem erhalten, Sall.: neque ea res me falsum habuit, ich fand mich nicht darin getäuscht, Sall.: gratia Pompeium impunitum habuit, machte ihn fortwährend straflos, Vell. – b) jmd. auf irgend eine Art u. Weise halten, behandeln, mit Advv., zB. alqm male, jmd. schlecht halten = schlecht erziehen, Plaut.; od. = übel mitspielen, -mitnehmen, belästigen, Sen. (v. Menschen u. Göttern) u. Caes. (v. Soldaten) u. Cels. (v. Krankheiten). – alqm bene et pudice, jmd. gut u. sittsam halten (erziehen), Plaut.: exercitum luxuriose, üppig halten, Sall.: pudicitiam parum honeste, nicht sonderlich in Ehren halten, Sall.: alqm liberalissime, sehr ehrenvoll behandeln, Cic. – mit Abl. der Art u. Weise, alqm levi, laxiore, duro imperio, eine gelinde usw. Herrschaft über jmd. üben, Sall. u. Tac.; vgl. Fabri Sall. Iug. 64, 5. – (matrem et uxorem Darii) haberi ut reginas praecepit, Iustin. – plebes paene servorum habetur loco, wird fast wie Sklaven behandelt, Caes. – c) jmd. od. etwas zu irgend einem Zweck haben, halten = dienen lassen, alqm ludibrio, jmd. zum Gespötte haben, zum besten haben, Cic.: rem publicam quaestui, Cic.: alqam pro uxore, Suet. – d) an jmd. einen od. etw. haben, in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo, Curt. 6, 9 (33), 12: maiora in eo obsequia habituros, Iustin. 8, 6, 6.
4) für etwas halten = in der Meinung für das u. das ansehen, α) mit Acc. des Prädikats, alqm deum, parentem, Cic.: deos aeternos et beatos, Cic.: alqd non dubium, Auct. bell. Hisp.: im Passiv mit Prädikats-Nom. = für etwas gelten, (Mercurius alter is est) qui sub terris idem Trophonius habetur, Cic.: ea spolia opima habentur, quae etc., Liv. – m. Nom. u. Infin., quae ubi cognita et iam iamque Bosporum invasurus habebatur, man vermutete, daß er usw., Tac. ann. 12, 15. – β) mit pro u. Abl.: alqm pro hoste, für seinen Feind ansehen, Liv.: alqd pro certo, für gewiß halten, Cic. u.a.: alqd pro non dicto, als nicht gesagt ansehen, Liv. – γ) mit in numero (od. bl. numero) u. Genet. od. mit in u. Abl. = unter etwas rechnen, zählen, alqm in numero oratorum, alqm numero hostium, Cic.: alqm in summis ducibus, Nep.: in inimicis, Sall.: Sisena Perses inter fideles socios habebatur, Curt. – si non id, quod amittitur, in damno (als Verlust), sed quidquid relinquitur, pro munere habituri sitis (für ein Geschenk ansehen), Liv.: dona omnia in benignitate habebantur, Sall.: omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis, Cic.: saltationem habere inter exercitationes, Quint.: non est illa cothurnatas inter habenda deas, Ov.: litterae inter malas artes habitae, Lact. – δ) m. Dat. der Bestimmung = zu etwas aufnehmen, anrechnen, alqd sibi studio, sich ein Geschäft aus etw. machen, Ter.: alqd religioni, sich aus etwas ein Gewissen machen, Cic.: duritiam voluptati, als eine Lust ansehen, Sall.: paupertas probro haberi coepit, zum Schimpf angerechnet zu werden = als Schimpf zu gelten, Sall. – ε) mit Advv.: parum h., für zu wenig halten = nicht damit zufrieden sein, Ggstz. satis h., für hinlänglich halten, damit zufrieden sein, beide mit folg. Infin., Sall. Iug. 31. § 9 u. 20. – ζ) haberi mit Genet. qual., so u. so gehalten ( geachtet) werden, gelten, cuius auctoritas in his regionibus magni habebatur, hoch gehalten wurde, viel galt, Caes. b. G. 4, 21, 7: parvi habitis, quae per Leonam Constantius scripserat, nicht weiter beachtet, Amm. 21, 1, 4: hic summo in Arvernis ortus loco et magnae habitus auctoritatis, galt für einen Mann von gr. A., Caes. b. G. 7, 77, 3.
5) etwas halten = vor sich gehen lassen, a) = etwas anstellen, vornehmen, comitia, concilium plebis, senatum, Cic.: auspicia, Liv.: nihil sine auspiciis, Cic.: certamina, Schlachten liefern, Flor. – vom Vornehmen, Unternehmen einer Reise, eines Marsches (s. Bremi Nep. Eum. 8. § 7). iter quo habeat, omnes celat, wohin er seinen Marsch richtet, wohin er marschiert, Nep.: iter Aegyptum, Sardiniam, Caes. u. Cic.: iter ad legiones, den Legionen entgegenmarschieren, Caes.: gentes, per quas iter habebant, Iustin.: nullas nisi sanguine fuso gaudet habere vias, Lucan. – b) = mündlich halten, vortragen, querelas apud alqm de alqo, Klage führen bei jmd. über einen, Cic.: orationem huius modi od. talem, Sall. u. Curt.: hanc orationem in aliquo conventu agrestium, Cic.: orationem in senatu, Cic.: orationem adversus Aeschinem (v. Demosthenes), Hieron.: orationem od. sermonem cum alqo, ein Gespräch halten mit usw., Cic.: sermo inter nos habitus in Cumano, Cic. – h. verba, reden, sprechen, Cic. u.a.: cum alqo, Sall., in alqm, Tac. (vgl. Fabri Sall. Iug. 9, 4): verb. verba atque orationem od. verba orationemque adversus rem publicam, Caes. u. Liv. – h. dialogum, halten = schreiben, Cic. – c) eine Zeit (absichtlich) so u. so hinbringen, verbringen, h. aetatem procul a re publica, Sall.: ubi adulescentiam habuere, Sall.: h. diem luculente, den Tag in Freuden verbringen, Plaut.
6) halten = beobachten, ordines, Sall. Iug. 80, 2.
7) meton. = jmdm. etwas geben, gewähren, alci honorem = jmdm. einen Ehrensold geben, zahlen, Cic. (s. Klotz Cic. Reden 2, 700); od. = jmdm. Ehre erweisen, Tac. u.a.
8) refl., se habere u. bl. habere, a) sich gehaben, sich befinden, sich verhalten, α) v. Pers., αα) vom körperl. Befinden, graviter se habere, schwer krank sein, Cic.: ego me bene habeo, Tac.: Tullia nostra recte valet, Terentia minus belle habuit, Cic.: singulos (saucios), ut se haberent, rogitans, Liv.: Partiz. subst., male habentes, die Kranken (Ggstz. sani, die Gesunden), Augustin. in psalm. 38, 18. – ββ) v. der Lage, se recte, Titin. fr.: se bene, praeclare, Cic.: se parce ac duriter, Ter.: bene se habet, der ist gut aufgehoben, ihm ist wohl (v. einem Verstorbenen), Liv. epit. 114. Val. Max. 3, 2, 13. Sen. ep. 24, 10. Flor. 4, 2, 68: sic habemus, in dieser Lage befinden wir uns, Cic. – β) v. Lebl., sich verhalten, beschaffen sein, mores ita se habent, Sall.: res sic od. ita se habet, u. bl. sic od. ita se habet, Cic. (vgl. Benecke Cic. Lig. 28): Romae autem se res sic habent, zu R. steht es nun dermalen so, Cic.: ut nunc res se habet, Liv.: res praeclare se habeat, si etc., es wäre vortrefflich, wenn usw., Cic.: male enim se res habet, Cic.: bl. bene habet, es steht gut, Cic., Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 6, 35, 8. Torren. Val. Max. 5, 10, 2. p. 517. Bünem. Lact. 7, 1, 1): sic habet, so verhält es sich, Hor. – ingenium vestrum luminis instar habet, ist wie ein Licht (beschaffen), Ven. Fort. carm. 3, 8, 10. – b) sich gehaben mit jmd. = zu tun ( zu verhandeln) haben, cedo quicum habeam iudicem. Gr. Habe cum hoc, Plaut. rud. 1380 sqq.
B) im weitern Sinne: 1) im allg.: a) haben = besitzen, habere ius actionis, abdicandi, Quint.: h. ius in omnes, Lucan.: h. suae vitae modum, seinen eigenen Lebensplan, Ter.: dimidium facti qui coepit habet, Hor. – b) mündlich od. schriftlich von jmd. haben (s. Meißner Cic. Tusc. 1, 119), habes epilogum, da hast du usw., Cic.: habes, ut brevissime potui, genus iudicii et causam absolutionis, Cic.: habes consilia nostra, da hast du usw., das sind usw., Cic.: tantum habeto, so viel wisse, Cic. – c) es ( seinen Willen) haben = die Folgen zu tragen haben (als Formel dessen, der etw. ungern zugibt), habeas, du magst es haben, Ter.: immo habeat, Ter.: vincerent ac sibi haberent, Suet.
2) von außen her haben = bekommen, malum habebis, dir wird's sehr übel ergehen, Plaut.: non nullam invidiam habere ex eo, quod etc., den Unwillen der Menschen einigermaßen erregt haben, weil usw., Cic.: h. dissimiles naturas, casus, Cic.: h. talem vitae exitum, Nep.
3) in einem gewissen Verhältnis od. in einem gewissen Zustande haben, mit Prädik.-Acc. = haben als usw. od. zu usw., od. mit inter u. Akk., od. mit pro u. Abl., a) m. Prädik.-Acc.: α) eines Subst.: Valerium Flaccum in consulatu censuraque collegam h., Nep.: sororem Persei uxorem habere, Eutr.: digni sumus, quos habeas tui consilii participes, Cic. – β) eines Adi. od. Partic. Perf. Pass.: αα) eines Adi.: habeo alqm acerbum, es zeigt sich jmd. erbittert gegen mich, Cic.: alqm inimicum, jmd. zu seinem Feinde haben, Ter.: multos adversos, Sall.: habebantur fidelissimi, zeigten sich als usw., Sall.: habeo te ereptum ex etc., ich habe dich = sehe dich usw., Curt.: virtus clara aeternaque habetur, Geisteskraft ist ein herrlicher u. ewiger Besitz, Sall. Vgl. Dietsch Sall. Cat. 1, 4. – ββ) eines Partic. Perf. Pass., um anzuzeigen, daß das Objekt in eine bestimmte Beschaffenheit versetzt von dem Subjekte beherrscht u. besessen werde, docemur auctoritate legum domitas habere libidines, die Begierden vollkommen zu bändigen, Cic.: causas omnes sobrii oratores percursas animo et prope dicam decantatas habere debent, Cic.: fac ut habeas, nos quidem ita scriptum habemus, mache, daß du es (so in deinen Büchern eingetragen) hast usw., Cic. – So werden besonders gebraucht cognitum, perspectum, exploratum, deliberatum, persuasum, propositum, susceptum habere = etwas als ein Erkanntes usw. innehaben, Cic. u.a. – b) mit inter u. Akk.: inter fideles socios habebantur, Curt. – c) m. pro u. Abl.: audacia habetur pro muro, den Furchtlosen umgibt sein Mut wie eine schützende Mauer, Sall.
4) von Zuständen, jmd. in seiner Gewalt = ergriffen haben, nox te habet, die Nacht des Todes hält dich umfangen, Val. Flacc.: timor, metus, ira alqm habet, Ov.: habet sua quemque dies, jeden ereilt sein Tag, Val. Flacc.
5) wie εχειν u. haben, a) m. Acc., gleichs. in Vorrat haben, incipe, si quid habes, Verg.: nisi quid habes ad hanc, einzuwenden hast, Cic. – b) mit folg. Infin. = das Vermögen haben, etwas zu leisten, α) = in der Lage sein, können, in multis hoc rebus dicere habemus, Lucr.: habeo etiam dicere, ich könnte noch anführen, Cic.: haec habui dicere, das hatte ich zu sagen, Cic.: pro certo illud habeo affirmare, Cic.: de Alexandrina re tantum habeo polliceri m. folg. Acc. u. Infin., Cic.: an melius quis habet suadere, hat od. weiß einer etwas Besseres zu raten. Hor. – β) (bei den Eccl.) = müssen, quod haereses haberent existere, Lact.: quod carne indui haberet in terra, Lact.: de qua Christus nasci habebat, Tert. Vgl. Bünem. Lact. 4, 12, 15 u. 4, 18, 22 4, 30, 2. – c) mit folg. Relativsatz od. indir. Fragesatz = wissen, nihil habeo, quod ad te scribam, ich habe, weiß nichts an dich zu schreiben, Cic.: ecquid habes, quod dicas? Cic.: nihil habeo, quod accusem senectutem, Cic. – non habeo, quid scribam, ich weiß nicht, was ich schreiben soll, Cic.: nec quid mandem habeo (ich weiß nicht, was ich auftragen soll), nihil enim praetermissum est; nec quid narrem, novi enim nihil, Cic. – d) mit folg. Partic. Fut. Pass., haben = müssen, statuendum respondendum habere, zu bestimmen, zu beantworten haben, Tac.: habemus enitendum, haben uns zu bemühen, Plin. ep. vgl. Pabst Tac. dial. 1. p. 2 sq. – / haben = habesne, Plaut. Pseud. 1163; trin. 89 u. 964; truc. 680. – archaist. habessit = habuerit, Cic. de legg. 2, 19. – Parag. Infin. haberier, Plaut. mil. 594. – vulg. Partiz. habiens, Grom. vet. 327, 22; 328, 1 u. 11. Itala (ev. Palat.) Luc. 3, 1; 15, 4; 19, 17.
-
4 habeo
habeo, uī, itum, ēre, das deutsche haben und halten, I) eig.: A) im engern Sinne: 1) an sich (in der Hand, am Halse usw.) haben = halten, führen, tragen, a) übh.: iaculum, quod manibus habemus, Ov.: coronam alteram in capite, alteram in collo, Cic.: anulum in digito, Ter.: fenum in cornu, Hor. (s. fenum): vestis bona quaerit haberi, getragen zu werden, Ov. – v. Lebl., arma hic paries habebit, Hor.: nulla taberna meos habeat neque pila libellos, in keinem Buchladen, an keinem Pfeiler mögen meine Schriften feil hängen, Hor.: altera vestes ripa meas habuit, auf dem andern Ufer lagen meine Kleider, Ov. – b) als wesentlichen Bestandteil an sich haben, quae feminae duplices papillas habent, Cic. fr.: hos habuit vultus, Ov. – v. Lebl., pedum calidus pulvis vestigia habebat, Ov.: pars secreta domus tres habuit thalamos, Ov.: tunicae manicas habent, Verg.: tabulae habentes clavorum cacumina, Val. Max. – c) = führen, handhaben, tractantes ferrum et arma habentes parēre, Iustin.: nec immensa barbarorum scuta perinde haberi quam pila et gladios, Tac. – d) halten = hinhalten, dorsum ad lucem (gegen das L.), Augustin. conf. 4, 16.2) von Örtl. = in seinem Bereiche aufgenommen haben, umschließen, festgebannt halten, me confectum curis infelix habuit thalamus, Verg.: me quoque pontus haberet, Ov.: Tartara habent Pantoiden, Hor.————3) von Schriften in bezug auf ihren Inhalt, wie haben = enthalten, nihil enim (epistula) habebat, quod non vel in contione recte legi posset, Cic.: editio habebit omnia, Quint.: quod nulla annalium memoria habeat, Liv.: pro C. Cornelio et Tito Annio Quintum Acilium et C. Herennium habent quidam annales, Liv.B) im weitern Sinne: 1) (wie εχειν), im Besitze-, in seiner Gewalt haben, a) = als Bewohner innehaben, bewohnen, Capuam, Liv.: silvas, Flor.: moenia, Verg.: urbem, Sall. Vgl. Korte Sall. Cat. 6, 1. – b) als Feind besetzt halten, hostis habet muros, Verg.: hostis habet portus, Val. Flacc. Vgl. Burmann Val. Flacc. 3, 45. – c) als Herrscher im Besitze haben, beherrschen (vgl. Duker Flor. 4, 2, 22. Korte Sall. Cat. 6, 1), urbem Romam a principio reges habuere, Tac.: Siciliam et Sardiniam per legatos, verwalten, Flor.: habeo, non habeor a Laide (εχω, ἀλλ᾽ ουκ εχομαι), v. Geliebten, Cic. – animus habet cuncta neque ipse habetur, Sall.: ventis aëra habendum permittere, zum Beherrschen überlassen, Ov. – d) wirklich im Besitze, in Händen, als Eigentum haben, α) = besitzen (während streng juristisch tenere = physisch besitzen, possidere = rechtlich besitzen, s. Florentin. dig. 46, 4, 18 tu meum habes, tenes, possides, u. bildl., Plin. ep. 1, 16, 1 totum me tenet, habet, possidet; u. korresp. mit possidere b. Phaedr. 4, 4, 10 sq.), gemmas, argentum, Hor.: vectigalia magna divitias-————que, Hor.: honeste divitias, modeste opes, besitzen u. gebrauchen, einen edlen usw. Gebrauch machen von usw., Sall. u. Tac.: pretium habes, du hast deinen Lohn weg, Hor.: quod habet (Ggstz. quod ei deest), Sen.: me enim tabulas tuas habere (in Händen haben) et proferre oportuit, Cic. – ex animi sententia uxorem h., Cic.: quid mulieris uxorem habes? was hast du für ein Weibsbild zur Frau? Ter.: Roma poëtas habet, Hor. – absol. (wie εχειν) = Besitz ( Besitzungen) haben, ansässig sein, Vermögen haben, wohlhabend sein (vgl. Gräve u. Korte Cic. ep. 7, 29, 2. Drak. Sil. 5, 264. Burmann Phaedr. 3. prol. 21), habere in Bruttiis, Cic., in Veiente agro, Liv.: habet idem in nummis, habet in praediis urbanis, er hat etwas an barem Gelde, er hat einige Besitzungen bei der Stadt, Cic.: nos quod simus, quod habeamus, id omne abs te habere, Cur. in Cic. ep.: habendi cupiditas, Habsucht, Rutil. Lup.; dass. habendi amor, Verg. u.a.; u. habendi cupido, cura, studium, Plin. ep., Phaedr. u. Aur. Vict. (vgl. Drak. u. Burmann a. a. O.): dass. qui habet (der Reiche), ultro appetitur; qui est pauper, aspernatur, Nep. fr. 5, 4: u. habentes ( wie οἱ εχοντες) = die Wohlhabenden, Ggstz. non habentes (οἱ ουκ εχοντες) = die Armen, Lact. 5, 8, 7. – β) wie εχειν u. unser haben = in Besitz nehmen, erlangen, bekommen, anne habebit ariola? Dae. non feret, Plaut.: quam ille se habiturum non dubitabat, Nep. –————γ) habere alqd sibi, etwas für sich haben = behalten (s. Matthiä Cic. Sull. 26), sibi hereditatem, Cic.: sibi haberent honores, sibi imperia, sibi provincias, Cic. – dah. die Ehescheidungsformel: res tuas tibi habeas od. habe od. habeto, behalte od. nimm deine Sachen für dich, Plaut. Amph. 928. Sen. suas. 1, 7; contr. 2, 5 (13), 9. Apul. met. 5, 26: istam suas res sibi habere iussit, heißt sie für sich geschieden leben, Cic. Phil. 2, 69: scherzh. übtr., apage sis amor; tuas tibi res habeto, wir sind geschiedene Leute, Plaut. trin. 267 L. – e) Tiere zur Zucht, Benutzung, zum Unterhalt usw. haben, halten (s. Burmann Phaedr. 3, 3, 4), pecus, Varro, Verg. u.a.: habens quidam pecora, ein Viehbesitzer, Viehzüchter, Phaedr.: canes potius acres paucos quam multos, Varro. – u. f) eine Person zu irgend einem Zwecke bei sich haben, domi divisores, Cic. ad Att. 1, 16, 12. – bes. alqam, Plaut. u.a.: quis heri habuit Chrysidem? Ter. Vgl. Westerhof Ter. Andr. 1, 1, 58. – g) übh. in seiner Gewalt haben, habesne hominem? hast du ihn (ertappt)? Ph. Quidni habeam! Ter.: u. bildl., habeo viros, ich habe sie (= ich kenne nun ihre Gesinnung), Phaedr.2) in irgend einer äußern Lage dauernd haben, halten, a) in seiner Umgebung, alqm secum, bei od. um sich haben, Nep.: alqm ad manum, bei der Hand (zu seinen Diensten) haben, Nep.: catervas flagitiosorum circum se, Sall.: in partibus Pallantem, auf sei-————ner Seite haben, Tac. – b) an einem Orte usw. halten = bleiben-, stehen lassen, aegros in tenebris, Cels.: milites in stativis castris, Sall.: exercitum inter hiberna Romanorum, Sall.: pecora et armenta inter silvas, Iustin.: aquam caelestem sub dio in sole, Col.: bildl., pudicitiam in propatulo, öffentlich feilbieten, Sall.: arma procul, die W. fern halten = den Krieg vermeiden, Tac. – dah. c) mit dem Nbbgr. der gehemmten Bewegung, wie halten = festhalten, senatum in curia inclusum, eingeschlossen halten, Cic.: alqm in vinculis, in custodia, Sall.: aber auch in custodiam haberi, in Haft gebracht werden u. bleiben, Liv. u. Tac.: dah. haberi in Syria, in S. in Gewahrsam gehalten werden, Tac. – quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit, verwickelt hielt, verwickelte, Sall.: semper eos in armis accolae Galli habebant, nötigten sie, immer unter den W. zu bleiben, Liv.3) refl., sich irgendwo gehaben = sich aufhalten, wohnen, quis istic habet? Plaut.: ubi hic Moschis habet? Afran. fr.: ubi nunc adulescens habet? Plaut.: in delubro, ubi aeditumus habere solet, Sacr. Arg. bei Varro LL. 5. § 50 u. 52: qui Syracusis habet, Plaut.: multi habent in praediis, quibus etc., Varro: qui in eo loco habebant, Dict.: praecipit fortunatorum habituram loco, Apul.: animae pauxillum in me habet, Naev. com. fr.————II) übtr.: A) im engern Sinne: 1) im allg.: alqd in manibus, unter den Händen = in der Arbeit haben, Cic.; od. gleichs. schon in Händen (= ganz nahe bevorstehend) haben, z.B. victoriam, Liv. – alqd semper in ore atque animo, im Munde u. im Gedanken haben, -führen, Cic. – in animo od. bl. animo, im Sinne haben = Willens sein, mit folg. Infin., Cic. u.a. – aber alqm in animo, jmd. in Gedanken haben, seiner eingedenk sein, Sall.; vgl. ante oculos, vor Augen haben = eingedenk sein, Iustin.: tecum habeto, behalte es (in Gedanken) bei dir, behalte es für dich, Plaut. Pers. 246: u. so verum (aber) haec tu tecum habeto, Cic. ad Att. 4, 15, 6: secreto hoc audi, tecum habeto, Cic. ep. 7, 25, 2. – hic habuit studia suorum ardentia, war im Besitz von usw., hatte für sich, Cic. Planc. 20. – neque quies gentium sine armis neque arma sine stipendiis neque stipendia sine tributis haberi queunt, kann man bekommen od. schaffen, Tac. hist. 4, 74.2) mit Zuständen des Leibes u. der Seele als Objekt, die man an od. in sich hat, wie unser haben, a) übh.: vulnus, Ov.; u. vulnus grave (bildl. von der Liebeswunde), Ov.: dah. als t. t. der Fechter, hoc habet, das (der Hieb) sitzt, Verg.; u. bildl., certe captus est, habet, er ist gefangen, getroffen (von einem Verliebten), Ter.; u. hoc habet, das trifft, das (dieser schlaue Plan) wird seine Wirkung nicht verfehlen,————Plaut.; od. als Beifallsruf, hoc habet (gut getroffen), solutust, Plaud. rud. 1143 (vgl. übh. Lorenz Plaut. most. 700). – febrem (febrim), ein Fieber haben, Cic.: capitis dolorem, Quint. – mit Zuständen der Seele, animum fortem, Cic.: bonum: animum de alqo, Sall.: amorem erga alqm, odium in alqm, haben, hegen, Cic.: spem de alqo, Cic.: alci fiduciam, Vertrauen zu jmd. hegen, Cic. – timorem, Nep.: metum, Prop. – vim in inquirendo, Strenge (haben u.) zeigen, Cic.: studium et officium erga alqm, zeigen, Cic. – b) als wesentliche Eigenschaft (an sich) haben, neque modum neque modestiam habere victores, weder Maß noch Ziel kennen, Sall.: habebat hoc omnino Caesar, hatte das an sich, an der Art, Cic.: u. Sardus habebat ille Tigellius hoc, Hor. – v. Lebl. (vgl. Nägelsb. Stil. § 110, 1), quae tamen has vires habet herba, Ov.: quid pulchri constructus acervus habet, hat Schönes an sich, Hor.: habet pacem vultus, Ov.: locus nihil religionis habet, hat (an sich), Cic.: hae litterae, cum leguntur, invidiosam atrocitatem verborum habent, wenn man diesen Brief so liest, so haben die Worte etwas Herbes, was erbittert, Cic.: res maritimae (Seekrieg)... ut quae celerem atque instabilem motum haberent, eigen sei, Caes.: virtus hoc habet, ut etc., hat das Eigentümliche (die eigentümliche Wirkung), Cic.: u. so habet hoc sollicitudo, quod omnia necessaria putat, Plin. ep.: habet atrocitatis aliquid legatio,————hat einen drohenden Charakter, Cic. – u. dah. c) etwas haben = in sich schließen, mit sich bringen, notwendig mit etwas verbunden sein, etw. gewähren, verursachen, etw. notwendig zur Folge haben, notwendig erfordern (vgl. Held Caes. b. c. 1, 63, 2. Schömann Cic. de nat. deor. 1, 45. Nägelsb. Stil. § 95), pons habet circuitum, Caes.: castrorum mutatio quid habet? was hat di V. des L. zur Folge? Caes.: beneficium habet querelam, Cic.: avaritia pecuniae studium habet, Sall.: pars ea longam et difficilem habet oppugnationem, Caes. – u. am Menschen selbst = gewisse Affekte erregen, verursachen, misericordiam spoliatio consulatus magnam habere debet, Cic. – viri saepe excellentis ancipites variique casus habent admirationem exspectationem, laetitiam molestiam, spem timorem, Cic.3) = wie unser halten, a) in einen Zustand versetzen u. darin erhalten (vgl. Brix Plaut. Men. 579), mare infestum, fortdauernd unsicher machen, Cic.: alqm sollicitum = tüchtig plagen (mit Bitten), Plaut.; u. = beständig in Sorge setzen, Cic.: anxium me et inquietum habet petitio Sexti, Plin. ep.: Numidas toto die proelio intentos, in Atem erhalten, Sall.: neque ea res me falsum habuit, ich fand mich nicht darin getäuscht, Sall.: gratia Pompeium impunitum habuit, machte ihn fortwährend straflos, Vell. – b) jmd. auf irgend eine Art u. Weise halten, behandeln, mit————Advv., zB. alqm male, jmd. schlecht halten = schlecht erziehen, Plaut.; od. = übel mitspielen, -mitnehmen, belästigen, Sen. (v. Menschen u. Göttern) u. Caes. (v. Soldaten) u. Cels. (v. Krankheiten). – alqm bene et pudice, jmd. gut u. sittsam halten (erziehen), Plaut.: exercitum luxuriose, üppig halten, Sall.: pudicitiam parum honeste, nicht sonderlich in Ehren halten, Sall.: alqm liberalissime, sehr ehrenvoll behandeln, Cic. – mit Abl. der Art u. Weise, alqm levi, laxiore, duro imperio, eine gelinde usw. Herrschaft über jmd. üben, Sall. u. Tac.; vgl. Fabri Sall. Iug. 64, 5. – (matrem et uxorem Darii) haberi ut reginas praecepit, Iustin. – plebes paene servorum habetur loco, wird fast wie Sklaven behandelt, Caes. – c) jmd. od. etwas zu irgend einem Zweck haben, halten = dienen lassen, alqm ludibrio, jmd. zum Gespötte haben, zum besten haben, Cic.: rem publicam quaestui, Cic.: alqam pro uxore, Suet. – d) an jmd. einen od. etw. haben, in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo, Curt. 6, 9 (33), 12: maiora in eo obsequia habituros, Iustin. 8, 6, 6.4) für etwas halten = in der Meinung für das u. das ansehen, α) mit Acc. des Prädikats, alqm deum, parentem, Cic.: deos aeternos et beatos, Cic.: alqd non dubium, Auct. bell. Hisp.: im Passiv mit Prädikats-Nom. = für etwas gelten, (Mercurius alter is est) qui sub terris idem Trophonius habetur, Cic.: ea spo-————lia opima habentur, quae etc., Liv. – m. Nom. u. Infin., quae ubi cognita et iam iamque Bosporum invasurus habebatur, man vermutete, daß er usw., Tac. ann. 12, 15. – β) mit pro u. Abl.: alqm pro hoste, für seinen Feind ansehen, Liv.: alqd pro certo, für gewiß halten, Cic. u.a.: alqd pro non dicto, als nicht gesagt ansehen, Liv. – γ) mit in numero (od. bl. numero) u. Genet. od. mit in u. Abl. = unter etwas rechnen, zählen, alqm in numero oratorum, alqm numero hostium, Cic.: alqm in summis ducibus, Nep.: in inimicis, Sall.: Sisena Perses inter fideles socios habebatur, Curt. – si non id, quod amittitur, in damno (als Verlust), sed quidquid relinquitur, pro munere habituri sitis (für ein Geschenk ansehen), Liv.: dona omnia in benignitate habebantur, Sall.: omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis, Cic.: saltationem habere inter exercitationes, Quint.: non est illa cothurnatas inter habenda deas, Ov.: litterae inter malas artes habitae, Lact. – δ) m. Dat. der Bestimmung = zu etwas aufnehmen, anrechnen, alqd sibi studio, sich ein Geschäft aus etw. machen, Ter.: alqd religioni, sich aus etwas ein Gewissen machen, Cic.: duritiam voluptati, als eine Lust ansehen, Sall.: paupertas probro haberi coepit, zum Schimpf angerechnet zu werden = als Schimpf zu gelten, Sall. – ε) mit Advv.: parum h., für zu wenig halten = nicht damit zufrieden sein, Ggstz. satis h., für hinlänglich halten,————damit zufrieden sein, beide mit folg. Infin., Sall. Iug. 31. § 9 u. 20. – ζ) haberi mit Genet. qual., so u. so gehalten ( geachtet) werden, gelten, cuius auctoritas in his regionibus magni habebatur, hoch gehalten wurde, viel galt, Caes. b. G. 4, 21, 7: parvi habitis, quae per Leonam Constantius scripserat, nicht weiter beachtet, Amm. 21, 1, 4: hic summo in Arvernis ortus loco et magnae habitus auctoritatis, galt für einen Mann von gr. A., Caes. b. G. 7, 77, 3.5) etwas halten = vor sich gehen lassen, a) = etwas anstellen, vornehmen, comitia, concilium plebis, senatum, Cic.: auspicia, Liv.: nihil sine auspiciis, Cic.: certamina, Schlachten liefern, Flor. – vom Vornehmen, Unternehmen einer Reise, eines Marsches (s. Bremi Nep. Eum. 8. § 7). iter quo habeat, omnes celat, wohin er seinen Marsch richtet, wohin er marschiert, Nep.: iter Aegyptum, Sardiniam, Caes. u. Cic.: iter ad legiones, den Legionen entgegenmarschieren, Caes.: gentes, per quas iter habebant, Iustin.: nullas nisi sanguine fuso gaudet habere vias, Lucan. – b) = mündlich halten, vortragen, querelas apud alqm de alqo, Klage führen bei jmd. über einen, Cic.: orationem huius modi od. talem, Sall. u. Curt.: hanc orationem in aliquo conventu agrestium, Cic.: orationem in senatu, Cic.: orationem adversus Aeschinem (v. Demosthenes), Hieron.: orationem od. sermonem cum alqo, ein Gespräch halten mit usw.,————Cic.: sermo inter nos habitus in Cumano, Cic. – h. verba, reden, sprechen, Cic. u.a.: cum alqo, Sall., in alqm, Tac. (vgl. Fabri Sall. Iug. 9, 4): verb. verba atque orationem od. verba orationemque adversus rem publicam, Caes. u. Liv. – h. dialogum, halten = schreiben, Cic. – c) eine Zeit (absichtlich) so u. so hinbringen, verbringen, h. aetatem procul a re publica, Sall.: ubi adulescentiam habuere, Sall.: h. diem luculente, den Tag in Freuden verbringen, Plaut.6) halten = beobachten, ordines, Sall. Iug. 80, 2.7) meton. = jmdm. etwas geben, gewähren, alci honorem = jmdm. einen Ehrensold geben, zahlen, Cic. (s. Klotz Cic. Reden 2, 700); od. = jmdm. Ehre erweisen, Tac. u.a.8) refl., se habere u. bl. habere, a) sich gehaben, sich befinden, sich verhalten, α) v. Pers., αα) vom körperl. Befinden, graviter se habere, schwer krank sein, Cic.: ego me bene habeo, Tac.: Tullia nostra recte valet, Terentia minus belle habuit, Cic.: singulos (saucios), ut se haberent, rogitans, Liv.: Partiz. subst., male habentes, die Kranken (Ggstz. sani, die Gesunden), Augustin. in psalm. 38, 18. – ββ) v. der Lage, se recte, Titin. fr.: se bene, praeclare, Cic.: se parce ac duriter, Ter.: bene se habet, der ist gut aufgehoben, ihm ist wohl (v. einem Verstorbenen), Liv. epit. 114. Val. Max. 3, 2, 13. Sen. ep. 24, 10. Flor. 4, 2, 68: sic habemus, in dieser Lage befinden wir uns,————Cic. – β) v. Lebl., sich verhalten, beschaffen sein, mores ita se habent, Sall.: res sic od. ita se habet, u. bl. sic od. ita se habet, Cic. (vgl. Benecke Cic. Lig. 28): Romae autem se res sic habent, zu R. steht es nun dermalen so, Cic.: ut nunc res se habet, Liv.: res praeclare se habeat, si etc., es wäre vortrefflich, wenn usw., Cic.: male enim se res habet, Cic.: bl. bene habet, es steht gut, Cic., Liv. u.a. (s. Drak. Liv. 6, 35, 8. Torren. Val. Max. 5, 10, 2. p. 517. Bünem. Lact. 7, 1, 1): sic habet, so verhält es sich, Hor. – ingenium vestrum luminis instar habet, ist wie ein Licht (beschaffen), Ven. Fort. carm. 3, 8, 10. – b) sich gehaben mit jmd. = zu tun ( zu verhandeln) haben, cedo quicum habeam iudicem. Gr. Habe cum hoc, Plaut. rud. 1380 sqq.B) im weitern Sinne: 1) im allg.: a) haben = besitzen, habere ius actionis, abdicandi, Quint.: h. ius in omnes, Lucan.: h. suae vitae modum, seinen eigenen Lebensplan, Ter.: dimidium facti qui coepit habet, Hor. – b) mündlich od. schriftlich von jmd. haben (s. Meißner Cic. Tusc. 1, 119), habes epilogum, da hast du usw., Cic.: habes, ut brevissime potui, genus iudicii et causam absolutionis, Cic.: habes consilia nostra, da hast du usw., das sind usw., Cic.: tantum habeto, so viel wisse, Cic. – c) es ( seinen Willen) haben = die Folgen zu tragen haben (als Formel dessen, der etw. ungern zugibt), habeas, du magst es haben,————Ter.: immo habeat, Ter.: vincerent ac sibi haberent, Suet.2) von außen her haben = bekommen, malum habebis, dir wird's sehr übel ergehen, Plaut.: non nullam invidiam habere ex eo, quod etc., den Unwillen der Menschen einigermaßen erregt haben, weil usw., Cic.: h. dissimiles naturas, casus, Cic.: h. talem vitae exitum, Nep.3) in einem gewissen Verhältnis od. in einem gewissen Zustande haben, mit Prädik.-Acc. = haben als usw. od. zu usw., od. mit inter u. Akk., od. mit pro u. Abl., a) m. Prädik.-Acc.: α) eines Subst.: Valerium Flaccum in consulatu censuraque collegam h., Nep.: sororem Persei uxorem habere, Eutr.: digni sumus, quos habeas tui consilii participes, Cic. – β) eines Adi. od. Partic. Perf. Pass.: αα) eines Adi.: habeo alqm acerbum, es zeigt sich jmd. erbittert gegen mich, Cic.: alqm inimicum, jmd. zu seinem Feinde haben, Ter.: multos adversos, Sall.: habebantur fidelissimi, zeigten sich als usw., Sall.: habeo te ereptum ex etc., ich habe dich = sehe dich usw., Curt.: virtus clara aeternaque habetur, Geisteskraft ist ein herrlicher u. ewiger Besitz, Sall. Vgl. Dietsch Sall. Cat. 1, 4. – ββ) eines Partic. Perf. Pass., um anzuzeigen, daß das Objekt in eine bestimmte Beschaffenheit versetzt von dem Subjekte beherrscht u. besessen werde, docemur auctoritate legum domitas habere libidines, die————Begierden vollkommen zu bändigen, Cic.: causas omnes sobrii oratores percursas animo et prope dicam decantatas habere debent, Cic.: fac ut habeas, nos quidem ita scriptum habemus, mache, daß du es (so in deinen Büchern eingetragen) hast usw., Cic. – So werden besonders gebraucht cognitum, perspectum, exploratum, deliberatum, persuasum, propositum, susceptum habere = etwas als ein Erkanntes usw. innehaben, Cic. u.a. – b) mit inter u. Akk.: inter fideles socios habebantur, Curt. – c) m. pro u. Abl.: audacia habetur pro muro, den Furchtlosen umgibt sein Mut wie eine schützende Mauer, Sall.4) von Zuständen, jmd. in seiner Gewalt = ergriffen haben, nox te habet, die Nacht des Todes hält dich umfangen, Val. Flacc.: timor, metus, ira alqm habet, Ov.: habet sua quemque dies, jeden ereilt sein Tag, Val. Flacc.5) wie εχειν u. haben, a) m. Acc., gleichs. in Vorrat haben, incipe, si quid habes, Verg.: nisi quid habes ad hanc, einzuwenden hast, Cic. – b) mit folg. Infin. = das Vermögen haben, etwas zu leisten, α) = in der Lage sein, können, in multis hoc rebus dicere habemus, Lucr.: habeo etiam dicere, ich könnte noch anführen, Cic.: haec habui dicere, das hatte ich zu sagen, Cic.: pro certo illud habeo affirmare, Cic.: de Alexandrina re tantum habeo polliceri m. folg. Acc. u. Infin., Cic.: an melius quis habet suadere, hat od.————weiß einer etwas Besseres zu raten. Hor. – β) (bei den Eccl.) = müssen, quod haereses haberent existere, Lact.: quod carne indui haberet in terra, Lact.: de qua Christus nasci habebat, Tert. Vgl. Bünem. Lact. 4, 12, 15 u. 4, 18, 22 4, 30, 2. – c) mit folg. Relativsatz od. indir. Fragesatz = wissen, nihil habeo, quod ad te scribam, ich habe, weiß nichts an dich zu schreiben, Cic.: ecquid habes, quod dicas? Cic.: nihil habeo, quod accusem senectutem, Cic. – non habeo, quid scribam, ich weiß nicht, was ich schreiben soll, Cic.: nec quid mandem habeo (ich weiß nicht, was ich auftragen soll), nihil enim praetermissum est; nec quid narrem, novi enim nihil, Cic. – d) mit folg. Partic. Fut. Pass., haben = müssen, statuendum respondendum habere, zu bestimmen, zu beantworten haben, Tac.: habemus enitendum, haben uns zu bemühen, Plin. ep. vgl. Pabst Tac. dial. 1. p. 2 sq. – ⇒ haben = habesne, Plaut. Pseud. 1163; trin. 89 u. 964; truc. 680. – archaist. habessit = habuerit, Cic. de legg. 2, 19. – Parag. Infin. haberier, Plaut. mil. 594. – vulg. Partiz. habiens, Grom. vet. 327, 22; 328, 1 u. 11. Itala (ev. Palat.) Luc. 3, 1; 15, 4; 19, 17. -
5 habeo
uī, itum, ēre1)arma procul h. T — избегать войныquinquaginta milia in armis h. L — содержать 50-тысячную армиюб) удерживать, задерживать ( milites in castris Sl)3) сохранять, брать ( sibi aliquid C)res tuas tibi habeas (тж. habe и habeto) Pl, C etc. — возьми себе то, что твоё; ноconjugem suas res sibi h. jubere C — велеть жене забрать свои вещи, т. е. объявить ей о разводе4) произносить (orationem, sermonem, verba C etc.)5) (о заседаниях, собраниях) проводить (h. contionem, senatum C)6) содержать, заключать в себе (epistula nihil habet C; domus tres habuit thalamos O)7) устраивать, предпринимать (negotium, disputationem, censum C)8) совершать, проделывать, производитьgratulationem h. C — приносить поздравленияiter h. C, Cs, Just — совершать путьalicui honorem h. T etc. — воздавать (оказывать) кому-л. почести или C выплачивать гонорарrationem h. C — подсчитыватьh. aliquid curae Q, Nep — заботиться о чём-л.anxium aliquem h. PJ, T, bAfr — тревожить кого-л.certamen h. Fl — дать сражениеdolorem h. C — причинять боль, доставлять огорчениеsilentium h. Sl — хранить молчаниеh. aliquem despicātui Pl (ludibrio Ter) — презирать (высмеивать) кого-л.aliquem (in) magno honore h. Cs etc. — глубоко чтить кого-л.aliquem in odio h. C — ненавидеть кого-л.urbem in obsidione h. C — подвергать город осадеaliquem falsum h. O — обманывать кого-л.mare infestum h. C — делать море опасным ( для путешествий)portas clausas h. Pt — держать ворота на запореaliquem cognītum h. C, Nep etc. — хорошо знать кого-л.vectigalia redempta h. Cs — держать подати на откупе10) обращаться, поступать, обходиться (h. aliquem male Cs, benigne Sl; aliquem servorum loco h. Cs)11)а) рассматривать, считать (aliquem pro amico Cs; aliquid pro certo C)h. aliquid in aliquā re (inter aliquas res или alicui rei) C, L etc. — считать что-л. чём-л.et est turpe et apud omnes habetur Sen — это постыдно, да таким оно всеми и признаётсяsatis h. Sl — довольствоватьсяparum h. Sl — не довольствоватьсяaliquid aegre ( graviter) h. Sl, L — быть недовольным чём-л., ноgraviter se h. C — быть тяжело больнымб) pass. haberi быть на (хорошем) счету, пользоваться влиянием, иметь весhabes, habeberis Pt и quantum habeas, tanti habeāris погов. LM — есть у тебя кое-что, тогда и ты будешь кое-кем12)а) иметь, обладать (unicam filiam, magnam pecuniam C)б) владеть ( urbem Romam T)in praediis urbanis h. C — владеть городской недвижимостьюh. cuncta neque haberi Sl — владеть всем, но не быть подвластным никомуin nummis h. C — обладать наличными деньгамиamor habendi V etc. — любостяжание, стяжательствоin matrimonio (или uxorem) aliquam h. C etc. — быть женатым на ком-л.h. timorem C — бояться(hoc) habet! Pl, Ter, V — получил (по заслугам)!aliquem obvium h. O — встречать кого-л.(in) animo h. C — намереватьсяв) pass. haberi принадлежать (agri regi Apioni quondam habĭti T) или находиться, быть13) населять, жить, обитать, занимать (Capuam L; castra, tecta urbis Nep etc.)Syracusis h. Pl — жить в Сиракузах14) разводить, держать ( pecora Ph)15) лелеять, питать, испытывать ( odium in aliquem C — ср. 17.; amorem erga aliquem C; fidem alicui L; spem alicujus rei Sl etc.)h. spem de aliquo C — возлагать надежду на кого-л.16) быть в состоянии, мочь ( haec habeo affirmare L)17) причинять, вызывать, внушать ( laetitiam C)admirationem h. C — внушать удивлениеodium h. C — внушать ненависть (быть предметом ненависти) (ср. 15.)h. misericordiam C — возбуждать сострадание18) отличатьсяhabet hoc virtus, ut... C — особенность добродетели состоит в том, что...19) долженствовать, считать нужным ( habeo respondendum T)20) знать, быть знакомым (h. sententias C, consilia alicujus Su)non habeo, quod dicam C — не знаю, что мне сказатьhabendum est... C — следует иметь в виду...21) ( чаще se h. или haberi) чувствовать себя, находиться в каком-л. состоянии, обстоять (se bene, male h. Pl, Ter, C, L etc.)ut nunc res se habet C — так, как дело обстоит сейчасse graviter h. C и male morbo haberi Ap — быть тяжело больным; ноfacile haberi sine damno Sl — легко отделаться, не потерпеть никакого ущербаminus belle h. C — чувствовать себя неважноbene (se) habet C, L, Pt — хорошо, всё в порядке22) с part. pf. в значении прошедшего совершённого (зародыш прошедшего составного современных романских и германских языков, типа passe compose и past perfect)aliquid habeo ab aliquo emptum C — я что-л. купил у кого-л.habeo aliquid comprensum C — я что-л. понял -
6 habeō
habeō uī (old perf subj. habessit for habuerit, C.), itus, ēre [HAB-], to have, hold, support, carry, wear: arma: anulum: arma hic paries habebit, H.: coronam in capite: soccos et pallium: catenas: Faenum in cornu, H.: aquilam in exercitu, S.— To have, hold, contain: quod (fanum) habebat auri: non me Tartara habent, V.: quem quae sint habitura deorum Concilia, etc., V.: Quae regio Anchisen habet? V.: quod habet lex in se: suam (nutricem) cinis ater habebat, V.— To have, hold, occupy, inhabit: urbem, S.: arcem: quā Poeni haberent (sc. castra), L.: Hostis habet muros, V. —Of relation or association, to have: in matrimonio Caesenniam: eos in loco patrui: uxores: patrem: (legionem) secum, Cs.: apīs in iubā: mecum scribas: quibus vendant, habere, Cs.: conlegam in praeturā Sophoclem: civitates stipendiarias, Cs.: cognitum Scaevolam: inimicos civīs: duos amicissimos: eum nuptiis adligatum: quem pro quaestore habuit.— To have, be furnished with: voltum bonum, S.: pedes quinque: Angustos aditūs, V.: manicas, V.— To have, hold, keep, retain, detain: haec cum illis sunt habenda (opp. mittenda), T.: si quod accepit habet: Bibulum in obsidione, Cs.: in liberis custodiis haberi, S.: in vinculis habendi, S.: mare in potestate, Cs.: in custodiam habitus, lodged, L.: ordines, preserve, S.: alios in eā fortunā, ut, etc., L.: exercitus sine inperio habitus, S.: Marium post principia, station, S.: Loricam Donat habere viro, gives to keep, V.: inclusum senatum.—Of ownership or enjoyment, to have, own, possess, be master of: agros: Epicratis bona omnia: in Italiā fundum: quod non desit, H.: (divitias) honeste, enjoy, S.: (leges) in monumentis habemus, i. e. are extant: sibi hereditatem: illam suas res sibi habere iussit (the formula of divorcing a wife): in vestrā amicitiā divitias, S.: nos Amaryllis habet, has my love, V.: habeo, non habeor a Laide: habet in nummis, in praediis, is rich: ad habendum nihil satis esse: amor habendi, V.: Unde habeas, quaerit nemo, sed oportet habere, Iu.— To have, get, receive, obtain: a me vitam, fortunas: imperium a populo R.: habeat hoc praemi tua indignitas: granum ex provinciā: plus dapis, H.: Partem opere in tanto, a place, V.: graviter ferit atque ita fatur, Hoc habet, it reaches him, V.: certe captus est, habet! (i. e. volneratus est) T.— To find oneself, be, feel, be situated, be off, come off: se non graviter: bene habemus nos: praeclare se res habebat: quo pacto se habeat provincia: bene habent tibi principia, T.: bene habet, it is well: atqui Sic habet, H.: credin te inpune habiturum? escape punishment, T.: virtus aeterna habetur, abides, S.— To make, render: uti eos manifestos habeant, S.: pascua publica infesta, L.—With P. perf. pass., periphrast. for perf act.: vectigalia redempta, has brought in and holds, Cs.: domitas libidines: quae conlecta habent Stoici: de Caesare satis dictum: pericula consueta, S.: neque ea res falsum me habuit, S.: edita facinora, L.— To treat, use, handle: duriter se, T.: equitatu agmen adversariorum male, Cs.: exercitum luxuriose, S.: eos non pro vanis hostibus, sed liberaliter, S.: saucii maiore curā habiti, L.— To hold, direct, turn, keep: iter hac, T.: iter ad legiones, Cs.— To hold, pronounce, deliver, utter, make: orationem de ratione censoriā: contionem ad urbem: post habitam contionem: gratulationibus habendis celebramur: quae (querelae) apud me de illo habebantur: verba.— To hold, convene, conduct, cause to take place: comitia haberi siturus: senatum, Cs.: censum: Consilium summis de rebus, V.— To hold, govern, administer, manage, wield: rem p., S.: qui cultus habendo Sit pecori, V.: animus habet cuncta, neque ipse habetur, S.: aptat habendo Ensem, V.—Of rank or position, to hold, take, occupy: priores partīs Apud me, T.: Statum de tribus secundarium.—Fig., to have, have in mind, entertain, cherish, experience, exhibit, be actuated by: si quid consili Habet, T.: alienum animum a causā: tantum animi ad audaciam: plus animi quam consili: amorem in rem p.: in consilio fidem: gratiam, gratias habere; see gratia.— To have, have in mind, mean, wish, be able: haec habebam fere, quae te scire vellem, this was in substance what, etc.: haec habui de amicitiā quae dicerem: quod huic responderet, non habebat: haec fere dicere habui de, etc.: illud adfirmare pro certo habeo, L.—Prov.: quā digitum proferat non habet.—With P. fut. pass., to have, be bound: utrumne de furto dicendum habeas, Ta.: si nunc primum statuendum haberemus, Ta. — To have, have in mind, know, be acquainted with, be informed of: regis matrem habemus, ignoramus patrem: habes consilia nostra, such are: In memoriā habeo, I remember, T.: age, si quid habes, V.—With in animo, to have in mind, purpose, intend, be inclined: rogavi, ut diceret quid haberet in animo: istum exheredare in animo habebat: hoc (flumen) transire, Cs.: bello eum adiuvare, L. — To have in mind, hold, think, believe, esteem, regard, look upon: neque vos neque deos in animo, S.: haec habitast soror, T.: alquos magno in honore, Cs.: Iunium (mensem) in metu, be afraid of: omnīs uno ordine Achivos, all alike, V.: hi numero inpiorum habentur, Cs.: quem nefas habent nominare: deos aeternos: habitus non futtilis auctor, V.: cum esset habendus rex: non nauci augurem: cuius auctoritas magni haberetur, Cs.: id pro non dicto habendum, L.: sic habeto, non esse, etc.: non necesse habeo dicere: eam rem habuit religioni, a matter of conscience: ludibrio haberi, T.: duritiam voluptati, regard as pleasure, S.— To have, have received, have acquired, have made, have incurred: a me beneficia, Cs.: tantos progressūs in Stoicis.—With satis, to have enough, be content, be satisfied: sat habeo, T.: a me satis habent, tamen plus habebunt: non satis habitum est, quaeri, etc.— To have, be characterized by, exercise, practise: salem, T.: habet hoc virtus, ut, etc., this is characteristic of merit: locus nihil habet religionis: celerem motum, Cs.: neque modum neque modestiam, S.: silentium haberi iussit, observed, S.: habebat hoc Caesar, quem cognorat, etc., this was Caesar's way: ornamenta dicendi.— To have, involve, bring, render, occasion, produce, excite: primus adventus equitatūs habuit interitum: habet amoenitas ipsa inlecebras: latrocinia nullam habent infamiam, Cs.— To hold, keep, occupy, engage, busy, exercise, inspire: hoc male habet virum, vexes, T.: animalia somnus habebat, V.: sollicitum te habebat cogitatio periculi: Qui (metus) maior absentīs habet, H.— To take, accept, bear, endure: eas (iniurias) gravius aequo, S.: aegre filium id ausum, L.— To keep, reserve, conceal: Non clam me haberet quod, etc., T.: secreto hoc audi, tecum habeto.— To keep, spend, pass: adulescentiam, S.: aetatem procul a re p., S.—With rem, to have to do, be intimate: quocum uno rem habebam, T.* * *habere, habui, habitus Vhave, hold, consider, think, reason; manage, keep; spend/pass (time) -
7 seic
sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.I.Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:2.sic et nata et progressa eloquentia videtur,
id. Inv. 1, 2, 3:facinus indignum Sic circumiri,
Ter. Phorm. 4, 3, 9:sic deinceps omne opus contexitur,
Caes. B. G. 7, 23:arare mavelim quam sic amare,
Plaut. Merc. 2, 3, 21:sic se res habet,
Cic. Brut. 18, 71:sic regii constiterant,
Liv. 42, 58:sic res Romana in antiquum statum rediit,
id. 3, 9, 1:sic ad Alpes perventum est,
Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:sic igitur instructus veniat ad causas,
Cic. Or. 34, 121:cum sic affectos dimisisset,
Liv. 21, 43, 1:sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,
Caes. B. G. 3, 6:sic milites consolatus eodem die reducit in castra,
id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—In a parenthet. clause (= ita):3.quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,
so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,
id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.4.Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),
Liv. 2, 46, 7:sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),
Cic. Att. 4, 2, 6:tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),
id. ib. 4, 6, 2:sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),
id. ib. 5, 20, 1:sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),
id. Phil. 5, 7, 208:Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),
id. Fam. 16, 18, 1:sic soleo (i. e. bona consilia reddere),
Ter. Ad. 5, 7, 25:sic soleo amicos (i. e. beare),
id. Eun. 2, 2, 48:sic memini tamen (= hoc ita esse),
Plaut. Mil. 1, 1, 48:haec sic audivi (= ita esse),
id. Ep. 3, 1, 79:sic prorsus existimo (= hoc ita esse),
Cic. Brut. 33, 125:quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),
Ov. M. 5, 178.—As completing object, = hoc:5.iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),
Cic. Att. 6, 1, 1:hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),
Ter. Ad. 2, 1, 15:sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),
Ov. M. 15, 584:hic apud nos hodie cenes. Sic face,
Plaut. Most. 5, 2, 8:sic faciendum est,
Cic. Att. 4, 6, 2.—Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:6.sic vita hominum est (= talis),
Cic. Rosc. Am. 30, 84:vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,
id. Or. 5, 18:familiaris noster—sic est enim,
id. Att. 1, 18, 6:sic est vulgus,
id. Rosc. Com. 10, 20:sic, Crito, est hic,
Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;si placeo, utere,
id. Phorm. 3, 2, 42:sic sententiest,
Plaut. Trin. 3, 2, 90:sic est (= sic res se habet),
that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,
id. Hec. 3, 5, 10:nunc hoc profecto sic est,
Plaut. Merc. 2, 1, 42:sic est. Non muto sententiam,
Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):B.sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),
Ter. Phorm. 5, 3, 31:si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,
id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:mihi sic est usus (= sic agere),
Ter. Heaut. 1, 1, 28:sic opus est (= hoc facere),
Ov. M. 1, 279; 2, 785.—To express relations other than manner (rare).1.Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:2.sic Numitori ad supplicium Remus deditur,
Liv. 1, 5, 4:sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154:sic victam legem esse, nisi caveant,
Liv. 4, 11, 5:suavis mihi ructus est. Sic sine modo,
Plaut. Ps. 5, 2, 17. —Of condition; on this condition, if this be done, etc.:3.reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,
Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;sic ego tutus ero (sic = si displicebis),
Tib. 4, 13, 6:Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),
Prop. 4, 15 (3, 16), 12:sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),
Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—Of intensity:II.non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),
Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):2.ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,
Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:tum Varro ita exorsus est,
id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):puero sic dicit pater: Noster esto,
Plaut. Bacch. 3, 3, 38:sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,
id. Stich. 1, 2, 27 dub.:salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,
Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:Vidi ego tuam lacrimulam,
Cic. Planc. 31, 76:res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,
the truth is this, id. Or. 71, 236:sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,
Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—Esp., with ellipsis of predicate:3.ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),
Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):III.disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,
Auct. Her. 4, 27, 37:mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,
Cic. Inv. 1, 49, 91.As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;IV.mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,
as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:sed amictus sic hac ludibundus incessi,
id. Ps. 5, 1, 31:nec sic per totam infamis traducerer urbem,
Prop. 2, 24 (3, 18), 7:sic ad me, miserande, redis?
Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:non licet te sic placidule bellam belle tangere?
id. ib. 2, 4, 12:quod non omnia sic poterant conjuncta manere,
Lucr. 5, 441.—Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,
I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:sic dabo!
Ter. Phorm. 5, 9, 38:doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,
Plaut. Ps. 1, 2, 21:sic furi datur,
id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),
Liv. 1, 7, 2:sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,
so will every one fare who, id. 1, 26, 5:sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),
Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,
Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.1.With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).(α).With ut:(β).ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,
Cic. Inv. 1, 17, 25:ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,
id. Rosc. Am. 27, 75:ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,
id. Imp. Pomp. 9, 22:ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,
id. Brut. 11, 42:sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,
id. Fam. 10, 5, 3:ut vita, sic oratione durus fuit,
id. Brut. 31, 117:de Lentulo sic fero ut debeo,
id. Att. 4, 6, 1:sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 3:ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:(γ).quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,
Liv. 3, 11, 3:sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,
Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—With sicut:(δ).tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,
Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—With velut:(ε).velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,
Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—With tamquam:(ζ).tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,
Cic. Or. 2, 88, 360:quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?
Liv. 10, 8:sic Ephesi fui, tamquam domi meae,
Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—With quasi:(η).hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,
Cic. Clu. 1, 4:ea sic observabo quasi intercalatum non sit,
id. Att. 6, 1, 12:Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?
Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:ego sic vivam quasi sciam, etc.,
Sen. Vit. Beat. 20, 3.—With quomodo:(θ).quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,
Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:sic demus quomodo vellemus accipere,
id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—With ceu:(ι).ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,
Verg. A. 2, 438.—With quam:(κ).non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,
Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—With quantus:(λ).nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,
Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—With qualis:(μ).imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,
Plaut. Am. 1, 3, 40.—Without a correlative particle, in an independent sentence:2.Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),
Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:3.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),
Liv. 4, 6, 2:ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,
id. 6, 32, 6:(forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,
Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),
Cic. Marcell. 6, 16:ut sunt, sic etiam nominantur senes,
id. Sen. 6, 20:utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,
id. Phil. 1, 13, 33:ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,
id. Sen. 20, 76:ut voce, sic etiam oratione,
id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,
Cic. Att. 10, 4, 2:quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,
id. Tusc. 3, 17, 37. —With a clause of manner introduced by ut = so that:4.sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,
Cic. Or. 3, 9, 32:eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
id. ib. 3, 12, 45:sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,
id. ib. 3, 12, 46:omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,
id. Brut. 71, 250:omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,
id. Or. 36, 125:sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,
id. Rosc. Am. 27, 73:nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,
id. Mil. 21, 56:sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,
id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,
Cic. Att. 12, 38, 4:sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,
id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:5.sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,
Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:conficior lacrimis sic ut ferre non possim,
Cic. Fam. 14, 4, 1:sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,
id. Inv. 2, 28, 84:cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,
id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—Rarely conditional clauses have the antecedent sic.a.Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:b.sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,
Sen. Ep. 105, 3:sic hodie veniet si qua negavit heri,
Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):6.decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,
that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 69.—Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—7.With inf. clause (freq.):8.sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,
Cic. Or. 1, 25, 113:sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,
id. Div. in Caecil. 19, 61:ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,
id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,
Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—With ut, expressing purpose or result:V.nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,
Plaut. Rud. 4, 2, 23:ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,
Cic. Att. 6, 1, 3:sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,
Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.Idiomatic usages of sic.1.In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):2.parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),
Tib. 2, 6, 30:annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
id. 2, 5, 121:pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,
Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,
Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),
Verg. E. 9, 30:sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),
id. ib. 10, 4:sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,
Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),
Hor. C. 1, 3, 1; cf.also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),
Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):3.sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),
Ter. Heaut. 3, 1, 54:Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,
Plaut. Poen. 4, 2, 47:sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,
Ov. M. 8, 866:sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,
Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,
Tib. 2, 5, 63.—In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.(α).In gen.:(β).e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,
but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,
Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,
thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11:non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),
naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:sub alta platano... jacentes sic temere,
Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,
so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:sic sine malo,
id. Rud. 3, 5, 2:at operam perire meam sic... perpeti nequeo,
without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:hoc non poterit sic abire,
Cic. Fin. 5, 3, 7; so,sic abire,
id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:(γ).si non vult (numerare), sic sine adstet,
id. As. 2, 4, 54:sine fores sic, abi,
let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:4.nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,
narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:sed sic quoque erat tamen Acis,
even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,sic quoque fallebat,
id. ib. 1, 698:sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,
anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,
Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:5.Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,
Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,
Sen. Ep. 114.—In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114. -
8 sic
sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.I.Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:2.sic et nata et progressa eloquentia videtur,
id. Inv. 1, 2, 3:facinus indignum Sic circumiri,
Ter. Phorm. 4, 3, 9:sic deinceps omne opus contexitur,
Caes. B. G. 7, 23:arare mavelim quam sic amare,
Plaut. Merc. 2, 3, 21:sic se res habet,
Cic. Brut. 18, 71:sic regii constiterant,
Liv. 42, 58:sic res Romana in antiquum statum rediit,
id. 3, 9, 1:sic ad Alpes perventum est,
Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:sic igitur instructus veniat ad causas,
Cic. Or. 34, 121:cum sic affectos dimisisset,
Liv. 21, 43, 1:sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,
Caes. B. G. 3, 6:sic milites consolatus eodem die reducit in castra,
id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—In a parenthet. clause (= ita):3.quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,
so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,
id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.4.Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),
Liv. 2, 46, 7:sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),
Cic. Att. 4, 2, 6:tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),
id. ib. 4, 6, 2:sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),
id. ib. 5, 20, 1:sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),
id. Phil. 5, 7, 208:Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),
id. Fam. 16, 18, 1:sic soleo (i. e. bona consilia reddere),
Ter. Ad. 5, 7, 25:sic soleo amicos (i. e. beare),
id. Eun. 2, 2, 48:sic memini tamen (= hoc ita esse),
Plaut. Mil. 1, 1, 48:haec sic audivi (= ita esse),
id. Ep. 3, 1, 79:sic prorsus existimo (= hoc ita esse),
Cic. Brut. 33, 125:quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),
Ov. M. 5, 178.—As completing object, = hoc:5.iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),
Cic. Att. 6, 1, 1:hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),
Ter. Ad. 2, 1, 15:sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),
Ov. M. 15, 584:hic apud nos hodie cenes. Sic face,
Plaut. Most. 5, 2, 8:sic faciendum est,
Cic. Att. 4, 6, 2.—Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:6.sic vita hominum est (= talis),
Cic. Rosc. Am. 30, 84:vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,
id. Or. 5, 18:familiaris noster—sic est enim,
id. Att. 1, 18, 6:sic est vulgus,
id. Rosc. Com. 10, 20:sic, Crito, est hic,
Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;si placeo, utere,
id. Phorm. 3, 2, 42:sic sententiest,
Plaut. Trin. 3, 2, 90:sic est (= sic res se habet),
that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,
id. Hec. 3, 5, 10:nunc hoc profecto sic est,
Plaut. Merc. 2, 1, 42:sic est. Non muto sententiam,
Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):B.sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),
Ter. Phorm. 5, 3, 31:si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,
id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:mihi sic est usus (= sic agere),
Ter. Heaut. 1, 1, 28:sic opus est (= hoc facere),
Ov. M. 1, 279; 2, 785.—To express relations other than manner (rare).1.Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:2.sic Numitori ad supplicium Remus deditur,
Liv. 1, 5, 4:sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154:sic victam legem esse, nisi caveant,
Liv. 4, 11, 5:suavis mihi ructus est. Sic sine modo,
Plaut. Ps. 5, 2, 17. —Of condition; on this condition, if this be done, etc.:3.reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,
Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;sic ego tutus ero (sic = si displicebis),
Tib. 4, 13, 6:Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),
Prop. 4, 15 (3, 16), 12:sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),
Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—Of intensity:II.non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),
Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):2.ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,
Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:tum Varro ita exorsus est,
id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):puero sic dicit pater: Noster esto,
Plaut. Bacch. 3, 3, 38:sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,
id. Stich. 1, 2, 27 dub.:salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,
Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:Vidi ego tuam lacrimulam,
Cic. Planc. 31, 76:res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,
the truth is this, id. Or. 71, 236:sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,
Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—Esp., with ellipsis of predicate:3.ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),
Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):III.disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,
Auct. Her. 4, 27, 37:mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,
Cic. Inv. 1, 49, 91.As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;IV.mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,
as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:sed amictus sic hac ludibundus incessi,
id. Ps. 5, 1, 31:nec sic per totam infamis traducerer urbem,
Prop. 2, 24 (3, 18), 7:sic ad me, miserande, redis?
Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:non licet te sic placidule bellam belle tangere?
id. ib. 2, 4, 12:quod non omnia sic poterant conjuncta manere,
Lucr. 5, 441.—Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,
I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:sic dabo!
Ter. Phorm. 5, 9, 38:doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,
Plaut. Ps. 1, 2, 21:sic furi datur,
id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),
Liv. 1, 7, 2:sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,
so will every one fare who, id. 1, 26, 5:sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),
Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,
Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.1.With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).(α).With ut:(β).ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,
Cic. Inv. 1, 17, 25:ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,
id. Rosc. Am. 27, 75:ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,
id. Imp. Pomp. 9, 22:ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,
id. Brut. 11, 42:sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,
id. Fam. 10, 5, 3:ut vita, sic oratione durus fuit,
id. Brut. 31, 117:de Lentulo sic fero ut debeo,
id. Att. 4, 6, 1:sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 3:ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:(γ).quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,
Liv. 3, 11, 3:sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,
Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—With sicut:(δ).tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,
Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—With velut:(ε).velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,
Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—With tamquam:(ζ).tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,
Cic. Or. 2, 88, 360:quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?
Liv. 10, 8:sic Ephesi fui, tamquam domi meae,
Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—With quasi:(η).hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,
Cic. Clu. 1, 4:ea sic observabo quasi intercalatum non sit,
id. Att. 6, 1, 12:Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?
Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:ego sic vivam quasi sciam, etc.,
Sen. Vit. Beat. 20, 3.—With quomodo:(θ).quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,
Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:sic demus quomodo vellemus accipere,
id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—With ceu:(ι).ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,
Verg. A. 2, 438.—With quam:(κ).non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,
Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—With quantus:(λ).nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,
Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—With qualis:(μ).imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,
Plaut. Am. 1, 3, 40.—Without a correlative particle, in an independent sentence:2.Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),
Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:3.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),
Liv. 4, 6, 2:ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,
id. 6, 32, 6:(forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,
Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),
Cic. Marcell. 6, 16:ut sunt, sic etiam nominantur senes,
id. Sen. 6, 20:utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,
id. Phil. 1, 13, 33:ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,
id. Sen. 20, 76:ut voce, sic etiam oratione,
id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,
Cic. Att. 10, 4, 2:quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,
id. Tusc. 3, 17, 37. —With a clause of manner introduced by ut = so that:4.sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,
Cic. Or. 3, 9, 32:eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
id. ib. 3, 12, 45:sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,
id. ib. 3, 12, 46:omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,
id. Brut. 71, 250:omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,
id. Or. 36, 125:sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,
id. Rosc. Am. 27, 73:nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,
id. Mil. 21, 56:sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,
id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,
Cic. Att. 12, 38, 4:sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,
id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:5.sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,
Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:conficior lacrimis sic ut ferre non possim,
Cic. Fam. 14, 4, 1:sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,
id. Inv. 2, 28, 84:cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,
id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—Rarely conditional clauses have the antecedent sic.a.Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:b.sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,
Sen. Ep. 105, 3:sic hodie veniet si qua negavit heri,
Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):6.decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,
that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 69.—Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—7.With inf. clause (freq.):8.sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,
Cic. Or. 1, 25, 113:sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,
id. Div. in Caecil. 19, 61:ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,
id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,
Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—With ut, expressing purpose or result:V.nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,
Plaut. Rud. 4, 2, 23:ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,
Cic. Att. 6, 1, 3:sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,
Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.Idiomatic usages of sic.1.In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):2.parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),
Tib. 2, 6, 30:annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
id. 2, 5, 121:pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,
Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,
Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),
Verg. E. 9, 30:sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),
id. ib. 10, 4:sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,
Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),
Hor. C. 1, 3, 1; cf.also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),
Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):3.sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),
Ter. Heaut. 3, 1, 54:Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,
Plaut. Poen. 4, 2, 47:sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,
Ov. M. 8, 866:sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,
Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,
Tib. 2, 5, 63.—In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.(α).In gen.:(β).e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,
but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,
Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,
thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11:non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),
naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:sub alta platano... jacentes sic temere,
Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,
so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:sic sine malo,
id. Rud. 3, 5, 2:at operam perire meam sic... perpeti nequeo,
without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:hoc non poterit sic abire,
Cic. Fin. 5, 3, 7; so,sic abire,
id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:(γ).si non vult (numerare), sic sine adstet,
id. As. 2, 4, 54:sine fores sic, abi,
let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:4.nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,
narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:sed sic quoque erat tamen Acis,
even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,sic quoque fallebat,
id. ib. 1, 698:sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,
anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,
Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:5.Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,
Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,
Sen. Ep. 114.—In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114. -
9 sice
sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.I.Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:2.sic et nata et progressa eloquentia videtur,
id. Inv. 1, 2, 3:facinus indignum Sic circumiri,
Ter. Phorm. 4, 3, 9:sic deinceps omne opus contexitur,
Caes. B. G. 7, 23:arare mavelim quam sic amare,
Plaut. Merc. 2, 3, 21:sic se res habet,
Cic. Brut. 18, 71:sic regii constiterant,
Liv. 42, 58:sic res Romana in antiquum statum rediit,
id. 3, 9, 1:sic ad Alpes perventum est,
Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:sic igitur instructus veniat ad causas,
Cic. Or. 34, 121:cum sic affectos dimisisset,
Liv. 21, 43, 1:sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,
Caes. B. G. 3, 6:sic milites consolatus eodem die reducit in castra,
id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—In a parenthet. clause (= ita):3.quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,
so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,
id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.4.Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),
Liv. 2, 46, 7:sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),
Cic. Att. 4, 2, 6:tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),
id. ib. 4, 6, 2:sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),
id. ib. 5, 20, 1:sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),
id. Phil. 5, 7, 208:Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),
id. Fam. 16, 18, 1:sic soleo (i. e. bona consilia reddere),
Ter. Ad. 5, 7, 25:sic soleo amicos (i. e. beare),
id. Eun. 2, 2, 48:sic memini tamen (= hoc ita esse),
Plaut. Mil. 1, 1, 48:haec sic audivi (= ita esse),
id. Ep. 3, 1, 79:sic prorsus existimo (= hoc ita esse),
Cic. Brut. 33, 125:quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),
Ov. M. 5, 178.—As completing object, = hoc:5.iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),
Cic. Att. 6, 1, 1:hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),
Ter. Ad. 2, 1, 15:sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),
Ov. M. 15, 584:hic apud nos hodie cenes. Sic face,
Plaut. Most. 5, 2, 8:sic faciendum est,
Cic. Att. 4, 6, 2.—Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:6.sic vita hominum est (= talis),
Cic. Rosc. Am. 30, 84:vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,
id. Or. 5, 18:familiaris noster—sic est enim,
id. Att. 1, 18, 6:sic est vulgus,
id. Rosc. Com. 10, 20:sic, Crito, est hic,
Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;si placeo, utere,
id. Phorm. 3, 2, 42:sic sententiest,
Plaut. Trin. 3, 2, 90:sic est (= sic res se habet),
that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,
id. Hec. 3, 5, 10:nunc hoc profecto sic est,
Plaut. Merc. 2, 1, 42:sic est. Non muto sententiam,
Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):B.sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),
Ter. Phorm. 5, 3, 31:si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,
id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:mihi sic est usus (= sic agere),
Ter. Heaut. 1, 1, 28:sic opus est (= hoc facere),
Ov. M. 1, 279; 2, 785.—To express relations other than manner (rare).1.Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:2.sic Numitori ad supplicium Remus deditur,
Liv. 1, 5, 4:sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,
Cic. Brut. 42, 154:sic victam legem esse, nisi caveant,
Liv. 4, 11, 5:suavis mihi ructus est. Sic sine modo,
Plaut. Ps. 5, 2, 17. —Of condition; on this condition, if this be done, etc.:3.reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,
Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;sic ego tutus ero (sic = si displicebis),
Tib. 4, 13, 6:Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),
Prop. 4, 15 (3, 16), 12:sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),
Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—Of intensity:II.non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),
Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):2.ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,
Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:tum Varro ita exorsus est,
id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):puero sic dicit pater: Noster esto,
Plaut. Bacch. 3, 3, 38:sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,
id. Stich. 1, 2, 27 dub.:salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,
Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:Vidi ego tuam lacrimulam,
Cic. Planc. 31, 76:res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,
the truth is this, id. Or. 71, 236:sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,
Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—Esp., with ellipsis of predicate:3.ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),
Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):III.disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,
Auct. Her. 4, 27, 37:mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,
Cic. Inv. 1, 49, 91.As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;IV.mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,
as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:sed amictus sic hac ludibundus incessi,
id. Ps. 5, 1, 31:nec sic per totam infamis traducerer urbem,
Prop. 2, 24 (3, 18), 7:sic ad me, miserande, redis?
Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:non licet te sic placidule bellam belle tangere?
id. ib. 2, 4, 12:quod non omnia sic poterant conjuncta manere,
Lucr. 5, 441.—Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,
I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:sic dabo!
Ter. Phorm. 5, 9, 38:doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,
Plaut. Ps. 1, 2, 21:sic furi datur,
id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),
Liv. 1, 7, 2:sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,
so will every one fare who, id. 1, 26, 5:sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),
Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,
Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.1.With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).(α).With ut:(β).ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,
Cic. Inv. 1, 17, 25:ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,
id. Rosc. Am. 27, 75:ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,
id. Imp. Pomp. 9, 22:ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,
id. Brut. 11, 42:sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,
id. Fam. 10, 5, 3:ut vita, sic oratione durus fuit,
id. Brut. 31, 117:de Lentulo sic fero ut debeo,
id. Att. 4, 6, 1:sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,
Plaut. Pers. 4, 1, 3:ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:(γ).quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,
Liv. 3, 11, 3:sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,
Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—With sicut:(δ).tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,
Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—With velut:(ε).velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,
Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—With tamquam:(ζ).tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,
Cic. Or. 2, 88, 360:quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?
Liv. 10, 8:sic Ephesi fui, tamquam domi meae,
Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—With quasi:(η).hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,
Cic. Clu. 1, 4:ea sic observabo quasi intercalatum non sit,
id. Att. 6, 1, 12:Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?
Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:ego sic vivam quasi sciam, etc.,
Sen. Vit. Beat. 20, 3.—With quomodo:(θ).quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,
Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:sic demus quomodo vellemus accipere,
id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—With ceu:(ι).ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,
Verg. A. 2, 438.—With quam:(κ).non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,
Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—With quantus:(λ).nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,
Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—With qualis:(μ).imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,
Plaut. Am. 1, 3, 40.—Without a correlative particle, in an independent sentence:2.Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),
Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:3.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),
Liv. 4, 6, 2:ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,
id. 6, 32, 6:(forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,
Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),
Cic. Marcell. 6, 16:ut sunt, sic etiam nominantur senes,
id. Sen. 6, 20:utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,
id. Phil. 1, 13, 33:ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,
id. Sen. 20, 76:ut voce, sic etiam oratione,
id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,
Cic. Att. 10, 4, 2:quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,
id. Tusc. 3, 17, 37. —With a clause of manner introduced by ut = so that:4.sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,
Cic. Or. 3, 9, 32:eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
id. ib. 3, 12, 45:sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,
id. ib. 3, 12, 46:omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,
id. Brut. 71, 250:omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,
id. Or. 36, 125:sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,
id. Rosc. Am. 27, 73:nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,
id. Mil. 21, 56:sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,
id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,
Cic. Att. 12, 38, 4:sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,
id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:5.sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,
Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:conficior lacrimis sic ut ferre non possim,
Cic. Fam. 14, 4, 1:sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,
id. Inv. 2, 28, 84:cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,
id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—Rarely conditional clauses have the antecedent sic.a.Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:b.sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,
Sen. Ep. 105, 3:sic hodie veniet si qua negavit heri,
Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):6.decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,
that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 69.—Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—7.With inf. clause (freq.):8.sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,
Cic. Or. 1, 25, 113:sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,
id. Div. in Caecil. 19, 61:ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,
id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,
Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—With ut, expressing purpose or result:V.nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,
Plaut. Rud. 4, 2, 23:ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,
Cic. Att. 6, 1, 3:sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,
Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.Idiomatic usages of sic.1.In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):2.parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),
Tib. 2, 6, 30:annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
id. 2, 5, 121:pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,
Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,
Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),
Verg. E. 9, 30:sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),
id. ib. 10, 4:sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,
Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),
Hor. C. 1, 3, 1; cf.also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),
Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):3.sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),
Ter. Heaut. 3, 1, 54:Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,
Plaut. Poen. 4, 2, 47:sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,
Ov. M. 8, 866:sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,
Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,
Tib. 2, 5, 63.—In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.(α).In gen.:(β).e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,
but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,
Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,
thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11:non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),
naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:sub alta platano... jacentes sic temere,
Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,
so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:sic sine malo,
id. Rud. 3, 5, 2:at operam perire meam sic... perpeti nequeo,
without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:hoc non poterit sic abire,
Cic. Fin. 5, 3, 7; so,sic abire,
id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:(γ).si non vult (numerare), sic sine adstet,
id. As. 2, 4, 54:sine fores sic, abi,
let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:4.nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,
narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:sed sic quoque erat tamen Acis,
even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,sic quoque fallebat,
id. ib. 1, 698:sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,
anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,
Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:5.Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,
Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,
Sen. Ep. 114.—In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114. -
10 tum
tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.I.Absol.A.Referring to a time previously specified.1.To a definite past time.(α).To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:(β).is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,
Enn. Ann. v. 308 Vahl.:quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,
Cic. Rep. 2, 9, 16:cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,
id. de Or. 3, 34, 138:erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,
id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:vastae tum in his locis solitudines erant,
Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;44, 9, 4: ut tum erant tempora,
Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,
Nep. Thras. 2, 4.—Referring to a point of time, then, at that time:(γ).insigneita fere tum milia militum octo Duxit,
Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;ardere censui aedis: ita tum confulgebant,
Plaut. Am. 5, 1, 15:jam duo restabant fata tum,
id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,
Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,
id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:hi tum in Asia rhetorum principes,
id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,
Caes. B. C. 3, 112:eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,
Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,
id. 8, 3, 9:Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,
id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,
Vell. 1, 8, 3:tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,
id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:non timido, non ignavo cessare tum licuit,
Curt. 3, 11, 5:Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,
Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,
Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:(δ).quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,
Cic. Clu. 20, 55:cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,
id. ib. 27, 75:Caere, opulento tum oppido,
Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,
Tac. H. 4, 9.—Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;(ε).nunc is factu's qui tum non eras,
Plaut. Trin. 4, 2, 138:tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?
Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,
id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—Opposed to another time specified:(ζ).itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,
id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,
Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,
Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;(η).ut tum accidit,
Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,
Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:(θ).quis tum non ingemuit?
Cic. Vatin. 13, 31:ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,
id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;nunc agendum est subtilius,
id. Fin. 4, 27, 74:itaque tum Stajenus condemnatus est,
i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,
Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:sed tum supplicia dis... decernuntur,
Tac. A. 3, 64; 3, 72:Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,
Ov. M. 14, 474.—With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,
Cic. Clu. 13, 39:emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,
id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;so repeated seven times,
id. Rep. 1, 40, 62.—Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):2.atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,
Cic. Clu. 20, 56:itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,
id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:3.quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?
if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:(dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,
id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,
id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—Referring to indefinite time.(α).Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:(β).tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),
Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:(γ).qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,
Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),
Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,
Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;4.fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,
Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,
Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,
id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;tum ego te primus hortarer, etc.,
Plin. Ep. 4, 15, 8.—Referring to future time.(α).To a definite time before mentioned:(β).ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,
i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,
Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:tum meae... Vocis accedet bona pars,
Hor. C. 4, 2, 45.—With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:B.quom videbis, tum scies,
id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,
id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,
Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,
Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.1.Simple sequence in time.(α).Time proper (only of an immediate sequence;(β).otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,
Enn. Ann. 179:dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,
Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);tum renascentes eis sexto anno impleri,
Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,
id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,
Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,
Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—In partic., foll. by an abl. absol.:(γ).tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,
Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,
Tac. A. 12, 15; 12, 16:tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,
Nep. Epam. 9, 4.—Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:2.at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,
Lucr. 5, 399:madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,
Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,
Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.(α).Succession of time proper:(β).ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,
Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:primo... deinde... tum... tum,
id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;postremum, etc.,
Liv. 2, 39, 4:primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,
id. 9, 6, 1:primo... deinde... tum... tum,
id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,
Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—So in partic.: tum (also hic, et;(γ).not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,
Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,
Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,
id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:C.qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,
Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.1.Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;2.rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,
Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,
Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,
Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,
Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?
Ter. Phorm. 2, 2, 14:faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,
Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—Tum as correlative of a preceding tum.(α).With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;(β).tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,
Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):(γ).tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,
Plaut. Truc. 1, 1, 17:tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,
Cic. Ac. 2, 43, 134:mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,
id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:(alvus) tum restringitur, tum relaxatur,
id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:dictator tum appellare tum adhortari milites,
Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,
Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;so three times,
id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;four times,
id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;five times,
id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;six times,
id. ib. 1, 53, 120;seven times,
Quint. 9, 4, 133;nine times,
Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,
at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):(δ).ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,
Cic. Tusc. 4, 16, 36:tum... tum... aliquando,
id. Div. 2, 2, 6:tum... tum... aut... aut,
id. Or. 61, 204:modo... tum autem,
id. N. D. 2, 40, 142:nunc... nunc... tum... tum,
Flor. 1, 17, 5.—Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):3.Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,
Vell. 2, 68, 3:Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,
Val. Max. 9, 1, 8:Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,
id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;and with etiam,
Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.a.Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):b.quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,
Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,
Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,
Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,
id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,
Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):c.nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,
Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:d.visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,
Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:movit patres conscriptos cum causa tum auctor,
Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init. —With a common predicate after both co-ordinate terms:e.quom virum tum uxorem, di vos perdant,
Plaut. Men. 4, 2, 103:luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,
Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —Tum, in this construction, is freq. strengthened,(α).By vero:(β).cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,
in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:(γ).cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,
Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,
Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—By praecipue, especially, chiefly, above all:(δ).cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,
Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,
Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—By inprimis, chiefly, principally:(ε).cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,
Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—(ζ).By certe, especially, at least, assuredly:(η).at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,
Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—By nimirum, assuredly, undoubtedly:(θ).cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,
Cic. Am. 7, 23. —By etiam, besides, as well:(ι).cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,
Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,
id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,
id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—By quoque, also, besides, as well:(κ).cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,
Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—By et, also, besides, too:(λ).cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,
Just. 19, 1, 7.—By praeterea, moreover, besides:II.dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,
Cic. Verr. 1, 18, 56.Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).A. 1.Referring to definite past time.a.Tum as antecedent of cum:b.jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?
Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,
Cic. Tusc. 2, 8, 20:bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,
id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,
Liv. 45, 3, 7:tum cum Vipereos sparsi... dentes,
Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,
Ter. And. 5, 1, 20.—Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).(α).Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:(β).cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,
Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —Tum = deinde, usu. after a pluperf.:2.id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,
Liv. 5, 22, 3.—Referring to definite present time:3.quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,
Cic. Tusc. 1, 6, 12.—Referring to indefinite time.a.As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;b.etiam tum vivit quom esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,
Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,
Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,
Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—Tum introducing the apodosis.(α).As coincident:(β).quom amamus, tum perimus,
Plaut. Truc. 1, 2, 94:ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,
Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,
Plaut. Am. 1, 1, 45:quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,
Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —As subsequent:4.ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,
Plaut. Most. 1, 2, 47:eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,
Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—Referring to future time.(α).Tum as antecedent of cum:(β).quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,
Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,
Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—Tum introducing the apodosis:B.quom videbis, tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,
Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—With temporal clause, introduced by ubi.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33:tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?
Plaut. Trin. 3, 3, 52.—Tum introducing the apodosis.(α).Referring to definite past time (tum always = deinde):(β).ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,
Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—Referring to indefinite time:(γ).post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,
Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,
Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—Referring to future time:C.otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,
Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,
Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,
Cic. Verr. 1, 18, 55:ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,
Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—With a temporal clause introduced by postquam.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,
Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—Tum introducing the apodosis (always = deinde).(α).Referring to definite past time:(β).posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,
Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—D.With a temporal clause introduced by ut.1.Tum as antecedent of the clause (very rare):2.tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,
Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—Tum introducing the apodosis.(α).Of definite past time:(β).nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46:sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,
Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—Referring to future time:E.neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. de Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),
Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—With a temporal clause introduced by quando.1.Tum as antecedent of the clause.(α).Of definite past time:(β).auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,
Cic. Agr. 2, 16, 41.—Of future time:2.at scire tum memento quando id quod voles habebis,
Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,
Cic. Off. 2, 21, 75.—Tum introducing the apodosis.(α).Of indefinite time (quando = whenever):(β).quando esurio tum crepant (intestina),
Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,
Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—Of future time:F.at tu, quando habebis, tum dato,
Plaut. Men. 3, 3, 23:quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,
Cic. Rep. 6, 22, 24:quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,
Gell. 6 (7), 17, 4.—In the apodosis after simul ac:G.an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?
Lucr. 6, 402.—With a temporal clause introduced by dum.1.Tum as antecedent:2.sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,
Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—Tum introducing the apodosis:H.dum habeat, tum amet,
Plaut. Truc. 2, 1, 23:dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,
Verg. A. 9, 540.—As antecedent of quamdiu:K.qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—Denoting a logical consequence after quando and cum:L.quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,
Plaut. Rud. 5, 3, 35:cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—M.With conditional clauses.1. (α).Tum as antecedent of clause:(β).tum pol ego interii, homo si ille abiit,
Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,
Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,
Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—Tum introducing the apodosis:2.si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,
Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,
Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,
Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,
Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—With a condition contrary to fact.(α).Tum, antecedent of clause:(β).tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,
Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:tum id audirem si tibi soli viveres,
id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—Tum introducing the apodosis:N.si quidem me amaret, tum istuc prodesset,
Ter. Eun. 3, 1, 56:quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,
Cic. Off. 1, 44, 158. —After an abl. absol.1. (α).Referring to definite past time:(β).ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,
Cic. Mur. 16, 34:sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,
Sall. C. 61, 1:ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,
Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—Referring to indefinite time:(γ).hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,
Cic. Or. 2, 77, 315.—Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):2.ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,
Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—With pres. participles (post-class.):III.tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,
Just. 12, 15, 6.Particular connections.A.With other particles of time.1.Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:2.jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,
Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,
Lucr. 5, 1169; 5, 1037:ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,
Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,
Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,
Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.a.Tum demum.(α).In gen.:(β).adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,
Lucr. 3, 58:tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,
Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,
Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:(γ).imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,
Plaut. Poen. 1, 1, 60:tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,
Cic. N. D. 1, 6, 13:cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,
Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—b.Tum denique.(α).In gen.:(β).tum denique tauros in gregem redigo,
Varr. R. R. 2, 5:injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,
Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):3.tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,
Plaut. Capt. 1, 2, 33:quo cum venerimus, tum denique vivemus,
Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,tum denique si,
id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,
Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—Tum primum (rarely primo), then for the first time:4. a.tum genus humanum primum mollescere coepit,
Lucr. 5, 1014:ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,
Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,
Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —Deinde tum (very rare):b.primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,
Varr. L. L. 6, 6, 62.—Tum deinde.(α).= tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:(β).nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,
Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,
Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,
Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —= an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;c.tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,
Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—With hic:d.hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:hic ego tum ad respondendum surrexi,
id. Clu. 18, 51; 27, 73:hic tum injectus est hominibus scrupulus,
id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—Tum postea:5.tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,
Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—With interim:B.unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,
Cic. Clu. 64, 179.—With particles of emphasis.1.Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.(α).In gen.:(β).discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,
Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,
id. Clu. 18, 51:tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,
Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,
Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,
Cic. Agr. 1, 2, 5.—As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:2.quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,
Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:tum vero... si,
Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,
Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,3.actum quidem,
id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,
Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,
Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,
Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—Ne tum quidem, not even then:4.num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,
Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,
Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,
Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—Tum maxime (sometimes tum cummaxime).(α).Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:(β).quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,
Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—Just then, just at that moment (not ante-Aug.):(γ).regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,
Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,
id. 40, 32, 1; so,tum cummaxime,
id. 43, 7, 8:corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,
Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,
Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—5.Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):6.C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,
Front. Strat. 2, 1, 16.—Etiam tum.(α).Even then:(β).etiam tum vivit cum esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28:totum se Servilio etiam tum tradidit,
even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:etiam tum cum verisimile erit,
id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—7.And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,
not yet long, Ov. H. 8, 79.—Tum etiam.(α).Followed by si or cum, even if, even when:(β).atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,
Ter. Ad. 5, 3, 65:qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,
Cic. Tusc. 1, 19, 45.—Then also, then too, besides:8.tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,
Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—Tum quoque.(α).Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;(β).nam tum quoque lumen Exsilit,
Lucr. 6, 162:tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,
Cic. Prov. Cons. 11, 28:tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,
Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—Even then, = etiam tum (rare):(γ).et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,
Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:(δ).quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,
Liv. 42, 62, 7. —= sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;9.9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,
Just. 2, 9, 18.—Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:C.nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,
Cic. Off. 2, 17, 60:quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,
id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,
id. Div. 1, 52, 118:ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,
id. Or. 1, 27, 123.—Tum with co-ordinating particles.1.Tum autem.(α).= praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;(β).tum autem sunt alii qui te volturium vocant,
Plaut. Trin. 1, 2, 64:oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,
id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,
Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—= tum... tum:(γ).visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?
Cic. Leg. 1, 5, 15.—= eo tempore, with autem as connective:(δ).tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,
Plaut. Cist. 1, 3, 25:tum autem ex omnibus montibus nives proluit,
Caes. B. C. 1, 48.—But in this instance:2.uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,
Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—For tum etiam, v. B. 7. b.—3.Tum praeterea:4.nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,
Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—Tum porro:D.tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,
Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—Quid tum?1.In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:2.quid tum postea?
Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—In imitation of a dialogue:3.at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?
Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—E.Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,
Just. 31, 2, 6.
Перевод: с латинского на все языки
со всех языков на латинский- Со всех языков на:
- Латинский
- С латинского на:
- Все языки
- Английский
- Немецкий
- Русский
- Французский
