Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

hace+una+mañana+preciosa

  • 1 mañana

    adv.
    tomorrow.
    m.
    1 tomorrow, the future, the day of tomorrow.
    2 morning, forenoon.
    * * *
    1 morning
    1 tomorrow, future
    1 tomorrow
    \
    de mañana in the morning
    ¡hasta mañana! see you tomorrow!
    mañana por la mañana tomorrow morning
    mañana será otro día tomorrow is another day
    pasado mañana the day after tomorrow
    por la mañana in the morning
    * * *
    noun f.
    * * *
    1.

    ¡hasta mañana! — see you tomorrow!

    2.

    el mañana es incierto — the future is uncertain, tomorrow is uncertain

    3.

    a las siete de la mañana — at seven o'clock in the morning, at seven a.m.

    de o por la mañana — in the morning

    * * *
    I

    hasta mañana, que duermas bien — goodnight/see you in the morning, sleep well

    adiós, hasta mañana — goodbye, see you tomorrow

    mañana será otro díatomorrow is another day

    II
    masculino future
    III

    a la mañana siguiente(the) next o the following morning

    en la(s) or (esp Esp) por la(s) or (RPl) a la mañana — in the morning

    2) ( madrugada) morning
    * * *
    I

    hasta mañana, que duermas bien — goodnight/see you in the morning, sleep well

    adiós, hasta mañana — goodbye, see you tomorrow

    mañana será otro díatomorrow is another day

    II
    masculino future
    III

    a la mañana siguiente(the) next o the following morning

    en la(s) or (esp Esp) por la(s) or (RPl) a la mañana — in the morning

    2) ( madrugada) morning
    * * *
    mañana1
    1 = morning.
    Nota: Período del día; mañana (el día después de hoy) tomorrow.

    Ex: Some of the talk that has been going on this morning has seemed to say -- if we just had the right code, if we just had the right headings, if we just had the right terms, everything would be fine.

    * a media mañana = mid-morning.
    * a primera hora de la mañana = first thing in the morning.
    * de la mañana = a.m. (latín - ante meridiam), in the morning.
    * de la noche a la mañana = overnight.
    * de media mañana = mid-morning.
    * depresión del lunes por la mañana = Monday-morning blues.
    * desde la mañana a la noche = from morning to night.
    * Día + por la mañana = Día + morning.
    * esta mañana = early today.
    * esta mañana temprano = early this morning.
    * hoy por la mañana = early today.
    * mañana, tarde y noche = around the clock.
    * periódico de la mañana = morning newspaper, morning paper.
    * por la mañana = in the morning.
    * por la mañana y por la noche = morning and night.
    * rocío de la mañana = morning dew.
    * sábado por la mañana = Saturday morning.
    * tentempié de media mañana = elevenses.
    * un + Nombre + a primera hora de la maña = an early morning + Nombre.
    * un + Nombre + a última hora de la mañana = a late morning + Nombre.
    * un + Nombre + por la mañana temprano = an early morning + Nombre.

    mañana2
    2 = tomorrow, morrow.
    Nota: Obsoleto.

    Ex: As we will probably hear from Mr. Welsh tomorrow, we are at the point where the Library of Congress has all but committed itself to close its catalogs.

    Ex: The text around the rim of the teacup, from Marcel Proust, reads: 'Dispirited after a dreary day, with the prospect of a depressing morrow'.
    * como si no hubiera mañana = like there's no tomorrow.
    * hasta mañana = I'll see you on the flipside, I'll catch you on the flipside.
    * hoy por mí y mañana por ti = You scratch my back and I'll scratch yours, quid pro quo.
    * mañana por la noche = tomorrow night.
    * pan para hoy y hambre para mañana = rob Peter to pay Paul.
    * pasado mañana = the day after tomorrow.

    * * *
    pasado mañana the day after tomorrow
    mañana por la mañana tomorrow morning
    hasta mañana, que duermas bien goodnight/see you in the morning, sleep well
    adiós, hasta mañana goodbye, see you tomorrow
    mañana hace or hará un mes que nos mudamos tomorrow it'll be a month since we moved
    a partir de mañana (as) from tomorrow, starting tomorrow, from tomorrow onward(s)
    mañana será otro día tomorrow is another day
    no dejes para mañana lo que puedas hacer hoy don't put off until tomorrow what you can do today
    nunca se sabe lo que pasará el día de mañana you never know what the future holds o what tomorrow will bring
    future
    hay que mirar el mañana con optimismo we must look to tomorrow o the future with optimism
    un mañana mejor para nuestros hijos a better tomorrow o future for our children
    una mañana nublada a cloudy morning
    a la mañana siguiente (the) next o the following morning
    a media mañana nos reunimos we met mid-morning
    a las nueve de la mañana at nine (o'clock) in the morning
    por la mañana in the morning
    a la or de mañana ( RPl); in the morning
    en la mañana ( AmL); in the morning
    ya desde (por) la mañana empieza a beber he starts drinking in the morning
    se levanta muy de mañana she gets up very early in the morning
    el tren/turno de la mañana the morning train/shift
    B (madrugada) morning
    eran las dos/cuatro de la mañana it was two/four in the morning
    * * *

     

    mañana adverbio
    tomorrow;

    mañana por la mañana tomorrow morning;
    adiós, hasta mañana goodbye, see you tomorrow;
    el día de mañana tomorrow
    ■ sustantivo masculino
    future
    ■ sustantivo femenino
    morning;
    a la mañana siguiente (the) next o the following morning;
    a media mañana nos reunimos we met mid-morning;
    a las nueve de la mañana at nine (o'clock) in the morning;
    en or (esp Esp) por or (RPl) a la(s) mañana(s) in the morning;
    muy de mañana very early in the morning;
    el tren de la mañana the morning train
    mañana
    I adverbio tomorrow: estaré ahí pasado mañana, I'll be there the day after tomorrow
    mañana es fiesta, tomorrow is a holiday
    II sustantivo femenino morning: partieron muy de mañana, they left early in the morning
    cerramos los sábados por la mañana, we close on Saturday mornings
    ¡hasta mañana!, see you tomorrow!
    Teat función de mañana, morning performance, matinée
    III sustantivo masculino tomorrow, the future
    un mañana incierto, an uncertain future

    ' mañana' also found in these entries:
    Spanish:
    a.m.
    - abandonar
    - alguna
    - alguno
    - almorzar
    - almuerzo
    - archivo
    - atentar
    - ayer
    - banquillo
    - bregar
    - calcular
    - casarse
    - casco
    - colegio
    - contraorden
    - contrarreloj
    - de
    - desde
    - despreocuparse
    - desquite
    - devenir
    - día
    - disputarse
    - en
    - entonces
    - esperar
    - evaluación
    - frente
    - fresca
    - guardia
    - hacer
    - hasta
    - hoy
    - inconveniente
    - incorporarse
    - intervenir
    - jura
    - llamar
    - llevar
    - luto
    - matrícula
    - mediodía
    - mudanza
    - noche
    - noticia
    - ojalá
    - oscura
    - oscuro
    - pasada
    English:
    a.m.
    - after
    - alternatively
    - appointment
    - be
    - begin
    - beyond
    - bring back
    - bring up
    - by
    - can
    - come
    - come over
    - concrete
    - day
    - day off
    - deliver
    - executive
    - exercise
    - footprint
    - for
    - forecast
    - foresee
    - frame
    - he's
    - hoe
    - lesson
    - link up
    - meet
    - mid
    - midmorning
    - milk
    - mind
    - mist
    - morning
    - on
    - open
    - opening
    - overnight
    - promise
    - rain
    - review
    - ring up
    - scattered
    - see
    - shall
    - soon
    - start
    - stiff
    - stop by
    * * *
    nf
    morning;
    (muy) de mañana (very) early in the morning;
    trabajo de mañana o [m5] mañanas I work mornings;
    a la mañana siguiente the next morning;
    a las dos de la mañana at two in the morning;
    Esp
    por la mañana, Am [m5]en la mañana, Arg [m5]a la mañana, Urug [m5] de mañana in the morning;
    mañana/el sábado Esp [m5] por la mañana o Am [m5] en la mañana o Arg [m5] a la mañana o Urug [m5] de mañana tomorrow/Saturday morning
    nm
    el mañana tomorrow, the future;
    la tecnología del mañana the technology of tomorrow o the future;
    mañana será otro día tomorrow is another day
    adv
    tomorrow;
    mañana es martes tomorrow is Tuesday, it's Tuesday tomorrow;
    mañana hará tres años de su muerte it's three years tomorrow since she died;
    a partir de mañana starting tomorrow, as of tomorrow;
    de mañana no pasa, tengo que llamarla I have to ring her without fail tomorrow;
    la ley entra en vigor a partir de mañana mismo the law comes into effect as of tomorrow;
    ¡hasta mañana! see you tomorrow!;
    pasado mañana the day after tomorrow
    * * *
    I f morning;
    por la mañana in the morning;
    mañana por la mañana tomorrow morning;
    de la mañana a la noche from morning until night;
    de la noche a la mañana fig overnight;
    esta mañana this morning;
    muy de mañana very early (in the morning)
    II adv tomorrow;
    pasado mañana the day after tomorrow;
    mañana será otro día tomorrow is another day;
    no dejes para mañana lo que puedas hacer hoy don’t put off till tomorrow what you can do today
    * * *
    1) : morning
    2) : tomorrow
    * * *
    ¡hasta mañana! see you tomorrow!

    Spanish-English dictionary > mañana

  • 2 hacer

    v.
    1 to do (realizar) (estudios, experimento, favor).
    ¿qué haces? what are you doing?
    tengo mucho que hacer I have a lot to do
    estoy haciendo segundo I'm in my second year
    ¿qué habré hecho con las llaves? what have I done with the keys?
    la carretera hace una curva there's a bend in the road
    Ella hace la tarea She does her work.
    2 to make.
    hacer un vestido/planes to make a dress/plans
    hacer un poema/una sinfonía to write a poem/a symphony
    hacer una fiesta to have a party
    para hacer la carne… to cook the meat…
    Ricardo hizo una casita Richard made a little house.
    Le hago estudiar I make him study.
    Nos hizo un problema He made us a problem (he made a problem for us)
    4 to do (arreglar) (casa, colada).
    5 to build (to build).
    han hecho un edificio nuevo they've put up a new building
    6 to make (movimientos, sonidos, gestos).
    le hice señas I signaled to her
    hacer ruido to make a noise
    el gato hace "miau" cats go "meow"
    debes hacer deporte you should start doing some sport
    8 to cause to look or seem (dar aspecto a).
    este espejo te hace gordo that mirror makes you look o seem fat
    9 to play (Cine & Teatro) (papel).
    hace el papel de la hija del rey she plays (the part of) the king's daughter
    10 to think, to reckon.
    a estas horas yo te hacía en París I thought o reckoned you'd be in Paris by now
    11 to be done to.
    Se me hizo una injusticia An injustice was done to me.
    12 to place.
    Haré una llamada a mi hermana I will place a call to my sister.
    13 to be made to.
    Se nos hizo pagar una gran suma We were made to pay a large amount.
    14 to be made for.
    Se me hizo una camisa A shirt was made for me.
    15 to travel, to make.
    Hicimos dos kilómetros We traveled two kilometers.
    * * *
    Present Indicative
    hago, haces, hace, hacemos, hacéis, hacen.
    Past Indicative
    Future Indicative
    Conditional
    Present Subjunctive
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    haz (tú), haga (él/Vd.), hagamos (nos.), haced (vos.), hagan (ellos/Vds.).
    Past Participle
    hecho,-a.
    * * *
    verb
    2) do
    3) be
    - hacer falta
    - hacerse
    * * *
    Para las expresiones hacer añicos, hacer gracia, hacerse ilusiones, hacer pedazos, hacerse de rogar, hacer el tonto, hacer las veces de ver la otra entrada.
    1. VERBO TRANSITIVO
    1) [indicando actividad en general] to do

    ¿qué haces? — what are you doing?

    ¿qué haces ahí? — what are you doing there?

    ¡eso no se hace! — that's not done!

    hacer el [amor] — to make love

    hacer la [guerra] — to wage war

    hacer algo por hacer —

    2) [en lugar de otro verbo] to do
    3) (=crear) [+ coche, escultura, juguete, ropa, pastel] to make; [+ casa] to build; [+ dibujo] to do; [+ novela, sinfonía] to write

    le cuesta trabajo hacer [amigos] — he finds it hard to make friends

    4) (=realizar) [+ apuesta, discurso, objeción] to make; [+ deporte, deberes] to do; [+ caca, pipí] to do; [+ nudo] to tie; [+ pregunta] to ask; [+ visita] to pay; [+ milagros] to do, work

    el gato hizo miau — the cat went miaow, the cat miaowed

    el árbol no hace mucha sombra — the tree isn't very shady, the tree doesn't provide a lot of shade

    ¿me puedes hacer el nudo de la corbata? — could you knot my tie for me?

    hacer un [favor] a algn — to do sb a favour

    hacer un [gesto] — [con la cara] to make {o} pull a face; [con la mano] to make a sign

    hacer un [recado] — to do {o} run an errand

    hacer [ruido] — to make a noise

    hacer [sitio] — to make room

    hacer [tiempo] — to kill time

    5) (=preparar) [+ cama, comida] to make

    hacer el pelo/las uñas a algn — to do sb's hair/nails

    hacer las [maletas] — to pack one's bags

    6) (=dedicarse a)

    ¿qué hace tu padre? — what does your father do?

    hacer [cine] — to make films

    hacer [teatro] — to act

    7) (=actuar)

    hacer un papel — to play a role {o} part

    8) (=sumar) to make

    y cincuenta céntimos, hacen diez euros — and fifty cents change, which makes ten euros

    9) (=cumplir)

    voy a hacer 30 años la próxima semana — I'm going to be 30 next week, it's my 30th birthday next week

    10) (=obligar) + infin to make

    hágale [entrar] — show him in, have him come in

    me lo hizo [saber] — he told me about it, he informed me of it

    hacer [que] + subjun

    11) (=mandar)
    + infin
    12) (=transformar) + adj to make
    13) (=pensar) to think

    yo le hacía más viejo — I thought he was older, I had him down as being older

    14) (=acostumbrar)
    15) (=ejercitar)
    16)

    hacer a algn [con] (=proveer)

    2. VERBO INTRANSITIVO
    1) (=comportarse)

    hacer [como] que {o} como si — to make as if

    hizo como que no se daba cuenta {o} como si no se diera cuenta — he made as if he hadn't noticed, he pretended not to have noticed

    2)

    [dar que] hacer — to cause trouble

    dieron que hacer a la policía — they caused {o} gave the police quite a bit of trouble

    3) (=importar)

    no le hace LAm it doesn't matter, never mind

    4) (=ser apropiado)

    ¿hace? — will it do?, is it all right?; (=¿de acuerdo?) is it a deal?

    5) (=apetecer)

    ¿te hace que vayamos a tomar unas copas? — how about going for a drink?, what do you say we go for a drink?

    ¿te hace un cigarrillo? — how about a cigarette?, do you fancy a cigarette?

    6) [seguido de preposición]
    hacer de (Teat) to play the part of hacer por (=intentar)

    hacer por hacer algo — to try to do sth, make an effort to do sth

    3. VERBO IMPERSONAL
    1) [con expresiones de tiempo atmosférico] to be

    hace calor/frío — it's hot/cold

    ¿qué tiempo hace? — what's the weather like?

    2) [con expresiones temporales]

    hace tres años que se fue — he left three years ago, it's three years since he left

    hace tres años que no lo veo — I haven't seen him for three years, it's three years since I (last) saw him

    ¿hace mucho que esperas? — have you been waiting long?

    [desde] hace cuatro años — for four years

    3) LAm (=haber, tener)
    4.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1) ( crear) <mueble/vestido> to make; <casa/carretera> to build; < nido> to build, make; < coche> to make, manufacture; < túnel> to make, dig; <dibujo/plano> to do, draw; < lista> to make, draw up; < resumen> to do, make; < película> to make; <nudo/lazo> to tie; <pan/pastel> to make, bake; <vino/café/tortilla> to make; < cerveza> to make, brew

    me hizo un lugar or sitio en la mesa — he made room o a place for me at the table

    2)
    a) (efectuar, llevar a cabo) < sacrificio> to make; < milagro> to work, perform; <deberes/ejercicios/limpieza> to do; < mandado> to run; <transacción/investigación> to carry out; < experimento> to do, perform; < entrevista> to conduct; <gira/viaje> to do

    ¿me haces un favor? — will you do me a favor?

    hicimos un tratowe did o made a deal

    b) <cheque/factura> to make out, write out
    3) (formular, expresar) <declaración/promesa/oferta> to make; <proyecto/plan> to make, draw up; <crítica/comentario> to make, voice; < pregunta> to ask

    hacer caca — (fam) to do a poop (AmE) o (BrE) a pooh (colloq)

    hacer pis or pipí — (fam) to have a pee (colloq)

    hacer sus necesidades — (euf) to go to the bathroom o toilet (euph)

    5) ( adquirir) <dinero/fortuna> to make; < amigo> to make
    6) (preparar, arreglar) < cama> to make; < maleta> to pack

    hice el pescado al hornoI did o cooked the fish in the oven

    tengo que hacer la comida — I must make lunch; ver tb comida 2) b)

    7)
    a) (producir, causar) < ruido> to make

    las vacas hacen `mu' — cows go `moo'

    8) ( recorrer) <trayecto/distancia> to do, cover
    9) (en cálculos, enumeraciones)

    son 180... y 320 hacen 500 — that's 180... and 320 is o makes 500

    10)

    hacen una obra de Ibsenthey're doing o putting on a play by Ibsen

    deberías hacer ejercicioyou should do o get some exercise

    ¿hace algún deporte? — do you play o do any sports?

    b) (como profesión, ocupación) to do
    c) ( estudiar) to do

    hace Derechoshe's doing o studying o reading Law

    11)
    a) (realizar cierta acción, actuar de cierta manera) to do

    niño, eso no se hace! — you mustn't do that!

    qué se le va a hacer! or qué le vamos a hacer! — what can you o (frml) one do?

    hacerla — (Méx) (fam) to make it (colloq)

    hacerla (buena) — (fam)

    ahora sí que la hice!now I've (really) done it!

    hacérsela buena a alguien — (Méx) to keep one's word o promise to somebody

    soñé que te sacabas la lotería - házmela buena!I dreamed you won the lottery - if only!

    b) (dar cierto uso, destino, posición) to do

    y el libro ¿qué lo hice? — (CS, Méx fam) what did I do with the book?

    12) (esp Esp) ( actuar como)

    hacer el tontoto act o play the fool

    voy a escribirle - deja, yo lo haré — I'm going to write to him - don't bother, I'll do it

    14) (Méx, RPl fam) (afectar, importar)

    ¿qué le hace? — so what? what does it matter?

    15) (transformar en, volver) to make

    te hará hombre, hijo mío — it will make a man of you, my son

    17) (inducir a, ser causa de que)

    hacer algo/a alguien + inf — to make something/somebody + inf

    todo hace suponer que... — everything suggests that o leads one to think that...

    hacer que algo/alguien + subj — to make something/somebody + inf

    18) ( obligar a)

    hacer + inf a alguien — to make somebody + inf

    hacer que alguien + subj — to make somebody + inf

    19)

    hacer hacer algoto have o get something done/made

    hice acortar las cortinasI had o got the curtains shortened

    20) (suponer, imaginar)
    2.
    hacer vi
    1)
    a) (obrar, actuar)

    ¿cómo se hace para que te den la beca? — what do you have to do to get the scholarship?

    ¿cómo hacen para vivir con ese sueldo? — how do they manage to live on that salary?

    hacerle a algo — (Chi, Méx fam)

    hacer y deshacer — to do as one pleases, do what one likes

    b) (+ compl)

    hiciste bien en decírmeloyou did o were right to tell me

    mamá, ya hice! — (esp AmL) Mommy, I've been o I've finished!

    hacer de cuerpo or de vientre — (frml) to have a bowel movement (frml)

    3) (fingir, simular)

    hizo como que no me había vistohe made out o pretended he hadn't seen me

    haz como si no supieras nadaact as if o pretend you don't know anything about it

    4) ( servir)

    hacer de algo: esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning; la escuela hizo de hospital — the school served as o was used as a hospital

    hacer de algo/alguien — to play (the part of) something/somebody

    hacía de `malo' — he played the bad guy

    6) (+ compl) ( sentar) (+ me/te/le etc)

    la trucha me hizo mal — (AmL) the trout didn't agree with me

    8)

    no le hace — ( no tiene importancia) it doesn't matter; ( no sirve de excusa) that's no excuse

    ¿no le hace que tire la ceniza aquí? — do you mind if I drop the ash here?

    9) (en 3a pers) (frml) (tocar, concernir)

    por lo que hace a or en cuanto hace a su solicitud — as far as your application is concerned

    10) (Esp fam) ( apetecer)

    ¿(te) hace una cerveza? — care for a beer?, do you fancy a beer? (BrE colloq)

    3.
    hacer v impers
    1)

    hace frío/calor/sol/viento — it's cold/hot/sunny/windy

    b) (fam & hum)

    hace sed ¿verdad? — it's thirsty weather/work, isn't it?

    parece que hace hambre — you/they seem to be hungry

    ¿cuánto hace que se fue? — how long ago did she leave?

    hace poco/un año — a short time/a year ago

    4.
    1) hacerse v pron

    hágase la luz — (Bib) let there be light; (+ me/te/le etc)

    se le ha hecho una ampollashe's got o she has a blister

    por fin se le hizo ganar el premioshe finally got to win the award

    3)
    a) (refl) ( hacer para sí) <café/falda> to make oneself
    b) (caus) ( hacer que otro haga)
    4) ( causarse)

    ¿qué te hiciste en el brazo? — what did you do to your arm?

    ¿te hiciste daño? — did you hurt yourself?

    todavía se hace pis/caca — (fam) she still wets/messes herself

    6) (refl) ( adquirir) to make
    7)
    a) (volverse, convertirse en) to become

    hacerse famoso/monja — to become famous/a nun

    se está haciendo tarde — it's getting late; (+ me/te/le etc)

    c) ( cocinarse) pescado/guiso to cook
    d) (AmL) ( pasarle a)

    ¿qué se habrá hecho María? — what can have happened to María?

    8) ( resultar)

    esto se hace muy pesado — this gets very boring; (+ me/te/le etc)

    9) ( dar impresión de) (+ me/te/le etc)

    se me hace que está ofendidaI get the feeling o impression that she's upset

    se me hace que va a lloverI think o I have a feeling it's going to rain

    hacérsele a alguien — (Chi fam) to back out

    10) (caus)

    hacerse + inf: hazte respetar make people respect you; el desenlace no se hizo esperar the end was not long in coming; un chico que se hace querer a likable kid; se hizo construir una mansión he had a mansion built; hazte ver por un médico — (AmL) go and see a doctor

    hacerse a algo/+ inf — to get used to something/-ing

    12) ( fingirse)

    ¿éste es bobo o se (lo) hace? — (fam) is this guy stupid or just a good actor? (colloq)

    no te hagas el sordodon't pretend o act as if you didn't hear me

    yo me hice — (Méx fam) I pretend not to notice

    13) ( moverse) (+ compl) to move

    hacerse atrás/a un lado — to move back/to one side

    15) hacerse de (AmL)

    tengo que hacerme de dineroI must get o lay my hands on some money

    * * *
    = accomplish, design (for/to), be up to, cause, conduct, do, devise, produce, render, compose, make, get (a)round to, make out, get round to, brew.
    Ex. If a library prefers to simplify records in particular areas, this can usually be accomplished by not entering particular types of information.
    Ex. In lists designed for international use a symbolic notation instead of textual notes may be used.
    Ex. When I saw what he was up to, I drew back for a punch and hit him so hard on the nose that he fell on his back and lay there for some time, so that his wife stood over him and cried out 'Mercy! You've done my husband in!'.
    Ex. As usage of the language causes terms to become anachronistic, or as increases in our level of awareness reveal undesirable connotations, we seek to change subject heading terms.
    Ex. Obviously, this tagging must be conducted manually.
    Ex. In all these cases where scientists studied what crafstmen knew how to do the resulting benefits have accrued to science not to technology.
    Ex. Special classification schemes are generally devised for an application in which no major general scheme is suitable.
    Ex. The present OCLC system does not produce catalog cards in sets, but if it did it could produce over 6,000 different sets for one title.
    Ex. So strongly was it felt by proponents of change that just such unconscious biases rendered libraries 'part of the problem, instead of the solution'.
    Ex. There have never been any attempts to compose a bibliography of US government documents relating to international law.
    Ex. This concept comes mainly from the military, where a designated number of troops make a squad, a platoon, a regiment, etc..
    Ex. The article is entitled 'A list of lists of Web sites to check out: getting organized and getting around to it are two different things'.
    Ex. The cards for those headings should be removed from the index and new cards made out if necessary.
    Ex. The government have been making noises about it for some time but haven't quite got round to it.
    Ex. The goddess owned a potent magick cauldron in which she planned to brew a special liquid for her ugly son.
    ----
    * acceder haciendo clic = click.
    * acusación + hacer = accusation + level.
    * aguja de hacer croché = crochet hook, crochet needle.
    * aguja de hacer ganchillo = crochet hook, crochet needle.
    * aguja de hacer punto = knitting needle.
    * algo diverto que hacer = fun thing to do.
    * Algo que se hace para matar el tiempo = time filler.
    * al hacer esto = by so doing, in so doing, by doing so, in doing so.
    * a medio hacer = halfway done, half done.
    * anunciado desde hace tiempo = long-heralded.
    * aprender haciendo = learn by + doing.
    * batir hasta hacer espuma = work up + a lather.
    * ¡bien hecho! = the way to go!.
    * buscar una forma de hacer (algo) = develop + way + to make + Nombre.
    * contenedor para hacer compost = compost bin.
    * continuar con el buen hacer = keep up + the good work, keep up + the great work.
    * continuar haciendo algo = get on with + Nombre.
    * cuando hace frío = in the cold.
    * cumplido hace tiempo = long overdue.
    * decidir hacer = spring for.
    * decidir qué hacer con = make + disposition of.
    * de hace años = of years ago.
    * de hace muchos años = long-standing.
    * de hace mucho tiempo = age-old, long-lost.
    * de hace siglos = of yore.
    * de hace varios siglos = centuries-old.
    * dejar de hacer huelga = cross + the picket line.
    * dejar que Alguien haga las cosas a su manera = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * dejar sin hacer = leave + undone.
    * desde hace algún tiempo = for some time past, for days.
    * desde hace años = over the years, for years past, for years.
    * desde hace la tira (de tiempo) = for yonks, for yonks and yonks.
    * desde hace muchísimo tiempo = in ages (and ages and ages).
    * desde hace muchos años = for years.
    * desde hace mucho tiempo = for ages, long-time [longtime], long since, in ages (and ages and ages).
    * desde hace siglos = for yonks, for yonks and yonks.
    * desde hace tanto tiempo = so long.
    * desde hace tiempo = long [longer -comp., longest -sup.], over the years, for a long time, long since, for some time.
    * desde hace un montonazo de tiempo = for yonks and yonks.
    * desde hace un montón de tiempo = for yonks.
    * desde hace un par de + Tiempo = in these past couple of + Tiempo.
    * desde hace varios años + Presente = for several years + Pretérito Perfecto.
    * desde hace ya algún tiempo = for some time now.
    * desde hace ya años = for years now.
    * difícil de hacer = hard to do.
    * donde fueres haz lo que vieres = when in Rome (do as the Romans do).
    * dos entuertos no hacen un derecho = two wrongs do not make a right.
    * el que las hace, las paga = you've made your bed, now you must lie in it!.
    * encargado de hacer el presupuesto = budgetmaker.
    * esfuerzo + hacer sudar = work up + a lather.
    * es más fácil decirlo que hacerlo = easier said than done.
    * esperado hace tiempo = overdue.
    * esperar sin nada que hacer = kick + Posesivo + heels.
    * establecido desde hace tiempo = long-established.
    * estar haciendo = be up to.
    * estar haciendo Algo = have + Nombre + on the go.
    * estar haciendo algo que no se debe = be up to no good.
    * estar sin hacer nada = sit + idle, stand + idle.
    * existir desde hace años = be around for years.
    * frotar hasta hacer espuma = lather.
    * hace algunos años = some years ago.
    * hace algún tiempo = some time ago, a while back, some while ago, sometime back.
    * hace años = years ago.
    * hace demasiado tiempo = too long ago.
    * hacer huir en batalla = route.
    * hace la tira (de tiempo) = yonks, yonks and yonks.
    * hace miles de años = aeons ago.
    * hace muchas lunas = all those many moons ago, many moons ago.
    * hace muchísimos años = a great many years ago.
    * hace muchísimo tiempo = ages (and ages) ago, aeons ago, yonks.
    * hace muchos años = many years ago.
    * hace mucho tiempo = long since, all those many moons ago, many moons ago.
    * hace muy poco tiempo = a short time ago.
    * hace + Número + años = Número + years ago.
    * hace poco tiempo = a short time ago.
    * hacer a Alguien pasar vergüenza = embarrass.
    * hacer a Alguien precavido = put + Nombre + on + Posesivo + guard.
    * hacer abono orgánico = compost.
    * hacer acampada = camp.
    * hacer accesible a través de = make + available through.
    * hacer ademanes = flail about, gesticulate.
    * hacer aflorar = bring to + the surface.
    * hacer aflorar sentimientos de antagonismo = bring to + the surface + feelings of antagonism.
    * hacer ágil = limber up.
    * hacer agua = Negativo + hold + water.
    * hacer agua(s) = spring + a leak.
    * hacer a gusto del consumidor = make to + order.
    * hacer ajustes = make + adjustment.
    * hacer alarde de = boast, flaunt, brag, show off.
    * hacer alegaciones = plead.
    * hacer Algo a hurtadillas = sneak.
    * hacer algo alocado = do + something footloose and fancy-free.
    * hacer algo al respecto = do + something about it.
    * hacer Algo con dificultad = muddle through, plod (along/through).
    * hacer Algo con mucho esfuerzo = plod (along/through).
    * hacer algo con respecto a = do + something about.
    * hacer Algo de cara a la galería = play to + the gallery.
    * hacer Algo en exceso = push + Nombre + too far.
    * hacer algo funcionar = make + Nombre + tick.
    * hacer Algo muy bien = do + an excellent job of, make + an excellent job of.
    * hacer Algo para la galería = play to + the gallery.
    * hacer algo poco a poco = eat away at.
    * hacer algo por amor al arte = labour of love.
    * hacer Algo por + Posesivo + propia cuenta = make + Posesivo + own arrangements.
    * hacer Algo posible = make + provision for.
    * hacer Algo puré = mash.
    * hacer Algo rápidamente = put together.
    * hacer Algo realidad = make + Nombre + come true.
    * hacer Algo sin ser visto = sneak.
    * hacer Algo sobre la marcha = play + Nombre + by ear.
    * hacer Algo trocitos = tear + Nombre + to shreds, tear + Nombre + to bits.
    * hacer algunos comentarios sobre lo que Alguien ha dicho = take + a few cracks at.
    * hacer alusión a = make + allusion to, make + reference to.
    * hacer a mano = handcraft.
    * hacer a medida = custom-make, make to + order.
    * hacer a medida para satisfacer los requisitos = tailor to + meet the specification.
    * hacer amigos = win + friends.
    * hacer amistad = make + friend.
    * hacer amistad con = make + friends with, befriend.
    * hacer amistades = friend.
    * hacer ampollas = blister.
    * hacer anotaciones = annotate, mark + Nombre + up.
    * hacer añicos = shatter, blow + Nombre + to bits, smash + Nombre + to bits, tear + Nombre + to bits.
    * hacer aparecer = cause + display of.
    * hacer a partir de = make out of.
    * hacer apología = make + apology.
    * hacer arreglos florales = arrange + flowers.
    * hacer artesanalmente = handcraft.
    * hacer asequible = make + amenable.
    * hacer atractivo = endear.
    * hacer a un lado = nudge + Nombre + aside, push aside.
    * hacer autostop = thumb + a lift, hitch + a ride.
    * hacer avances = make + headway.
    * hacer avanzar = nudge + Nombre + forward, push + the frontiers of, nudge + Nombre + along, nudge + Nombre + into, push + the boundaries of.
    * hacer avanzar el conocimiento = push back + the frontiers of knowledge.
    * hacer avanzar hacia = nudge + Nombre + toward.
    * hacer averiguaciones = make + enquiry.
    * hacer bajar = force down.
    * hacer balance de = take + stock of.
    * hacer barrabasadas = play + pranks.
    * hacer basto = coarsen.
    * hacer bien = do + good.
    * hacer borrón y cuenta nueva = start with + a clean slate, cut + Posesivo + losses, turn over + a new leaf.
    * hacer borroso = blur.
    * hacer bromas = banter.
    * hacer bucles = loop.
    * hacer buenas migas = hit it off.
    * hacer buen uso de Algo = put to + good use.
    * hacer bulla = kick up + a stink, kick up + a fuss, raise + a stink, make + a stink (about), make + a racket, make + a row, make + a ruckus, kick up + a row.
    * hacer bulto = bulge.
    * hacer búsquedas en = search through.
    * hacer caca = take + a dump.
    * hacer caer = oust.
    * hacer caja = tally up + sales, balance + the cash, reconcile (with), balance + the cash drawer.
    * hacer caja con = cash in on, ride (on) + Posesivo + coattails.
    * hacer callar = shush, hush, quieten.
    * hacer cambiar = swing + Persona.
    * hacer cambiar las cosas = turn + the tide on.
    * hacer cambios en la búsqueda = renegotiate + search.
    * hacer cambios indebidamente = tamper (with).
    * hacer campaña = campaign, stump, go out on + the road.
    * hacer cara a = brave.
    * hacer caso = take + notice, listen (to).
    * hacer caso a Alguien = take + Posesivo + word for it.
    * hacer caso (a/de) = pay + attention to.
    * hacer caso omiso = disregard, brush aside, go + unheeded, fall on + deaf ears, meet + deaf ears, thumb + Posesivo + nose at, dismiss with + the wave of the hand, fly in + the face of, push aside.
    * hacer caso omiso de = be oblivious of/to.
    * hacer chanchullos = fiddle.
    * hacer chatting = chat.
    * hacer circular = pass around.
    * hacer circular por = circulate round.
    * hacer cisco = tear + apart, wipe + the floor with.
    * hacer coincidir (con) = reconcile (with).
    * hacer cola = queue up.
    * hacer colectas = exact + contributions.
    * hacer comentarios = air + comments.
    * hacer como el avestruz = bury + Posesivo + head in the sand (like an ostrich), stick + Posesivo + head in the sand.
    * hacer como si nada = play it + cool.
    * hacer comparaciones = draw + comparisons, make + comparisons.
    * hacer comparecer = arraign.
    * hacer compatible (con) = reconcile (with).
    * hacer compost = compost.
    * hacer compras = do + shopping.
    * hacer comprender = bring + home.
    * hacer con Alguien lo que Uno quiera = be like putty in + Posesivo + hands.
    * hacer concesiones = make + allowances.
    * hacer conjeturas = speculate.
    * hacer constar = state.
    * hacer contrabando = smuggle.
    * hacer copias = make + multiple copies.
    * hacer copias mediante multicopista por disolvente = spirit duplication.
    * hacer correr la voz = spread + the word, spread + the good word, pass on + the good word, spread + the news.
    * hacer cosas = get + things done.
    * hacer cosquillas = tickle.
    * hacer creer = lead to + believe, lull + Nombre + into thinking.
    * hacer crítica = find + fault with.
    * hacer croché = crochet.
    * hacer cuadrar (con) = reconcile (with).
    * hacer cuadrar las cuentas = reconcile + receipts.
    * hacer cuadras las facturas = reconcile + receipts.
    * hacer cualquier cosa = do + anything, give + Posesivo + right arm.
    * hacer cumplir = uphold.
    * hacer cumplir la disciplina = enforce + discipline.
    * hacer cumplir la legislación = enforce + legislation.
    * hacer cumplir la ley = law enforcement, enforce + law, legal enforcement.
    * hacer cumplir una norma = enforce + standard.
    * hacer cumplir una política = uphold + policy.
    * hacer cumplir unas normas = enforce + policy.
    * hacer daño = do + harm, hurt.
    * hacer dar vueltas = gyrate.
    * hacer de = make out of.
    * hacer de carabina = play + gooseberry.
    * hacer declamaciones = declaim.
    * hacer dedo = hitch + a ride, thumb + a lift.
    * hacer de la noche día = burn + the candle at both ends.
    * hacer del mismo molde = cast in + the same mould as.
    * hacer de nuevo = redo [re-do], remake.
    * hacer de + Posesivo + parte = do + Posesivo + bit.
    * hacer derretir el hielo = de-ice [deice].
    * hacer desaparecer = eradicate, dispel, banish.
    * hacer desaparecer una división = blur + division.
    * hacer desaparecer un mito = dispel + myth.
    * hacer descuento = discount.
    * hacer desfilar = parade.
    * hacer detonar = detonate.
    * hacer de tripas corazón = bite + the bullet.
    * hacer diabluras = play + pranks.
    * hacer diana = hit + home.
    * hacer difícil = make + it + difficult, make + difficult.
    * hacer dinero = make + money.
    * hacer dudar = make + Nombre + doubt, misgive.
    * hacer eco = echo, resonate.
    * hacer eco de = echo.
    * hacer efectivo = cash in.
    * hacer efectivo en metálico = pay in + cash.
    * hacer ejercicio físico = work out.
    * hacer ejercicios de calentamiento = limber up.
    * hacer el aire irrespirable = choke + the air.
    * hacer el amor = make + love.
    * hacer el avío = get + ready.
    * hacer el balance de cuentas = balance + the cash, balance + the cash drawer.
    * hacer el cambio = make + the change.
    * hacer el chorra = pissing into the wind.
    * hacer el deber de Uno = do + Posesivo + part.
    * hacer el dobladillo = hem.
    * hacer elección = make + choices.
    * hacer el esfuerzo necesario = pull + Posesivo + (own) weight.
    * hacer el indio = horse around/about.
    * hacer el intento = have + a go, give + it a shot, give + Nombre + a try, have + a stab at, take + a stab at, make + a stab at, give + it a whirl, give + it a try.
    * hacer el mal = do + evil.
    * hacer el mejor uso de = make + the best of.
    * hacer el monigote = fool around.
    * hacer el paripé = keep up + facade, put on + an act.
    * hacer el pasillo = form + a guard of honour.
    * hacer el pasillo de honor = form + a guard of honour.
    * hacer el recorrido normal = make + the rounds.
    * hacer el ridículo = make + a fool of + Reflexivo, make + an arse of + Reflexivo, make + a spectacle of + Reflexivo.
    * hacer el testamento = testate.
    * hacer el tonto = fool around, horse around/about.
    * hacer el último esfuerzo = go + the last mile, go + the extra mile.
    * hacer encaje = tat.
    * hacer encaje de bolillos = do + the impossible, jump through + hoops, double over + backwards.
    * hacer encaje de bolillos para que cuadre Algo = juggle.
    * hacer encargos = run + errands.
    * hacer enemigos = make + enemies.
    * hacer entender = get across.
    * hacer erupción = erupt.
    * hacer escala = stop over.
    * hacer eses = zigzag.
    * hacer esperar = cool + Posesivo + heels.
    * hacer espuma = work up + a lather, froth.
    * hacer esquina con = form + right angles with.
    * hacer estallar = spark, ignite, touch off, blow up, let off.
    * hacer estallar en añicos = blow + sky high.
    * hacer estallar una bomba = bomb.
    * hacer estallar un guerra = ignite + war.
    * hacer esto = go along + this road.
    * hacer esto y aquello de un modo relajado = mess about, pootle, piddle around.
    * hacer esto y aquello de un modo relajado = mess around.
    * hacer esto y aquello sin prisas = pootle.
    * hacer estragos = lay + waste to, create + havoc, wreak + havoc, cause + havoc, take + Posesivo + toll (on).
    * hacer estragos en = play + havoc with.
    * hacer estrías = rifle.
    * hacer exenciones = make + exemptions.
    * hacer experimentos = institute + experiments.
    * hacer explícito = make + explicit.
    * hacer explotar = blow up.
    * hacer extensivo + Posesivo + agradecimiento = extend + Posesivo + thanks.
    * hacer factible = make + feasible.
    * hacer falta = need, must, have to, it + take.
    * hacer flexible = limber up.
    * hacer fortuna = make + Posesivo + fortune, make + a fortune, strike + it rich, strike + gold, hit + the jackpot.
    * hacer fotocopias = photoduplication [photo-duplication].
    * hacer fotografía = make + picture.
    * hacer fracasar = foil, derail.
    * hacer frente = combat, come to + terms with, contain, address + Nombre + head-on, meet + Nombre + head-on, tackle + Nombre + head-on, face + Nombre + head-on, engage.
    * hacer frente a = confront, deal with, face, face up to, meet, cope with, wrestle with, stand up to, brave, breast, address.
    * hacer frente a deudas = meet + debts.
    * hacer frente a gastos = meet + expenses.
    * hacer frente a la delincuencia = tackle + crime.
    * hacer frente a la inflación = combat + inflation.
    * hacer frente a la realidad = confront + reality, face + (the) facts, face + (up to) the fact that, face + reality.
    * hacer frente a la realidad (de que) = face + the truth (that).
    * hacer frente a las diferencias = face + differences.
    * hacer frente a la situación = tackle + situation.
    * hacer frente a la vida = cope.
    * hacer frente al cambio = manage + change.
    * hacer frente al futuro = face up to + the future.
    * hacer frente al hecho de que = face + (up to) the fact that.
    * hacer frente a los elementos = brave + the elements.
    * hacer frente a los hechos = face + facts.
    * hacer frente a tiempos difíciles = cope with + difficult times, cope with + difficult times.
    * hacer frente a una amenaza = address + threat.
    * hacer frente a una crisis = face + crisis, meet + crisis.
    * hacer frente a una incertidumbre = meet + uncertainty.
    * hacer frente a una necesidad = meet + need, serve + need.
    * hacer frente a una responsabilidad = meet + responsibility, face up to + responsibility.
    * hacer frente a un cambio = meet + change.
    * hacer frente a un gasto = meet + cost.
    * hacer frente a un problema = attack + problem, combat + problem, wrestle with + problem.
    * hacer frente a un reto = rise (up) to + challenge, confront + challenge, meet + challenge, embrace + challenge.
    * hacer fresco = be cool.
    * hacer funcionar = service, do + the trick.
    * hacer gala de = sport.
    * hacer gala del conocimiento que uno tiene = air + knowledge.
    * hacer ganchillo = crochet.
    * hacer garabatos = scribble, scrawl, doodle.
    * hacer girar = twiddle, twirl.
    * hacer gozar = delight.
    * hacer gracia = tickle + Posesivo + fancy.
    * hacer grandes esfuerzos por = take + (great) pains to.
    * hacer grandes progresos = make + great strides.
    * hacer guardar silencio = shush.
    * hacer hasta la presente = do + all along.
    * hacer hidrófugo = render + water-repellent.
    * hacer hincapié = emphasise [emphasize, -USA].
    * hacer hincapié en = put + a premium on.
    * hacer hincapié en una idea = hammer + point.
    * hacer historia = make + history, history in the making, go down in + history.
    * hacer honor al nombre de Uno = live up to + Posesivo + name.
    * hacer horas extraordinarias = work + overtime.
    * hacer horas extras = work + overtime.
    * hacer hueco = make + room (for).
    * hacer huelga = strike.
    * hacer huella = leave + an impression, touch + Posesivo + life, leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + an imprint, make + an impression.
    * hacer huir = drive away, chase + Nombre + off.
    * hacer imaginar = conjure up + an image of, conjure up + a vision of.
    * hacer impermeable = render + water-repellent.
    * hacer inalterable = set in + stone, set in + tablets of stone.
    * hacer incomprensible = render + incomprehensible, garble.
    * hacer indescifrable = render + indecipherable, garble.
    * hacer innecesario = obviate + the need for, make + redundant.
    * hacer insinuaciones = make + innuendoes.
    * hacer insinuaciones sobre = make + noises about, make + a noise about.
    * hacer insoluble = render + insoluble.
    * hacer inutilizable = render + useless.
    * hacer juego con = go with.
    * hacer juegos malabares = juggle.
    * hacer juegos malabares para que cuadre Algo = juggle.
    * hacer justicia = do + justice.
    * hacer la cama = make + the bed.
    * hacer la cuenta = tot up, tote up.
    * hacer la guerra = make + war.
    * hacer (la) mona = play + hooky, play + truant, skip + class.
    * hacer la paz = make + (the) peace.
    * hacer la pelota = butter + Nombre + up, toady, fawn (on/upon/over).
    * hacer la pelota a + Alguien = curry + favour with + Alguien.
    * hacer la pelotilla = toady, butter + Nombre + up.
    * hacer la prueba = give + it a whirl, give + it a shot, give + it a try.
    * hacer largos = swim + laps.
    * hacer las leyes más estrictas = tighten + laws.
    * hacer las maletas = pack up, pack + Posesivo + belongings, pack + Posesivo + things, pack + Posesivo + suitcases, pack + Posesivo + bags.
    * hacer las paces = heal + the breach, heal + the rift, bury + the hatchet, make + (the) peace, smoke + the peace pipe, smoke + the pipe of peace, bury + the tomahawk, bury + the war axe.
    * hacer la transición = make + the transition.
    * hacer la vida imposible = make + life hell.
    * hacer la vista gorda = look + the other way, turn + a blind eye to, pretend + not to have seen.
    * hacerle a Alguien un lavado de cerebro = brainwash.
    * hacerle las cosas fáciles a Alguien = play into + the hands of.
    * hacerle la vida más simple a todos = simplify + life for everyone.
    * hacerle una paja a un muerto = flog + a dead horse, beat + a dead horse, fart + in the wind.
    * hacerle un bombo a Alguien = knock + Alguien + up.
    * hacer llamada telefónica = make + telephone call.
    * hacer llorar = reduce + Nombre + to tears.
    * hacer llorar de emoción = move + Nombre + to tears.
    * hacerlo = do so, go ahead.
    * hacerlo bien = put + matters + right, get + it + right, be right on track.
    * hacer lo correcto = do + the right thing.
    * hacerlo de nuevo = go and do it again.
    * hacerlo difícil de + Infinitivo = make + it + hard to + Infinitivo.
    * hacer lo imposible = bend over backwards, do + the impossible, lean over + backwards, double over + backwards.
    * hacer lo imposible para = jump through + hoops.
    * hacerlo lo mejor que uno pueda = do + Posesivo + utmost, give + Posesivo + utmost, give + Posesivo + best.
    * hacerlo mal = get + it + (all) wrong.
    * hacer lo más acertado dadas las circunstancias = do + the best thing in the circumstances.
    * hacerlo más llevadero = make + life easier.
    * hacerlo mejor = do + a better job.
    * hacer lo mejor que Uno pueda = put + Posesivo + best into, give of + Posesivo + best.
    * hacer lo mejor que Uno puede = try + Posesivo + best, try + Posesivo + heart out.
    * hacerlo por uno mismo = do + it + on + Posesivo + own.
    * hacer lo que a Uno le de la gana = get away with + murder.
    * hacer lo que le corresponde a Uno = do + Posesivo + part.
    * hacer lo que uno dice que es capaz de hacer = live up to + Posesivo + claim.
    * hacer lo que Uno quiera = get away with + murder.
    * hacer los deberes = do + homework.
    * hacerlo sin la ayuda de nadie = do + it + on + Posesivo + own.
    * hacerlo solo = do + it + on + Posesivo + own.
    * hacer los primeros pinitos = take + the first step.
    * hacerlo todo excepto = stop at + nothing short of.
    * hacerlo todo menos = stop at + nothing short of.
    * hacer malabarismos = juggle.
    * hacer malabarismos para que cuadre Algo = juggle.
    * hacer mandados = run + errands.
    * hacer maravillas = work + wonders.
    * hacer más consciente de Algo = heighten + awareness.
    * hacer más copias de Algo = produce + additional copies.
    * hacer más eficiente = streamline.
    * hacer más estricto = tighten.
    * hacer más fuerte = toughen.
    * hacer más inteligente = smarten.
    * hacer más interesante = spice up, add + spice.
    * hacer más preciso = tightening up.
    * hacer más rico = add + richness to.
    * hacer más riguroso = tighten, tightening up.
    * hacer más sabroso = pep up.
    * hacer más sofisticado = dumb up.
    * hacer mejor = give + Nombre + an edge.
    * hacer mejoras = make + improvements.
    * hacer mella = take + Posesivo + toll (on), leave + an impression, touch + Posesivo + life, leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + an imprint, make + an impression, hit + home.
    * hacer mella en = dent, make + a dent in, take + a bite out of.
    * hacer mención de/a = make + mention of.
    * hacer mezcla = mix + cement.
    * hacer milagros = work + wonders, work + miracles.
    * hacer mucha ilusión = be thrilled.
    * hacer mucho = do + much.
    * hacer mucho dinero = make + good money, earn + good money.
    * hacer mucho por = go + a long way (towards/to/in) + Gerundio.
    * hacer muchos aspavientos por Algo = make + a song and dance about.
    * hacer mucho tiempo que Algo ha desaparecido = be long gone.
    * hacer necesario = render + necessary.
    * hacer negocio = make + business.
    * hacer negocios = do + business, transact.
    * hacer + Nombre + llegar hasta aquí = get + Nombre + this far.
    * hacer + Nombre + responsable de = put + Nombre + in the driving seat.
    * hacer notar = bring to + Posesivo + attention, bring to + the attention, mark, note, bring to + notice, bring + attention to, bring to + Posesivo + notice.
    * hacer notar la presencia de = make + Posesivo + presence felt, make + Posesivo + presence known.
    * hacer novillos = play + hooky, skip + class, play + truant, bunk off, bunk + classes, skive, bunk + school.
    * hacer nudos = knot.
    * hacer objeciones contra = urge against.
    * hacer observaciones = comment on/upon.
    * hacer obsoleto = make + redundant.
    * hacer oídos sordos = turn + a deaf ear to.
    * hacer ordinario = coarsen.
    * hacer pagar tributos = exact + tributes.
    * hacer palmas = clap.
    * hacer paradas = make + stops.
    * hacer parecer = make + seem, make + Nombre + out to be.
    * hacer parecer pequeño = dwarf.
    * hacer partícipe = engage.
    * hacer pasajero = render + transitory.
    * hacer patochadas = fool around.
    * hacer payasadas = fool around.
    * hacer pedazos = shatter, smash + Nombre + to bits.
    * hacer peligrar = place + in jeopardy, imperil, endanger, pose + risk.
    * hacer pensar = provoke + thought, make to + think, lull + Nombre + into thinking, summon up + image.
    * hacer pensar en = conjure, conjure up + a picture of, bring to + mind, conjure up + an image of, conjure up, conjure up + a vision of.
    * hacer pequeños ajustes = tinker + around the edges, tinker with.
    * hacer perder el conocimiento = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * hacer perder el entusiasmo = dampen + Posesivo + enthusiasm.
    * hacer perder el sentido a = make + nonsense of.
    * hacer perder la agilidad física = stale.
    * hacer perder la agilidad mental = stale.
    * hacer perder las esperanzas = dampen + Posesivo + hopes.
    * hacer permanente = render + permanent.
    * hacer ping = ping.
    * hacer pipí = pee.
    * hacer pis = piss, pee, take + a leak, have + a leak, widdle, piddle.
    * hacer planes = plan, make + plans.
    * hacer poca distinción entre... y... = make + little distinction between... and....
    * hacer poco = do + little.
    * hacer popular = popularise [popularize, -USA].
    * hacer por encargo = make to + order.
    * hacer + Posesivo + agosto = make + a killing.
    * hacer + Posesivo + necesidades = relieve + Reflexivo, go + potty.
    * hacer + Posesivo + trabajo = get on with + Posesivo + work, do + Posesivo + business.
    * hacer posible = enable, provide for, make + possible, provide + a basis for, make + an opportunity.
    * hacer posible el crecimiento = accommodate + growth.
    * hacer preguntas = ask + questions, interrogate, air + questions, make + enquiry.
    * hacer preparativo = make + arrangements.
    * hacer preso = imprison, jail [gaol, -UK].
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1) ( crear) <mueble/vestido> to make; <casa/carretera> to build; < nido> to build, make; < coche> to make, manufacture; < túnel> to make, dig; <dibujo/plano> to do, draw; < lista> to make, draw up; < resumen> to do, make; < película> to make; <nudo/lazo> to tie; <pan/pastel> to make, bake; <vino/café/tortilla> to make; < cerveza> to make, brew

    me hizo un lugar or sitio en la mesa — he made room o a place for me at the table

    2)
    a) (efectuar, llevar a cabo) < sacrificio> to make; < milagro> to work, perform; <deberes/ejercicios/limpieza> to do; < mandado> to run; <transacción/investigación> to carry out; < experimento> to do, perform; < entrevista> to conduct; <gira/viaje> to do

    ¿me haces un favor? — will you do me a favor?

    hicimos un tratowe did o made a deal

    b) <cheque/factura> to make out, write out
    3) (formular, expresar) <declaración/promesa/oferta> to make; <proyecto/plan> to make, draw up; <crítica/comentario> to make, voice; < pregunta> to ask

    hacer caca — (fam) to do a poop (AmE) o (BrE) a pooh (colloq)

    hacer pis or pipí — (fam) to have a pee (colloq)

    hacer sus necesidades — (euf) to go to the bathroom o toilet (euph)

    5) ( adquirir) <dinero/fortuna> to make; < amigo> to make
    6) (preparar, arreglar) < cama> to make; < maleta> to pack

    hice el pescado al hornoI did o cooked the fish in the oven

    tengo que hacer la comida — I must make lunch; ver tb comida 2) b)

    7)
    a) (producir, causar) < ruido> to make

    las vacas hacen `mu' — cows go `moo'

    8) ( recorrer) <trayecto/distancia> to do, cover
    9) (en cálculos, enumeraciones)

    son 180... y 320 hacen 500 — that's 180... and 320 is o makes 500

    10)

    hacen una obra de Ibsenthey're doing o putting on a play by Ibsen

    deberías hacer ejercicioyou should do o get some exercise

    ¿hace algún deporte? — do you play o do any sports?

    b) (como profesión, ocupación) to do
    c) ( estudiar) to do

    hace Derechoshe's doing o studying o reading Law

    11)
    a) (realizar cierta acción, actuar de cierta manera) to do

    niño, eso no se hace! — you mustn't do that!

    qué se le va a hacer! or qué le vamos a hacer! — what can you o (frml) one do?

    hacerla — (Méx) (fam) to make it (colloq)

    hacerla (buena) — (fam)

    ahora sí que la hice!now I've (really) done it!

    hacérsela buena a alguien — (Méx) to keep one's word o promise to somebody

    soñé que te sacabas la lotería - házmela buena!I dreamed you won the lottery - if only!

    b) (dar cierto uso, destino, posición) to do

    y el libro ¿qué lo hice? — (CS, Méx fam) what did I do with the book?

    12) (esp Esp) ( actuar como)

    hacer el tontoto act o play the fool

    voy a escribirle - deja, yo lo haré — I'm going to write to him - don't bother, I'll do it

    14) (Méx, RPl fam) (afectar, importar)

    ¿qué le hace? — so what? what does it matter?

    15) (transformar en, volver) to make

    te hará hombre, hijo mío — it will make a man of you, my son

    17) (inducir a, ser causa de que)

    hacer algo/a alguien + inf — to make something/somebody + inf

    todo hace suponer que... — everything suggests that o leads one to think that...

    hacer que algo/alguien + subj — to make something/somebody + inf

    18) ( obligar a)

    hacer + inf a alguien — to make somebody + inf

    hacer que alguien + subj — to make somebody + inf

    19)

    hacer hacer algoto have o get something done/made

    hice acortar las cortinasI had o got the curtains shortened

    20) (suponer, imaginar)
    2.
    hacer vi
    1)
    a) (obrar, actuar)

    ¿cómo se hace para que te den la beca? — what do you have to do to get the scholarship?

    ¿cómo hacen para vivir con ese sueldo? — how do they manage to live on that salary?

    hacerle a algo — (Chi, Méx fam)

    hacer y deshacer — to do as one pleases, do what one likes

    b) (+ compl)

    hiciste bien en decírmeloyou did o were right to tell me

    mamá, ya hice! — (esp AmL) Mommy, I've been o I've finished!

    hacer de cuerpo or de vientre — (frml) to have a bowel movement (frml)

    3) (fingir, simular)

    hizo como que no me había vistohe made out o pretended he hadn't seen me

    haz como si no supieras nadaact as if o pretend you don't know anything about it

    4) ( servir)

    hacer de algo: esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning; la escuela hizo de hospital — the school served as o was used as a hospital

    hacer de algo/alguien — to play (the part of) something/somebody

    hacía de `malo' — he played the bad guy

    6) (+ compl) ( sentar) (+ me/te/le etc)

    la trucha me hizo mal — (AmL) the trout didn't agree with me

    8)

    no le hace — ( no tiene importancia) it doesn't matter; ( no sirve de excusa) that's no excuse

    ¿no le hace que tire la ceniza aquí? — do you mind if I drop the ash here?

    9) (en 3a pers) (frml) (tocar, concernir)

    por lo que hace a or en cuanto hace a su solicitud — as far as your application is concerned

    10) (Esp fam) ( apetecer)

    ¿(te) hace una cerveza? — care for a beer?, do you fancy a beer? (BrE colloq)

    3.
    hacer v impers
    1)

    hace frío/calor/sol/viento — it's cold/hot/sunny/windy

    b) (fam & hum)

    hace sed ¿verdad? — it's thirsty weather/work, isn't it?

    parece que hace hambre — you/they seem to be hungry

    ¿cuánto hace que se fue? — how long ago did she leave?

    hace poco/un año — a short time/a year ago

    4.
    1) hacerse v pron

    hágase la luz — (Bib) let there be light; (+ me/te/le etc)

    se le ha hecho una ampollashe's got o she has a blister

    por fin se le hizo ganar el premioshe finally got to win the award

    3)
    a) (refl) ( hacer para sí) <café/falda> to make oneself
    b) (caus) ( hacer que otro haga)
    4) ( causarse)

    ¿qué te hiciste en el brazo? — what did you do to your arm?

    ¿te hiciste daño? — did you hurt yourself?

    todavía se hace pis/caca — (fam) she still wets/messes herself

    6) (refl) ( adquirir) to make
    7)
    a) (volverse, convertirse en) to become

    hacerse famoso/monja — to become famous/a nun

    se está haciendo tarde — it's getting late; (+ me/te/le etc)

    c) ( cocinarse) pescado/guiso to cook
    d) (AmL) ( pasarle a)

    ¿qué se habrá hecho María? — what can have happened to María?

    8) ( resultar)

    esto se hace muy pesado — this gets very boring; (+ me/te/le etc)

    9) ( dar impresión de) (+ me/te/le etc)

    se me hace que está ofendidaI get the feeling o impression that she's upset

    se me hace que va a lloverI think o I have a feeling it's going to rain

    hacérsele a alguien — (Chi fam) to back out

    10) (caus)

    hacerse + inf: hazte respetar make people respect you; el desenlace no se hizo esperar the end was not long in coming; un chico que se hace querer a likable kid; se hizo construir una mansión he had a mansion built; hazte ver por un médico — (AmL) go and see a doctor

    hacerse a algo/+ inf — to get used to something/-ing

    12) ( fingirse)

    ¿éste es bobo o se (lo) hace? — (fam) is this guy stupid or just a good actor? (colloq)

    no te hagas el sordodon't pretend o act as if you didn't hear me

    yo me hice — (Méx fam) I pretend not to notice

    13) ( moverse) (+ compl) to move

    hacerse atrás/a un lado — to move back/to one side

    15) hacerse de (AmL)

    tengo que hacerme de dineroI must get o lay my hands on some money

    * * *
    = accomplish, design (for/to), be up to, cause, conduct, do, devise, produce, render, compose, make, get (a)round to, make out, get round to, brew.

    Ex: If a library prefers to simplify records in particular areas, this can usually be accomplished by not entering particular types of information.

    Ex: In lists designed for international use a symbolic notation instead of textual notes may be used.
    Ex: When I saw what he was up to, I drew back for a punch and hit him so hard on the nose that he fell on his back and lay there for some time, so that his wife stood over him and cried out 'Mercy! You've done my husband in!'.
    Ex: As usage of the language causes terms to become anachronistic, or as increases in our level of awareness reveal undesirable connotations, we seek to change subject heading terms.
    Ex: Obviously, this tagging must be conducted manually.
    Ex: In all these cases where scientists studied what crafstmen knew how to do the resulting benefits have accrued to science not to technology.
    Ex: Special classification schemes are generally devised for an application in which no major general scheme is suitable.
    Ex: The present OCLC system does not produce catalog cards in sets, but if it did it could produce over 6,000 different sets for one title.
    Ex: So strongly was it felt by proponents of change that just such unconscious biases rendered libraries 'part of the problem, instead of the solution'.
    Ex: There have never been any attempts to compose a bibliography of US government documents relating to international law.
    Ex: This concept comes mainly from the military, where a designated number of troops make a squad, a platoon, a regiment, etc..
    Ex: The article is entitled 'A list of lists of Web sites to check out: getting organized and getting around to it are two different things'.
    Ex: The cards for those headings should be removed from the index and new cards made out if necessary.
    Ex: The government have been making noises about it for some time but haven't quite got round to it.
    Ex: The goddess owned a potent magick cauldron in which she planned to brew a special liquid for her ugly son.
    * acceder haciendo clic = click.
    * acusación + hacer = accusation + level.
    * aguja de hacer croché = crochet hook, crochet needle.
    * aguja de hacer ganchillo = crochet hook, crochet needle.
    * aguja de hacer punto = knitting needle.
    * algo diverto que hacer = fun thing to do.
    * Algo que se hace para matar el tiempo = time filler.
    * al hacer esto = by so doing, in so doing, by doing so, in doing so.
    * a medio hacer = halfway done, half done.
    * anunciado desde hace tiempo = long-heralded.
    * aprender haciendo = learn by + doing.
    * batir hasta hacer espuma = work up + a lather.
    * ¡bien hecho! = the way to go!.
    * buscar una forma de hacer (algo) = develop + way + to make + Nombre.
    * contenedor para hacer compost = compost bin.
    * continuar con el buen hacer = keep up + the good work, keep up + the great work.
    * continuar haciendo algo = get on with + Nombre.
    * cuando hace frío = in the cold.
    * cumplido hace tiempo = long overdue.
    * decidir hacer = spring for.
    * decidir qué hacer con = make + disposition of.
    * de hace años = of years ago.
    * de hace muchos años = long-standing.
    * de hace mucho tiempo = age-old, long-lost.
    * de hace siglos = of yore.
    * de hace varios siglos = centuries-old.
    * dejar de hacer huelga = cross + the picket line.
    * dejar que Alguien haga las cosas a su manera = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * dejar sin hacer = leave + undone.
    * desde hace algún tiempo = for some time past, for days.
    * desde hace años = over the years, for years past, for years.
    * desde hace la tira (de tiempo) = for yonks, for yonks and yonks.
    * desde hace muchísimo tiempo = in ages (and ages and ages).
    * desde hace muchos años = for years.
    * desde hace mucho tiempo = for ages, long-time [longtime], long since, in ages (and ages and ages).
    * desde hace siglos = for yonks, for yonks and yonks.
    * desde hace tanto tiempo = so long.
    * desde hace tiempo = long [longer -comp., longest -sup.], over the years, for a long time, long since, for some time.
    * desde hace un montonazo de tiempo = for yonks and yonks.
    * desde hace un montón de tiempo = for yonks.
    * desde hace un par de + Tiempo = in these past couple of + Tiempo.
    * desde hace varios años + Presente = for several years + Pretérito Perfecto.
    * desde hace ya algún tiempo = for some time now.
    * desde hace ya años = for years now.
    * difícil de hacer = hard to do.
    * donde fueres haz lo que vieres = when in Rome (do as the Romans do).
    * dos entuertos no hacen un derecho = two wrongs do not make a right.
    * el que las hace, las paga = you've made your bed, now you must lie in it!.
    * encargado de hacer el presupuesto = budgetmaker.
    * esfuerzo + hacer sudar = work up + a lather.
    * es más fácil decirlo que hacerlo = easier said than done.
    * esperado hace tiempo = overdue.
    * esperar sin nada que hacer = kick + Posesivo + heels.
    * establecido desde hace tiempo = long-established.
    * estar haciendo = be up to.
    * estar haciendo Algo = have + Nombre + on the go.
    * estar haciendo algo que no se debe = be up to no good.
    * estar sin hacer nada = sit + idle, stand + idle.
    * existir desde hace años = be around for years.
    * frotar hasta hacer espuma = lather.
    * hace algunos años = some years ago.
    * hace algún tiempo = some time ago, a while back, some while ago, sometime back.
    * hace años = years ago.
    * hace demasiado tiempo = too long ago.
    * hacer huir en batalla = route.
    * hace la tira (de tiempo) = yonks, yonks and yonks.
    * hace miles de años = aeons ago.
    * hace muchas lunas = all those many moons ago, many moons ago.
    * hace muchísimos años = a great many years ago.
    * hace muchísimo tiempo = ages (and ages) ago, aeons ago, yonks.
    * hace muchos años = many years ago.
    * hace mucho tiempo = long since, all those many moons ago, many moons ago.
    * hace muy poco tiempo = a short time ago.
    * hace + Número + años = Número + years ago.
    * hace poco tiempo = a short time ago.
    * hacer a Alguien pasar vergüenza = embarrass.
    * hacer a Alguien precavido = put + Nombre + on + Posesivo + guard.
    * hacer abono orgánico = compost.
    * hacer acampada = camp.
    * hacer accesible a través de = make + available through.
    * hacer ademanes = flail about, gesticulate.
    * hacer aflorar = bring to + the surface.
    * hacer aflorar sentimientos de antagonismo = bring to + the surface + feelings of antagonism.
    * hacer ágil = limber up.
    * hacer agua = Negativo + hold + water.
    * hacer agua(s) = spring + a leak.
    * hacer a gusto del consumidor = make to + order.
    * hacer ajustes = make + adjustment.
    * hacer alarde de = boast, flaunt, brag, show off.
    * hacer alegaciones = plead.
    * hacer Algo a hurtadillas = sneak.
    * hacer algo alocado = do + something footloose and fancy-free.
    * hacer algo al respecto = do + something about it.
    * hacer Algo con dificultad = muddle through, plod (along/through).
    * hacer Algo con mucho esfuerzo = plod (along/through).
    * hacer algo con respecto a = do + something about.
    * hacer Algo de cara a la galería = play to + the gallery.
    * hacer Algo en exceso = push + Nombre + too far.
    * hacer algo funcionar = make + Nombre + tick.
    * hacer Algo muy bien = do + an excellent job of, make + an excellent job of.
    * hacer Algo para la galería = play to + the gallery.
    * hacer algo poco a poco = eat away at.
    * hacer algo por amor al arte = labour of love.
    * hacer Algo por + Posesivo + propia cuenta = make + Posesivo + own arrangements.
    * hacer Algo posible = make + provision for.
    * hacer Algo puré = mash.
    * hacer Algo rápidamente = put together.
    * hacer Algo realidad = make + Nombre + come true.
    * hacer Algo sin ser visto = sneak.
    * hacer Algo sobre la marcha = play + Nombre + by ear.
    * hacer Algo trocitos = tear + Nombre + to shreds, tear + Nombre + to bits.
    * hacer algunos comentarios sobre lo que Alguien ha dicho = take + a few cracks at.
    * hacer alusión a = make + allusion to, make + reference to.
    * hacer a mano = handcraft.
    * hacer a medida = custom-make, make to + order.
    * hacer a medida para satisfacer los requisitos = tailor to + meet the specification.
    * hacer amigos = win + friends.
    * hacer amistad = make + friend.
    * hacer amistad con = make + friends with, befriend.
    * hacer amistades = friend.
    * hacer ampollas = blister.
    * hacer anotaciones = annotate, mark + Nombre + up.
    * hacer añicos = shatter, blow + Nombre + to bits, smash + Nombre + to bits, tear + Nombre + to bits.
    * hacer aparecer = cause + display of.
    * hacer a partir de = make out of.
    * hacer apología = make + apology.
    * hacer arreglos florales = arrange + flowers.
    * hacer artesanalmente = handcraft.
    * hacer asequible = make + amenable.
    * hacer atractivo = endear.
    * hacer a un lado = nudge + Nombre + aside, push aside.
    * hacer autostop = thumb + a lift, hitch + a ride.
    * hacer avances = make + headway.
    * hacer avanzar = nudge + Nombre + forward, push + the frontiers of, nudge + Nombre + along, nudge + Nombre + into, push + the boundaries of.
    * hacer avanzar el conocimiento = push back + the frontiers of knowledge.
    * hacer avanzar hacia = nudge + Nombre + toward.
    * hacer averiguaciones = make + enquiry.
    * hacer bajar = force down.
    * hacer balance de = take + stock of.
    * hacer barrabasadas = play + pranks.
    * hacer basto = coarsen.
    * hacer bien = do + good.
    * hacer borrón y cuenta nueva = start with + a clean slate, cut + Posesivo + losses, turn over + a new leaf.
    * hacer borroso = blur.
    * hacer bromas = banter.
    * hacer bucles = loop.
    * hacer buenas migas = hit it off.
    * hacer buen uso de Algo = put to + good use.
    * hacer bulla = kick up + a stink, kick up + a fuss, raise + a stink, make + a stink (about), make + a racket, make + a row, make + a ruckus, kick up + a row.
    * hacer bulto = bulge.
    * hacer búsquedas en = search through.
    * hacer caca = take + a dump.
    * hacer caer = oust.
    * hacer caja = tally up + sales, balance + the cash, reconcile (with), balance + the cash drawer.
    * hacer caja con = cash in on, ride (on) + Posesivo + coattails.
    * hacer callar = shush, hush, quieten.
    * hacer cambiar = swing + Persona.
    * hacer cambiar las cosas = turn + the tide on.
    * hacer cambios en la búsqueda = renegotiate + search.
    * hacer cambios indebidamente = tamper (with).
    * hacer campaña = campaign, stump, go out on + the road.
    * hacer cara a = brave.
    * hacer caso = take + notice, listen (to).
    * hacer caso a Alguien = take + Posesivo + word for it.
    * hacer caso (a/de) = pay + attention to.
    * hacer caso omiso = disregard, brush aside, go + unheeded, fall on + deaf ears, meet + deaf ears, thumb + Posesivo + nose at, dismiss with + the wave of the hand, fly in + the face of, push aside.
    * hacer caso omiso de = be oblivious of/to.
    * hacer chanchullos = fiddle.
    * hacer chatting = chat.
    * hacer circular = pass around.
    * hacer circular por = circulate round.
    * hacer cisco = tear + apart, wipe + the floor with.
    * hacer coincidir (con) = reconcile (with).
    * hacer cola = queue up.
    * hacer colectas = exact + contributions.
    * hacer comentarios = air + comments.
    * hacer como el avestruz = bury + Posesivo + head in the sand (like an ostrich), stick + Posesivo + head in the sand.
    * hacer como si nada = play it + cool.
    * hacer comparaciones = draw + comparisons, make + comparisons.
    * hacer comparecer = arraign.
    * hacer compatible (con) = reconcile (with).
    * hacer compost = compost.
    * hacer compras = do + shopping.
    * hacer comprender = bring + home.
    * hacer con Alguien lo que Uno quiera = be like putty in + Posesivo + hands.
    * hacer concesiones = make + allowances.
    * hacer conjeturas = speculate.
    * hacer constar = state.
    * hacer contrabando = smuggle.
    * hacer copias = make + multiple copies.
    * hacer copias mediante multicopista por disolvente = spirit duplication.
    * hacer correr la voz = spread + the word, spread + the good word, pass on + the good word, spread + the news.
    * hacer cosas = get + things done.
    * hacer cosquillas = tickle.
    * hacer creer = lead to + believe, lull + Nombre + into thinking.
    * hacer crítica = find + fault with.
    * hacer croché = crochet.
    * hacer cuadrar (con) = reconcile (with).
    * hacer cuadrar las cuentas = reconcile + receipts.
    * hacer cuadras las facturas = reconcile + receipts.
    * hacer cualquier cosa = do + anything, give + Posesivo + right arm.
    * hacer cumplir = uphold.
    * hacer cumplir la disciplina = enforce + discipline.
    * hacer cumplir la legislación = enforce + legislation.
    * hacer cumplir la ley = law enforcement, enforce + law, legal enforcement.
    * hacer cumplir una norma = enforce + standard.
    * hacer cumplir una política = uphold + policy.
    * hacer cumplir unas normas = enforce + policy.
    * hacer daño = do + harm, hurt.
    * hacer dar vueltas = gyrate.
    * hacer de = make out of.
    * hacer de carabina = play + gooseberry.
    * hacer declamaciones = declaim.
    * hacer dedo = hitch + a ride, thumb + a lift.
    * hacer de la noche día = burn + the candle at both ends.
    * hacer del mismo molde = cast in + the same mould as.
    * hacer de nuevo = redo [re-do], remake.
    * hacer de + Posesivo + parte = do + Posesivo + bit.
    * hacer derretir el hielo = de-ice [deice].
    * hacer desaparecer = eradicate, dispel, banish.
    * hacer desaparecer una división = blur + division.
    * hacer desaparecer un mito = dispel + myth.
    * hacer descuento = discount.
    * hacer desfilar = parade.
    * hacer detonar = detonate.
    * hacer de tripas corazón = bite + the bullet.
    * hacer diabluras = play + pranks.
    * hacer diana = hit + home.
    * hacer difícil = make + it + difficult, make + difficult.
    * hacer dinero = make + money.
    * hacer dudar = make + Nombre + doubt, misgive.
    * hacer eco = echo, resonate.
    * hacer eco de = echo.
    * hacer efectivo = cash in.
    * hacer efectivo en metálico = pay in + cash.
    * hacer ejercicio físico = work out.
    * hacer ejercicios de calentamiento = limber up.
    * hacer el aire irrespirable = choke + the air.
    * hacer el amor = make + love.
    * hacer el avío = get + ready.
    * hacer el balance de cuentas = balance + the cash, balance + the cash drawer.
    * hacer el cambio = make + the change.
    * hacer el chorra = pissing into the wind.
    * hacer el deber de Uno = do + Posesivo + part.
    * hacer el dobladillo = hem.
    * hacer elección = make + choices.
    * hacer el esfuerzo necesario = pull + Posesivo + (own) weight.
    * hacer el indio = horse around/about.
    * hacer el intento = have + a go, give + it a shot, give + Nombre + a try, have + a stab at, take + a stab at, make + a stab at, give + it a whirl, give + it a try.
    * hacer el mal = do + evil.
    * hacer el mejor uso de = make + the best of.
    * hacer el monigote = fool around.
    * hacer el paripé = keep up + facade, put on + an act.
    * hacer el pasillo = form + a guard of honour.
    * hacer el pasillo de honor = form + a guard of honour.
    * hacer el recorrido normal = make + the rounds.
    * hacer el ridículo = make + a fool of + Reflexivo, make + an arse of + Reflexivo, make + a spectacle of + Reflexivo.
    * hacer el testamento = testate.
    * hacer el tonto = fool around, horse around/about.
    * hacer el último esfuerzo = go + the last mile, go + the extra mile.
    * hacer encaje = tat.
    * hacer encaje de bolillos = do + the impossible, jump through + hoops, double over + backwards.
    * hacer encaje de bolillos para que cuadre Algo = juggle.
    * hacer encargos = run + errands.
    * hacer enemigos = make + enemies.
    * hacer entender = get across.
    * hacer erupción = erupt.
    * hacer escala = stop over.
    * hacer eses = zigzag.
    * hacer esperar = cool + Posesivo + heels.
    * hacer espuma = work up + a lather, froth.
    * hacer esquina con = form + right angles with.
    * hacer estallar = spark, ignite, touch off, blow up, let off.
    * hacer estallar en añicos = blow + sky high.
    * hacer estallar una bomba = bomb.
    * hacer estallar un guerra = ignite + war.
    * hacer esto = go along + this road.
    * hacer esto y aquello de un modo relajado = mess about, pootle, piddle around.
    * hacer esto y aquello de un modo relajado = mess around.
    * hacer esto y aquello sin prisas = pootle.
    * hacer estragos = lay + waste to, create + havoc, wreak + havoc, cause + havoc, take + Posesivo + toll (on).
    * hacer estragos en = play + havoc with.
    * hacer estrías = rifle.
    * hacer exenciones = make + exemptions.
    * hacer experimentos = institute + experiments.
    * hacer explícito = make + explicit.
    * hacer explotar = blow up.
    * hacer extensivo + Posesivo + agradecimiento = extend + Posesivo + thanks.
    * hacer factible = make + feasible.
    * hacer falta = need, must, have to, it + take.
    * hacer flexible = limber up.
    * hacer fortuna = make + Posesivo + fortune, make + a fortune, strike + it rich, strike + gold, hit + the jackpot.
    * hacer fotocopias = photoduplication [photo-duplication].
    * hacer fotografía = make + picture.
    * hacer fracasar = foil, derail.
    * hacer frente = combat, come to + terms with, contain, address + Nombre + head-on, meet + Nombre + head-on, tackle + Nombre + head-on, face + Nombre + head-on, engage.
    * hacer frente a = confront, deal with, face, face up to, meet, cope with, wrestle with, stand up to, brave, breast, address.
    * hacer frente a deudas = meet + debts.
    * hacer frente a gastos = meet + expenses.
    * hacer frente a la delincuencia = tackle + crime.
    * hacer frente a la inflación = combat + inflation.
    * hacer frente a la realidad = confront + reality, face + (the) facts, face + (up to) the fact that, face + reality.
    * hacer frente a la realidad (de que) = face + the truth (that).
    * hacer frente a las diferencias = face + differences.
    * hacer frente a la situación = tackle + situation.
    * hacer frente a la vida = cope.
    * hacer frente al cambio = manage + change.
    * hacer frente al futuro = face up to + the future.
    * hacer frente al hecho de que = face + (up to) the fact that.
    * hacer frente a los elementos = brave + the elements.
    * hacer frente a los hechos = face + facts.
    * hacer frente a tiempos difíciles = cope with + difficult times, cope with + difficult times.
    * hacer frente a una amenaza = address + threat.
    * hacer frente a una crisis = face + crisis, meet + crisis.
    * hacer frente a una incertidumbre = meet + uncertainty.
    * hacer frente a una necesidad = meet + need, serve + need.
    * hacer frente a una responsabilidad = meet + responsibility, face up to + responsibility.
    * hacer frente a un cambio = meet + change.
    * hacer frente a un gasto = meet + cost.
    * hacer frente a un problema = attack + problem, combat + problem, wrestle with + problem.
    * hacer frente a un reto = rise (up) to + challenge, confront + challenge, meet + challenge, embrace + challenge.
    * hacer fresco = be cool.
    * hacer funcionar = service, do + the trick.
    * hacer gala de = sport.
    * hacer gala del conocimiento que uno tiene = air + knowledge.
    * hacer ganchillo = crochet.
    * hacer garabatos = scribble, scrawl, doodle.
    * hacer girar = twiddle, twirl.
    * hacer gozar = delight.
    * hacer gracia = tickle + Posesivo + fancy.
    * hacer grandes esfuerzos por = take + (great) pains to.
    * hacer grandes progresos = make + great strides.
    * hacer guardar silencio = shush.
    * hacer hasta la presente = do + all along.
    * hacer hidrófugo = render + water-repellent.
    * hacer hincapié = emphasise [emphasize, -USA].
    * hacer hincapié en = put + a premium on.
    * hacer hincapié en una idea = hammer + point.
    * hacer historia = make + history, history in the making, go down in + history.
    * hacer honor al nombre de Uno = live up to + Posesivo + name.
    * hacer horas extraordinarias = work + overtime.
    * hacer horas extras = work + overtime.
    * hacer hueco = make + room (for).
    * hacer huelga = strike.
    * hacer huella = leave + an impression, touch + Posesivo + life, leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + an imprint, make + an impression.
    * hacer huir = drive away, chase + Nombre + off.
    * hacer imaginar = conjure up + an image of, conjure up + a vision of.
    * hacer impermeable = render + water-repellent.
    * hacer inalterable = set in + stone, set in + tablets of stone.
    * hacer incomprensible = render + incomprehensible, garble.
    * hacer indescifrable = render + indecipherable, garble.
    * hacer innecesario = obviate + the need for, make + redundant.
    * hacer insinuaciones = make + innuendoes.
    * hacer insinuaciones sobre = make + noises about, make + a noise about.
    * hacer insoluble = render + insoluble.
    * hacer inutilizable = render + useless.
    * hacer juego con = go with.
    * hacer juegos malabares = juggle.
    * hacer juegos malabares para que cuadre Algo = juggle.
    * hacer justicia = do + justice.
    * hacer la cama = make + the bed.
    * hacer la cuenta = tot up, tote up.
    * hacer la guerra = make + war.
    * hacer (la) mona = play + hooky, play + truant, skip + class.
    * hacer la paz = make + (the) peace.
    * hacer la pelota = butter + Nombre + up, toady, fawn (on/upon/over).
    * hacer la pelota a + Alguien = curry + favour with + Alguien.
    * hacer la pelotilla = toady, butter + Nombre + up.
    * hacer la prueba = give + it a whirl, give + it a shot, give + it a try.
    * hacer largos = swim + laps.
    * hacer las leyes más estrictas = tighten + laws.
    * hacer las maletas = pack up, pack + Posesivo + belongings, pack + Posesivo + things, pack + Posesivo + suitcases, pack + Posesivo + bags.
    * hacer las paces = heal + the breach, heal + the rift, bury + the hatchet, make + (the) peace, smoke + the peace pipe, smoke + the pipe of peace, bury + the tomahawk, bury + the war axe.
    * hacer la transición = make + the transition.
    * hacer la vida imposible = make + life hell.
    * hacer la vista gorda = look + the other way, turn + a blind eye to, pretend + not to have seen.
    * hacerle a Alguien un lavado de cerebro = brainwash.
    * hacerle las cosas fáciles a Alguien = play into + the hands of.
    * hacerle la vida más simple a todos = simplify + life for everyone.
    * hacerle una paja a un muerto = flog + a dead horse, beat + a dead horse, fart + in the wind.
    * hacerle un bombo a Alguien = knock + Alguien + up.
    * hacer llamada telefónica = make + telephone call.
    * hacer llorar = reduce + Nombre + to tears.
    * hacer llorar de emoción = move + Nombre + to tears.
    * hacerlo = do so, go ahead.
    * hacerlo bien = put + matters + right, get + it + right, be right on track.
    * hacer lo correcto = do + the right thing.
    * hacerlo de nuevo = go and do it again.
    * hacerlo difícil de + Infinitivo = make + it + hard to + Infinitivo.
    * hacer lo imposible = bend over backwards, do + the impossible, lean over + backwards, double over + backwards.
    * hacer lo imposible para = jump through + hoops.
    * hacerlo lo mejor que uno pueda = do + Posesivo + utmost, give + Posesivo + utmost, give + Posesivo + best.
    * hacerlo mal = get + it + (all) wrong.
    * hacer lo más acertado dadas las circunstancias = do + the best thing in the circumstances.
    * hacerlo más llevadero = make + life easier.
    * hacerlo mejor = do + a better job.
    * hacer lo mejor que Uno pueda = put + Posesivo + best into, give of + Posesivo + best.
    * hacer lo mejor que Uno puede = try + Posesivo + best, try + Posesivo + heart out.
    * hacerlo por uno mismo = do + it + on + Posesivo + own.
    * hacer lo que a Uno le de la gana = get away with + murder.
    * hacer lo que le corresponde a Uno = do + Posesivo + part.
    * hacer lo que uno dice que es capaz de hacer = live up to + Posesivo + claim.
    * hacer lo que Uno quiera = get away with + murder.
    * hacer los deberes = do + homework.
    * hacerlo sin la ayuda de nadie = do + it + on + Posesivo + own.
    * hacerlo solo = do + it + on + Posesivo + own.
    * hacer los primeros pinitos = take + the first step.
    * hacerlo todo excepto = stop at + nothing short of.
    * hacerlo todo menos = stop at + nothing short of.
    * hacer malabarismos = juggle.
    * hacer malabarismos para que cuadre Algo = juggle.
    * hacer mandados = run + errands.
    * hacer maravillas = work + wonders.
    * hacer más consciente de Algo = heighten + awareness.
    * hacer más copias de Algo = produce + additional copies.
    * hacer más eficiente = streamline.
    * hacer más estricto = tighten.
    * hacer más fuerte = toughen.
    * hacer más inteligente = smarten.
    * hacer más interesante = spice up, add + spice.
    * hacer más preciso = tightening up.
    * hacer más rico = add + richness to.
    * hacer más riguroso = tighten, tightening up.
    * hacer más sabroso = pep up.
    * hacer más sofisticado = dumb up.
    * hacer mejor = give + Nombre + an edge.
    * hacer mejoras = make + improvements.
    * hacer mella = take + Posesivo + toll (on), leave + an impression, touch + Posesivo + life, leave + Posesivo + mark, cut + a swath(e), leave + an imprint, make + an impression, hit + home.
    * hacer mella en = dent, make + a dent in, take + a bite out of.
    * hacer mención de/a = make + mention of.
    * hacer mezcla = mix + cement.
    * hacer milagros = work + wonders, work + miracles.
    * hacer mucha ilusión = be thrilled.
    * hacer mucho = do + much.
    * hacer mucho dinero = make + good money, earn + good money.
    * hacer mucho por = go + a long way (towards/to/in) + Gerundio.
    * hacer muchos aspavientos por Algo = make + a song and dance about.
    * hacer mucho tiempo que Algo ha desaparecido = be long gone.
    * hacer necesario = render + necessary.
    * hacer negocio = make + business.
    * hacer negocios = do + business, transact.
    * hacer + Nombre + llegar hasta aquí = get + Nombre + this far.
    * hacer + Nombre + responsable de = put + Nombre + in the driving seat.
    * hacer notar = bring to + Posesivo + attention, bring to + the attention, mark, note, bring to + notice, bring + attention to, bring to + Posesivo + notice.
    * hacer notar la presencia de = make + Posesivo + presence felt, make + Posesivo + presence known.
    * hacer novillos = play + hooky, skip + class, play + truant, bunk off, bunk + classes, skive, bunk + school.
    * hacer nudos = knot.
    * hacer objeciones contra = urge against.
    * hacer observaciones = comment on/upon.
    * hacer obsoleto = make + redundant.
    * hacer oídos sordos = turn + a deaf ear to.
    * hacer ordinario = coarsen.
    * hacer pagar tributos = exact + tributes.
    * hacer palmas = clap.
    * hacer paradas = make + stops.
    * hacer parecer = make + seem, make + Nombre + out to be.
    * hacer parecer pequeño = dwarf.
    * hacer partícipe = engage.
    * hacer pasajero = render + transitory.
    * hacer patochadas = fool around.
    * hacer payasadas = fool around.
    * hacer pedazos = shatter, smash + Nombre + to bits.
    * hacer peligrar = place + in jeopardy, imperil, endanger, pose + risk.
    * hacer pensar = provoke + thought, make to + think, lull + Nombre + into thinking, summon up + image.
    * hacer pensar en = conjure, conjure up + a picture of, bring to + mind, conjure up + an image of, conjure up, conjure up + a vision of.
    * hacer pequeños ajustes = tinker + around the edges, tinker with.
    * hacer perder el conocimiento = knock + Nombre + out, knock + Nombre + unconscious.
    * hacer perder el entusiasmo = dampen + Posesivo + enthusiasm.
    * hacer perder el sentido a = make + nonsense of.
    * hacer perder la agilidad física = stale.
    * hacer perder la agilidad mental = stale.
    * hacer perder las esperanzas = dampen + Posesivo + hopes.
    * hacer permanente = render + permanent.
    * hacer ping = ping.
    * hacer pipí = pee.
    * hacer pis = piss, pee, take + a leak, have + a leak, widdle, piddle.
    * hacer planes = plan, make + plans.
    * hacer poca distinción entre... y... = make + little distinction between... and....
    * hacer poco = do + little.
    * hacer popular = popularise [popularize, -USA].
    * hacer por encargo = make to + order.
    * hacer + Posesivo + agosto = make + a killing.
    * hacer + Posesivo + necesidades = relieve + Reflexivo, go + potty.
    * hacer + Posesivo + trabajo = get on with + Posesivo + work, do + Posesivo + business.
    * hacer posible = enable, provide for, make + possible, provide + a basis for, make + an opportunity.
    * hacer posible el crecimiento = accommodate + growth.
    * hacer preguntas = ask + questions, interrogate, air + questions, make + enquiry.
    * hacer preparativo = make + arrangements.
    * hacer preso = imprison, jail [gaol, -UK].

    * * *
    hacer [ E18 ]
    ■ hacer (verbo transitivo)
    A
    1 crear
    2 extender: cheque, factura etc
    B efectuar, llevar a cabo
    C formular, expresar
    D con las necesidades fisiológicas
    E adquirir: dinero, amigos etc
    F preparar, arreglar
    G
    1 producir, causar
    2 refiriéndose a sonidos
    H recorrer
    I en cálculos, enumeraciones
    A
    1 ocuparse en una actividad
    2 como profesión, ocupación
    3 estudiar
    B
    1 actuar de cierta manera
    2 dar cierto uso
    3 causar daño
    C actuar como
    D hacer una vida
    E sustituyendo a otro verbo
    F afectar, importar
    A transformar en, volver
    B dar apariencia de
    C inducir a, ser la causa de que
    D obligar a
    E hacer hacer algo
    F acostumbrar
    G suponer, imaginar
    ■ hacer (verbo intransitivo)
    A
    1 obrar, actuar
    2 hacer bien, mal etc
    B con las necesidades fisiológicas
    C fingir, simular
    D intentar, procurar
    E servir
    F interpretar un personaje
    A
    1 sentarle bien, mal
    2 quedar, resultar
    B corresponder
    C no le hace
    D en tercera persona: concernir
    E apetecer
    ■ hacer (verbo impersonal)
    A
    1 refiriéndose al tiempo
    2 familiar humorístico
    B expresando el tiempo transcurrido
    ■ hacerse (verbo pronominal)
    A producirse
    B
    1 hacer para sí
    2 hacer que otro haga
    C causarse
    D con las necesidades fisiológicas
    E adquirir
    A
    1 volverse, convertirse en
    2 impersonal
    3 cocinarse
    4 pasarle (a algn)
    B resultar
    C dar la impresión de
    D causativo
    E acostumbrarse
    F fingirse
    G
    1 moverse
    2 colocarse
    H hacerse con
    I hacerse de
    vt
    A
    1 (crear) ‹mueble› to make; ‹casa/carretera› to build; ‹nido› to build, make; ‹coche› to make, manufacture; ‹dibujo› to do, draw; ‹lista› to make, draw up; ‹resumen› to do, make; ‹película› to make; ‹vestido/cortina› to make; ‹pan/pastel› to make, bake; ‹vino/café/tortilla› to make; ‹cerveza› to make, brew
    les hace toda la ropa a los niños she makes all the children's clothes
    hacer un nudo/lazo to tie a knot/bow
    hazme un plano de la zona do o draw me a map of the area
    me hizo un lugar or sitio en la mesa he made room o a place for me at the table
    le hizo un hijo ( fam); he got her pregnant
    hacen una pareja preciosa they make a lovely couple
    2 (extender) ‹cheque/factura/receta› to make out, write out, write
    me hizo un cheque she wrote o made me out a check
    B (efectuar, llevar a cabo) ‹sacrificio› to make; ‹milagro› to work, perform; ‹deberes/ejercicios› to do; ‹transacción› to carry out; ‹experimento› to do, perform; ‹limpieza› to do
    estaban haciendo los preparativos para el viaje they were making preparations for o they were preparing for the journey
    me hicieron una visita they paid me a visit, they came and visited me
    hicieron una gira por Europa they went on o did a tour of Europe
    hicimos el viaje sin parar we did the journey without stopping
    me hizo un regalo precioso she gave me a beautiful gift
    tengo que hacer los mandados I have some errands to run
    ¿me haces un favor? will you do me a favor?
    me hizo señas para que me acercara she motioned to me to come closer
    hicimos un trato we did o made a deal
    hago un papel secundario en la obra I have a minor part in the play
    aún queda mucho por hacer there is still a lot (left) to do
    C (formular, expresar) ‹declaración/promesa/oferta› to make; ‹proyecto/plan› to make, draw up; ‹crítica/comentario› to make, voice; ‹pregunta› to ask
    nadie hizo ninguna objeción nobody raised any objections, nobody objected
    nos hizo un relato de sus aventuras he related his adventures to us, he gave us an account of his adventures
    D
    (con las necesidades fisiológicas): hace dos días que no hago caca ( fam); I haven't been for two days ( euph)
    hice pis or pipí antes de salir ( fam); I had a pee before I left ( colloq)
    hacer sus necesidades ( euf); to go to the bathroom o toilet
    E (adquirir) ‹dinero/fortuna› to make; ‹amigo› to make
    hicieron muchas amistades en Chile they made a lot of friends in Chile
    F (preparar, arreglar) ‹cama› to make; ‹maleta› to pack
    tengo que hacer la comida I must get lunch (ready) o cook lunch
    hice el pescado al horno I did o cooked the fish in the oven
    G
    1 (producir, causar) ‹ruido› to make
    este jabón no hace espuma this soap doesn't lather
    esos chistes no me hacen gracia I don't find those jokes funny
    estos zapatos me hacen daño these shoes hurt my feet
    los perros hacen `guau guau' dogs go `bow-wow'
    el agua hacía glugluglú en los caños the water gurgled o made a gurgling noise in the pipes
    ¿cómo hace el coche del abuelo? how does Grandpa's car go?, what noise does Grandpa's car make?
    H (recorrer) ‹trayecto/distancia› to do
    hicimos los 500 kilómetros en cuatro horas we did o covered the 500 kilometers in four hours
    I
    (en cálculos, enumeraciones): son 180 … y 320 hacen 500 that's 180 … and 320 is o makes 500
    hace el número 26 en la lista she is o comes 26th on the list
    A
    ¿no tienes nada que hacer? don't you have anything to do?
    ya terminé ¿qué hago ahora? I've finished, what shall I do now?
    no hace más que or sino quejarse she does nothing but complain, all she ever does is complain
    no hice más que or sino cumplir con mi deber I only o merely did my duty
    le gustaría hacer teatro she would like to work in the theater
    están haciendo una obra de Ibsen they're doing o putting on a play by Ibsen
    deberías hacer ejercicio you should exercise, you should do o get some exercise
    ¿hace algún deporte? do you go in for o play o do any sports?
    no estaba haciendo turismo, sino en viaje de negocios I wasn't there on vacation ( AmE) o ( BrE) on holiday, it was a business trip
    2 (como profesión, ocupación) to do
    ¿qué hace su novio? — es médico what does her boyfriend do? — he's a doctor
    3 (estudiar) to do
    hace Derecho she's doing o studying o reading Law
    hizo un curso de contabilidad he did an accountancy course
    hizo la carrera de Filosofía she did a degree in philosophy o a philosophy degree, she studied philosophy
    B
    1 (actuar de cierta manera, realizar cierta acción) to do
    yo en tu caso habría hecho lo mismo in your situation I would have done the same
    perdona, lo hice sin querer I'm sorry, I didn't do it on purpose
    haz lo que quieras do what you like
    aquí se hace lo que digo yo I'm in charge around here, around here what I say goes
    ¡niño, eso no se hace! you mustn't do that!
    haré lo posible por hablar con él I'll do all o everything I can to speak to him
    ¡qué se le va a hacer! or ¡qué le vamos a hacer! what can you o ( frml) one do?
    no puedes aceptar — ¡qué le voy a hacer! no me queda más remedio you can't accept — what else can I do? I've no choice
    hacerla ( Méx fam): ya la hizo: lo nombraron director now he's really made it: he's been appointed director
    si le gano al sueco ya la hice if I can beat the Swede I'll have it in the bag ( colloq)
    la hicieron bien y bonita con ese negocio they did really well out of that deal
    hacerla (buena) ( fam): ¡ahora sí que la hice! me dejé las llaves dentro now I've (really) done it! I've left the keys inside
    ¡ya la hicimos! se pinchó la rueda that's done it! o now, we're in trouble, we've got a flat
    hacérsela buena a algn ( Méx); to keep one's word o promise to sb
    se la hizo buena y se casó con ella he kept his word o promise and married her
    soñé que te sacabas la lotería — ¡házmela buena! I dreamed you won the lottery — if only! o if only it would come true!
    mañana dejo de fumar — ¡házmela buena! I'm going to give up smoking tomorrow — oh, please! o if only you would!
    2 (dar cierto uso, destino, posición) to do
    ¿qué vas a hacer con el dinero del premio? what are you going to do with the prize money?
    no sé qué hice con los recibos I don't know what I did with the receipts
    y el libro ¿qué lo hice? (CS fam); what did I do with the book?
    3
    (causar daño): hacerle algo a algn to do sth to sb
    no le tengas miedo al perro, no hace nada don't be frightened of the dog, he won't hurt you
    yo no le hice nada I didn't touch her o do anything to her
    no te he contado la última que me hizo I haven't told you the latest thing he did to me
    C
    ( esp Esp) (actuar como): deja de hacer el tonto/payaso stop acting o playing the fool, stop clowning around
    D
    (llevar): hacer una vida solitaria/normal to lead a lonely life/normal life
    trata de hacer una vida sana try to lead a healthy life
    E
    (sustituyendo a otro verbo): toca bien la guitarraantes lo hacía mejor she plays the guitar well — she used to play o be better
    voy a escribirle — deja, ya lo haré yo I'm going to write to him — don't bother, I'll do it
    voy a dimitir — por favor, no lo hagas I'm going to resign — please don't o please, don't do it
    F
    ( RPl fam) (afectar, importar): la salsa quedó un poco líquida — ¿qué le hace? the sauce came out a bit thin — so what? o what does it matter?
    eso no le hace nada that doesn't matter at all
    A (transformar en, volver) to make
    te hará hombre, hijo mío it will make a man of you, my son
    la hizo su mujer he made her his wife
    agarró la copa y la hizo añicos contra el suelo he grabbed the glass and smashed it to smithereens on the floor
    hizo pedazos or trizas la carta she tore the letter into tiny pieces
    la película que la hizo famosa the movie that made her famous
    este hombre me hace la vida imposible this man is making my life impossible
    quisiera agradecer a quienes han hecho posible este encuentro I should like to thank (all) those who have made this meeting possible
    hacer algo DE algo to turn sth INTO sth
    hice de mi afición por la cocina una profesión I turned my interest in cooking into a career, I made a career out of my interest in cooking
    hacer algo DE algn to make sth OF sb
    quiero hacer de ti un gran actor I want to make a great actor of you
    B
    (dar apariencia de): ese vestido te hace más delgada that dress makes you look thinner
    el pelo corto te hace más joven short hair makes you look younger
    C (inducir a, ser la causa de que) hacer algo/a algn + INF to make sth/sb + INF
    una de esas canciones que te hacen llorar one of those songs that make you cry
    todo hace suponer que fue así everything suggests that o leads one to think that that is what happened
    hizo caer al niño he knocked the child over
    haga pasar al próximo tell the next person to come in, have the next person come in
    eso no hizo sino precipitar el desenlace all that did was to hasten the end
    hacer que algo/algn + SUBJ to make sth/sb + INF
    ¡vas a hacer que pierda la paciencia! you're going to make me lose my temper!
    esto hace que sus reacciones sean lentas this makes him slow to react, this makes his reactions slow
    D (obligar a) hacer + INF a algn to make sb + INF
    me hizo esperar tres horas she kept me waiting for three hours
    se lo haré hacer de nuevo I'll make him do it again
    me hizo abrirla or me la hizo abrir he made me open it
    me hizo levantar(me) a las cinco she made me get up at five
    hacer que algn + SUBJ to make sb + INF
    hizo que todos se sentaran he made everybody sit down
    E
    hacer hacer algo to have o get sth done
    hice acortar las cortinas I had o got the curtains shortened
    le hice hacer un vestido para la boda I had o got a dress made for her for the wedding
    F (acostumbrar) hacer a algn A algo to get sb used o accustomed TO sth
    pronto la hizo a su manera de trabajar he soon got her used o accustomed to his way of working
    G
    (suponer, imaginar): te hacía en Buenos Aires I thought you were in Buenos Aires
    tiene 42 añosyo la hacía más joven she's 42 — I thought she was younger
    ¡yo que lo hacía casado y con hijos! I had the idea that he was married with children!
    ■ hacer
    vi
    A
    1
    (obrar, actuar): nadie trató de impedírselo, lo dejaron hacer nobody tried to stop him, they just let him get on with it
    tú no te preocupes, déjame hacer a mí don't you worry, just let me take care of it
    déjalo hacer a él, que sabe qué es lo que conviene let him handle it, he knows what's best
    ¿cómo se hace para que te den la beca? how do you go about getting the grant?
    ¿cómo hay que hacer para ponerlo en funcionamiento? what do you have to do to make it work?
    no me explico cómo hacen para vivir con ese sueldo I don't know how they manage to live on that salary
    hacerle a algo (Chi, Méx fam): Enrique le hace a la electricidad Enrique knows a bit o knows something about electricity
    tienen una empleada que le hace a todo they have a maid who does a bit of everything
    ya sabes que yo no le hago a esos menesteres you know I don't go in for o do that sort of thing
    hacer y deshacer to do as one pleases, do what one likes
    ¡no le hagas/hagan! ( Méx fam); you can't be serious!, you're joking o kidding! ( colloq)
    2 (+ complemento):
    hiciste bien en decírmelo you did o were right to tell me
    haces mal en mentir it's wrong of you to lie
    mejor haría callándose she'd do better to keep quiet
    B
    ( esp AmL) (con las necesidades fisiológicas): ¡mamá, ya hice! Mommy, I've been o I've finished!
    hace dos días que no hace ( euf); he hasn't been for two days ( euph)
    hagan antes de salir go to the bathroom o toilet before we leave, you'd better go before we leave ( euph)
    hacer de cuerpo or de vientre ( frml); to move one's bowels ( frml), to have a bowel movement ( frml)
    C
    (fingir, simular): hizo (como) que no me había visto he made out o pretended he hadn't seen me
    cuando entre haz (como) que lees when she comes in, make out o pretend you're reading, when she comes in, pretend to be reading
    hice (como) que no oía I pretended I couldn't hear, I acted as if I couldn't hear
    hacer COMO SI + SUBJ:
    haz como si no supieras nada make out o pretend you don't know anything about it, act as if you don't know anything about it
    D (intentar, procurar) hacer POR + INF to try to + INF
    tienes que hacer por corregir ese genio you must try to o ( colloq) try and do something about that temper (of yours)
    tú no haces por entenderla you don't even try to understand her
    E (servir) hacer DE algo:
    esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning
    la escuela hizo de hospital the school served as o was used as a hospital
    F (interpretar un personaje) hacer DE algo/algn to play (the part of) sth/sb
    siempre hace de `malo' he always plays the bad guy
    hizo de Hamlet he played (the part of) Hamlet
    A (+ compl)
    1 (sentar) (+ me/te/le etc):
    le va a hacer bien salir un poco it'll do her good to get out a bit
    ¡me hizo tanto bien su visita …! her visit did me such a lot of good …!
    los mejillones me hicieron muy mal ( AmL); the mussels made me really ill
    2
    ( Esp) (quedar): con los cuadros hace mucho más bonito it looks much prettier with the pictures
    esta tapa no le hace al frasco this lid doesn't fit the jar
    esta llave no le hace a la cerradura this isn't the right key for the lock
    C
    no le hace (no tiene importancia) it doesn't matter; (no sirve de excusa) that's no excuse, don't give me that ( colloq)
    ¿no le hace que tire la ceniza en este florero? do you mind if I drop the ash in this vase?
    (concernir, tocar): por lo que hace a or en cuanto hace a su solicitud as far as your application is concerned, as regards your application
    E
    ( Esp fam) (apetecer): ¿hace or te hace una cerveza? (do you) feel like a beer?, do you fancy a beer? ( BrE colloq)
    te invito a cenar a un chino ¿hace? — hace I'll take you out to a Chinese restaurant, how does that grab you? — great idea! ( colloq)
    A
    (refiriéndose al tiempo atmosférico): hace frío/calor/sol/viento it's cold/hot/sunny/windy
    hace tres grados bajo cero it's three degrees below (zero)
    nos hizo un tiempo espantoso we had terrible weather
    ojalá haga buen tiempo or ( esp Esp) bueno I hope the weather's fine o nice, I hope it's nice weather
    hace sed ¿verdad? it's thirsty weather/work, isn't it?
    parece que hace hambre you/they seem to be hungry
    ¿hace sueño, niños? are you getting sleepy, children?
    B
    (expresando el tiempo transcurrido): hace dos años que murió he died two years ago, he's been dead for two years
    ¿cuándo llegaste? — hace un ratito when did you get here? — a short while ago
    ¿cuánto hace que se fue? how long ago did she leave?, how long is it since she left?
    lo leí hace poco I read it a short time ago
    lo había visto hacía exactamente un año I had seen him exactly one year before
    ¿hace mucho que esperas? have you been waiting long?
    hace mucho tiempo que lo conozco or lo conozco desde hace mucho tiempo I've known him for a long time
    hace años que no lo veo or no lo veo desde hace años I haven't seen him for years o it's years since I saw him
    hacía años que no lo veía I hadn't seen him for o in years, it had been years since I'd seen him
    hasta hace poco vivían en Austria they lived in Austria until recently
    A
    (producirse): hágase la luz ( Bib) let there be light
    (+ me/te/le etc): se me ha hecho un nudo en el hilo I've got a knot in the thread, the thread has a knot in it
    si no lo revuelves se te hacen grumos if you don't stir it, it goes lumpy o forms lumps
    se le ha hecho una ampolla she's got o she has a blister
    hacérsele a algn ( Méx): por fin se le hizo ganar un campeonato she finally got to win a championship
    por fin se le hizo a Mauricio con ella Mauricio finally made it with her ( colloq)
    B
    1 ( refl)
    (hacer para sí): se hace toda la ropa she makes all her (own) clothes
    se hicieron una casita they built themselves a little house
    2 ( caus)
    (hacer que otro haga): se hace la ropa en Roma she has her clothes made in Rome
    se hicieron una casita they had a little house built
    se hizo la cirugía estética she had plastic surgery
    voy a hacerme las manos I'm going to have a manicure
    tienes que hacerte la barba you must get your beard trimmed
    C
    (causarse): me hice un tajo en el dedo I cut my finger
    ¿qué te hiciste en el brazo? what did you do to your arm?
    ¿te hiciste daño? did you hurt yourself?
    D
    (con las necesidades fisiológicas): todavía se hace pis/caca ( fam); she still wets herself/messes her pants
    se hace pis en la cama ( fam); he wets the bed
    ¡me estoy haciendo caca! ( fam); I'm desperate (to go to the bathroom o toilet)! ( colloq)
    E ( refl)
    (adquirir): se ha hecho un nombre en el mundo de la moda she's made a name for herself in the fashion world
    sólo conseguirás hacerte enemigos si sigues así you'll only make enemies if you keep on like that
    A
    1 (volverse, convertirse en) to become
    se quiere hacer monja she wants to become a nun
    se hizo famoso he became famous
    se están haciendo viejos they are getting o growing old
    en invierno se hace de noche muy pronto in winter it gets dark very early
    vamos, se está haciendo tarde come on, it's getting late
    (+ me/te/le etc): se nos hizo de noche esperándolo it got dark while we were waiting for him
    3 (cocinarse) «pescado/guiso» to cook
    dejar que se haga a fuego lento leave to cook over a low heat
    4
    ( AmL) (pasarle a): no sé qué se habrá hecho María I don't know what can have happened to María o ( colloq) where María can have got(ten) to
    B
    (resultar): se hace muy pesado repetir lo mismo tantas veces it gets very boring having to repeat the same thing over and over again
    (+ me/te/le etc): la espera se me hizo interminable the wait seemed interminable
    se me hace difícil creerlo I find it very hard to believe
    C (dar la impresión de) (+ me/te/le etc):
    se me hace que aquí pasa algo raro I get the feeling o impression that something strange is going on around here
    se me hace que va a llover I think o I have a feeling it's going to rain
    se me hace que esta vez vas a tener suerte something tells me o I have a feeling (that) this time you're going to be lucky
    D ( causativo) hacerse + INF:
    tienes que hacerte oír/respetar you have to make people listen to you/respect you
    el desenlace no se hizo esperar the end was not long in coming
    cuando era actriz se hacía llamar Mónica Duarte when she was an actress she went by the name of Monica Duarte o she used the name Monica Duarte
    es un chico que se hace querer he's a likable kid o a kid you can't help liking
    se hizo construir una mansión he had a mansion built
    hazte ver por un médico ( AmL); go and see a doctor
    E (acostumbrarse) hacerse A algo to get used TO sth
    no me hago al clima de este país I can't get used to the weather in this country
    no consigo hacerme a la idea I can't get used to the idea
    hacerse A + INF to get used TO -ING
    no se hace a vivir solo he hasn't got used to living alone
    F
    (fingirse): no te hagas el inocente don't act all innocent
    seguro que me vio pero se hizo el loco he must have seen me but he pretended he hadn't
    ¿éste es bobo o se (lo) hace? ( fam); is this guy stupid or just a good actor? ( colloq)
    no te hagas el sordo don't pretend o make out you didn't hear me
    se hizo la que no entendía she pretended o she made out she didn't understand
    yo me hice ( Méx fam); I pretended not to notice
    G
    1 (moverse) (+ compl):
    hacerse atrás to move back
    hacerse a un lado to move to one side, to move aside
    hazte para aquí/para allá move over this way/that way
    2
    ( Col) (colocarse): ¿quieres salir en la foto? — sí ¿dónde me hago? do you want to be in the photo? — yes, where shall I stand/sit?
    H hacerse con to take
    el ejército se hizo con la ciudad the army took the city
    se hizo con una fortuna considerable he amassed a considerable fortune
    tengo que hacerme con esa información como sea I must get hold of that information somehow
    se hicieron con la empresa they took over the company
    lograron hacerse con el control de la compañía they managed to gain o get control of the company
    no creo que puedan hacerse con la copa I don't think they can win the cup
    ( AmL): se hicieron de gran fama they became very famous
    tengo que hacerme de dinero I must get o lay my hands on some money
    se han hecho de muchos amigos allí they've made a lot of friends there
    * * *

     

    Multiple Entries:
    hacer    
    hacer algo
    hacer ( conjugate hacer) verbo transitivo
    1
    a) ( crear) ‹mueble/vestido to make;

    casa/carretera to build;
    nido to build, make;
    túnelto make, dig;
    dibujo/plano to do, draw;
    lista to make, draw up;
    resumen to do, make;
    película to make;
    nudo/lazo to tie;
    pan/pastel to make, bake;
    vino/café/tortilla to make;
    cerveza to make, brew;

    hacen buena pareja they make a lovely couple
    b) (producir, causar) ‹ ruido to make;


    estos zapatos me hacen daño these shoes hurt my feet
    2
    a) (efectuar, llevar a cabo) ‹ sacrificio to make;

    milagro to work, perform;
    deberes/ejercicios/limpieza to do;
    mandado to run;
    transacción/investigación to carry out;
    experimento to do, perform;
    entrevista to conduct;
    gira/viaje to do;
    regalo to give;
    favor to do;
    trato to make;

    aún queda mucho por hacer there is still a lot (left) to do;
    dar que hacer to make a lot of work
    b)cheque/factura to make out, write out

    3 (formular, expresar) ‹declaración/promesa/oferta to make;
    proyecto/plan to make, draw up;
    crítica/comentario to make, voice;
    pregunta to ask;

    4

    hacer caca (fam) to do a poop (AmE) o (BrE) a pooh (colloq);

    hacer pis or pipí (fam) to have a pee (colloq);
    hacer sus necesidades (euf) to go to the bathroom o toilet (euph)

    las vacas hacen `mu' cows go `moo'

    5 ( adquirir) ‹dinero/fortuna to make;
    amigo to make
    6 (preparar, arreglar) ‹ cama to make;
    maleta to pack;
    hice el pescado al horno I did o cooked the fish in the oven;

    tengo que hacer la comida I must make lunch;
    ver tb comida b
    7 ( recorrer) ‹trayecto/distancia to do, cover
    8 (en cálculos, enumeraciones):
    son 180 … y 320 hacen 500 that's 180 … and 320 is o makes 500

    1


    ¿hacemos algo esta noche? shall we do something tonight?;
    hacer ejercicio to do (some) exercise;
    ¿hace algún deporte? do you play o do any sports?;
    See Also→ amor 1b
    b) (como profesión, ocupación) to do;

    ¿qué hace tu padre? what does your father do?


    2 (realizar cierta acción, actuar de cierta manera) to do;
    ¡eso no se hace! you shouldn't do that!;

    ¡qué le vamos a hacer! what can you o (frml) one do?;
    toca bien el pianoantes lo hacía mejor she plays the piano wellshe used to play better;
    hacerla buena (fam): ¡ahora sí que la hice! now I've really done it!;
    See Also→ tonto sustantivo masculino, femenino
    1 (transformar en, volver) to make;

    hizo pedazos la carta she tore the letter into tiny pieces;
    ese vestido te hace más delgada that dress makes you look thinner;
    hacer algo de algo to turn sth into sth;
    quiero hacer de ti un gran actor I want to make a great actor of you
    2
    a) (obligar a, ser causa de que)


    me hizo abrirla he made me open it;
    me hizo llorar it made me cry;
    hágalo pasar tell him to come in;
    me hizo esperar tres horas she kept me waiting for three hours;
    hacer que algo/algn haga algo to make sth/sb do sth
    b)

    hacer hacer algo to have o get sth done/made;

    hice acortar las cortinas I had o got the curtains shortened
    verbo intransitivo
    1 (obrar, actuar):
    déjame hacer a mí just let me handle this o take care of this;

    ¿cómo se hace para que te den la beca? what do you have to do to get the scholarship?;
    hiciste bien en decírmelo you did o were right to tell me;
    haces mal en mentir it's wrong of you to lie
    2 (fingir, simular):

    haz como si no lo conocieras act as if o pretend you don't know him
    3 ( servir):
    esta sábana hará de toldo this sheet will do for o as an awning;

    la escuela hizo de hospital the school served as o was used as a hospital
    4 ( interpretar personaje) hacer de algo/algn to play (the part of) sth/sb
    (+ compl) ( sentar):


    (+ me/te/le etc)

    la trucha me hizo mal (AmL) the trout didn't agree with me
    hacer v impers
    1 ( refiriéndose al tiempo atmosférico):
    hace frío/sol it's cold/sunny;

    hace tres grados it's three degrees;
    (nos) hizo un tiempo espantoso the weather was terrible
    2 ( expresando tiempo transcurrido):

    hace mucho que lo conozco I've known him for a long time;
    hacía años que no lo veía I hadn't seen him for o in years;
    ¿cuánto hace que se fue? how long ago did she leave?;
    hace poco/un año a short time/a year ago;
    hasta hace poco until recently
    hacerse verbo pronominal
    1 ( producirse) (+ me/te/le etc):

    se le hizo una ampolla she got a blister;
    hacérsele algo a algn (Méx): por fin se le hizo ganar el premio she finally got to win the award
    2
    a) ( refl) ( hacer para sí) ‹café/falda to make oneself;




    se hizo la cirugía estética she had plastic surgery
    3 ( causarse):
    ¿qué te hiciste en el brazo? what did you do to your arm?;

    ¿te hiciste daño? did you hurt yourself?
    4 ( refiriéndose a necesidades fisiológicas):
    todavía se hace pis/caca (fam) she still wets/messes herself

    5 ( refl) ( adquirir) to make;

    1
    a) (volverse, convertirse en) to become;


    se están haciendo viejos they are getting o growing old
    b) ( resultar):



    (+ me/te/le etc)

    se me hace difícil creerlo I find it very hard to believe
    c) ( impers):


    se está haciendo tarde it's getting late
    d) ( cocinarse) [pescado/guiso] to cook

    e) (AmL) ( pasarle a):

    ¿qué se habrá hecho María? what can have happened to María?

    2 ( acostumbrarse) hacerse a algo to get used to sth
    3 ( fingirse):

    ¿es bobo o se (lo) hace? (fam) is he stupid or just a good actor? (colloq);
    hacerse pasar por algn (por periodista, doctor) to pass oneself off as sb
    4 ( moverse) (+ compl) to move;

    5
    hacerse de (AmL) (de fortuna, dinero) to get;


    ( de amigos) to make
    hacer
    I verbo transitivo
    1 (crear, fabricar, construir) to make
    hacer un jersey, to make a sweater
    hacer un puente, to build a bridge
    2 (una acción) to do: eso no se hace, it isn't done
    haz lo que quieras, do what you want
    ¿qué estás haciendo?, (en este momento) what are you doing?
    (para vivir) what do you do (for a living)?
    hace atletismo, he does athletics
    hacer una carrera/ medicina, to do a degree/ medicine
    3 (amigos, dinero) to make
    4 (obligar, forzar) to make: hazle entrar en razón, make him see reason
    5 (causar, provocar) to make: ese hombre me hace reír, that man makes me laugh
    estos zapatos me hacen daño, these shoes are hurting me
    no hagas llorar a tu hermana, don't make your sister cry
    6 (arreglar) to make
    hacer la cama, to make the bed
    hacer la casa, to do the housework
    7 Mat (sumar, dar como resultado) to make: y con éste hacen cincuenta, and that makes fifty
    8 (producir una impresión) to make... look: ese vestido la hace mayor, that dress makes her look older
    9 (en sustitución de otro verbo) to do: cuido mi jardín, me gusta hacerlo, I look after my garden, I like doing it
    10 (representar) to play: Juan hizo un papel en Fuenteovejuna, Juan played a part in Fuenteovejuna
    11 (actuar como) to play: no hagas el tonto, don't play the fool
    12 (suponer) te hacía en casa, I thought you were at home
    II verbo intransitivo
    1 (en el teatro, etc) to play: hizo de Electra, she played Electra
    2 ( hacer por + infinitivo) to try to: hice por ayudar, I tried to help
    3 (simular) to pretend: hice como si no lo conociera, I acted as if I didn't know him
    4 fam (venir bien, convenir) to be suitable: si te hace, nos vamos a verle mañana, if it's all right for you, we'll visit him tomorrow
    III verbo impersonal
    1 (tiempo transcurrido) ago: hace mucho (tiempo), a long time ago
    hace tres semanas que no veo la televisión, I haven't watched TV for three weeks
    hace tres años que comenzaron las obras, the building works started three years ago
    2 (condición atmosférica) hacía mucho frío, it was very cold
    ¿To make o to do?
    El significado básico del verbo to make es construir, fabricar algo juntando los componentes (aquí hacen unos pasteles maravillosos, they make marvellous cakes here), obligar (hazle callar, make him shut up) o convertir: Te hará más fuerte. It'll make you stronger. También se emplea en expresiones compuestas por palabras tales como dinero ( money), ruido ( a noise), cama ( the bed), esfuerzo ( an effort), promesa ( a promise), c omentario ( a comment), amor ( love), guerra ( war).
    El significado del verbo to do es cumplir o ejecutar una tarea o actividad, especialmente tratándose de los deportes y las tareas domésticas: Hago mis deberes por la noche. I do my homework in the evening. ¿Quién hace la plancha en tu casa? Who does the ironing in your house? También se emplea con palabras tales como deber ( duty), deportes ( sports), examen ( an exam), favor ( a favour), sumas ( sums).
    ' hacer' also found in these entries:
    Spanish:
    abrir
    - aclarar
    - acopio
    - acto
    - adelantar
    - adelantamiento
    - advertir
    - alarde
    - aliviar
    - amagar
    - amarrar
    - amor
    - amortizar
    - ampliar
    - añicos
    - aplanar
    - aprecio
    - aprender
    - aspaviento
    - atonía
    - autostop
    - ayuno
    - balance
    - broma
    - burla
    - burrada
    - cábala
    - caballo
    - cabronada
    - caca
    - cafetera
    - caja
    - calceta
    - calentar
    - callar
    - calle
    - calor
    - cama
    - capacitar
    - capaz
    - caso
    - castigar
    - castillo
    - chantaje
    - colar
    - colada
    - colecta
    - comecome
    - comentar
    - como
    English:
    abort
    - abstain
    - abuse
    - accent
    - accentuate
    - accepted
    - accustom
    - act
    - advance
    - advertise
    - afraid
    - again
    - agitate
    - agree
    - aim at
    - aim to
    - air
    - all-out
    - amenable
    - antsy
    - apart
    - appearance
    - arm-twisting
    - as
    - assert
    - attempt
    - audition
    - authorize
    - backup
    - bake
    - balance
    - bandy about
    - bed
    - begin
    - blast
    - blind
    - blueberry
    - blur
    - boil
    - bonk
    - boohoo
    - book in
    - bounce
    - bring in
    - bubble
    - budget
    - bulldoze
    - bully
    - bundle
    - burp
    * * *
    vt
    1. [elaborar, crear, cocinar] to make;
    hacer una fiesta to have a party;
    hacer un vestido/planes to make a dress/plans;
    hacer un poema/una sinfonía to write a poem/symphony;
    hacer un nudo to tie a knot;
    los cristianos creen que Dios hizo al hombre Christians believe that God created mankind;
    haz un poco más la carne cook the meat a bit longer;
    Fam
    tu hermano ha hecho una de las suyas your brother has been up to his usual tricks;
    Fam
    ¡buena la has hecho! you've really gone and done it now!
    2. [construir] to build;
    han hecho un edificio nuevo they've put up a new building
    3. [generar] to produce;
    el árbol hace sombra the tree gives shade;
    la carretera hace una curva there's a bend in the road
    4. [movimientos, sonidos, gestos] to make;
    le hice señas I signalled to her;
    el gato hace “miau” cats go “miaow”;
    el reloj hace tic-tac the clock goes tick-tock;
    hacer ruido to make a noise
    5. [obtener] [fotocopia] to make;
    [retrato] to paint; [fotografía] to take
    6. [realizar] [trabajo, estudios] to do;
    [viaje] to make; [comunión] to take; [sacrificio] to make; [promesa, oferta] to make; [milagro] to perform; [experimento] to do, to perform; [favor] to do; [pregunta] to ask; [declaración] to make; [crucigrama] to do;
    hacer una entrevista to do an interview;
    tengo mucho que hacer I have a lot to do;
    hoy hace guardia she's on duty today;
    estoy haciendo segundo I'm in my second year;
    hago ingeniería I'm doing o studying engineering
    7. [obrar, realizar una acción] to do;
    ¿qué habré hecho con las llaves? what have I done with the keys?;
    CSur Fam
    y mis llaves, ¿qué las hice? and my keys, now what did I do with them?;
    ¡le he dicho mil veces que eso no se hace! I've told him time and again that it's wrong to do that!;
    Fam
    haz lo que te dé la gana do whatever you want;
    ¿qué haces? vas a romper la bicicleta what are you doing o what do you think you're doing?, you're going to break the bicycle!;
    ¡qué le vamos a hacer! never mind!;
    8. [practicar] [en general] to do;
    [tenis, fútbol] to play;
    debes hacer deporte you should start doing some sport
    9. [arreglar] [casa, colada] to do;
    [cama] to make; [maleta] to pack; [uñas] to do; [barba] to trim
    10. [dar aspecto a] to cause to look o seem;
    este espejo te hace gordo this mirror makes you look fat
    11. [transformar en]
    hacer a alguien feliz to make sb happy;
    la guerra no lo hizo un hombre the war didn't make him (into) a man;
    hizo pedazos el papel he tore the paper to pieces;
    hacer de algo/alguien algo to make sth/sb into sth;
    hizo de ella una buena cantante he made a good singer of her
    12. [comportarse como]
    hacer el tonto to act the fool;
    hacer el vándalo to act like a hooligan;
    hacer el ridículo to make a fool of oneself
    13. [causar]
    me hizo gracia I thought it was funny;
    un poco de aire fresco le hará bien a bit of fresh air will do her good;
    Am
    esos ñoquis me hicieron mal those gnocchi disagreed with me
    14. Cine & Teatro [papel] to play;
    [obra] to do, to perform;
    hace el papel de la hija del rey she plays (the part of) the king's daughter;
    hoy hacen una obra de Brecht today they're putting on o doing one of Brecht's plays
    15. [suponer] to think, to reckon;
    a estas horas yo te hacía en París I thought o reckoned you'd be in Paris by now;
    te hacía más joven I thought you were younger, I'd have said you were younger
    16. [ser causa de]
    hacer que alguien haga algo to make sb do sth;
    me hizo reír it made me laugh;
    has hecho que se enfadara you've made him angry;
    haces que me avergüence you make me ashamed;
    la tormenta hizo que se cancelara el concierto the storm caused the concert to be called off
    17. [mandar]
    hacer que se haga algo to have sth done;
    voy a hacer teñir este vestido I'm going to have this dress dyed;
    la hizo callarse he made her shut up
    18. [acostumbrar]
    la prisión lo hizo a la soledad prison made o got him used to being alone
    19. [cumplir]
    hizo los cincuenta la semana pasada he was fifty last week, he celebrated his fiftieth birthday last week
    20. [completar] to make;
    tres y dos hacen cinco three and two make five;
    y este huevo hace la docena and this egg makes (it) a dozen;
    hago el número seis en la lista I'm number six on the list
    21. [conseguir] to make;
    hizo una gran fortuna he made a large fortune;
    hizo muchas amistades en Australia she made a lot of friends in Australia
    22. [recorrer] to do;
    ¿cuántos kilómetros hiciste ayer? how many kilometres did you do yesterday?;
    hago dos kilómetros a pie todos los días I walk two kilometres every day
    23. [referido a necesidades fisiológicas] to do;
    Euf
    tengo que hacer mis necesidades I have to answer a call of nature;
    Fam
    los niños quieren hacer pipí the children want to have a pee
    24. [sustituyendo a otro verbo] to do;
    se negó a ir y yo hice lo mismo she refused to go and I did likewise;
    ya no puedo leer como solía hacerlo I can't read as well as I used to
    vi
    1. [intervenir, actuar]
    déjame hacer (a mí) let me do it;
    ser el que hace y deshace: en la empresa, él es el que hace y deshace he's the one who calls the shots in the company
    2.
    hacer de [trabajar] to work as;
    [servir] to serve as, to act as; Cine & Teatro [actuar] to play;
    hace de electricista he's an electrician, he works as an electrician;
    este tronco hará de asiento this tree trunk will do for somewhere to sit;
    hace de don Quijote he's playing Don Quixote
    3. [aparentar]
    hacer como si to act as if;
    haz como que no te importa act as if you don't care
    4. [procurar, intentar]
    hacer por hacer algo to try to do sth;
    haré por verle esta noche I'll try to see him tonight
    5. [proceder]
    haces mal en callarte it's wrong of you not to say anything;
    hizo bien dimitiendo she was right to resign;
    ¿cómo hay que hacer para abrir esta caja? how do you open this box?, what do you have to do to open this box?
    6. Esp Fam [apetecer]
    ¿hace un vaso de vino? would you like o Br do you fancy a glass of wine?
    7. Am [necesidades fisiológicas]
    ¿hiciste? have you done anything?;
    preciso un baño, no hice antes de salir I need to find a bathroom, I didn't go before I came out
    8. Méx Fam
    hacer(la) buena: [ojalá] [m5]dicen que te sacaste la lotería – ¡házmela buena! they say you've won the lottery – if only!;
    me ofreció empleo don Paco, voy a ver si me la hace buena Don Paco offered me a job, I'll see if he comes through for me
    9. Méx Fam
    hacerle a [profesión] to do;
    por las mañanas estudia y en la tarde le hace a la peluquería she studies in the morning and in the afternoon she does hairdressing
    10. Méx Fam
    hacerle a [droga] to do;
    ese tipo le hace a la cocaína that guy does coke
    11. Méx Fam
    hacerle a [aparentar] to pretend to be;
    le hace al tonto, pero bien que sabe he pretends to be clueless but he knows perfectly well;
    dile que no le haga al cuento tell him to stop Br spinning me a line o US jerking me around
    12. Méx Fam
    no le hagas [exclamación] come off it!, Br do me a favour!, US give me a break!;
    perdí mi libro – ¡no le hagas! I lost my book – pull the other one! o sure you did!
    13. Méx, RP
    no le hace [no importa] it doesn't matter;
    no sé si voy a poder ir – no le hace I don't know if I'll be able to go – it doesn't matter;
    ¿qué le hace? so what?, big deal!
    v impersonal
    1. [tiempo meteorológico]
    hace frío/sol/viento it's cold/sunny/windy;
    hace un día precioso it's a beautiful day;
    mañana hará mal tiempo the weather will be bad tomorrow
    2. [tiempo transcurrido]
    hace diez años ten years ago;
    hace mucho a long time ago;
    hace poco not long ago;
    hace un rato a short while ago;
    hace un mes que llegué it's a month since I arrived;
    no la veo desde hace un año I haven't seen her for a year;
    ¿cuánto hace de eso? how long ago was that?
    * * *
    <part hecho>
    I v/t
    1 ( realizar) do;
    ¡haz algo! do something!;
    hacer una pregunta ask a question;
    tengo que hacer los deberes I have to do my homework; !;
    no hace más que quejarse all he does is complain;
    no hay nada que hacer there’s nothing we can do;
    se hace lo que se puede one does one’s best;
    ¡eso no se hace! that’s just not done!
    2 ( elaborar, crear) make;
    hacer la comida make o cook a meal;
    hacer que algo ocurra make sth happen
    3 ( obligar a)
    :
    hacer que alguien haga algo make s.o. do sth;
    le hicieron ir they made him go
    4 ( cumplir)
    :
    hoy hago veinte años I am twenty today, today is my twentieth birthday
    5 ( equivaler a)
    :
    esta botella hace un litro this bottle holds a liter
    6
    :
    ¡qué le vamos a hacer! that’s life
    II v/i
    1
    :
    haces bien/mal en ir you are doing the right/wrong thing by going
    2 ( sentar)
    :
    me hace mal it’s making me ill
    3 ( servir de)
    :
    esto hará de mesa de objeto this will do as a table
    4 ( fingir)
    :
    como si act as if
    5 L.Am.
    no le hace it doesn’t matter
    6 L.Am. ( parecer)
    :
    se me hace que it seems to me that
    :
    ¿hace? fam does that sound good?
    8
    :
    hacer de malo TEA play the villain
    :
    hace calor/frío it’s hot/cold;
    hace tres días three days ago;
    hace mucho (tiempo) a long time ago, long ago;
    desde hace un año for a year
    * * *
    hacer {40} vt
    1) : to make
    2) : to do, to perform
    3) : to force, to oblige
    los hice esperar: I made them wait
    hacer vi
    : to act
    haces bien: you're doing the right thing
    hacer v impers
    hacer frío: to be cold
    hace viento: it's windy
    2)
    hace : ago
    hace mucho tiempo: a long time ago, for a long time
    3)
    no le hace : it doesn't matter, it makes no difference
    4)
    hacer falta : to be necessary, to be needed
    * * *
    hacer vb
    1. (crear, fabricar, conseguir) to make [pt. & pp. made]
    ¿has hecho la cama? have you made your bed?
    2. (una actividad, trabajo) to do [pt. did; pp. done]
    ¿qué haces? what are you doing?
    ¿qué hacen tus padres? what do your parents do?
    ¿qué has hecho en el cole hoy? what did you do at school today?
    ¿has hecho los deberes? have you done your homework?
    ¿me haces un favor? can you do me a favour?
    4. (dar cierto aspecto) to make... look...
    5. (pensar) to think [pt. & pp. thought]
    6. (aparentar) to pretend
    8. (poner) to show [pt. showed; pp. shown] / to be on
    ¿hace mucho que esperas? have you been waiting long?
    hacer daño to hurt [pt. & pp. hurt]
    hacer el tonto to act the fool / to mess about
    hacer señas to signal [pt. & pp. signalled]
    hacer un dibujo to draw a picture [pt. drew; pp. drawn]
    hacer una casa to build a house [pt. & pp. built]
    hacer una foto to take a photo [pt. took; pp. taken]
    hacer una redacción to write an essay [pt. wrote; pp. written]

    Spanish-English dictionary > hacer

  • 3 carraca

    Carraca, esta palabra significa comida, condimentos, conquivus, (cacharros, etc.). Cuando íbamos a llindiar el ganáu disdi ‘l albiar el díe fasta que tapecíe, (cuidar el ganado desde el amanecer hasta el oscurecer) llevábamos la carraca nun cabaxín, zurronacu ou cestacu cualquier, (cabás, zurrón o cualquier otro cesto). Les muyeres baxaben al merquéu ya traíen la carraca pa toa la xemana. (Las mujeres bajaban al mercado y compraban si tenían dinero lo que se necesitase en la casa para toda la semana). Carraca tamén lu ye lu que lus vaqueirus chebaban disdi la teixá pal sou cabanu ou corte de la braña, dunde a lu mexor taben un fatáu de díes xin baxar a l'aldina, per ístu llebaben un carracáu de couxes que ñecexitaben. (Carraca también es lo que los vaqueros llevaban desde casa para sus cabañas del puerto, las morteras o los prados, donde a lo mejor estaban unos días sin bajar a la aldea, por esto subían muchas cosas que necesitaban y no todas eran para comer sino que algunas eran simples cacharros, o humildes mantas. Y carraca hermanos míos, era la que hacía mi madre y todas las vindas de los rojos, cuando todas las semanas iban a visitar a sus maridos a la Cárcel Modelo de Oviedo, como por las demás no puedo hablar, porque yo no sé cómo se arreglaban las pobrecitas, aunque me supongo que muchas hasta pidiendo limosna, sí que lo puedo hacer de mi madre, que todos los martes era el día que tenía de comunicación, y ella nunca sabía si le iba encontrar vivo, porque por aquellos tiempos fechus de llágrimes ya xufriencies, tous lus díes na carxel d'Uviéu achuquinaben cambrionáus enteirus de xóvenes astures y'anxina d’ista maneira tan achuquina, encalducá per prexones xin concencia, nin dinidá nin «Xusticia Humana», fexérun bon amagüestu de toes les xuventúes roxes d'Asturies, ya les pouques que nun achuquinarun llantárunlas nus batallones de trabayadores, dunde munchus morrierun achindi fartus de fames, de llatigazus ya vexaciones, ya lus oitres que xuerti tubieren de golguer pa la sou teixá, fexérunlu mamplenáus d'amollexíes que per mor d'echus tamén fatáus morrieron. Falaba you que carraca yera lu que miou má le chevaba ‘l miou pá tous lus martes a la carxel, que you nun séi lu que yera, perque na nuexa teixá nun había esconxolancia de nagua, peru lu que fora écha llantábalu tou nuna fardelaca, ya colaba na xuntura d'oitres muyeres de l'allina camín d'Uviéu tres ou catru gores endenantes qu’almaneciera, pos teníen qu'espatuxar alrreór de cuarenta quilómetrus andandu ya oitres tantus pa la regolguía, pos entoncenes nun valía faer el auto-stop que güéi se fae, perque tous lus cambriones ya coches cuaxi yeren millitares, y'angunus oitres yeren de lus drechistes, ya lus roxus nun teníamus namái que goxetáus mexeries, ya manegáus de miéu ‘l nuexu hermenu ‘l venceor, perque lus nuexus homes morrieran lluchandu nel frinti, ya lus oitres taben arretrigáus per les cárxeles dunde poucu a poucu lus achuquinaben ou lus esclavizaben nus batallones de trabayaóres, anxina yera que tou Asturies taba xemada de viudes, de vieyus ya de guaxiquinus güerfaninus, que tous nuexóitres, viétchus, muyeres ya nenus de lus roxus, díbamus ser esclavizáus inhumanamente baxu 'n enfernal xugu que nun nus dexaba más llibertá que la que nel xuenu cheldábamus. —Ya n'agora vou xebrame del trabayu d'enfilerar pallabres p'encalducalus cuamigu dientru d’ista hestoria dou tán lus raigones ya l'escola de nuexes costumes ya llingua. TRADUCCIÓN.—Por aquellos tiempos hechos de lágrimas y de grandes sufrimientos, todos los días que el Hacedor alumbraba, en la cárcel de Oviedo asesinaban camiones enteros de jóvenes astures, y así de esta manera tan despiadada y asesina, llevada a cabo por personas sin conciencia, ni dignidad ni ninguna clase de «Justicia Humana», llevaron a término casi el total exterminio de las juventudes rojas de Asturias, y las pocas que no asesinaron, las esclavizaron en los famosos batallones de trabajadores, donde muchos allí murieron hartos de hambre, de vejaciones y latigazos, y los pocos que tuvieron la suerte de volver a sus hogares, lo hicieron llenos de enfermedades que por mor de ellas también murieron bastantes. —Decía yo que carraca también era lo que mi madre le llevaba todos los martes a mi padre a la cárcel, que yo no sé lo que pudiera ser, porque en nuestra casa no había ninguna cosa de nada, pero lo que fuese ella lo metía dentro de una saca y marchaba en unión de otras mujeres de la aldea camino de Oviedo tres o cuatro horas antes que amaneciese, pues tenían que caminar alrededor de cuarenta quilómetros y otros tantos de retorno y todos los hacían andando, pues no servía hacer el auto-stop que hoy se hace, porque todos los camiones y coches casi eran militares, y algunos otros que había eran de los derechistas, pues los izquierdistas no teníamos nada más que grandes cantidades de miseria, así como de miedo a nuestro hermano el vencedor que jamás se portó nada bien con nosotros, porque nuestros hombres habían muerto en el frente, y los otros estaban presos en las cárceles, donde poco a poco les iban asesinando, o los esclavizaban en los campos de concentración o batallones de trabajadores, así era que toda Asturias estaba sembrada de viudas, de viejos y de niños huérfanos, que todos nosotros, viejos, mujeres y niños de las izquierdas, íbamos a ser esclavizados inhumanamente bajo el infernal yugo que no nos dejaba más libertad que la que en el sueño hacíamos. Y ahora me voy alejar del trabajo de poner en orden las palabras en este diccionario, para llevarles conmigo a los lugares donde yo he aprendido la dulce lengua de Asturias, que no es otro lugar que la escuela donde vivían las raíces y costumbres de Nuestro Pueblo, pues no se pueden buscar nuestras falancias en ningún otro lugar ni parte. Por esto les digo ahora, que si yo no hubiese vivido tan simple, sencilla, pobre, miserable, esclavizadora y dentro de la más natural de la «RAIZ ANCESTRAL DE ASTURIAS», ni yo ni nadie podría legarle a mi «AMADA ASTURIAS» ni a sus «HIDALGAS GENTES», la documentación pura, natural y sencilla que pueda tener este diccionario, porque desde estas mis simples líneas y mirándome muy mucho de lo que digo, les afirmo que hay muy poco fiable por no decir nada, escrito de nuestras costumbres y lengua. «DIES D’ENFERNU» (DÍAS DE INFIERNO) —Yera you 'n zaragoletu, 'n guaxiquín, un nenacu, 'n rapacín (un niño de unos ocho años), cundu la ñecexidá más prieta me fexera depriender lu que yera ‘l dollor, la xufriencia, l’inxusticia, lu pior qu'el Home pudiés encaldar d'enría lus sous xemexantes, you yera ún de lus miles d'anxelinus de miou Tierra que diba faer arroxaúra nel vivir d’ enfernu que m’aguardaba. Xin, fatáus de güérfanus lu mesmu que you, que güéi nel díe xuntu con nuexes familias, ente fius, ñetus, ya tou ‘l andecháu de parantela xomus más de la metá de les xentes d'Asturias, peru naquechus tempus d'achuquinus ya inxusticies nun yéramus namái qu'unus guaxiquinus dexamparáus de la man del Faidor ya del Home, ya tous noxóitres tubiemus que catanus el xustentu de fatáus de maneires diferientes, la miou per exemplu fó'ísta. COLOCOUME MIOU Má de cabrieru na teixá d'un amu baldrayu y atuñáu, llabascu y'achuquín tan solu per que me diera de comer ya me vistiera dalgu, peru ‘l condenáu matábame de fame, ya la vestimenta que punxu d'enría ‘l miou llombu conxistía nun calzáu que la metá ‘l tempu espatuxaba con las patas arregañás, apaxiétchau con unus fatucus tous esgacicáus que per tous lus lláus diben les mious carnis al entestate, acaniláes per el callor ya ‘l fríu en tou ‘l tempu. —Tenía yo aproximadamente ocho años de edad cuando me asesinaron a mi padre, y me recuerdo con toda exactitud cómo la ley de aquel tiempo llevó a cabo tan imperdonable, deshumanizante y vandálica felonía. —Nuna nuétche (una noche) llegaron a la casa de unos tíos míos que en mi aldea vivían y donde mis padres y yo nos refugiamos al término de la guerra en Asturias cuatro desalmados, cuatro bandoleros, cuatro inmundicias humanas, que escudados tras de sus armas empuñadas, representaban l'enñordiada Lley (LA SUCIA LEY) que en aquellos tiempos a la Justicia traicionaba, cuento yo, que aquellos cuatro merucus (gusanos), atemorizando e insultando a toda mi familia, detuvieron a mi padre, le amarraron como a la bestia que se lleva al matadero y se lo intentaron llevar de la casa, sin que mis tíos, (y la cosa no era para menos), intentasen pronunciar asustados como se encontraban ni la más mínima palabra de súplica o protesta. Pero mi madre no les secundó, sino que bravamente intentó defender al sou home (a su marido) no sólo con la palabra, que mi madre la tenía d'aguxa lu mesmu qu’un bon obreiru (de afilada lo mismo que un buen aguijón), sino que temerariamente se abalanzó sobre ellos y fuele preciso a uno de aquellos cobardes y desalmados representantes de la deshumanizada ley que corría en aquellos tiempos, de propinarle varios golpes con la pistola, dejándola mal herida y ensangrentada, tirada en el suelo con el conocimiento perdido. Mientras que aquellos bandidos, se llevaban a mi padre sin permitirle que de mi se despidiera, y tan solamente le he podido ver por última vez, tres les rexes de la cárxel d'Uvieu 'n die 'ndenantes que l'achuquinaren. (Detrás de las rejas de la cárcel de Oviedo, un día antes de que le asesinasen). Pronto mi madre y yo, llenos de la más desolante de las tristezas, y vestidos con el traje de las más indigentes miserias y pobrezas, nos marchamos de la casa de mis tíos y nos asentamos en la abandonada, vieja y destartalada casa de mi abuela. Y sin muebles, ni nada, los dos juntos, como grandes e indomables luchadores que hemos sido siempre, dimos comienzo sin desfallecer ni un momento, a la dura lucha por la vida, sin que nadie jamás nos ayudara. Empecé a ganarme la vida como pastor, a la corta edad de que cualquier niño sólo pensaría en jugar, comer cuando tuviese hambre y recibir de continuo montones de caricias y de amor, yo sin embargo, a pesar de no poseer nada de todas estas maravillosas cosas, era en extremo a mi manera feliz. Marchaba todas las mañanas con mi ganado al monte, donde permanecía todo el día, tan sólo con la compañía que me brindaba mi fiel y siempre por mí con cariño recordado Pelayu, que era un perro, de una inteligencia y sentimientos, que más bien que un chuchu (perro), parecía aquel singular animal un ser humano. Luego por las tardes, cuando el sol se escondía por detrás de las altas cumbres, retornaba feliz a la aldea, siempre lleno de contentura, cantando las más de las veces, amenizado por el potente tañir del zumbiétchu (cencerro) que llevaba colgado al cuello el semental del rebaño. Una mañana como tantas otras me encaminé con mi rebaño al monte y seria como a la media tarde cuando a la entrada de una cueva que se asentaba en un lugar casi inaccesible me encontré medio enterrado con las piedras y la escasa tierra que hacían la reducida plataforma de la portada de la caverna, un pequeño aro de oro, yo he tenido por así decirlo desde mi infancia la inmensa suerte de poseer una imaginación tan inmensamente dislocada, que por tal solían decirme mis vecinos, que era yo el rey de las mentiras, así como el más hábil inventor de endemoniados cuentos. El caso era, que aquel misterioso anillo abandonado a tan larga distancia de mi aldea y en lugar tan argutosu (estrecho, alto, inaccesible), hiciéronme presto pensar, que aquella joya no había llegado a tal escondrijo por sí sola, sino que desde luego alguien la había traído. En el momento mi imaginación desbordante de una alegría que no encontraba un fin para frenarla, comenzó a fomentar sin el menor titubeo la fantástica idea de que en el interior de aquella caverna debía de encontrarse un tesoro de preciosas joyas y valorativas monedas, y quién le había ocultado sabe Dios cuando, seguramente habría perdido aquel anillo que por casualidad yo encontrara. Así pues, ya firmemente convencido, adentreme temerariamente sin el menor temor por la angosta cueva con las miras de apoderarme de aquella inmensa riqueza que según mi soñativa imaginación me había hecho comprender que en su interior me estaba aguardando. Pero aquel día no conseguí mi feliz propósito, porque era la caverna más larga de lo que había pensado y la oscuridad que en ella reinaba me hacía ciego de toda luz. Senteme en su entrada muy desilusionado al no poder lograr lo que había soñado, pero pronto mi mente empezó a dibujarme mil dispares tesoros, pues por el rastro que descubriera seguramente que dentro de la gruta se hallaría escondida alguna chalga (tesoro) guardado con toda seguridad por una Xana, Xumiciu, Trasgu o Culiebru (dioses de la Mitología asturiana), pues al decir de el abuelo Nicomedes cuando en las largas veladas de los inviernos y sin jamás interrumpirle con grande contentura le escuchábamos las leyendas, cuentos e historias que él lúcida y socarronamente nos contaba, afirmándonos siempre que eran tan ciertos sus relatos, como que todos habíamos nacido para morir. Y cuando hablaba de las chalgas aseguraba que tal o cual vecino, morador de esta o aquella aldea, se había hecho de la noche a la mañana rico al haber encontrado una chalga. También afirmaba poniéndose muy serio alegando unos razonamientos que convencían, que las montañas que rodeaban nuestra aldea había muchas chalgas escondidas, que fueron sepultadas hacía muchos siglos por los invasores moros, que al ser vencidos por los astures y al no poder huir con tan pesados tesoros, los ocultaban en las montañas con las miras de poder regresar algún día a desenterrarlos. Como cuento, yo en aquellos momentos vivía alborozado, sumergido en una disloca alegría al saberme ya dueño de aquella incontable riqueza, haciendo que mis inocentes ojos sonriesen felices inmersos en la imaginativa dicha de poder muy pronto liberar a mi madre de la pobreza y quitarla del agobiador trabajo que faenaba trabajando en los eros de los vecinos de estrella a estrella por un miserable sueldo andechandu (en cuadrilla) todos los días. Y así pensando todas las dichas que mi infantil mente podía imaginar, rodeado por el sepulcral silencio que envolvía la grandiosidad de las montañas, rasgado de vez en cuando por el potente y agudo graznido que desde los peñascos más inaccesibles, o desde los infinitos espacios donde con majestuosidad planeaban, lanzaban las útres (águilas), que con ojos inquisitivos oteaban con hambrientas intenciones los escabrosos riscos y las empinadas fistietchas (pequeños valles encajonados entre las peñas), con la esperanza achuquinante (asesina) de poder atrapar con la rapidez del rayo, algún recental que se hubiese xebrau (apartado) de su madre. También aquel silencio que invitaba a la meditación era con más continuidad cortado, por el dinámico tañir del zumbiétchu (pequeño cencerro) que colgaba del brioso cuello del macho cabrio, conductor y semental del rebaño. Como cuento, allí permanecía ensimismada mi mente en el soñar despierto, fabricando sin trabas de la misma nada, las más disparatadas y fabulosas dichas, que harían la felicidad de mi madre junto con la mía. Llegó casi sin enterarme el atapecer del día (al oscurecer) y fue entonces cuando desperté con prisa del maravilloso soñar donde vivía, y raudo, con agilidad y destreza que hoy al recordarla me causa dicha, reuní en pocos minutos mi rebaño, ayudado con eficacia por Pelayu, mi fiel, obediente, valiente y amaestrado perro, que no le tenía miedo a nada ni a nadie si exceptuamos al siempre mal intencionado y vigoroso macho semental de la reciétcha que yo allindiaba (ganado menudo que yo cuidaba). Y cuando ya el día agonizaba entre las negras vestimentas de la noche, entré en mi aldea conduciendo orgullosamente mi rebaño. A la entrada del pueblo sentado plácidamente fumándose un cigarro, estaba esperándome mi amo preocupado por mi tardanza y acercándose a mí, con palabras desaforadas e insultantes, a la par que me reprendía con dureza, me preguntaba el por qué me había demorado tanto. No recuerdo lo que le contesté, ni la historia que le largué, lo que si sé, que no se creyó de ella nada, pues todas las gentes que me conocían bien sabían, que yo confundía la verdad con la mentira haciendo con entrambas las más inverosímiles y dislocadas historias. Sin embargo, lo que yo sabía muy bien, era que aquel miserable labriego de mi aldea, que tenía la desgracia de cuidarle sus ganados, por la triste desgracia de una comida infame y peor vestimenta, no le incomodaba en absoluto que yo llegase tarde o que me despeñara desde un serapu (peña) y me escontonara la motchera (rompiera la cabeza), lo único que le preocupaba al condenado, era que llegasen a su teixada (casa) sanos y fartus (hartos) todos sus ganados. Al siguiente día bien de mañana como de continuo hacía, con un poco de sabadiegu (chorizo malo) un cantezu (pedazo) de pan moreno y cuatro manzanas dentro de mi zurrón, salí de mi aldea afaluchandu (arreando) el rebaño, y con aquellas miserables viandas que llevaba en mi morral, tenía que aguantar todo el día en el monte corriendo sin descanso tras aquella veceira (rebaño) de cabras. Lo que no sabía el condenado de mi amo, era que yo siempre que tenía hambre, le ordeñaba sus cabras dentro de una lata que tenía escondida en la montaña, hartándome tanto yo como mi fiel Pelayu de espumosa y fresca leche hasta el golifar (hastiar). Si el bastruya (zafio) de mi amo tan sólo hubiese sospechado que le mucía (ordeñaba) sus cabras todos los días, me hubiera eszarapau (despedazado) mi frágil cuerpo con un mamplén de cibiétchazus (con muchos palos). Espatuxaba (caminaba) yo muy contento aquella mañana, quizás lo hiciera mucho más feliz que nunca, arreaba mi rebaño con desacostumbrada prisa, porque ansias locas tenía de llegar a la montaña, para entrar de nuevo en la misteriosa cueva, pues ahora ya no tendría problemas con la obscuridad que en ella reinaba, ya que conmigo llevaba una caja de cerillas y un pequeño candil que le había arrapiegáu (hurtado, quitado) de la corte (cuadra, establo) a mi amo, y con aquella luz, sería capaz de bajar hasta las mismas entrañas de la tierra, si a tal lugar la caverna se extendiese. Aquella noche había dormido poco y soñado mucho, tanto despierto como dentro del desvelado sueño, y tanto de una manera como de la otra, siempre llegaba a la conclusión, de que dentro de aquella para mi misteriosa gruta se ocultaba una fabulosa chalga de la que iba ser yo su señor y dueño, y cuando tal me sucediese, ya no sería yo más criado de ningún rapiegu (zorro) amo, ni tampoco a mi querida madre se le encallecerían jamás las manos, efectuando esclavizantes trabajos, nunca para el prójimo bien servidos y siempre por él peor pagados, ni se partiría sus costillas refrescándose el cansancio en su propio sudor por las fincas de nuestros vecinos, por donde se arreventaba todos los días del año, por la mezquina soldada de una fuente no muy grande de harina, un cesto de patatas, o cualquier otra vianda que mitigase el enorme fantasma del hambre, que desde el fin de la guerra se había enseñoreado de nuestro indigente char (lar), que nos obligaba despiadadamente a unos ayunos tan sumamente raquíticos, que el día que comíamos algo en traza (algo mas), tal parecía que habíamos cometido un grave pecado. Cuando yo fuese dueño de aquel tesoro, (abanzaba seguido de Pelayu arreando con prisa los ganados camino de la argutosa «abrupta» montaña, a la par que imaginativamente iba pensando), compraremos una casa decente, buenas fincas y mejores ganados, y entonces nuestros vecinos nos mirarán con respeto, y no nos tratarán con el menosprecio y la esclavitud a que ahora nos someten. Llegué al fin hasta el lugar que por costumbre tenía de enveredar el ganado para que a su aire subiesen guareciendu (pastiando) como siempre hacían hasta llegar al final de la tarde que era cuando el rebaño solía alcanzar lo más alto de la montaña. Pero aquel día no seguí yo al redil como siempre hacía, sino que me adelante a él corriendo sin el menor cansancio laderas arriba, hasta que por fin sudoroso y galopante en la alegría llegué a la vecindad de la caverna. Pude comprobar sonriente a la par que cariñosamente acariciaba a Pelayu, cómo éste me miraba contrariado al ver que yo por primera vez había cambiado todos mis cotidianos hábitos. Ya que siempre nada más llegar al monte y dejar a las cabras a su albedrío pastiando, nos sentábamos en el lugar acostumbrado, y zampábamos sin pérdida de tiempo a partes iguales como buenos compañeros, la miserable comida que nos había servido nuestro amo. Después jugábamos incansablemente en mil dispares entretenimientos hasta quedarnos rendidos, y muchas veces tras de nuestros juegos, los dos juntos abrazados nos quedábamos profundamente dormidos y al despertarnos sino avistábamos el rebaño, corríamos alocados por la preocupación, por entre los abruptos riscos, y las espinosas malezas hasta lograr encontrarlo. Después otra vez gozosos retornábamos a nuestros juegos, o yo me quedaba mirando a las montañas ensimismado pensando, mientras que Pelayu se entretenía cazando grillos, u otros insectos, y otras veces con sus blancos y poderosos colmillos recorría con rabia su pelambrudo cuerpo, diezmando la cabanada (rebaño) de pulgas y otros parásitos que con su sangre se alimentaban. Como cuento, aquella mañana mi fiel Pelayu me miraba preocupado, pudiendo yo observar en sus vivarachos, picarescos e inteligentes ojos, una recriminación que me estaba haciendo, por su forma de ponerme sus fuertes patas en mi pecho, a la vez que me lamía entre pequeños y cariñosos ladridos mi rostro. Si con sus ladridos pudiese hablar mi lenguaje, seguramente que me diría. —No seas un iluso soñador, mi más querido y preciado compañero, no llegues con tu fantástico pensamiento hasta el extremo de acariciar ni tan siquiera cuanto te has imaginado. Comámonos con la alegría de que hacemos gala todos los días, esa mezquina comida que nos da nuestro despreciable amo, y juguemos con la inocente felicidad de siempre, ya que éste será el más grande tesoro que jamás podrás superar en tu vida. ¿Dónde podrás hallar una riqueza que se pueda comparar a la natural y sencilla felicidad que hoy gozas, aunque ésta se haga su camino dentro de la gran pobreza que te acompaña? Pero hoy yo sé fijamente, que aunque mi perro pudiese hablar, haciendo que en tal momento me asustase al presenciar tan grande milagro, y me dijese que no entrase en la cueva, porque lo que dentro de ella iba a encontrar sería mi propia muerte, la verdad es, que ni al mismo Faidor (Dios) en aquellos momentos yo no obedecería, y así de resuelto, encendí el candil, y sin el menor asomo de miedo, ya que la ilusión y la alegría que poblaban mi espíritu en aquel encaldar (hacer) eran tan inmensos, que empequeñecían hasta el ignoro cualquier otro sentimiento. Adentreme en la cueva que era iluminada tenuemente con la pobre luz que el candil despedía, siempre acompañado de Pelayu que tras de mí, el muy tuno de mi aventura se reía, no era larga la caverna, pues a treinta metros no alcanzaría, y cuando llegué al final, no encontré ni las Xanas, ni los Trasgus ni Xumicius, ni la chalga, preciado tesoro que yo perseguía, sólo había muchos cascos de avellanas y de nueces, algunas latas de conservas ya vacías, unos trapos manchados de sangre, unas mantas viejas y apoyadas en la rocosa y húmeda pared de la cueva, había varias armas de fuego que pronto me hicieron olvidar la riqueza que en un principio había imaginado que allí me aguardaría. Por primera vez en mi vida iba a tener juguetes, auténticos juguetes de verdad de los que usaban los hombres para asesinarse vilmente al igual que hacen los lobos cuando por su cuenta cogen un apacible rebano de ovejas. Dejé el candil en el suelo y elegí entre todas aquellas armas una brillante escopeta, lleno de contentura me senté encima de aquellas mantas y empecé a maniobrar con aquel peligroso juguete, yo sabía cómo se manejaba supuesto que mi amo tenía una escopeta muy parecida y le había visto limpiarla y cazar con ella algunas veces, durante algún tiempo estuve jugando con ella, de una canana que allí había saqué dos cartuchos que metía y sacaba dentro de su recámara, yo me creía en aquellos mis felices instantes el más grande cazador del universo. Pelayu que ya se había cansado de husmear por todas las partes y no habiendo encontrado nada donde llancái el diente (hincar) se tumbó en el suelo frente a mi mirándome sonriente y burlonamente, (porque aunque ustedes no lo crean, yo sé que los chuchos saben sonreir). Enojeme de Pelayu al ver como tan descaradamente se mofaba de mí, por eso encañonele con la escopeta con ánimo de amenazarle, pero cambió Pelayu de gesto rápidamente, levantose con rapidez del lugar donde estaba achucáu (costado), enseñome los clientes ladrándome muy enfadado y a la velocidad del rayo salió de la cueva, quizás porque el inteligente animal presentía, de que alguna desgracia iba a lleldar (hacer) yo con aquel mortífero artefacto, y no quería ser él quien primeramente la recibiese en su cuerpo. Aun permanecí algún tiempo en la gruta jugando a mi manera con las armas, y solamente cuando el candil por su guiños me hizo comprender que su luz ya se le estaba escosando (terminando), salí de la caverna con la escopeta en una mano, dos cartuchos en su recámara y el candil en la otra. En el exterior Pelayu correteaba detrás de los grillos y las camporinas (mariposas) al parecer ya libre de todo enfado. Ya cansado de jugar dejé la escopeta en el suelo y senteme tranquilamente al lado del zurrón, y en cuanto mi perro vio que ya había abandonado el arma, vino corriendo hacia mí, moviendo la cola y sonriéndome amigablemente. Allá abajo en la mitad del valle pude ver a mi rebaño cómo subía espenandu (comiendo) los pochitcus (enanas encinas), y yo de nuevo me volví a sentir feliz y contento a pesar de no encontrar la chalga que tanto con su riqueza había soñado e ideado. Comimos a hora desacostumbrada mi perro y yo aquella pobreza de comida, y tras de jugar un rato, él se quedó adormilado y yo comencé a pensar de quién serían aquellas armas. No me cabía la menor duda de que aquel arsenal de armas debía de ser de los fugáus (huidos), seguramente que eran de aquellos cuatro rapazones (mozos) que se entregaran a los soldados que estaban destacados en mi aldea. Yo los había visto en el cuartel que los militares tenían que era en la escuela de mi aldea, un amplio edificio que fuera regalado a la parroquia por unos indianos del chugar (lugar) que retornaran de las américas con la corexa betchá de cuartus (con la cartera llena de dineros). Recuerdo que aquel día que yo los vi, un soldado que de seguro sería el barbero, les estaba cortando el abundante pelo que lucían, y uno de los rapazus le dijo sonrientemente al militar. ¡No hace falta que te molestes mucho camarada, pues cuando un día de estos nos trasladeís a la cárcel de Oviedo, allí lo más seguro es que nos rebanen el pescuezo! EL MACHO CABRÍO Güelgu coyer el filu dóu d'endenantes m'enduébitchaba algamiandu na miou motchera alcuerdancies de cundu you yera guaxe, ya comu tóus non se puén cuntar per filera, per ísu xebreme d'aquín, pa dir p'acuchá, perque toes les couxes tienen la sou xaceda, ya non la quixéramus cataye nuexotrus. (Volviendo coger el hilo de los aconteceres que anteriormente en mi cerebro se barajaban dentro de las añoranzas de mi niñez, y como todos estos acaeceres no se pueden relatar en hilera, por eso me marché de éste, para ir al de más allá, que es de donde vengo ahora, porque todas las cosas tienen su propia postura, y no la que quisiéramos darle nosotros). Y aunque parecía que me había perdido por estar tan llargu lonxe (tan largo lejos) la verdad es que yo no pierdo el tiempo adornando los hechos que no deben de ser adornados, nin fiéndume en xebraures que van esfaese 'n probeces, perque 'l que non ye llicenciáu 'n filloxofía e lletres, non pué faer munches froritures con les pallabres nin les lletres, ya per ístu, tien que encaldase 'n aforrador d'istus dellicáus y'artifixusus monumentus, perque si lus mesmus que güéi día que lus manexan y'atreinan, la metá de les veces non xapien lu que falen, ya llanquen el focicu fasta les urées en telares de Pachu 'l Xabadiegu betcháus de poxa y'escosáus del granu que ye pelu que tóus muramus nista engochá vida, ¿qué fairé you que 'deprendí namái que tres meses nuna escola pública? (Ni me hondeo en deserciones que se deshagan en pobrezas, porque quienes no son licenciados en filosofía y letras, no pueden hacer muchas florituras con las palabras y las letras, y por esta razón, tienen que hacerse ahorrativos de estos delicados y artificiosos monumentos, porque si los mismos que hoy en día los manejan y cuidan, la mitad de las veces no saben muy bien ni la mitad de lo que escriben, ni otra pareja parte de lo que hablan, y meten por estos menesteres el hocico hasta las orejas, en cuestiones que los imposibilitan para después resolverlas, y si se aproximan a este nivelamiento, lo hacen sembrando una hierba productora de mermado grano, que es el punto primordial que todos intentamos recoger en esta cerda vida. Como cuento, si estos señores eruditos en estas materias se equivocan ¿qué puedo hacer yo, ¡pobre de mí!, que tan solamente he tenido la suerte de ir al colegio público tan sólo tres meses?). Cuento yo que me hallaba en aquellos mis infantiles pensares intentando saber a qué huidos pertenecían aquellas armas, y así dejé tal perder el mucho tiempo que me sobraba, cuando mis ojos retrataron el gran combate que a baja altura, muy por debajo de donde yo me encontraba, sostenían tres cuervos, que despiadada y valientemente le atacaban a un águila real, y ésta piando quizás por el dolor que le inferían los efectivos picotazos de los cuervos, o tal vez en su lenguaje maldiciéndoles llena de rabia por el no poder repeler el ataque de que era objeto. No podía defenderse de sus tenaces atacantes, porque todo su cuerpo en gran tensión estaba, ya que al volar tan bajo, todas sus enormes energías las precisaba para mover sin el menor descanso sus grandes alas, con el apremiante fin de salir de aquel espacio que al parecer pertenecía a los belicosos cuervos, que con ardorosa valentía y enquina ofensiva, disputaban tal natural privilegio, a las mismas soberanas de los cielos. Había yo presenciado muchas veces batallas entre las águilas y los cuervos, y siempre éstos las perseguían atacándoles por su parte posterior, hasta la altura donde el águila ya no necesitase mover sus alas para sostenerse, cuando esto sucedía, los cuervos precipitadamente abandonaban el combate, porque ellos sabían, que donde el águila pudiese planear, todo animal viviente que se acercara, encontraría entre sus poderosas garras una rápida muerte. Queriendo yo saber como es natural el por qué los cuervos atacaban a las águilas, un día que cuidando sus cabras junto a mí estaba un paisano llamado Máximo, que por apodo se le llamaba el «Puchegu», porque tenía tantas razones en sus hablares como palabras por su boca se alumbraran, a pesar de que el Puchegu no sabía leer ni escribir, sabía de cuentos más que el mismísimo Quevedo, e igual hacía cuando se le necesitaba de veterinario que de médico, atinaba casi siempre cuando iba a llover o hacer buen tiempo, en fin, que era Máximu el Puchegu en todas aquellas aldeas de mis amores, una Enciclopedia que aventajaría en mucho a todas las que en nuestros días nos sirven las grandes editoriales, industriadas por hombres estudiosos de las ciencias. Empezó mi amigo el Puchegu explicándome, que son los cuervos de las abruptosas montañas más bregáus (valientes) que los que moran en las valladas o pequeñas lomas, y todo porque la escasez de alimentos en las rocosas cumbres, es muy inferior a los que existen en los valles o montículos, y así como a los hombres la abundancia los hace temerosos y a veces hasta pusilánimes, y la necesidad o privaciones los vuelve por ley de vida temerarios y osados, en los animales ocurre en igual medida lo mismo, así pues, el cuervo defiende su pitanza no permitiendo que las águilas cacen a menor altura que la que les pertenece, y si desde tal situación descubren una pieza, y bajan con su endemoniado vuelo de alas plegadas la apresan y luego vuelven a elevarse al lugar que les corresponde, los cuervos no osarán ni tan siquiera molestarlas, pero si por el contrario descienden para dedicarse a cazar desde el lugar que no les pertenece, entonces los cuervos las atacan con verdadera saña y valentía y siempre logran hacerlas ascender hasta la posición que ellos consideran justa. Esto es así, porque desde tal altura las águilas sólo pueden divisar en tierra una pieza que ellos no cazan nunca, como puede ser un conejo, una pequeña res, un zorro, y hasta inclusive el mismo perro que con el pastor cuida el rebano, y también se han dado casos en que las águilas hasta han cazado un lobo, y con él entre sus garras han subido hasta sus utreras (nidos) donde le devoraban con la misma satisfacción que pudieran hacer cuando se afestinaban con las tiernas carnes de un inocente corderillo. Si las águilas pudiesen volar más bajo sin ser por los cuervos molestadas, también podrían cazar con gran facilidad, lagartos, culebras, etc., etc., y es ésta precisamente la comida que el cuervo defiende, por eso ataca al águila cuando ésta intenta apoderarse de la que él cree que es su exclusiva pertenencia. Terminó el águila al fin tras el ardoroso acoso a que la sometieron los cuervos de subir hasta la altura que ellos consideraron lícita, y rápidamente éstos plegando sus alas la abandonaron y en vertiginoso vuelo buscaron el abrigo de los arbustos de sus montañas. Terminó para mí aquel día el maravilloso espectáculo que la soberana del cielo y los bravos cuervos me habían ofrecido, y fue entonces cuando me incorporé del lugar donde me hallaba sentado, para mirar a mis cabras que guarecían (pastiaban) por encima de donde yo estaba a la corta distancia de unos cincuenta metros, lo primero que mis ojos retrataron fue el orgulloso y antipático macho cabrío, que empericotáu (subido) en un cuetaron (peñasco) a la par que espenucaba (arrancaba) las fuéas d'un pótchiscu (hojas de una enana encina), mientras que las enguyía, parecíame a mí que me estaba mirando desafiadora y despreciativamente, con sus grandes y retorcidos cuernos, su larga perilla y enorme cencerro, se me representaba como el diablo que sonriéndose ladinamente se guasaba de mi humilde persona, a la par que de mi buen Pelayu, pues a entrambos y dos el condenado nos había hecho correr infinidad de veces, por eso, tanto Pelayu como yo siempre que teníamos ocasión y traicioneramente, él le mordía sañudamente en sus cadríles (patas) y yo le atizaba barganazus (estacazos) y pedradas donde mejor encaldase (terciase). Ocurriósele a mi mente en aquellos momentos el darle un buen susto a aquel demonio con cuernos y cencerro, por eso así la escopeta con determinación, y cargada como se encontraba con dos cartuchos, apunté por debajo de donde él se hallaba con el firme propósito de tan sólo darle un susto que no olvidase en su vida, y ya sonriéndome adelantadamente por el resultado de la idea que sin más pérdida de tiempo iba llevar a la práctica, apreté los gatillos de la escopeta, y una doble y potente explosión originose que dio conmigo en el suelo por la fuerte sacudida que el arma emburrióu (empujó) con dolor en mi cuerpo. Pero escosóseme d'afechu (marchóseme del todo) tal dolor, cuando entre el repilar (ecos) de la montaña por la explosión, sentí al macho cabrío lanzar al viento grandes berridas, que hiciéronme con preocupada prontitud deducir, que aquel demonio odioso no se quejaba por el susto que pudiera recibir, sino por la perdigonada que sin yo proponérmelo le había albergado en su pelambroso y maloliente cuerpo, levanteme sin demora del pedregoso lecho donde la escopeta con su duro empujón me había acostado, y aún tuve tiempo de ver cómo el semental de mi rebano rodaba por entre los cuetus del xerrapeiru (peñas de la sierra) infiriéndose más heridas en su cuerpo que las que yo por equivocación con los dos disparos le había inferido, siendo quizás su muerte no la perdigonada que le había desequilibrado, sino los argutoxus cuetus (agudos peñascos) que cual cuchillos al rodar su pesado cuerpo por entre ellos le apuñalaban mortíferamente, por eso al detenerse en su poleamientu (rodar) detrás de un pótchiscu (encina) que encontró en su paso, dejó de berrar en el instante, que su vigoroso cuerpo perdiera la vida. Fuime yo corriendo acompañado de Pelayu que me ganó la palma en la carrera, hasta el lugar de aquel desgraciado suceso, y cuando llegué donde el chivo estingarráu (tirado, acostado) ya no contaba como enemigo vivo, vi cómo a torrentes se desangraba, a la par que Pelayu con su nutritiva sangre se fartaba (hartaba). Pensé yo con gran temor cómo decirle a mi amo lo que había pasado, él que sentía por su chivo un orgullo y continuo ponderado casi desmedido, pues siempre que la ocasión se le brindaba cuando con sus vecinos dialogaba, soliales afarrucado (faroleándose, chuleándose) decir, que no había en toda la comarca un macho cabrío que ni con mucho en raza y estatura, se le pudiese parecer al suyo. Era ya casi la hora de afalar (retornar arreando el ganado para casa) cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amo que el chivo por si sólo se había despeñado, así que guardé la escopeta en la cueva y apresuradamente yo temeroso y preocupado y Pelayu contento por hallarse harto, reunimos el rebaño y nos encaminamos hacia la aldea, parecía que hasta las mismas cabras que en otras ocasiones se mostraban rebeldes y saltarinas, aquel desdichado día caminaban cabizbajas y avizorantes, observando en todas las direcciones con pronunciosa alteración, buscando aquel macho cabrío que las dirigía y dominaba con su orgullosa presencia, haciéndose notar en todo momento, por el continuo tañir de su zumbiétchu (cencerro), que por primera vez en el rebaño no se sentía el caidonante ruxíu (dirigente sonido). Pienso yo que solo contento caminaba vigilante mi fiel Pelayu, porque ya nadie en el rebaño se atrevía a discutirle sus ladridos o frágiles mordiscos, cuando por orden mía a las cabras con eficiencia les infería. Más sin embargo yo, al igual que a mis cabras, algo me tenía también apresado, algo extraño para mí, por primera vez a mi espíritu esclavizaba, que ni era tristeza ni pena, pero sí era miedo y grande desesperanza. Siempre que retornaba con mi rebaño a la aldea, cuando en las atardecidas la montaña abandonaba, mi corazón ameruxáu d'allegría (rebosante de alegría) a mi garganta un torrente de cante le rogaba, y ésta inocente y falta de todo perjuicio, sintiéndose tan dichosa como los mismos celestiales ángeles, cantaba recias asturianadas, mientras que todo mi ente, afanosamente afalaba (arreaba) las cabras. Quizás cantara yo aquellas horas con más gracia que en todo el día por alegre que fuera y pudiera tener, porque por así decirlo me acercaba al sencillo y noble vivir de las gentes de mi aldea, pues diez o doce horas en la continua soledad que en las montañas me acompañaba, para un rapacín como yo era, eran muchas horas desamparado de la comunidad humana, y sobre manera yo, que con ser mi cuerpo ágil y fuerte hasta casi rayar en el desuso, empequeñecido se quedaba si le comparaba con mi espíritu tan ensoñador e imaginativo, que todas las cosas al engrandecerlas confundía, menos el miserable pan de la maxera (artesa) que mi amo me entregaba, que a pesar de ser tan escaso, jamás supe imaginar nada para engrandecerle. Estaba mi amo a la entrada de la aldea esperándome como siempre hacía para ayudarme a xebrar el rebaño, ya que como eran tantas cabras, no cogían todas en la misma corte (establo), y había que llevar parte de ellas a otra cortexa (cuadra pequeña) que estaba en la parte opuesta de la aldea. Entretenía siempre su espera el condenado de mi amo, hablando con un artesano del lugar, que se dedicaba a la fabricación de yugos y madreñas, que tenía su taller montado debajo de un hórreo, que estaba asentado a la salida de la aldea, mismamente en la desembocadura del pedregoso y empinado sendero que venía de la montaña. Desde tal lugar él sentía con antelación el potente tañir del zumbiérchu (cencerro) que ximielgaba (movía) con fuerza y hasta con orgullo el estupendo semental de su rebaño, entonces él liquidaba por el momento con el madreñeiru la conversación que estuviesen embargando, y dedicaba toda su atención a su rebano, observando con avarienta atención, en el propiar si sus ganados venían fartus óu famientus (hartos o hambrientos), o si alguna de sus cabras venía coxa (coja) por mor de haberle caído una piedra o cualquier otro accidente que hubiera acaecido, como solía ser normal algunas veces. Pero aquel inolvidable para mi atapecer (atardecer) vio antes sus cabras que escuchara el ya inexistente zumbiétchu, por eso con su vozarrón de trueno, y como una centella por mí temido, me preguntó a la distancia de una piedra lanzada cuesta abajo: —¿Qué fói lu que pasóu Xulín...? —¿El chivu perdiu 'l mayuelu...? —Quería decirme, que si el cencerro que llevaba su chivo, había perdido el majuelo, o pequeño péndulo que lleva dentro el cencerro. —Esto también era frecuente que sucediese. Contestele yo desde aquella altura con mucho menos miedo que si me encontrase ante su presencia, diciéndole que el chivo se había despeñado, y arriba en la montaña se encontraba muerto. Estas mis palabras que en el viento camino de la aldea mi voz empujó con fuerza, fueron escuchadas por mi amo que se encaricotóu (encendió) en una rabiosa tristeza, que si pudiese desahogarla, seguro que en mi persona haría él su complacencia. También la desgracia del chivo, que por mí a voces era anunciada, fue oída por algunos otros vecinos a parte del madreñeiru, y como aquel semental de macho cabrío había sido siempre tan aponderado e idolatrado por el babayu (bocazas, charlatán) de mi amo, que con su dichoso cabrón los vecinos de la aldea ya habían pescado la costumbre de decir siempre que alguien ponderaba una cosa, ¡non si paezme a mín, que moren más castrones que Manín na nuesa aldea! Bueno pues como estoy contando, todo el lugar en pocos minutos se había enterado y en parte congregado a la salida del camino que bajaba de la montaña, ya que la muerte de aquel chivo que había ya dejado entre ellos la ya dicha cantinela, les había algunos los más envidiosos y vengatibles alegrado, y a los otros los más sentimentales y nobles les entristecía la muerte de tan comentado castrón. (También se suele llamar castrones a los chivos muy grandes). Al fin entré yo en la aldea quizás con el mayor recibimiento que jamás a nadie le hicieran, y todos atropelladamente me preguntaban lo que con el dichoso castrón me había sucedido, y yo les repetía a la par que intentaba xebrar las cabras para llevarlas a sus respectivas cuadras, que se había despeñado y que todo descuatramindáu (deshecho, desarmado) se quedara en la montaña. Un ratiquín (un tiempo) más tarde, y ya siendo casi la oscurecida, tres vecinos del lugar haciendo cuadrilla con mi amo, caminaban en pos de Pelayu y mía, otra vez camino de la montaña, para enseñarles donde estaba estrapayáu (aplastado) el chivo, con el propósito de bajarle para casa, con el fin de aprovechar su piel y carnes, que serían curadas bajo las barras del xardu (secadero) una estupendísima cecina. Llegamos a la postre ya con la noche tan negra como la boca de el lobo, al xeitu (sitio) donde el chivo fechu 'n chaceiru (hecho un deshecho) ya en el frío de la muerte sin despertarse dormía, tanto Manín que yera mi amo, como los tres vecinos que le hacían compañía, sudorosos y respirando medio ahogados por el tremendo esfuerzo que suponía subir con tanta rapidez hasta tamaña altura, sin perder un momento amarraron el animal por las cuatro patas juntas haciendo cucara (en montón, juntándolas todas) con una cuerda que para tal menester ya traían, y colgándolas de un fuerte y largo palo del que también venían poseídos, echáronselo al hombro entre dos, y con menor rapidez y mayor precaución, relevándose entre ellos conseguimos llegar sin novedad a la aldea. A pesar de ser casi la media noche, aun había algunos vecinos en reunión dentro de al parecer amena charla que quizás tuviese mucho que ver con el castrón, Manín y con mi desventurada persona, esperándonos en el lugar donde el madreñeiru trabajaba. Entramos todos en procesión rumorosa en la corralada de la casa de Manín, detrás del cabrón que colgado del baral sofitado en los hombros de dos vecinos se xiringaba (balanceaba), vigilado siempre con sonrisa ladina por mi fiel Pelayu, que comprendía que al no tardar, iba a saciarse hasta el no poder manducar más, con los rojos hígados de quien en vida, le hubiera hecho correr con cierto temor con el rabo entre sus piernas. Mientras que mi amo y sus serviciales vecinos se disponían a desfoyar (desollar) colgado de unos garfios que había debajo del hórreo al desgraciado chivo, la muyer (mujer) de Manín sin parar de condolerse, y hasta inclusive queriendo a mi endilgarme parte de la culpa, me dio de cenar una escudilla de farines (harina de maíz cocida) con una taza de leche de cabra, porque la leche de las vacas la tomaban ellos y la que sobraba la hacían en manteca, que tampoco yo nunca la probaba. Por primera vez no se hallaba sentado a mi lado sacando la lengua y relamiéndose, mirándome con sus ojos inteligentes en espera que yo le tirase delante de sus narices una cucharada de mi comida a mi fiel Pelayu, pues él sabía que al lado del castrón, tenía una fiesta grande con sobrada pitanza. Comía yo vorazmente aquellas puliendras (farinas), a tan desusada hora de la noche, sin que mi mente de pensar cesara, y antes de terminar mi miserable cena, una luz que me llenó de cierto temor en mi cerebro escendiose, para decirme con su claridad, que no iba a transcurrir mucho tiempo antes de descubrirse mi mentira, porque al esmianaye 'l pelleyu (quitarle el pellejo) al castrón, le encontrarían incrustadas en su cuerpo las postas que le habían matado, y me interrogarían sobre tal suceso, siendo yo al momento un cómplice y encubridor de la muerte del condenado cabrón, que según parecía me iba a dar guerra hasta después de ser muerto. Seguramente querrían saber el por qué les había mentido, haciéndoles creer que se despeñara, cuando a la prueba estaba que fuera abatido por un tremendo pistoletazo. Bajé después de cenar a la corralada donde los hombres andaban a vueltas en la desfoyadura del castrón, a la luz de un par de candiles de carburo y no llevarían un cuarto de hora reparándoles en su circunstancial oficio de carniceros, cuando Antonón el de la Cuandia dijo sorprendido mirando para mi amo que le alumbraba con el candil en la mano para que los otros vieran mejor en la faena que encalducaban (hacían). ¡Ah Manín, isti castrón non morrióu comu diz el tou criadín despeñáu, pos tién ente 'l coración ya lus polmanes un manegáu de postes llancades, asina que si quiés saber quién l'achuquinóu, pregúntaye 'l tou rapazacu, lu que axucedióu! ¿Qué ye lu que me tas diciendu...? ¿Quién diañus diba pegái 'n tiru 'l miou cabrón ? Antonón arrabucandu d'ente les asaures del chivu cuatru ou cincu postes que yeren de grandies comu arbeyinus rancuayus, díxole 'l miou amu metiénduyes per dellantri 'l focicu: ¡Mira Manín, ístu fói lu qu'achuquinóu 'l tou chivu! (Ah Manín, este cabrón no murió despeñado como dice tu criado, pues tiene entre el corazón y los pulmones un cesto de postas plantadas, así que si quieres saber quién le asesinó, pregúntale a tu muchacho lo que sucedió). (¿Qué es lo que me estás diciendo? ¿Quién demonios le iba a pegar un tiro a mi cabrón?). (Antonón arrancando de entre las asaduras del chivo cuatro o cinco postas que eran de grandes como pequeños guisantes, le dijo al mi amo mostrándoselas por delante de su hocico: ¡Mira Manín, esto ha sido lo que asesinó a tu chivo!). Hallábame yo detrás de ellos a media penumbra, por eso no pudieron ver cómo todo mi cuerpo temblaba, y mis mexiétchas (mejillas) se encendían como las mismas brasas cuando el viento las apuxa (atiza). Quizás si fuese a pleno día, me hubiesen sacado la verdad al descubrir yo mismo por mis síntomas externos la mentira, pero la noche, encubridora de toda claridad que profané sus negras vestiduras, me ayudó a ser firme e inamovible de mi primera mentira. Convencido mi amo de que le había engañado, acercose a mí con el candil en una mano, y llena su despreciable alma de ira, y enloquecida venganza, con la otra su mano, atizome un fatáu de morráes (varias galletas, tortas, guantazos) que dieron con mi cuerpo en el suelo, y antes de que yo pudiese huir del peligro que me rodeaba, levantome del suelo con la misma mano que tan vilmente me castigara, y a la par que alumbraba mi rostro donde la abundante sangre que manaba de mi nariz lo embadurnaba, me dijo mirándome con sus ojillos de bracu (cerdo) donde la maligua ira en un brillo salvaje se enseñoreaba: ¡Ahora mismo me vas a decir hijo de perra y de republicano asesino, que el día que asesinaron a tu padre que era lo mismo que tu un embustero y un bandido, te tenían que haber envenenado a ti, para que no pudieses hacer el mismo mal que hizo tu condenado padre, vamos, dime quién fue el que disparó contra mi chivo, dímelo pronto o terminaré contigo! Y al tenor que esto me estaba diciendo, su dura mano caía una y otra vez sobre mi rostro, y fue entonces cuando aquellos hombres de entre sus manos me arrancaron, pues al no hacerlo, quizás aquella bestia humana, que había luchado en defensa de la (PAZ DE ESPAÑA) fácil me hubiera asesinado, como seguramente acostumbrado debía de estarlo, al haber practicado tal demoníaco proceder, con otros indefensos inocentes, de los miles que asesinados fueron en Nuestra Patria, por cobardes, dañinos y miserables hombres, como lo era mi despreciable amo. Fue curado con agua fresca mi amoratado y sangrante rostro por Antonón de la Cuandia, que me aconsejaba cariñosamente, les dijese lo que con el cabrón me había en la montaña sucedido, y que no tuviera ningún miedo de contar la verdad que se buscaba, pues ella misma me protegería de quien me hubiera amedrantado para que no le delatara. Cuéntanos hijo si fueron los huidos quienes al chivo le dispararon, ya que nadie más que ellos pudo hacer tal cosa, y ten presente que si no nos lo dices ahora, mañana vendrán los guardias y ya verás cómo con ellos no puedes seguir negando. Díjele a Antonón el de la Cuandia, que yo estaba dormido, y que me desperté cuando sentí al cabrón bramar desesperado al tenor que bajaba rodando por entre los peñascos, siendo aquello todo cuanto yo había visto y oído. Volvió otra vez ya más sosegado mi amo a insultarme y amenazarme, y a la postre me ordenó que abandonara su casa, pues él no fartaba bribones que lejos de cuidar su rebaño, permitían que personas tan canallas como yo lo era se lo asesinaran. Marcheme de aquella casa de noche, maltrecho mi cuerpo y deshecha de sufrimientos mi infantil alma, sin más pertrechos que los que llevaba a costillas, que eran los únicos que poseía, y que constaban de un mono de caqui hecho de la guerrera de un soldado, con más remiendinos que de plumas tiene una gallina y de todos los colores que imaginarse puede, calzado con unas alpargatas de esparto donde los calcaños se asentaban en el suelo y los dedos lo mismo hacían por no quedar de las alpargatas nada más que la parte del centro. Por primera vez desde hacía varios meses que Pelayu era o mejor dicho había sido compañero inseparable de hambres y fatigas, de juegos y caricias, de largas soledades entre ambos repartidas, por primera vez digo, mi fiel compañero ya no me seguía, me traicionaba el muy ladino por unas piltrafas que de vez en cuando aquellos hombres que carniceraban en el cabrón, le arrojaban en el empolvado suelo de la corralada, para él valía en aquellos momentos más la asquerosa pitanza, que todo el cariño que yo pudiera brindarle, ya no se recordaba el muy desagradecido de que yo repartía con él a partes iguales la escasa comida que para mi sólo me entregaba el llabascón (cerdo grande) de mi amo, en una palabra, Pelayu era un desagradecido y egoísta, propiedad que en mayor o menor cuantía, va fusionada en el instinto de todo ser mamífero de la Tierra. Llegué aquella primera noche de mi vida, que había sido maltratado, insultado, golpeado, pisoteado, arrastrado y ofendido a tan gran profundidad y altura, que dudo que a mis años en todo el mundo, a nadie le hubiera sucedido tan inhumana atrocidad, cuento yo, que hice mi entrada en la casa de mi madre, que en la sazón se encontraba trabajando en una alejada aldea, en el caserío de otra viuda que su marido había sido asesinado en el cementerio de San Salvador de Oviedo la misma noche y en el mismo paredón que fusilaran a mi padre, así pues, hallábame yo sólo en casa y eso enormemente en aquellos momentos me alegraba, pues si mi madre hubiera estado en la casa, le haría sufrir aviñonándome yo de pena, y quizás ocurriesen peores cosas, ya que mi madre era, y aun sigue siendo, y Dios me la conserve muchos años, pues fue lo mejor y lo único que he tenido en mi existencia, mujer de duro carácter, intrépida y valiente hasta no tener el más pequeño temor, de pelearse ella sólo contra todos los moradores de la aldea. ¡Cómo mi madre, nacen en un siglo pocas mujeres! Al día siguiente que era domingo, y por tener en la parroquia a que pertenecía mi aldea, un cura que para demonio había nacido, ya que el muy condenado había conseguido de las autoridades una ley, que no se quién se la había fabricado, pero el caso es que existía, y condenaba a todos los vecinos a oír la Santa Misa, y a no trabajar ni en las tierras, ni en los prados, ni en nada, bajo pena de una multa que la ley considerara justa por ser injusta. Como yo ya no tenía trabajo, pues cuidar los ganados estaba permitido, y aquel gochu de mi antiguo amo desde aquel día tendría que hacer el trabajo que como un miserable esclavo yo le hacía, me levanté tarde del único xergón de fuéa (jergón de hoja) que en la casa había, que lo había industriado de unos sacos, porque todo cuanto poseíamos que era bien poco, al terminar la guerra el honrado vencedor nos lo había robado, y no contentos con esto, todavía fusilaron a mi padre, acusándole de haber robado grandes cantidades de dinero, de haber hecho esto, lo otro, y lo demás allá, y todo porque se le querían cargar cuatro caciques, como se ha hecho en todos los lugares de mi Patria buena. Noté que me dolía el rostro y que le tenía ensangrentado, no pude mirármelo al espejo. porque éste era un lujo que en mi casa no existía, así pues, me fui hasta el río que por detrás de mi casa pasaba, y me lavé como mejor pude, secándome después a las sucias y ásperas mangas de mi mono, y sin desayunar nada, porque en la casa no habla ni la más mínima consolación de comida, me dirigí a oír la misa, ya que yo de pequeñín era muy creyente y religioso. Estando yo enredando (jugando) con algunos otros guaxinus (niños) de mi aldea, en espera que tocase la última campanada para entrar en la iglesia, vi llegar la pareja de la guardia civil y un vuelco de temor revolvió mi ánimo, que casi consiguió ordenarme que saliese corriendo, huyendo pronto de aquel nuevo peligro que me acechaba. Sin embargo no lo hice, porque o no era lo suficientemente valiente, o lo necesariamente cobarde para hacer tal cosa, lo cierto es que cesé de jugar y me quedé mirando para ellos, lleno de temor, de tristeza, de pena. Preguntaron a alguien quién era yo, uno de mis vecinos me señaló, entonces los guardias me llamaron, y yo hacia ellos avancé, cabizbajo, temeroso y desamparado, igual los niños que los vecinos me miraban sin urniar (decir) palabra, muy posible muchos de ellos, tanto fascistas como rojos, vencedores o vencidos, sintiesen una profunda pena al ver aquel niño, desventurado e inocente ruina que dejó la vil venganza de la posguerra, avanzar sin protección ni cariño de nadie hacia los guardias, al fin llegué junto a ellos y me los quedé mirando, no me gustaron sus rostros, que me parecieron dos demonios, entrambos se quedaron mirando unos momentos en silencio mi rostro, en el que se podía leer la despreciable cobardía y nefastosas intenciones, que se enraizaban en el podrido sentimiento de mi amo, pude comprobar que esbozaban una tenue sonrisa, y no pude descifrar, si era que les alegraba observar el sello del martirio anclado en mi cara, o si por todo lo contrario, me dedicaban un consuelo de lastimosa consideración. Qué enano era yo físicamente en aquella lejana y para mi inolvidable, desgraciada y maestrosa mala época, si desde mi distancia también en el momento mi señora prisionera, proyectó mi mente siempre libre, como el misterioso dios que en cada mente humana vive, cuento yo que si me observé ante toda aquella gente, asustados los unos, hartos de maltratos, satisfechos los otros, por formar parte del mando, e indiferentes los restantes por no contar nada en ningún bando, digo que si me vi tan insignificante en mayor cuantía todos cuantos me rodeaban eran, ya que ninguno de ellos optó, en defender a un niño inocente y lleno de temor, que no había cometido más delito que el matar sin querer a un chivo, que era menos cabrón que todos aquellos papalbus humanos. Uno de los guardias con el mosquetón en la mano, me acarició mi corta y jamás peinada cabellera, pues nada más que tenía dos dedos de larga, mi madre me la rapaba al cero para que los abundantes piojos en ella no sembraran la descendencia de sus miserias, y a la par que esto hacía tan despreciable celador de una ley muy poco justiciera, con palabras que pretendían ser cariñosas y amables me dijo: —Ya veo por las caricias que luces en tu rostro, que con todo merecimiento y sin ninguna duda el señor Manín te ha hecho, que eres un niño rebelde, desobediente y malo, que te niegas a decir la verdad, y por lo tanto por todos estos endemoniados pecados irás al infierno, así es, que si ahora mismo no me dices quién fue el que disparó contra el chivo de tu amo, yo también tendré que castigarte. En esto estábamos el guardia y yo rodeados por los vecinos que no decían ni pío, cuando hizo acto de presencia el señor cura, que relevando a la autoridad de su palabra no así de mi persona, me aconsejó apoyando sus frases en la Divinidad de Señor, para que les contase la verdad que me liberaría de todos mis sufrimientos. Díjele al cura lo mismo que al guardia que yo estaba dormido, y que sólo me había despertado al oír al chivo berrar a la par que bajaba por entre los peñascos rodando. La ruda mano de aquel guardia, que seguramente había sido toda su vida un rústico campesino y que la guerra le había liberado de tan honrado lugar para colocarle en el más delicado de los oficios, como es el de servir con dignidad a la Justicia, cuento yo que aquella pesada mano de aquel hombre que pensaba que las personas había que tratarlas como a las bestias con las que él hubiera vivido siempre, dejó de acariciar mi cabeza y sus dedos se aferraron como si fuesen fuertes murgazas (tenazas) a una de mis uréas (orejas), y sonriéndose como si me estuviese el muy hipócrita acariciándome, a la par que me rogaba que le contase la verdad, me apretujaba con tal fuerza, que el dolor que me inyectaba me hacía ver todas las estrellas. Creo que lo que más le molestaba aquel cobarde representante de la ley, no de la Justicia, era que yo, que la vida ya me había forjado en saber llevar el sufrimiento, ni llorara, ni gritara ni menos me quejara de nada, por eso el infame seguía despiadamente con todas sus fuerzas apretándome, aun es hoy el día, que cada vez que me recuerdo de aquel momento mi oreja se pone tan rápidamente colorada, que hasta me molesta el calor que alumbra. Así en este atroz sufrimiento yo me debatía, sin que nadie de los allí reunidos por mí intercediera, dentro del horripilante dolor que me producía aquel estrapayáu d'uréas (retorcimiento, aplastamiento de orejas), cuando llegó mi madre ante la concurrencia, pues como era domingo, bajaba la pobre de aquella aldea donde toda la semana había estado trabajando, trayendo encima de la cabeza una manieguina (cesta) llena de viandas que en el caserío le habían dado a cuenta de su esfuerzo. Cuando mi madre me vio a mí, en tal escarnecimiento, tiró la manieguca al suelo, y llena de una fuerza airada que la multiplicaba, se acercó tan randa como una centella hasta mi verdugo y arrancándole el mosquetón de un fuerte tirón de entre su mano, le pegó con él tamaño golpe encima de sus costillas, que dio con él como si se tratara de un muñeco de trapo en tierra. Antes de seguir con esta cierta historia, voy hacer un inciso, para describir muy someramente cómo era mi madre en aquella época. Era joven, aun no llegaría a los cuarenta años, y a pesar de su juventud, ya había perdido la pobrecita dentro de los mayores sufrimientos que se puedan imaginar, a dos hijos que luchaban en la guerra, a su marido que fuera fusilado y a todo cuanto poseía. Mi madre como perteneciente a la más ancestral raza astur, era rubia, con el pelo del color de la miel, o de la escanda sazonada, tan abundante lo tenía, que cuando lo llevaba suelto y se acuruxaba (agachaba) le tapaba todo su cuerpo como si lo cubriera con una preciosa manta. Sus ojos eran a veces tan azules como el transparente cielo de una mañana de primavera, y en ocasiones eran tan verdes como los mismos campos de nuestra aldea. Era tan pura y recia como la misma madre naturaleza, inamovible en sus decisiones, honrada y justiciera. Era una auténtica astur procedente de la primera raza que pobló las ubérrimas montañas de mi noble tierra, y no una mistificación como somos hoy en día más del noventa por ciento de las gentes asturianas, enraizados con todos los colonizadores de nuestra tierra. Mi madre enojada era una invencible fiera, y tranquila y serena, era tan hermosa y dulce como incomparablemente lo es mi asturiana tierra. Y ya dicho con suficiente claridad como era esta excepcional mujer, vuelvo a centrarme en el desaguisado que mi madre justicieramente preparara, con una valentía y decisión tal, que dejó a todos perplejos y anonadados, pues el guardia que en posición ridícula espanzarrado moraba en el suelo, desde tal lugar miraba con ojos desorbitados a mi madre que con el mosquetón en la mano y a la par que se lo arrojaba con fuerza y mala sangre contra su pecho le decía: ¡Yes un llimiagu, lu mesmu que toes istes xentes que conxentíen, qu'dellantri de la mesma ilexia del Faedor, y'en prexencia d'isti cura escosáu de coyones ya xusticieres razones, lú mesmu que tous vuexotrus que sois una cabaná de baldreyus, que tu que yes un cachiparru, martirizares a isti nenín pequenu, ya s'ístu faedis con miou fíu qu'entavía 'l probitín non sabe dúnde come, ¿qué faeredis con les prexones mayores? (Eres un rastrero baboso, lo mismo que todas estas gentes que te consienten, que delante de la iglesia de Dios y ante la presencia de este cura que no tiene ni cojones, ni justicieras razones, lo mismo que todos vosotros, que no sois nada más que un rebaño de cobardes, que tú que no eres nada más que un parásito martirizaras a este pequeño niño. Y si esto haceís con mi hijo, que todavía el pobrecito no sabe de dónde come, ¿qué hareis con las personas mayores...?). El otro guardia que sin lugar a dudas parecía un hombre con mejores sentimientos que el gusano que me había martirizado, intentaba sujetar a mi madre propinándole palabras que le aconsejaban que no complicara más las cosas, mientras que su repugnante compañero se levantaba del suelo, y ya con el arma entre sus manos, la enarboló por encima de su cabeza en amago de dejarla caer encima de mi madre a la sazón que con una inquina maligna y cobardosa le decía: ¡Si fuese usted un hombre, ahora mismo le partía la cabeza en dos para que al final de su existencia comprendiera usted, que el deber de todo ciudadano es respetar a la ley! A lo que mi madre le respondió de la siguiente manera: —Si you fora un home, a usté había qu'allevantalu dóu tá, p'ancuandiálu debaxu tierra, que ye 'l llugar quéi cuerresponde a la xentuza baldreyante comu ye usté. Ya tocante a la ley que reprexenta, que ye tan betchá de maldáes comu usté mesmu, pásula you ya toes les prexones decentes pente les piernes ya mexamus per echa. ¡Perque isa lley que tantu cacaréa achuquinóu ya t'achuquinandu a fatáus d'iñocentes, sin respetar nin al vietchu que t'encantu la xepoltura, nin al xoven qu'entavía non golióu 'l tafu de papalbus ya rapiegus que tienen tous los comedores que la endubiechan y'esmarachen! (Si yo fuese un hombre, a usted había que levantarle del lugar donde se encuentra para enterrarle bajo tierra, que es el sitio que le corresponde a la gentuza cobarde como lo es usted. Y tocante a la ley que tanto cacarea, que está tan rica de maldades como usted mismo, la paso yo y todas las personas decentes por entre las piernas y meamos por ella). (¡Porque esa ley que usted representa, ha asesinado y está asesinando a muchos inocentes, sin respetar ni al viejo que ya se encuentra al borde de su sepultura, ni tampoco al joven que todavía no se ha olido, el característico mal hedor que emana de los comedores, indeseables y ladrones que la han hecho, así como ustedes que atropelladamente obligan a punta de pistola y látigo a que se cumpla!). Aun puedo ver en los rostros de todas aquellas gentes que nos rodeaban, desde esta asquerosa celda donde viviendo el presente que me aprisiona en esclavo de unas injustas ordenanzas, mi mente desdoblándose en dimensiones pasadas, añora con tristezas y alegrías, las primeras alumbradoras fuentes de toda mi desgracia. Sí, veo los ojos asustados de algunos de mis convecinos, que al escuchar aquellas graves y acusadoras palabras que mi madre airada, enloquecida y por toparse en su justo desquiciada, le decía a aquel guardia que tan cobardemente la amenazaba. Sí, veo como todos ellos con tristeza pensaban, que mi madre no iba a salir de aquel asunto bien librada. Pues en aquellos tiempos por menor delito, al paredón de fusilamiento llevaban a personas más recomendadas. Vi los ojos de aquel guardia ruin y rastrero, vilos cómo se llenaban de una alegría satánica, quizás en otras ocasiones ya por él vivida, cuando a tantos inocentes martirizaba o asesinaba. Vi cómo dejó de amenazar a mi madre, cómo colgó el mosquetón de su hombro, y metiendo la mano sonriendo canallescamente en su macuto, sacó unas relucientes esposas con las que se disponía a encadenar a mi madre en el lleldar (acaecer) que le decía: —La voy a llevar a usted y a su hijo detenidos hasta el cuartelillo, y allí, le enseñaremos a usted a respetar la ley y el orden, ya verá usted cómo cuando nosotros la dejemos, no se le ocurrirá jamás ofender a la ley y al régimen, ni aun en su propio pensamiento. Y en cuanto a su cachorro, que parece ser tiene su misma casta, también le enseñaremos a decir la verdad aunque tengamos que arrancarle la lengua. Fue entonces cuando uno de los dos principales caciques de la aldea, que también ye menester que cuando encarte les diga cómo eran, le dijo al guardia con palabras amenazadoras: ¡Dexe tranquíl ista muyer ya 'l sou fíu, pos güéi mesmu vou cuntaye you 'l sou xefe la clás de guardia que ta fechu. (Deje tranquila a esta mujer y a su hijo, y hoy mismo le voy a contar a su jefe la clase de guardia que está hecho, que se ha dejado desarmar por una mujer cuando cobardemente usted martirizaba a su hijo, poco puedo poder yo si no le hago catar covixu noitre ufixu (oficio), perque nisti de guardia paeme amindi que nun ten llixa (arte, valer, etc.). La fuerza y poder que tenían aquellos desalmados caciques en aquellos tiempos de desalmados vivires, achindi mesmu xuntu lus mious güétchus (allí mismo frente a mis ojos) quedaba bien claro, porque aquel guardia aviñonáu de miéu (lleno de miedo), se justificaba rastrera y servilmente pidiéndole perdón aquel hombre que no había sido en toda su vida nada más que un verdadero canalla, per ístu miou má noxá fasta cuaxí la llocura dista maneira le falóu (por esto mi madre enojada hasta casi la locura de esta manera le habló). —Lu que me faltaba per uyír, que tena que debéi cumplíus a isti baldrayu d'achuquín, que dexóu la nuexa 'ldina xemá de güerfaninus dexamparáus de la mán del Faidor ya de lus homes. (Lo que me faltaba por escuchar, que tenga yo que deberle favores a este cobarde de asesino que dejó la aldea sembrada de huérfanos desamparados de la mano de Dios y de los hombres). ¿Nun foste tóu sou banduerru de lus enfermus el que denuncióu 'l miou home paque me l'achuquinaren na cárxel d'Uviéu? (¿No has sido tu comedor, canalla de los infiernos el que ha denunciado a mi marido para que me lo asesinasen en la cárcel de Oviedo?). ¿Ya con lus fíus de Manolón el Gocheiru...? ¿Qué foi lu que fixiste conechus baldrayán? Que yeren un par de rapazus más bonus qu'el pan d'escanda qu'enxamás fixerun mal a naide, ya cundu taben per aquíndi de millicianus, ya tóu t'encovaxabes fugáu per les branes, tóus xapiemus na cabana que t'empayaretabes, ya tantu nuexóitres perque yeras veicín comu aquechus ñocentinus rapazus qu’achuquinasti deximiémuste xempre pa que nun te prendieren. Que fatiquinus forun lus probetayus rapazus, y'anxín pagarun con las sous vides les sous fatezas, pos se te viexen deñunciáu, nistes gores tabes fechu 'n meruxéiru de merucus, xustamente lu que yes, y'echus taríen vivus al lláu de lus sous pás. (¿Y qué has hecho con los hijos del Cerdero?, que eran un par de mozos más buenos que el pan de escanda, que no han hecho más mal los pobrecitos, que cuando fueron al servicio militar por la quinta; y estuvieron por estos contornos de milicianos, mientras que tu andabas por la braña huido, y sabiendo nosotros en la cabaña donde te refugiabas, no te hemos denunciado porque eras nuestro vecino, aunque tuvieras la idea política que te diera la gana, que no debe de ser ninguna, porque te parió tu madre canalla desde la entraña, pues como te estoy diciendo, tanto aquellos grandes rapazos como nosotros, te olvidábamos siempre para que nunca te cazaran. ¡Qué tontos fueron aquellos pobres y desgraciadinos muchachos, y así pagaron con sus vidas sus tontezas, pues si te hubiesen denunciado, a estas horas, tu estarías hecho una verbena de gusanos, que ni más ni menos es lo que eres, y ellos estarían vivos al lado de sus desesperantes padres!). Todos escuchaban a mi madre silenciosos y asustados, considerando algunos con tristeza, que mi madre se había vuelto turulata (loca) para atraverse a manifestar acusadoramente ante los guardias, el cura y el pueblo, lo que todas las gentes de la aldea sabían que era cierto, pero no se detuvo mi madre en el acuse que le hacía aquel villano de todas sus bellaquerías, pues al no encontrar nadie que la importunara, siguió con su palabra y con igual fuerza mortificándole de esta manera: —E nus tiempus d'endenantes, cundu lus roxus mandaben lu mesmu que vuexotrus facedis nagora, non trañia l'esquilona de l'ilexa p'axuntanus en conceyu p'uyír la misa tres el cura, perque pieschada taba la casa del Faidor, ya con lus curas lus roxus nagua querían, peru a pesar de tar tan lexus del Faidor, a naide s'achuquinóu n'aldea, ya se morrierun un par de rapazus, fói nel frenti, peru nagora que tenemus l’ilexa 'l entestate, y'un cura que coyius de la man quiér chevanus a tóus pel atayu de non sei que Dios, ya non sei que cielu, pos con tou isti telar, entremedáu de cures, ya caciques comu lu yes tóu, de confexones, mises ya xermones, achuquinasteis n'aldea 'n poucus dies, más xentes que de mala manera, enxamás de lus xamases en Asturies murrierun. Se tóu xupiés so lladrón achuquinante, lu mesmu que toes istes xentes que m'acorrelan, lu que you tenu xufriu nes comunicaciones de la muerte que se encaldaben na cárxel d'Uvieu, dúnde 'l miéu ya 'l espavoríu facien fuercia, únde 'l fríu enxenebráu la entraña te queimaba, únde les chárimes esbocáes en el glayíu xapoixaben, atristeyáus ya dollores qu'eszarapicaben, tous lus xentíus de cuantus escuchaban. Non puéu apoixar de mious videtches, lus güeyus enfervecíus de aquechus homes, qu'agoxáes allumbraben engafuráes chárimes, con les manes tembluqueántes per el miéu, acoyendu con desesperación las rexes de fierru, que non lus dexaben en postreira vez, abrazar a la sou muyer ya lus sous fíus, qu'ameruxáus de cariñu, ya betcháus de dollor, choraben ya glayaben, xiringáus per el amore que profexaben naquel home, que yera 'l pá de lus fíus, el mantín desous quereres, y’l caidonal del sou llare. Naide algamía per mor de aqueches rexes de fierru entemedades, falagar cómu postreira despedida, a la muyer nin al home, nin lus pequeninus fíus, que güerfaninus naquecha nueche diben quedaré, perque banduerrus baldreyus lu mesmu que tóu, lus deñunciaben y'acusaben de faer fatáus de couxes, que ni nel xoñéu lus probetayus dacuandu lleldaren. Tóus nun mirabamus atristeyáus per debaxu la borrina qu'acobertoriaba lus güeyus encarnispáus pe les chárimes, ya lexus de falanus tantes couxes, nel tiempu tan escosu que nus daben, esfaíamonus en playíus choramiqueirus llastimeirus e nes fanes más mortales. Enclicáus tous per un dollor que nes entrañes esquiciáu t'esgarduñaba, tabamus fatáus de xocenes muyeres que güéi toes viudes y'esgraciaínes semos, enlloquecides y'engarrinchades a les rexes que a la llibertá ya la xusticia trincotiaben. Nagua podiamus decinus, perque la pallabra afogábase na conguetcha qu’el alma esfaída pe la tristieza sacupaba, sous penares nel gargüélu, a munchus el dollor añuedábayes el celebru con tal prietura, que esmurgazábanse col xentíu perdíu nel enllabanáu xuelu. Alcuérdume comu s’agora mesmu fora, ya xamás de lus xamases tal desxusticiáu, endiañáu, baldreyóuxu ya chuquinamientu de xentes abondes d'eches tan iñocentes comu isti rapacín, que la mesma lley qu'achuquinóu a suo padre, martirizóulu a él, ante 'l cura, que mangonéa la mitá la aldea, y'isti banduerru de cacique dumeña entrambas partes, ya tous voxoutrus qu'empaparáus per el miéu, olvidósebus defender tou lo güenu per lu que lus vuesus homes llucharun ya morrierun ¡Sin alcuerdume d'aqueches canallesques comunicaciones que se lleldaben na cárxel d'Uvieu, ya non esborraránseme de les mious vidatches metantu que la vida me acompañe! (En los tiempos ya pasados, cuando los rojos mandaban lo mismo que vosotros hacéis ahora, no tañía la campana de la iglesia, para llamarnos y rejuntarnos a todos en fraternal comunidad, para escuchar la misa detrás de un cura, porque cerrada estaba la Casa de Dios, y con los curas los rojos no querían saber nada. Pero a pesar según parecía de que se encontraban muy lejos del Hacedor, a nadie asesinaron en la aldea, y si han muerto un par de jóvenes, ha sido luchando en el frente. Sin embargo ahora, que tenemos la iglesia siempre abierta y un cura que asidos de la mano, quiere llevarnos a todos por el camino más corto para alcanzar, no sé a qué dios, ni tampoco a qué cielo, pues con todos estos sucederes que ahora están pasando, entretejidos por los curas, y por caciques como lo eres tú, de confesiones, misas y sermones, habéis asesinado en la aldea en pocos días, más gentes que de mala manera, jamás de los jamases no contando estos tiempos, en todo Asturias han muerto. Si tu supieras so ladrón y asesino, lo mismo que todas estas gentes que nos rodean, lo que yo he sufrido en las famosas comunicaciones de la muerte que se hacían en la cárcel de Oviedo, donde el miedo y el pavor, hacían fuerza, donde el helado frío que el temor producía, al mismo tiempo las entrañas te quemaba, donde las lágrimas deslocadas en gritos lastimeros se posaban, haciendo tristezas y dolores tan inmensos, que despedazaban todos los sentidos de cuantos escuchaban. No puedo apear de mi cerebro los ojos enardecidos de aquellos hombres, que a cestadas alumbraban envenenadoras lágrimas, y con sus manos temblorosas por el miedo, cogían con desesperación las rejas de hierro, que les prohibían por última vez, abrazar a sus mujeres e hijos, que llenos de cariño y ricos de dolor, lloraban y gritaban desesperadamente, movidos por el amor que profesaban a aquel hombre, que era el padre de los hijos que quedarían ya para siempre desamparados, el amante esposo de sus quereres, y el fuerte guía de sus lares. Nadie alcanzaba por la causa de aquellas rejas de hierro fuertemente entretejidas, halagar como última despedida, a la mujer ni al hombre, ni a los amados y pequeños hijos, que huerfanitos aquella noche si iban a quedar, porque indeseables cobardes lo mismo que tu eres, les habían denunciado y acusado, de haber hecho muchas y malas cosas, que ni en el sueño los pobrecitos, jamás ni habían pensado. Todos nos mirábamos entristecidos, por debajo de la niebla que nublaba los ojos enrojecidos por las lágrimas, y lejos de hablar de tantas cosas en el tiempo tan corto que nos daban, nos deshacíamos en lamentos lastimosos, que nos precipitaban en los abismos más mortales. Agachados todos por un dolor que en nuestras entrañas enloquecido sin piedad las arañaba, estábamos en aquella triste ocasión, muchas jóvenes mujeres que hoy todas viudas y desgraciadas somos, enloquecidas y agarradas con desespero a aquellas rejas, que a la Libertad y a la Justicia pisoteaban. Nada podíamos decirnos, porque las palabras ahogábanse en la garganta, que el alma deshecha por la tristeza, vertía en ella sus penares. A muchos el dolor les aprisionaba el cerebro con tal fuerza, que se desvanecían privados del sentido entre las losas que poblaban el suelo. Recuerdo como si ahora mismo estuviese sucediendo, y nunca jamás, tal injusticia, endiablada cobardía, y canallesco asesinamiento de gentes, muchas de ellas tan inocentes como este pequeño, que la misma ley que asesinó a su padre, le está martirizando ahora, precisamente ante la presencia del cura, que es el dueño de la mitad de la aldea, y de este indeseable de cacique, que domina entrambas partes, y de todos vosotros que llenos y dominados por el miedo, os olvidasteis de defender todo lo bueno y hermoso, por lo que vuestros hombres lucharon y murieron). (¡Sí recuerdo aquellas canallescas comunicaciones que se hacían en la cárcel de Oviedo, y que ya nunca podrán borrarse de mis sienes, mientras que la vida me acompañe!). Recuerdo perfectamente cómo todas aquellas gentes escuchaban a mi madre entre asombrados, y compasivos, entre temerosos avergonzados y ofendidos, y quizás hubiesen escuchado muchas más injusticias que habían hecho no los caballeros y valientes soldados, que denodadamente lucharon hasta conseguir la victoria, ni tampoco las juventudes que militaban en el partido triunfador, sino las gentes maduras, caciques que habían conservado la vida en entrambos bandos, que llenas de un odio vengativo y endiablado, habían hecho ellas más muertes criminales en la paz de la posguerra que todos los leales luchadores de enemigos bandos. Digo yo que mi madre con su cordura de mente les hubiese seguido acusando, si el cura, muy oportuno y diplomático, como son todos los religiosos de carrera larga, no se ausentara sin decir palabra, y ordenara al sacristán que tocase la última campanada, para entrar a la iglesia con el fin de escuchar la misa. Y ahora diré, que mal dicho está que yo diga que el sacristán tocase la campana, porque no había tal campana, ni en la iglesia de mi aldea ni en ninguna otra en todo el valle, ya que los rojos, se las habían llevado todas, no sé con qué fin ni propósito, como tampoco puedo comprender porque quemaban los santos que jamás les harían ningún daño, y dejaban con vida a indeseables como los caciques asesinos de mi aldea. Lo cierto es, que como campana de la vieja iglesia de mi aldea, había un trozo de raíl colgado del pórtico con una alambre, donde aporreaba el sacristán, con un martillo medio deshecho de los de cabruñar la guadaña. Nada más que el toque comenzó hacerse sentir, fueron las gentes desfilando tras la llamada de la postrera campanada, sin que nadie se osara replicarle a mi madre ni tan sola una palabra, bien fuese de desagrado o de conformidad con cuanto había enardecidamente manifestado. Todos se adentraron en la casa del Señor donde yo creo, que si el Nazareno pudiese apoixase (apearse) de la Cruz, no dudo que a todos ellos una tocata de barganazus les esfargayara. (Paliza de palos que en ellos prodigara). Dejó mi madre de reñir a voz en grito, pero siguió haciéndolo muy quedadamente, a la par que con gran remango recogía su cesta, que colocándola esta vez debajo el brazo, nos encaminamos para nuestro lar, mientras que aquellas gentes, culpables unas e inocentes las otras, le rogaban a Dios, los unos por sus pecados monstruosos ya cometidos, que en El no habían pensado cuando los ordenaban, los otros, quizás le pidieran paz y prosperidad para ellos, sus cosechas y ganados, pero Dios no escucharía ni menos ayudaría, ni al pecador tal vez arrepentido, ni al inocente libre de pecado, y lo sé por propia experiencia, porque yo, tantas veces le he llamado, suplicado y rogado, siempre a cuestas con el temor, la miseria y el desprecio que el mundo en mi había sembrado, y jamás El se dignó ni tan siquiera escucharme, porque si me hubiese escuchado, y no remediara con prontitud ni nefastoso sufrimiento, yo diría ya sin el menor equívoco, que el Dios que todos tememos y adoramos, no es nada más que un diablo. Y esto sin lugar a dudas es así, porque Nuestro Señor está harto de nosotros hasta la misma coronilla, y por eso pensó ya en inmemoriales tiempos, que o liquidarnos a todos, y olvidarse sin pena y con prontitud del mal invento que había industriado, o dejarnos vivir a nuestro aire, sin preocuparse ya para nada de nuestros haceres, hasta que la muerte nos lleve a su presencia. Caminaba yo detrás de mi madre, sujetándome con la mano mi dolorosa y sangrante oreja, que más doloroso sufrimiento me había reportado, cuando aquel imbécil y canalla de guardia me la había retorcido, que si me hubiesen molido todo mi cuerpo a palos. Llegamos a la postre a nuestra humilde casa, y siempre sin parar de reñir mi madre, de maldecir y de amenazar, estongóu 'l llar (limpió la cocina) de añejas cenizas, y con la rapidez con que ella solía hacer las cosas, tizóu ‘l fuéu (prendió el fuego) y después, puso un cazo lleno de agua con sal y unas hierbas (que ahora no sé cómo se llaman, pero que son muy buenas para las heridas) a hervir, y mientras que hervía, s'encaldóu nel trabayu de pulgar patacas (se hizo en el trabajo de mondar patatas), de las que había traído de la aldea de donde venía. Cuando el agua estuvo en su punto, que fue en el momento que ella terminara de aliñar las patatas ya listas para ser fritas, se dispuso mi madre a curarme, y al tenor que lo estaba haciendo, y viendo yo en su rostro retratado el cariñoso sufrimiento que por mí sentía, ella como siempre intentando disimular toda emoción, me preguntó dando muestras de un enfado cariñoso, ¿que qué era lo que había sucedido, o en qué líos me había yo alojado, para que los guardias me hubiesen puesto el rostro como un Ecce Homo? —Díjele a mi madre que el guardia no me había hecho nada más que estrapayáu l'uréa (deshecho la oreja), y que las otras heridas me las proporcionara el amo Manín, por las causas del condenado cabrón que ustedes ya saben. —Vi cómo las recias manos de mi madre temblaban al tenor que a mis heridas con aquella agua milagrosa me lavaba, sentí cómo su voz enardecida juraba y perjuraba contra aquel Manín de los infiernos, al cual ella decía, le iba a colgar la foiz (hoz) del pescuezo. Dio por terminada mi cura y en instantes me preparó la comida, que consistía en un buen cazo de patatas fritas con grasa de tocino, un gran cantezu (pedazo) de pan de escanda, y un escudiecháu de lleiche con borona (taza de leche con pan de maíz), y ya fartuquín fasta ‘l rutiar (harto hasta el eructo), preguntele que si podía ir a dar una vuelta por la aldea, a lo que ella me respondió afirmativamente, recordándome con amenazas, el que non m'engarricra con lus oitres rapacinus. (Que no me pelease con los otros niños). Cuando me dirigía al lugar donde todos los chicos por costumbre teníamos de reunirnos para enredar (jugar), en una de las callejas de mi aldea, me topé con Pelayu, que seguramente habría abandonado a su amo en el monte, por el extraño de no verme a mi como sucedía siempre. ¿Porque qué animal o persona con sentimientos nobles y cariñosos, podría vivir en la soledad del monte en la compañía de una repugnante bestia, como lo era Manín nuestro amo...? Viome primero Pelayu que yo a él le avistara, y casi estoy por asegurar, que me había olfateado antes de que yo desembocara en la calleja, donde él buscándose la vida por todos los rincones husmeaba. Porque yo jamás había visto a Manín, darle al pobre de Pelayu de comer nada, ya que Manín solía decir dándoselas siempre de razonero eficiente, que el perro no se le podía dar la esllaba óu llabaza de fregar lus cacíus (las aguas sucias residuos de lavar los cacharros de la cocina) porque estaban los bracus na cobil urniándu per llapalas (cerdos en el cubil gruñendo por tomarlas), que al perro lo único que se le podía dar, era aquello que no tuviese aprovechamiento para nada, como les llixes de les vaques cundu betchaban, de las uvées ya les cabras, óu cuallesquier oitra molicie que paque nún fediera menester yera encuandiála (como las libraduras de las vacas, de las ovejas y las cabras cuando parían, o cualquier otra porquería que para que no oliese mal, fuera necesario enterrarla). Vino Pelayu hacia mí envuelta su alma perruna por una gozasa alegría, pero me di cuenta con pena profunda, que no hacía tal acercamiento dentro del desenfado y gracial camaradería que en todas las ocasiones él conmigo usara, pues por primera vez mi buen Pelayu, para acercarse a mí, rastreramente se arrastraba, no era por el miedo de que yo le apaleara, ya que jamás ni de palabra le había ofendido, era sin duda porque se sentía muy avergonzado de haberme abandonado la pasada noche, cuando tan triste y solo me encontraba, y quizás más le necesitara. ¡Pobre Pelayu! ¡Qué alma más humana tenía, y a cuántos humanos, el alma de los rabiosos perros les dirigía! Me agabuxé (agaché) a su lado, envuelto yo por una sana, jovial, y angelical alegría, le besé su rostro varias veces entusiasmado, y acaricié con gozo su fino y sedoso cuerpo, y olvidándonos entrambos él de su cobardía y yo del rencor que pudiera por su gesto guardarle, nos fusionamos en un abrazo risueño y cariñoso, donde él dando pequeños ladridos por los que manifestaba su alegría y pena, me lamía una y mil veces las heridas que adornaban mis mexietchas (mejillas), y quizás se estuviese jurando, que aunque le costase la vida, nunca de mi lado se alejaría. Toda aquella tarde, estuve jugando al «llanque» y a la «palombietcha» con el único amigo de verdad que en la aldea tenía que se llamaba Muel. Pobre amigo mío, murió cuando apenas tenía veintiocho años, reventado por el más duro y esclavizante trabajo, que desde su niñez y en mi compañía, fustigados por el hambre y la necesidad, entrambos y dos a las severas órdenes de su padre, como serradores en casi todos los montes de mi Asturias, habíamos llevado a cabo, al final, su cuerpo ya deshecho, explotado y gastado, fue consumiéndose en la triste soledad del sanatorio del Naranco, donde murió devorado por una tisis galopante. Tenía Muel dos o tres años más que yo, y sin embargo éramos los dos de la misma estatura, y empezamos a serrar madera manualmente los dos en el mismo día, teniendo yo en la sazón, tan sólo trece años, fue nuestro maestro su propio padre, y nos trataba como nadie se puede imaginar, ya que no había día, que no nos untara ‘l focicu (nos azotaba) por lo menos un par de veces. No es que aquel hombre y excepcional trabajador fuese malo, no nada de eso, es que el pobre precisaba por fuerza mayor, para poder desarrollar el duro trabajo del serrador, que nosotros hiciésemos el trabajo de hombres y no éramos nada más que dos niños. Digo yo que aquella tarde, le conté a mi amigo Muel, como había encontrado en la montaña la cueva de las armas, y así hablando de nuestros proyectos, acordamos que al día siguiente subiríamos hasta ella, para jugar hasta cansarnos con aquellos juguetes de verdad. Así es que a la oscurecida retornamos cada uno para su casa, saboreando por adelantado lo felices que al día siguiente habíamos de ser. Caminaba en pos de mí, tan contento y satisfecho como siempre mi buen Pelayu, sin preocuparse para nada de que él, era un esclavo de Manín, y no un ser libre que pudiese hacer lo que más le conviniese, pero al llegar a la esplanada donde asentada estaba la bolera, lugar clave donde se reunían todos los vecinos de la aldea, después que concluían sus trabajos, bien fuese para charlas y cambiar impresiones, o para jugar unas partidas a los bolos, como cuento, allí estaba Manín, en diálogo con unos vecinos, ya de retirada para su casa después de haber encerrado las cabras, cuando vio a su desleal Pelayu, que muy contento y moviendo con gran felicidad su rabo, me acompañaba a mí, como si yo fuese en vez de él su amo, dejó a su contertulio con la palabra en la boca, y cambiando su pacífica charla por la riña loca, embistiome a mi con ofensiva y pecaminosa palabra, al mismo tiempo que con la vara que portaba en su mano, descargó sobre el confiado Pelayu tal varazo, que a quedarse el pobre tan sólo un segundo condoliéndose del acuciante dolor que en su cuerpo se anidaba, seguramente que hubiese llevado sobrada ración de varazos, que fácil la dejarían sin vida in situ. Pero no hizo tal cosa mi buen Pelayu, sino que salió huyendo como alma que se lleva el diablo, lanzando en el aire ladridos, que yo creo que no eran por el profundo sufrir que le proporcionara el castigo, sino que en su lenguaje, seguramente maldeciría aquella bestia con figura humana, que era capaz de azotar despiadadamente a un inocente niño, o de asesinarle a él mismo, que no se encontraba con más culpa, que de despreciar a su amo, por canalla y miserable. Y lo propio que Pelayu hizo, no lo dejé yo para más pensado, y a la vez que me perdía en la carrera, huyendo de aquel reptil repugnante y asqueroso, recuerdo que con rabia enloquecida yo le dije: ¡Fíu de put, baldreyu, llimiagu! (Hijo de puta, cobarde, rastrero, baboso..., etc., etc.). Pero miren ustedes por donde, estaba mi madre allí cerca en casa de una vecina hablando de sus cosas tranquilamente, cuando al sentir al Manín que me ofendía, al perro ladrar por la caricia que había recibido, y a mi insultándole poniéndole como un pingayu (de lo peor), salió mi madre de casa de su vecina, con todos sus muchos ánimos aviesporáus (envenenados, aguijoniantes), y cogiendo un palo que allí a mano había, bien seco y sudado, porque hiciera su servicio sirviéndole de mango a una fexoria (azada), se dirigió con extrema rapidez y silenciosamente al lugar donde Manín estaba, y sin decirle ni una sola palabra, empezó a darle palos con aquel formidable mango, que la suerte a Manín le cupió de que nuestros vecinos la detuvieran, porque sino, creo que le hubiese matado. «LA MULTA O EL REFORMATORIO» Al día siguiente, mi amigo Muel, yo y Pelayu, subíamos alegremente hacia la montaña, con locas ansias de llegar pronto a la cueva, con el infantil y firme deseo, de jugar hasta saciarnos con aquellas armas, recuerdo a mi querido amigo, futuro candidato al igual que yo, a la penosa esclavitud que como serradores nos aguardaba, la veo con su sana sonrisa, pintada en sus pequeños y vivarachos ojillos azules, acariciar una y otra vez, con una alegría inmensa aquellas armas, no existía para nosotros en el mundo, en aquellos felices momentos, nada que pudiésemos apreciar tanto, como aquellos mortíferos juguetes, de los que en la sazón, éramos los únicos señores y dueños, nos hallábamos fuera de la cueva, enredando cada uno con su escopeta, y una canana repleta de cartuchos colgada del hombro a la bandolera, Pelayu, desentendiéndose de nosotros mitigaba su hambre cazando grillos y mariposas, o cualquier otro insecto que plugiérale y fuérale rentable para entretener su enflaquecido estómago. Después de cansarnos de hacer la instrucción marcando el paso con la escopeta al hombro, emulando a los soldados cuando hacían prácticas en nuestra aldea, yo le dije a mi amigo señalándole el lugar, que desde aquel mismo sitio, yo había tumbado de dos certeros disparos al cabrón de mi amo. Muel, sacando dos cartuchos de la canana y metiéndolos dentro de la recámara de su escopeta, me dijo que él también pudiera haberlo hecho, y para asegurármelo de que no marraría el tiro, me señaló una piedra rojiza que había muy cerca de donde muriera el chivo, y a la par que se ponía la escopeta en el hombro para materializar lo que había asegurado, me decía ilusionado: —¡Fíxate Xulín!, ya veras cómu la desfaigu nun fatáu de cachiquinus—. (—¡Fíjate Julín!, ya verás como la deshago en mil pedazos—). El doble disparo retumbó dentro del natural silencio de la montaña, como si se tratase de un ruidoso trueno de las tormentas de los veranos, las águilas y los cuervos, así como todos los pájaros y animales que moraban por aquellos aledaños, moviéronse de sus lugares, graznando las aves al levantar el vuelo, y quizás las alimañas agudizasen al oído para saber el peligro que pudiese traerles aquel espanto. Hasta Pelayu dejó su caza insectívora para ladrar desaforado, como si presintiera que otro cabrón había sido abatido, que le haría de nuevo volver a hartarse, o tal vez nos estuviese reprimiendo, queriendo con su lenguaje decirnos, que aquella xuxeante folixa (crecido ruido, alegría, juerga, etc., etc.) que tan amanicomiadamente entamábamos (enloquecido ruido que hacíamos) no iba a reportarnos buenos resultados. Lo cierto fue que mi querido amigo Muel, no atinó a deshacer aquella rojiza piedra contra la que había disparado, y yo alegrándome por su fracaso, cargué con rapidez mi escopeta, me la puse en el hombro, y disparé contra aquel blanco otros dos disparos, tampoco pude yo hacer puntería, y él mofándose de mí, cargó de nuevo su escopeta con notoria alegría, a la vez que me aseguraba que de aquella no fallaría, volvía a disparar sin importarle para nada el tremendo culatazo que nos solían dar aquellos guerreros artefactos. Y así, una y otra vez, atenazados por un gozo y felicidad que nunca con tanta fuerza a nuestros juveniles espíritus había con entera libertad creado, disparábamos con alegría ilusionada contra aquel aproxetáu cuctu (enrojecida piedra), creyéndonos guerreros invencibles, o cazadores afamados. Muy posible yo me creyera un jefe poderoso, justiciero y honrado, que cada disparo que hacía, l'eszarapaba les vidatches d'uno de lus baldreyus homes, que habíen achuquináu ‘l miou padre. (Le deshacía las sienes de algunos de los cobardes hombres que habían asesinado a mi padre). Lo cierto fue, que tras de quemar veintitantos cartuchos cada uno, la piedra seguía en su sitio, y nosotros un poco desilusionados, hicimos un pequeño descanso, en el que acordamos cambiar de blanco. Disponíamos de nuevo hacer más atinadas prácticas sobre el rugoso y fuerte tronco de una encina, cuando Pelayu salió de junto nosotros y con apremiante prisa ladrando, contra un intruso que nos visitaba, guiado al parecer por el atronador ruido, que con nuestros alegrativos disparos formábamos. Era nuestro mal recibido visitador un rapazacu (mozalbete) que andaba por aquellos montes a la caza de la perdiz, que había endemasía nutridos bandos, que bajaban a veces hasta los sembrados d'arbeyinus y'oitres semáus (de guisante y otros sembrados) más alejados de la aldea, y ni el gran espantapáxaru tenía llixa de xebrayus (espantapájaros tenía fuerza para espantarlos). Jerónimo se llamaba aquel jovenzuelo indeseable, que había heredado de su padre toda la cobardía y males tales, que muchas gentes de mis lugares, le estarían rabiosa y odiativa, despreciable y asquerosamente maldiciendo, hasta que el Hacedor les llevara de este mundo tan poco lleno de humanidades. Era hijo de este sujeto tan maldecido, cacique de mi aldea con vuelos tales, que no del todo satisfecho con enviar para el otro barrio algunos de sus inocentes convecinos, en el acaecer se dedicaba, a que a sus vecinos la ley, que había, muy moldeable para dar por buenas todas las denuncias avaladas por caciques facciosos como él, se ensañara con crecidas multas, que al no tener dinero la gente aldeana para satisfacerlas, tenían que vender parte de sus ganados, y sabedores los tratantes por ser lobos de la misma camada aunque con diferente collor (color), que los campesinos tenían que vender sus reses con abonda priexa (mucha prisa) para satisfacer aquellas multas antes que se enrodietcharen (enredaran) peores males, pues como cuento, aquellas aves de rapiña de tratantes, se unían todos de tal manera, que lograban desbaratar los mercados hasta tal punto, que más que comprar, lo que hacían, era robar dentro de la ley a los aflijidos y siempre maltratados campesinos. Al quedarse los desdichados aldeanos sin sus ganados, por la causa de aquellas multas, que la verdad era nadie sabía que era lo que castigaban, aquellas asesinantes multas que la ley les inxertaba (injertaba), que les hacía dentro del acuciante temor que en aquel lleldar (ácaecer) era aterrante, deshacerse de sus ganados para pagar tan diabólicas y desnaturalizantes sanciones. Y como los campesinos, por lo menos en todas las embrujadoras aldeas de mi melgueira tierrina (dulce tierra), y me supongo que tal sucederá en todas las aldeyuelas del mundo, sin ganados de tiro no pueden trabajar sus erus (tierras), tenían que por fuerza mayor, agenciárselo aunque fuese dentro de las más viles condiciones, y así, el canalla de cacique de mi aldea, daba vacas, yegüas, cabras, y ovejas a la comuña (condición) que tan sólo el agobio de la desesperante necesidad hacíales aceptar, con lo que se condenaban a ser esclavos de un ganado que no era de ellos, siendo en la mayor parte de las ocasiones las ganancias completamente nulas, pues si una res se moría, se despeñaba, la mataban los lobos o la devoraba el oso, no la perdía el dueño, sino el comuñero, y así, de esta miserable forma, este canalla de cacique, explotaba vilmente a muchos campesinos que por imperativa necesidad, eran comuñeros de este indeseable asesino, que no había hecho la guerra en las trincheras, porque su cobardía era tan grande, que le había obligado a pasar toda la contienda escondido en los montes, y ahora que la guerra ya terminara, era cuando él verdaderamente la hacía, en la entristecida y enlutada paz que poseían las gentes de mis aldeas. ¿Cuántos despreciables seres como este nefasto individuo había en mi Patria... ? ¡¡Yo creo que honradamente debemos todos de reconocer, que había un par de ellos en cada aldea, y en las villas y ciudades me supongo que morarían muchos más!! Cuento que llegó el Jerónimo con su escopeta al hombro acompañado de su perro perdiguero ante la nuestra presencia, y ufanándose altaneramente quizás pensando que nos iba a hacer, lo que le diera la gana, nos dijo con apariencia muy enojada, al mismo tiempo que nos ofendía con sus palabras: ¡Haber decirme pronto, ¿dónde habéis robado estas escopetas?, si no queréis que vos falague ‘l llombu con ista bardiaca! (que nos moliera a palos todo el cuerpo con una vara que portába en sus manos). No despegó sus labios en el momento mi amigo Muel, porque el padre de aquel llabasquín (cerdo pequeño) era el dueño de los ganados de su casa, y por aquello de que el amo siempre, sin la razón con la ganancia anda, no le refutó pequeña palabra. Pero yo que ya me había creído que aquel babayu de guaxón (farolero, fantasma de mozalbete) se iba apoderar de mis armas, las que yo creía que eran de mi entera propiedad, le dije sin miedo y desafiantemente, que aquellas escopetas eran mías, y que ni él ni nadie sería capaz de quitármelas. Entonces Jerónimo mirándome acusadoramente me replicó seguidamente con estas palabras que me condenaban: ¡Entonces... tu fuiste el que mató antes de ayer al chivo de Manín? ¡Si yo fui!, le dije envalentonado y poseído de una airada rabia, a la vez que le encañonaba con la escopeta y amenazándole firmemente le aconsejaba: ¡Fáinus el favore de dexanus nel nuexu antroxu, ya colar pel mesmu xeitu per únde sen chamate 'llegasti, se nun quiés que faiga nel tou ventrón, el mesmu buracu quei fexe nus fégadus del cabrón de Manín! (¡Haznos el favor de dejarnos con nuestra alegría, y márchate por el mismo sitio, por donde sin llamarte has llegado, si no quieres que haga en tu barriga, un orificio parecido, al que le hice en los hígados del cabrón de Manín!). —Y fue entonces cuando Muel valientemente apoyándome con su amenazante escopeta y con sus advertientes palabras le dijo: ¡Mira Jerónimo, no tiene nada que ver que mi padre se arrastre frente a vosotros, por el miedo de que le quitéis el ganado, pero yo ahora no soy mi padre, y si no sales en el momento corriendo como una exhalación (centella, rápido), me parece a mí, que te vamos a coser a perdigonazos! Justificándose Jerónimo con el atropello que en el miedo se cosecha, dio media vuelta y casi a las carreras, tomó las de villadiego, a la par que se alejaba murmurando no se qué amenazas. Su perro, quedose unos instantes olisqueándose con Pelayu, al que yo achuché (azuzé), y Pelayu que para engarradiercharse (pelearse) era una ardorosa fiera, saltó como un león, atacando con un furor endemoniado al fino can perdigonero, y si no es por Muel, me parece que allí en el mismo lugar que había muerto el chivo, Pelayu hubiera despachado, aquel hermoso, cariñoso e inocente perro. Quedámonos muy satisfechos y gozosos, a la par que en nuestros espíritus, navegaba el orgullo perfumándose con la vanidad Humana, y todo, por haber acoyanáu ya féchule moscar ameruxáu de miéu (acojonado y haberle hecho huir, lleno de miedo) al hijo de uno de los amos de la aldea, que en un principio se había creído, que le sería sencillo hacer con nosotros cuanto le viniese en gana. Durante algún tiempo, estuvimos llindiándu (vigilando, cuidando) a Jerónimo por ver el camino que se tomaba, pues teníamos el temor que se ocultara para después sorprendernos, pero no fue así, y al final muy contentos ya le vimos corriendo que se las pelaba en compañía de su perro, desembocando en el pedregoso camino que le conducía a la aldea. Sabiéndonos libres del temor del adefesio de Jerónimo, y olvidándonos en el mismo instante de cuanto con él nos había acontecido, volvimos a nuestro peligroso juego, de disparar las escopetas contra diferentes blancos, y así, hablando de nuestras cosas con satisfacción que nos embargaba dentro de una felicidad pasajera, deslizábase el tiempo sin enterarnos, hasta que a la postre, dimos fin a todos los cartuchos que teníamos, y fue entonces, cuando decidimos esconder las armas en la cueva, y con los hombros doloridos por las sacudidas que nos propinaban las escopetas por los disparos, disponíamosnos muy contentos en el regreso para nuestras casas, y para simular que veníamos de la leña, agenciámosnos unos tochacus de pochiscus (leños de encina) y poniéndonoslos al hombro, bajamos corriendo por entre los vericuetos y las serpenteantes sendas, hasta llegar al camino real que nos conduciría a la aldea. El ubérrimo valle de alegría alborazada, que poblaba por entero nuestros espíritus, viose en unos segundos nublado y con rapidez cubierto, por un zozobrante y temeroso manto, nacido del retrato que nuestros ojos hicieran, cuando a la entrada de la aldea, justamente en el mismo lugar donde por costumbre, mi amo solía esperarme para xebrar (apartar) sus cabras, estaban aguardándonos los guardias, en la alegre compañía de Jerónimo, que poseyendo las mismas indeseables zunas (costumbres) que su padre, no había perdido ningún tiempo en ir hasta el cuartelillo para delatarnos. Yo tentado estuve cuando me percaté que eran los mismos guardias que el día anterior me habían cobardosamente martirizado, de tirar los garbetus (leños) que llevaba en el hombro, y salir corriendo para huir de aquel verdugo que sonriéndose ladinamente, quizás estuviese pensando su enrevesada y nefastosamente, el volver a esforgayame (arrancarme, estriparme, deshacerme) la única oreja que me quedaba sana. Sin embargo, logré dominar el miedo, y dejando a Muel que abriera la marcha, llegamos a la postre ante la presencia de ellos, y aquel canalla de guardia, no se dirigió a Muel a pesar que unos metros delante de mí iba, sino que vino sonriendo malignamente hacia mí, con las mismas asesinas intenciones que el hambriento lobo lleva, cuando para satisfacer sus ansias del espíritu y la carne, sin el menor miedo se lanza, sobre el inocente corderillo que no tiene a nadie que le defienda. Antes de dirigirme la palabra, aquel demonio con tricornio, que a fe mía desprestigiaban, porque hermosa para el pueblo es la esclava de la Justicia, cuando todas sus obligaciones y credos justamente da cumplidas. Digo yo, que lo primero que hizo fue cogerme mi oreja sana, apretarme un poco para ponerme en atención, y luego mirándome altanera y sonrientemente me dijo: ¡Ahora ya no me negarás de que no has sido tu quien disparó sobre el cabrón de tu amo, y me supongo que también me dirás, dónde has conseguido las armas, maldito pilluelo, hijo de una bruja y de un rojo republicano, o comunista sin entrañas! Tiré los tochucus (leños secos) al suelo apremiado por el dolor que de rabia me desencaldaba (deshacía), con tan mala fortuna que por mí no había sido pensada, que diéronle en las piernas de aquella fiera uniformada, y gran dolor en él tuvo que lleldarse (hacerse), porque dejó de esfarugarme (deshacerme la oreja), para acariciar con gestos de dolor la caña de una de sus piernas, al mismo tiempo que yo hacía lo propio con mi oreja, que ya colorada como una guinda, me resquemaba como si estuviese ardiendo. Mirome con ojos extraviados por la rabia que le enloquecía, y siendo mayor la fuerza de su cobardosa entraña ya en poder de las iras que lo movilizaban, que el dolor que su cuerpo sentía, soltome de revés dos guantazos, que dieron conmigo en tierra, con el rostro manando abundante sangre. Fácil siguiese abofeteándome, pues ya estaba enclicándose (agachándose) para hacer conmigo vayan ustedes saber qué, cuando intercedió su compañero que asiéndole por un hombro, con desprecio y enfado le dijo: ¡Lo que terminas de hacer con este pequeño es una canallada, y como otra vez intentes tocarle del pelo la ropa, te las vas a entender conmigo! ¡¡Estoy harto de tus abusos, y de tus odios y desprecios por todas las gentes desgraciadas!! Ayudome aquel buen guardia a levantarme, y después con su propio pañuelo limpiábame el rostro de sangre, y al parojo que esto hacía cariñosamente me decía: ¡Te juro que nadie te volverá a martirizar más pequeño, y ahora si tu quieres, y que conste que ni te ordeno ni te obligo a contarnos nada, dinos de una vez dónde están esas malditas armas que tanto doloroso daño te han originado! Dime cuenta pronto que de seguir negando no sacaría en limpio nada, ya que el baldroyán (cobarde) de Jerónimo había descubierto ya todo, y a poco listos que fuesen, nada más que les conduciese al lugar donde nos había sorprendido, darían pronto con la cueva, donde se ocultaban las armas. Así que acompañado de Muel y de Pelayu, y seguido de cerca por los dos guardias y el delator de Jerónimo, guielos a paso rápido por entre las vegetativas y pedregosas sendas que serpenteaban por casi inaccesibles lugares, pronto me alegré al comprobar cómo aquel despreciable guardia que tan sañudamente me había martirizado, abarquinaba (respiraba) con penoso trabajo, al mismo tiempo que se deshacía en copiosos sudores el condenado, lo mismo que la manteca fresca expuesta al sol en el verano. Al observar el penoso esfuerzo que aquel guardia repugnante y gordo, imbécil y malvado, tenía que realizar para seguirnos, apreté más aun el paso, que casi se convirtió en carrera y que sólo Muel y Pelayu pudieron aguantarme alejándanos en cuestión de segundos un largo trecho de nuestros enemigos, que en el lleldar (acontecer), ya se habían detenido para hacer acopio de energías unos momentos. Aproximadamente aun no habíamos caminado ni una décima parte del trayecto que nos separaba de la cueva, y ya el llimiagu (baboso) de aquel guardia, se encontraba casi d'afechu despaxaretáu (deshecho), seguramente que antes de llegar al final, en la mente de aquel fucheiru (estercolero) humano, se dibujaría el ruin pensamiento, de maldecir a la ley que como enyordiáu pioyu (sucio piojo) servía, al cachiparru (parásito) que me había delatado, y a mí, por no haber seguido negando. Muel y yo con satisfacción nos reíamos de aquellas gentes, que en nuestras infantiles y sin cultivar mentes, habíamos retratado como personas que tenían menos llixa (fuerza, arte, valer, etc.) que un mure entre las zarpas de un gato. Estaríamos como a la mitad de la andadura, cuando la distancia que nos separaba ya era enorme, y a pesar que de continuo nos ordenaban que no corriésemos tanto y que procuráramos ir siempre a su lado, la verdad es, que ya les habíamos perdido todo miedo y que no les hacíamos el menor caso. Fue entonces cuando se me ocurrió la idea de decirle a mi amigo Muel, que cuando llegásemos al potchisquéiru (encinal), yo me adelantaría corriendo con todas mis fuerzas, para volver aquel mismo lugar antes que ellos lo hicieran, pero después de haber ya ido a la cueva, para poder esconder para nosotros, dos pistolinas muy atongadetas (bonitas, curiosas), que era una pena que se llevaran los guardias, y que nosotros podíamos esconder en cualquier lado. Y así lo hice, y logré regresar, mucho antes de que ellos, llegaran escadriláus (derrengados), claro que descontando a Jerónimo, porque éste andaba tanto como con la lengua si quisiera andarlo. El caso fue que los guardias aquel día se llevaron las armas, y a los cinco o seis días, regresaron a la aldea preguntando por mi madre y el padre de Muel, para llevarles hasta el cuartelillo, con el fin de no sé qué preguntarles o darles. Cuando mi madre en compañía del padre de Muel regresaron del cuartel, estábamos nosotros xugaretiándu (jugando) debajo del ñoceón (nogal grande) que había a la entrada de la aldea, que tanto como tenía de frondoso y grande, eran de pequeñas, escasas e insípidas sus nueces. De donde viene un adagio asturiano que dice: ¡Mucher grandie ande óu non ande, peru tantu s'espatuxa, comu senún lu fixera, en dalgún lláu fae bona atongadura! (Mujer grande, ande, o no ande, pero tanto si camina, como si no lo hace, por grande en todos los lugares estorba). «Claro que se me olvidó decir, que menos en el catre, para añuedar el cibietchu cundu nun hay oitra, pequenina, atongaina ya melgucira». (Para hacer el amor, cuando no hay otra, pequeñita, bien hecha, y tan dulce como lo que debe ser vivir en la gloria). Digo yo que al ver nuestros padres corrimos hacia ellos, y cuando ante su presencia nos encontramos, casi sin darme cuenta vi a mi amigo rodar por el suelo, por la fuerza vigorosa del tremendo castañazo que su padre le llantó nuna mexietcha (le plantó en una mejilla), pero antes de que yo me percatara del peligro que sobre mí se cernía, vime acochetáu (cojido, sacudido) por mi madre, que me allumbróu (alumbró) un mamplenáu (muchos) pescozones, tan seguidos y atinados, que me parecía que todos me llegaban en ringlera, no teniendo que esperar uno por el otro, para que no se enfadasen ninguno. Y allí mismo por este procedimiento que nuestros progenitores nos hacían, comprendimos que nada bueno los guardias a nuestros padres les habían hecho. Y claro que no era nada respetable ni justo, sino un atropello despiadado, inhumano, mezquino, repugnante y apartado de la Justicia a tanta distancia, como la que existe desde la Tierra hasta el Infinito Cielo. Resulta que la canallesca ley que en aquella para mí inolvidable época existía, nos había condenado a ir a un reformatorio, o a que pagasen nuestros padres una multa de ciento cincuenta pesetas en papel del Estado, en el término de treinta días. Y fue entonces cuando yo empecé a preguntarme, ¿que qué era lo que tenían que reformar en mi...? ¿Acaso entraba en la reforma que aquella ley que estaba por todos los rincones de la Patria haciendo encima de los vencidos y sus descendientes, asesinar a nuestros padres, hermanos, parientes y hasta madres, privarnos de nuestra libertad, y robarnos cuánto teníamos? —¿Aquella ley digo, todavía tenía que reformar algo más en mí, que en un principio ya no hubiese inhumana y endemoniadamente reformado? Yo que era en aquel lleldar un pobre niño de poco más de ocho años, condenado precisamente por la misma ley, a no tener jamás ya el amoroso cariño de mi padre, yo que había sido condenado como todos los jóvenes hijos de los vencidos y encarcelados y asesinados padres, yo que estaba lleno de hambre, de miseria, de sufrimiento y de una soledad inconsolable, yo que si quería comer un trozo de pan duro, tenía que caminar descalzo y medio desnudo, por entre las zarzas y guijarros de las montañas, esclavizando mi cuerpo y mis sentidos, en el cuidado de unos ganados que no eran míos, a mí, a un ser así de natural, puro, desamparado y desgraciado, ¿aún quería aquella entroyada (sucia) ley reformarme por considerarme malo? —Yo nunca he sido político, pienso ahora, ni tampoco con mis palabras harto vulgares y aldeanescas, pretendo fomentar el odio hacia nadie, soy ante todo un liberal disciplinado, que ama a mi Patria, por la que estoy en cualquier momento dispuesto a morir, pero me creo con el suficiente derecho de contar al mundo de cuanto yo he sufrido, que es el retrato de tantos otros huérfanos de guerra que lo mismo que yo tanto sufrieron, aunque más en duda, pongo que lo hubieran hecho, quiero contar todo lo que considero que siendo verdad, no debe ser olvidado, y desearía con toda mi alma, que mis palabras tuviesen repílos (ecos) más clarividentes, que los que en su origen se formaron, para que llegasen a todos los oídos, y en sus mentes gigantesca Humanidad digna y justa edificasen, que diera paso a una libertad liberal y disciplinada, que atrancase (cerrase, peslase) sus puertas a todo cuanto no fuese digno y honrado, de esta sencilla y natural manera, la fraternidad sería por primera vez, el tesoro más puro, luminoso y deseado, que la Humanidad en toda su existencia hubiese conquistado. En este relato, que para muchos críticos comedores, que sólo saben fartase comu gochus (comer como cerdos) e intentar con sus medios deshacer lo que alguien con más capacidad creativa que ellos, más bien o peor ha edificado, digo yo, que muchos críticos fanáticos defensores de normas idealísticas, que con sus leyes en la ocasión asquerosamente convencionales, que lograron deshacer el destino que a mi vida creo que le pertenecía, al igual que a toda la generación de los hijos de los perdedores, no les agradara en absoluto, que un hombre que fue despojado de cuanto poseía, y empujado vengativa y canallescamente al arroyo, cuando él por ser un niño, no podía defenderse, tenga ahora la osadía, con sus pobres medios culturales, d’abayucar la trelda (revolver la porquería), que nadie hasta el presente, tan ajustada y verídicamente pudiera contar jamás. Digo porquerías, pues es eso precisamente lo que suelen dejar las secuelas de una guerra civil, y pobre de aquellos países que la sufran, porque sus hijos quedarán divididos, y los perdedores, tendrán que soportar un yugo, que más flojo, o menos prieto, esclavizándolos los ha de postergar. En este relato retrato yo, al vencedor y al vencido, menos al perdedor de quien soy hijo, ya que he tenido la desgracia de conocerle cuando el desventurado ya era un vencido, pero con el vencedor he vivido siempre, sirviéndole con decencia y honradez, silenciosamente observándole siempre, y no recibiendo de él, nada más que calamidades y ofensas, y sin embargo, nunca le odié, siempre disciplinadamente le serví, y si en el lleldar se siente ofendido por lo que de verdad digo, espero que se comporte conmigo, de la misma manera que con él siempre yo he hecho. Sé que estas narraciones no se han de publicar en mi Patria, porque la censura no permitirá que el hijo más humilde, cuente una verdad que denigra no a mi querida y noble España, sino algunos de sus inamovibles sistemas, pero tengo la firme certeza, que algún querido hermano país, sin el menor odio ni rencor sí ha de hacerlo, y con esta mi voz del pueblo, sencilla y natural, ubérrima y estéril, millones de seres de la Tierra habrán de saber, que hoy todavía, vive en mi Patria, la mitad de una generación, descendiente de los perdedores de la sanguinaria Guerra Civil que empobreció a la más maravillosa nación del mundo como es mi España, apartados de todo acceso a cualquier puesto de responsabilidad, bien en el gobierno, en los sindicatos, o en cualquier otro lugar, de responsabilidad de la Patria. Y desde aquí, invito a todos los españoles para que investiguen esto que he dicho, y ya verán como es una verdad, que no admite discusión posible. Cuánto placer sentiría yo si me pudiese expresar con ustedes en la maravillosa, ancestral y rica Lengua Asturiana, pues para mí, decir las cosas en Castellano es un verdadero fastidio, con tantos puntos y comas, y demás signos ortográficos, que para un hombre sin estudios de ninguna clase como yo, es una verdadera tortura, pues mi imaginación que idea y piensa con la fuerza de un enorme río enloquecido, a la hora de querer contar estas copiosas cosechas, que hasta en los mismos sueños me alumbra, cuando me pongo a escribir todos estos pensamientos y acaeceres, al expresarlos en español, meto la pata hasta los corbétchones, por esto ruego me perdonen, y háganse a la idea, de quién les está hablando, no es nada más que un humilde aldeano, sin más escuela que la siempre dura universidad de la vida. Y con la fortuna o desgracia de haber nacido con el embrujador duende de ser soñador, no por aparentar, por ocio o por estudio, sino con la intima necesidad que me tortura el alma, al mismo tiempo que me embarga dentro de una felicidad, que me hace en ocasiones ser dichoso, sin jamás haber sido feliz, y en otras dimensiones me llena de tal tristeza, que en apariencia sin sucederme nada, me encuentro tan apenado y deprimido, que todo cuanto me rodea y hasta yo mismo, me parece la pestilente porquería, con que se harta sin jamás hastiarse, el nefasto diablo al que entusiasmados y egoístas servimos. Enteponíu colaba you dellantre de miou madre, espatuxandu caleya adiantre, afalau per las engafuráes pallabres de miou má, camín de la nuesa teixá. (Conducido corría yo delante de mi madre, caminando rápido calleja arriba, arreado por las envenenadoras palabras que mi madre me dirigía, a la vez que hacia nuestro hogar nos acercábamos. Yo miraba arisco para ella, pensando que me iba alcanzar presto, para propinarme ante mis vecinos, otra somanta (paliza) como la que de aun mi cuerpo se condolía. Al fin llegamos a nuestra casa, y ya en ella encoyíu (encogido) por el temor, aguardaba resignado que mi madre calmara su furia dándome una nueva cuera, que mereciéndola, no la merecía. Estaba visto que llevaba unos días, que todos los golpes me habían elegido a mí para sus descansos, primero el cobarde de mi amo, que con sus asquerosas manos, me había puesto el rostro, tan descalabrado que no había en él un lugar sano donde coyera una guya (cupiera una aguja), después el canalla del guardia, que me dejara las orejas tan maltratadas, que me parecía que no eran mías, y para finalizar mi madre con aquella argurtóuxa tocata que m'apurriera (alta paliza que me propinara), que según me parecía, no había sido nada más que la parba (desayuno breve) de la que se esperaba Furibunda y desesperada asiome mi madre por mis maltrechos hombros, y al mirarme yo en sus hermosos y enojudos ojos, pude ver en lo más profundo de ellos, el desmesurado amor que la pobre me tenía, y lejos de azotarme como yo pensaba, sólo me preguntó muy apenada y preocupada: ¿De dónde vamos a sacar esas ciento cincuenta pesetas Xulín? ¡En alguna parte hijo, nos las agenciaremos, porque yo no permitiré que esta canallesca ley, hecha por indeseables sin entrañas, te lleven al reformatorio, donde ellos se tenían primero que reformar, para no seguir sembrando entre los desventurados vencidos, tanta vengativa y nefastosa canallada! Al día siguiente al rayar el alba, después de desayunar el rabón, (leche ácida cocida con harina de maíz) del que yo sí que me harté, pero ella la pobre apenas comió unas cucharadas, armada mi madre de un azáu (hacha) que había pedido prestado a un vecino, y yo de una foiceta (hoz) de podar la leña, fuimos al monte comunal a baltiar (cortar) leña, pues un carro de leña de encina, roble y espinero, que pesaba más de tres mil kilos, pagaba el maestro panadero, de la única panadería que había en el concejo, cincuenta pesetas por él, así que teníamos todo un mes por delante, para preparar los nueve mil kilos de leña, que nos proporcionarían las ciento cincuenta pesetas, con las que calmaríamos las iras de aquella inhumana ley, que tan despiadadamente nos había castigado. Parecía que mi madre poseía la fuerza del más intrépido de los hombres, talmente era un gigante que con una fiereza incomparable, chorreando sudor y espelurciada su rubia cabellera al viento, cortaba sin el menor descanso encinas, robles y espineros, mientras que yo imitándola en cuanto podía, podaba aquellos arbustos con el más grande de todos mis entusiasmos. Serían las tres de la tarde y no habíamos hecho aun el más pequeño descanso, cuando mi madre me dijo que buscase caracoles, que se criaban en abundancia por aquellos lugares, tal cosa hice mientras que ella prendía un buen fuego, y allí asamos los caracoles que al ser atacados por el calor, estiraban su cuerpo asándose perfectamente, y fue aquella asquerosa comida la que mitigó nuestra hambre. Y así un día, y quince, y veinte, hasta que logramos preparar sin desfallecer ni descansar, los tres carros de leña, acarreándolos a las costillas, en otras ocasiones poleándolos (haciéndoles rodar) por entre los zarzales y las peñas, hasta poder llegar con tan copiosa cantidad de leña, al estratégico lugar donde el panadero con su carro, pudiera cargar la leña. Estábamos embalagándola (apilándola) mi madre y yo muy ufanos y satisfechos, de la difícil victoria que habíamos en tan escaso tiempo conseguido, porque en duda pongo, que pocas gentes en todo el Universo en las circunstancias que nosotros nos encontrábamos hubieran podido lograrlo. Digo yo que en tal trabajo nos encontrábamos amontonando aquella leña, que todos los tochos (leños) medio descortezados por la cantidad de veces, que fue menester rodarlos por entre los cuetus (piedras) que poblaban aquel xerrapeíru (sierra) daban señales y no por los cortes de las herramientas, de haber sufrido lo indecible por encontrarse despeyexáus (despellejados) hasta casi el total emporricamiento (desnudez) de las arnas (cortezas) que los cubrían. Nuestras físicas humanidades se encontraban tan maltrechas después de tantos días de sobrehumano trabajo y de raquíticos y deplorables alimentos, que tal parecía que éramos cadabres (cadáveres) vivientes, sino supiesen cuantos nos conocían, que éramos dos invencibles barras del más puro acero. Yo descalzo de afechu (del todo) y mi madre con las alpargatas dándoles vueltas alrededor del tobillo, imposibilitadas del menor encatesu (remiendo) todas nuestras escasas vestiduras lucíanse tan acuchilladas, como si fatáus (muchos) puñales anárquicamente las hubieran rasgado. Y nuestras pieles por todos los lados se encontraban arraguñáes (arañadas), pinchadas, magulladas, en definitiva martirizadas por las piedras, por los espinos, por la infinidad de arbustos que en aquella sierra casi inaccesible para las mismas cabras, yo y mi madre como dos guerreros invencibles, cortamos aquellos tres carros de leña, que al decir de mi madre, servirían estupendísimamente bien para amagostar (asar) a la propia ley, y a los sinvergüenzas y deshumanizadores fascistones que la vieran fechu (hubieran hecho). Y en postura tan deplorable se empobrecían nuestros desventurados cuerpos, por todo lo contrario, nuestros espíritus se lucían sanos y fortalecidos, orgullosos y alegres, por haber conseguido aquel trabajoso y casi imposible triunfo. También solía decir mi madre dentro de una rabia y desilusión enfurecida, que si los «roxus» (rojos) hubiesen batallado con el mismo ardor, e indómito entusiasmo que nosotros habíamos puesto, todos los fascistones de Europa serían nada para vencerlos, ni en lo más mínimo. Vuelvo a repetir, que concluíamos mi madre y yo de empericotar (apilar) los cuatro leños que faltaban para dar por terminada aquella proeza, cuando la diosa fortuna nos vino a visitar en la forma de Falu el maderero, que más o menos, esto fue lo que nos hizo, y nos dijo: ¡Buenas tardes Lluza!, que así era como llamaban en asturiano a mi madre, ya que en castellano su gracia es Luzdivina. ¡Se ‘l tou home allevantara la motchera, ya te viera a tí ya ‘l tuo fiyiquín, nel estáu que vus deixó la llamazoúsa ley del venceor, paime amín, qu'el probetayu espavoríu per tan grandie inxusticia, oitra vez se morrería! (Si tu marido volviera al mundo y te viera a ti y a tu pequeño hijo, en la situación que os ha dejado la fangosa ley del vencedor, me parece a mí, que el pobre lleno de un enloquecedor pavor por tan grande injusticia, otra vez se volvería a morir). —Recuerdo yo muy bien, lo mismo que si en este momento de nuevo lo estuviese viviendo, lo que me ha hecho esta canallesca ley que ahora a ti te martiriza, cuando en los frentes de Teruel me cogieron prisionero. Me internaron en un campo de concentración, y me dieron más palos que días me quedan de vida, aunque muerra tan viétchu (muera tan viejo) como Marcelín el de Fresnedo, que le llevó Dios cuando pasaba de los ciento diez años. Como comida nos daban una lata redonda de sardinas o bonito, que los prisioneros le llamábamos «el reloj», ya que así era de pequeña. Cuando te salía podre, que sucedía la mayor parte de las veces, te pasabas el día haciendo vigilia. ¿Cuánto te va a dar el panadero por esta leña Lluza? ¡Hombre yo creo que son tres carros buenos, y como está pagándose a diez duros el carro, pues me dará treinta! ¿Algamate? (alcánzate para la multa). ¡Sí Falu, ye lu xustu! (Es lo justo). Rafael, que así se llamaba Falu, (uno de los hombres más honrados, trabajadores y enteros que yo he conocido), a la vez que del bolsillo interior de su chaqueta sacaba la cartera dijo: ¡Mera compañera, voy a venir con el camión de la compañía maderera y llevar toda esta montaña de leña a Trubia, yo te voy a entregar ahora por ella trescientas pesetas, si después vale más, ya te daré el resto, y si vale menos, considera ese dinero que te di, como regalo de un roxu decente ya honráu comu tú le yes miou neña! (Rojo decente y honrado como tú lo eres mujer). Al día siguiente que era feria semanal en la capital del concejo, pidiole mi madre prestado a una buena vecina amiga suya un paxiechacu (traje, vestido) y unas zapatillas, y así vestida de prestado la pobre, se trasladó bien de mañana a la Villa, pagó la multa a aquellos canallas que servían a una ley tan ultrajante, que a los vencidos y sus inocentes descendientes peor que a apestosos esclavos nos trataba. Luego, después, compró ella un paxietyín (un vestidito), unas zapatillas y unas madreñas, para mí, un buzo, que era la vestimenta que entre los pobres se estilaba, unas alpargatinas y unas fuertes madreñas, y después de mercar algunas cosas necesarias, vino para casa la mar de contenta y satisfecha. Y ahora yo me pregunto a muchos años de distancia, viviendo aquellos por mí vividos pisoteados y vengativos tiempos, ¿a qué asesinas, sucias y cobardosas manos, irían a parar, aquellos nuestros dineros, ganados con el sobrehumano esfuerzo y la más justa honradez, manchados por la sangre de nuestras heridas producidas en el agotador trabajo, y mojados por tantas gotas de sudor, como de estrellas debe de haber en el infinito cielo? ¿No se dan cuenta amigos lectores, que injusticias como ésta, o de otra índole aun mayores, deben de contarse al Mundo, pese a quien pese, para quienes las escuchan forjen en sus sentimientos, de que en toda guerra, y sobre todo las civiles, dejan tras de sí, primeramente el dolor más deshumanizante, después las venganzas más pervertidas, que darán vida con fuerza ilimitada, a la repugnante, sanguinaria y odiosa fiera, que todo ser humano, desde los primitivos tiempos de su nacencia, lleva celosamente escondida, en el apartamiento más oscuro y más brillante de su espíritu, donde se mueve gozoso el sentimiento humano, tras de saber que a su Prójimo bien le ha hecho, y se revuelve envilecido, encanallado y airado por el odio y las iras endiabladas, cuando también comprende que a sus semejantes, en el dolor y el sufrimiento los ha sumergido. Y fue precisamente a estos desatinados sentimientos, manejantes en aquellos tristes momentos, de las inhumanas leyes que regían los destinos de mi Patria, donde fueron a parar mis dineros, mis primeros dineros, ganados con más santidad y honradez, que pueda llevar dentro la propia Hostia Santa, que es tanto como decir, que sólo los mismos demonios faltos de toda conciencia y sin el más mínimo sentimiento de honestidad, podrían sin sentir asco de sus propias personas, apoderarse de los honrados y muy fatigosos trabajos, de una viuda de los roxus (izquierdistas, rojos, por el mismo estilo), y de un huérfano de los mismos. ¡¡Yo creo, que como aún no habían satisfecho sus ansias asesinas, con la muerte de mi padre y de tantos inocentes, precisaban en el momento que preciso les venía, afestinarse en postres con el esfuerzo y sufrimiento de sus deudos!! Durante algunos días viví yo jugueteando por la aldea, mi vida sin ninguna preocupación, muy contento porque iba vestido con aquel mono nuevo, más delgado que un papel de fumar, ya que se me había esgazáu (roto) por más de media docena de lugares, pero aún así, a mí me parecía que llevaba puesto, mejores galas que el mismo vencedor, que poco lucía sobre sus costillas, que se le pudiera denominar verdaderamente honrado. Mi madre mientras tanto, seguía incansablemente trabajando por las tierras de los vecinos, sin jamás cobrarles ni una peseta de sueldo, pues ella tan sólo quería, que al cambio de sus sudores le dieran una cestina de patatas, una fontadina de farina, ou de fabes lu mesmu foran prietes que blanques, d'arbeyinus ou d'oitra cebeira, dalgún terreñaín de lleiche, mazá, tarabazá, ‘n culiestrus ou cabantes de brañar. (Una fuente de harina, o de alubias de cualquier marca o color que fueran, de guisantes o de cualquier otro cereal que fuera, algún jarro de leche, desnatada, cuajada, o la que alumbran las vacas recién paridas, o de la que terminasen de ordeñar a una vaca de leche). Ella llegaba todos los atardeceres a nuestra casa, sudorosa y cansada, pero resplandeciente de alegría, porque en su mandil traía mi comida. Luego, después de que yo me hartaba, nos acostábamos los dos en aquel jergón de sacos, repleto de hojas de maíz y también de pulgas, y abrazada a mí, se quedaba muy pronto profundamente dormida. Yo que desde niño he dormido poco siempre, quizás para hacer bueno el dicho que de camino me invento, que considera al que poco duerme más infeliz, que quienes tienen la dicha de dormir prácticamente, dentro de estos mis desvelos, en la silenciosa tranquilidad de la noche de aquella amplia sala desmueblada, cuyas paredes y techo estaban del sarro que deja el humo, y plagadas de arroxetáus (enrubiecidos) goterones, que ponían al descubierto las primeras pinturas que habían tenido, fendíu (cortado) de continuo este silencio, por el risueño y sórdido murmullo que alumbraba el pequeño río que vertiginosamente se deslizaba a menos de diez metros de nuestra casa, y otras veces también era enruxeráu (alterado) aquel silencio, por los ladridos de los perros de la aldea, o por el cante siempre misterioso y apabullador que hacen las curuxas (buhos) en la noche, cuento yo en que estos desvelos, observaba el placenteroso dormir de mi madre, con su respirar acompasado, fuerte y sano, con todos sus acerosos músculos, con naturalidad relajados, talmente parecía mi madre del todo inofensiva, mas sin embargo, aquel perfecto y vigoroso cuerpo que acoplaba fuerzas en el descanso, de la misma natural manera que agigantadamente dormido descansaba, cuando despierto se hallaba, se transformaba en un invencible e incansable guerrero, condenada ya a luchar en l'engarradiétcha del trabayu (la pelea del trabajo), todos los momentos de su vida, por los mismos endemoniados vencedores, que primeramente le habían achuquináu ‘l sou home ya lus sous fíus. (Asesinado a su marido y a sus hijos). Y ahora que ya todo ha pasado, y lejos de olvidarlo se agiganta cada día más en mi mente, yo me pregunto, que si mi madre no hubiese sido así de luchadora, de brava, de valiente y honrada, qué seria de mí y de ella misma, acosados en todo momento por la ley insana del vencedor, y xunius (uncidos) también para siempre, en el desventuroso carro de la esclavitud bien vigilada, por el látigo y la pistola del triunfador.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > carraca

  • 4 tener

    v.
    1 to have.
    tengo un hermano I have o I've got a brother
    tener fiebre to have a temperature
    tuvieron una pelea they had a fight
    tener un niño to have a baby
    ¡que tengan buen viaje! have a good journey!
    tengo las vacaciones en agosto my holidays are in August
    Yo tengo una casa I have a house.
    El carro tuvo un accidente The car had an accident.
    Esto tiene azúcar This has=is made of sugar.
    Yo tengo dos hijos I have=am the parent of two sons.
    Tengo un primo I have a cousin,
    Ella tuvo una gran idea She had a great idea.
    Yo tengo paperas I have=suffer from the mumps.
    Tengo un ataque de nervios I am having a nervous fit.
    Ella tiene su aprobación She has=meets with his approval.
    2 to be.
    tiene 3 metros de ancho it's 3 meters wide
    ¿cuántos años tienes? how old are you?
    tiene diez años she's ten (years old)
    tener hambre/miedo to be hungry/afraid
    tener mal humor to be bad-tempered
    le tiene lástima he feels sorry for her
    3 to get (recibir) (mensaje, regalo, visita, sensación).
    tuve un verdadero desengaño I was really disappointed
    tendrá una sorpresa he'll get a surprise
    4 to hold.
    tenlo por el asa hold it by the handle
    Ella tiene su bolso She holds her purse.
    5 to offer, to have.
    * * *
    Present Indicative
    tengo, tienes, tiene, tenemos, tenéis, tienen.
    Past Indicative
    Future Indicative
    Conditional
    Present Subjunctive
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    ten (tú), tenga (él/Vd.), tengamos (nos.), tened (vos.), tengan (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    2) hold
    3) own, possess
    4) feel
    - tener que
    - tenerse por
    * * *
    Para las expresiones como tener cuidado, tener ganas, tener suerte, tener de particular, tener en cuenta, ver la otra entrada.
    1. VERBO TRANSITIVO
    El uso de got con el verbo have es más frecuente en inglés británico, pero solo se usa en el presente.
    1) (=poseer, disponer de) to have, have got

    ¿tienes dinero? — do you have {o} have you got any money?

    ¿tienes un bolígrafo? — do you have {o} have you got a pen?

    ¿tiene usted permiso para esto? — do you have {o} have you got permission for this?

    tiene un tío en Venezuela — he has an uncle in Venezuela, he's got an uncle in Venezuela

    ahora no tengo tiempo — I don't have {o} I haven't got time now

    2) [referido a aspecto, carácter] to have, have got

    tiene el pelo rubio — he has blond hair, he's got blond hair

    tiene la nariz aguileña — she has an aquiline nose, she's got an aquiline nose

    3) [referido a edad] to be

    ¿cuántos años tienes? — how old are you?

    4) [referido a ocupaciones] to have, have got

    tenemos clase de inglés a las 11 — we have an English class at 11, we've got an English class at 11

    el lunes tenemos una reunión — we're having a meeting on Monday, we've got a meeting on Monday

    5) (=parir) to have
    6) (=medir) to be
    7) (=sentir) + sustantivo to be + adj

    tener hambre/sed/calor/frío — to be hungry/thirsty/hot/cold

    8) (=padecer, sufrir) to have

    Luis tiene la gripe — Luis has {o} has got flu

    tengo fiebre — I have {o} I've got a (high) temperature

    ¿qué tienes? — what's the matter with you?, what's wrong with you?

    9) (=sostener) to hold

    tenía el pasaporte en la mano — he had his passport in his hand, he was holding his passport in his hand

    tenme el vaso un momento, por favor — hold my glass for me for a moment, please

    ¡ten!, ¡aquí tienes! — here you are!

    10) (=recibir) to have

    ¿has tenido noticias suyas? — have you heard from her?

    11) (=pensar, considerar)

    tener [a bien] hacer algo — to see fit to do sth

    tener a algn [en] algo, te tendrán en más estima — they will hold you in higher esteem

    tener a algn [por] — + adj to consider sb (to be) + adj

    ten por [seguro] que... — rest assured that...

    12) tener algo que ({+ infin})

    tengo trabajo que hacer — I have {o} I've got work to do

    no tengo nada que hacer — I have {o} I've got nothing to do

    eso no tiene nada que ver — that has {o} that's got nothing to do with it

    13) [locuciones]

    ¡[ahí] lo tienes! — there you are!, there you have it!

    tener algo [de] + adj

    ¿qué tiene de malo? — what's wrong with that?

    tenerlo [difícil] — to find it difficult

    tenerlo [fácil] — to have it easy

    - ¿conque esas tenemos?

    no las tengo todas conmigo de que lo haga — I'm none too sure that he'll do it, I'm not entirely sure that he'll do it

    2. VERBO AUXILIAR
    1) tener que ({+ infin})
    a) [indicando obligación]

    tengo que comprarlo — I have to {o} I've got to buy it, I must buy it

    tenemos que marcharnos — we have to {o} we've got to go, we must be going

    tienen que aumentarte el sueldo — they have to {o} they've got to give you a rise

    b) [indicando suposición, probabilidad]

    ¡tienes que estar cansadísima! — you must be really tired!

    tiene que dolerte mucho ¿no? — it must hurt a lot, doesn't it?

    c) [en reproches]

    ¡tendrías que haberlo dicho antes! — you should have said so before!

    ¡tendría que darte vergüenza! — you should be ashamed of yourself!

    ¡tú tenías que ser! — it would be you!, it had to be you!

    d) [en sugerencias, recomendaciones]
    2) + participio
    3) + adj

    me tiene perplejo la falta de noticias — the lack of news is puzzling, I am puzzled by the lack of news

    4) esp Méx (=llevar)

    tienen tres meses de no cobrar — they haven't been paid for three months, it's three months since they've been paid

    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo [El uso de 'got' en frases como 'I've got a new dress' está mucho más extendido en el inglés británico que en el americano. Éste prefiere la forma 'I have a new dress']
    1) (poseer, disponer de) <dinero/trabajo/tiempo> to have

    ¿tienen hijos? — do they have any children?, have they got any children?

    no tenemos pan — we don't have any bread, we haven't got any bread

    aquí tienes al culpablehere's o this is the culprit

    ¿conque ésas tenemos? — so that's the way things are, is it?

    2)
    a) ( llevar encima) to have

    ¿tiene hora? — have you got the time?

    b) ( llevar puesto) to be wearing
    3) (hablando de actividades, obligaciones) to have

    tengo invitados a cenarI have o I've got some people coming to dinner

    tener... que + inf — to have... to + inf

    tengo cosas que hacerI have o I've got things to do

    4)
    a) (señalando características, atributos) to have

    tiene el pelo largoshe has o she's got long hair

    ¿y eso qué tiene de malo? — and what's so bad about that?

    le lleva 15 años - ¿y eso qué tiene? — (AmL fam) she's 15 years older than he is - so what does that matter?

    ¿cuántos años tienes? — how old are you?

    5) ( dar a luz) <bebé/gemelos> to have
    6) (sujetar, sostener) to hold
    7) ( tomar)

    ten la llavetake o here's the key

    8) ( recibir) to have
    9)
    a) ( sentir)

    tengo hambre/sueño/frío — I'm hungry/tired/cold

    tengo el placer de... — it gives me great pleasure to...

    ¿qué tienes? — what's wrong?, what's the matter?

    b) (refiriéndose a síntomas, enfermedades) to have

    tengo dolor de cabezaI have o I've got a headache

    c) (refiriéndose a experiencias, sucesos) to have

    ten paciencia/cuidado — be patient/careful

    11) (indicando estado, situación) (+ compl)

    lo tiene dominadoshe has him under her thumb

    12) ( considerar)

    tener algo/a alguien por algo: se lo tiene por el mejor he/it is considered (to be) the best; siempre lo tuve por tímido I always thought he was shy; ten por seguro que lo hará — you can be sure he'll do it

    2.
    tener v aux
    1)
    a) (expresando obligación, necesidad)

    tener que + inf — to have (got) to + inf

    tengo que estudiar hoyI have to o I must study today

    b) (expresando propósito, recomendación)

    tener que + inf: tenemos que ir a verla we must go and see her; tengo que hacer ejercicio I must get some exercise; tendrías que llamarlo — you should ring him

    tener que + inf: tiene que estar en este cajón it must be in this drawer; tiene que haber sido él it must have been him; tú tenías que ser! — it had to be you!

    ¿tiene previsto asistir? — do you plan to attend?

    3.
    tenerse v pron

    no tenerse de sueñoto be dead o asleep on one's feet

    2) (refl) ( considerarse)

    tenerse por algo: se tiene por muy inteligente — he considers himself to be very intelligent

    * * *
    = bear, contain, have, hold, own, carry, have got, have + in place, live with, have at + Posesivo + disposal, possess.
    Ex. Use a uniform title for an entry if the item bears a title proper that differs from the uniform title.
    Ex. The label contains information about the record, indicating, for instance, its length, status, for example, new, amended, type and class.
    Ex. Many of the aspects of the indexing process including, in particular, term selection and search logic have common features.
    Ex. If the search is made with a call number, a summary of copies with that call number which are held by the library is first displayed.
    Ex. For example, a person can consult the system holdings files to find out whether a library in the network owns a copy of the document.
    Ex. Europe Environment carries useful reports on the activities of the lobby groups in the environmental, consumer protection and research fields.
    Ex. Typical examples of enquiries of this kind that could be satisfied within minutes in any decently stocked library are ' Have you got anything on organising weddings?' 'Can you find me something on the history of paddle-steamers?'.
    Ex. The first country to have in place an operational domestic geostationary satellite communications system was Canada.
    Ex. Medical advances are improving the lives of people living with HIV/AIDS, while prevention remains the key to stopping the spread of this disease.
    Ex. But this would require time and competencies, which not all policy makers have at their disposal.
    Ex. Not every index necessarily exhibits all the features of either of these types of indexing systems, and indeed, some will possess elements of both types of systems.
    ----
    * acabar teniendo = end up with.
    * acontecimiento + tener lugar = occurrence + take place.
    * a mí también me gustaría tener la misma oportunidad = turnabout is fair play.
    * aquí tiene(s) = here is/are.
    * a tener en cuenta en el futuro = for future reference.
    * cambio + tener lugar = change + take place.
    * curso que tiene lugar fuera de la universidad = extension course, off-campus course.
    * dar gracias por lo que Uno tiene = count + Posesivo + blessings.
    * del que se tiene constancia = recorded.
    * demostrar que se tiene razón = prove + Posesivo + point.
    * el cliente siempre tiene la razón = the customer is always right.
    * empezar a tener dudas = get + cold feet.
    * empezar a tener sentido = become + meaningful.
    * estudiar + Nombre + teniendo en cuenta + Nombre = place + Nombre + against the background of + Nombre.
    * hacer que tenga más valor = put + a premium on.
    * hombre que tiene mucho mundo = a man of the world.
    * lo que tenga que pasar, que pase = que sera sera, what's meant to be, will be, whatever will be, will be.
    * lo que tenga que ser, será = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * mujer que tiene mucho mundo = a woman of the world.
    * necesitarse tener en cuenta = need + consideration.
    * negar tener relación con = disclaim + connection with.
    * no querer tener nada que ver con = want + nothing to do with.
    * no tener alternativa = have + no choice.
    * no tener apetito = be off + Posesivo + food, be off + Posesivo + oats.
    * no tener constancia de Algo = unrecorded.
    * no tener donde caerse muerto = not have two pennies to rub together.
    * no tener dos dedos de frente = as thick as a brick, as thick as two (short) planks, as daft as a brush.
    * no tener dos dedos de frnete = knucklehead.
    * no tener en cuenta = disregard, overlook, skip over, be oblivious of/to, close + the door on, leave + Nombre + out of the picture, fly in + the face of, drop + Nombre + out of the picture.
    * no tener errores = be error-free.
    * no tener éxito = come up with + nothing, prove + unsuccessful, be unsuccessful.
    * no tener fin = there + be + no end to.
    * no tener fronteras = have + no boundaries.
    * no tener fundamento = be unfounded.
    * no tener ganas = can't/couldn't be bothered, can't/couldn't be bothered.
    * no tener ganas de comer = be off + Posesivo + food, be off + Posesivo + oats.
    * no tener hijos = be childless.
    * no tener hogar = be homeless.
    * no tener idea = have + no clue, have + no idea.
    * no tener idea de = be clueless about, have + no understanding of.
    * no tener importancia = be of no importance, make + no difference, be of no consequence.
    * no tener información = be undocumented.
    * no tener la más mínima idea sobre Algo = Negativo + have + the foggiest idea.
    * no tener la menor importancia = be of no particular concern.
    * no tener la necesidad de usar Algo = have + no use for.
    * no tener la obligación de = be under no obligation.
    * no tener la preparación = be untrained.
    * no tener límite = have + no limit.
    * no tener límites = be boundless.
    * no tener lugar = fall through.
    * no tener más alternativa que = have + no other option but.
    * no tener más opción que = have + little choice but, have + no other option but.
    * no tener más remedio que = be stuck with, be left with the need to, get + stuck with.
    * no tener nada en contra de = have + no quarrel with, have + nothing against.
    * no tener nada en contra de Algo = have + no quarrel about + Nombre.
    * no tener nada que perder = have + nothing to lose.
    * no tener nada que ver con = be irrelevant to.
    * no tener ni idea sobre Algo = not know the first thing about.
    * no tener ni la más mínima posibilidad = not to have a prayer.
    * no tener ni la más remota posibilidad = not to have a prayer.
    * no tener ningún escrúpulo en = have + no qualms about.
    * no tener ningún fundamento = not have a leg to stand on.
    * no tener ningún interés = can't/couldn't be bothered.
    * no tener ningún problema con = be okay with.
    * no tener ningún remilgo en = have + no qualms about.
    * no tener ningún reparo = have + no qualms about.
    * no tener ni pies ni cabeza = be pointless.
    * no tener ni punto de comparación = be in a different league.
    * no tener ni puta idea = not get + Posesivo + shit together.
    * no tener ni puta idea sobre Algo = not know the first thing about.
    * no tener ni un pelo de tonto = there are no flies (on/about) + Pronombre.
    * no tener ni voz ni voto en = have + no say in.
    * no tener noticias es buena señal = no news is good news.
    * no tener opción = have + no choice.
    * no tener otra alternativa = have + no choice.
    * no tener otra alternativa que = have + no other option but.
    * no tener otra opción = have + no choice.
    * no tener otra opción que = have + no other option but.
    * no tener otro objetivo que el de = have + no other purpose than.
    * no tener otro sitio donde recurrir = have + nowhere else to turn.
    * no tener parangón = be unequalled, be without peer.
    * no tener pelos en la lengua = call + a spade a spade.
    * no tener posibilidades = be dead meat.
    * no tener prejuicios = be open-minded.
    * no tener presente = be oblivious of/to.
    * no tener que ir muy lejos = not have to look far.
    * no tener razón = be wrong.
    * no tener razón de ser + Infinitivo = there + be + no sense in + Gerundio.
    * no tener reparos = make + no bones about + Algo.
    * no tener reparos en admitir que = make + no bones about + Algo.
    * no tener representación = be unrepresented.
    * no tener respuesta = be unanswerable.
    * no tener rival = be second to none.
    * no tener rumbo = lose + Posesivo + way.
    * no tener salida = be stuck, get + stuck.
    * no tenerse en pie = Negativo + hold + water.
    * no tener sentido = be meaningless, be pointless, be senseless.
    * no tener sentido el + Infinitivo = there + be + no point in + Gerundio.
    * no tener sentido + Infinitivo = there + be + little point in + Gerundio, there + be + no sense in + Gerundio.
    * no tener suerte = be out of luck.
    * no tener tiempo de nada = have + not a moment to spare.
    * no tener trabajo = be unemployed.
    * no tener trascendencia = be of no consequence.
    * no tener un duro = not have a bean.
    * no tener valor = be valueless.
    * no tener vida privada = like being in a (gold)fish bowl.
    * no terminar nunca de tener problemas con = have + no end of problems with.
    * ¡Ojalá tuviera...! = I wish I had....
    * ¡Ojalá tuviese...! = I wish I had....
    * parece tener poco sentido que = there + seem + little point in.
    * por si + tener + suerte = on spec.
    * que no tiene compensación = non-compensatory [noncompensatory].
    * que no tiene precio = priceless.
    * que pase lo que tenga que pasar = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * que tiene lugar una vez a la semana = once-weekly.
    * que tiene precio = priced.
    * que tiene sentido = meaningful.
    * que tiene solución = solvable.
    * revista que tiene una gran demanda popular = mass-market journal.
    * sin tener = in the absence of.
    * sin tener en cuenta = never mind, without regard to, independently of, disregarding, not including.
    * sin tener en cuenta el hecho de que = overlook + the fact that.
    * sin tener que recurrir a = without recourse to.
    * tenemos intereses en ambas partes = our feet are in both worlds.
    * tener a Alguien metido en un puño = have + Nombre + under + Posesivo + thumb.
    * tener a cargo de uno = have + as + Posesivo + charge.
    * tener acceso a información confidencial = be on the inside.
    * tener acuerdos con = have + deals with.
    * tener afinidades = share + common ground.
    * tener aire acondiconado = be air-conditioned.
    * tener a la disposición de Uno = have at + Posesivo + disposal.
    * tener al alcance = have at + Posesivo + touch.
    * tener Algo al alcance = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener algo a mano = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener + Algo + a + Posesivo + entera disposición = have + the run of the + Nombre.
    * tener Algo bajo el control de Uno = have + Nombre + at + Posesivo + command.
    * tener Algo claro = clarify + Posesivo + mind.
    * tener Algo en común = have + Nombre + in common, share + Nombre + in common.
    * tener algo en contra de = have + something against.
    * tener Algo fácilmente accesible = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener Algo hecho a la medida de uno = have + Nombre + cut out.
    * tener algo muy vivo en la mente de uno = be strong in + mind.
    * tener algo que decir sobre = have + a say in.
    * tener algo que ver con = have + something to do with.
    * tener algo reservado = have + something up + Posesivo + sleeve.
    * tener alguna incidencia en = have + some bearing on.
    * tener alguna posibilidad = have + a fighting chance.
    * tener alguna posibilidad de triunfar = have + a fighting chance.
    * tener alguna relevancia para = have + some bearing on.
    * tener alucinaciones = hallucinate.
    * tener a mano = have at + Posesivo + touch, have + on call, have + to hand, keep within + reach, be to hand.
    * tener ansias de = crave, crave for.
    * tener antecedentes de = have + a track record of.
    * tener antojo de = crave, crave for.
    * tener a + Posesivo + cargo = have + in + Posesivo + charge.
    * tener aspecto = look.
    * tener atrasos = be in arrears.
    * tener aversión a = have + aversion to.
    * tener beneficios = have + benefits.
    * tener buena mano con las plantas = have + a green thumb, have + green fingers.
    * tener buen apetito = have + a good appetite.
    * tener buenas intenciones = be well-intentioned, mean + well.
    * tener buenas perspectivas para = be well-placed to.
    * tener buen ojo para juzgar a la gente = be a good judge of character.
    * tener bulla = be in a hurry.
    * tener cabida para = hold, accommodate, include, take.
    * tener calentura = have + a temperature, have + a fever.
    * tener características en común = share + similarities.
    * tener cara de muerto = look like + death warmed (over/up).
    * tener carencias = find + wanting.
    * tener carta blanca = have + carte-blanche.
    * tener causa justificada = have + good cause.
    * tener cautela = proceed + with caution.
    * tener celos = feel + jealous.
    * tener claro = be clear in your mind.
    * tener coherencia = cohere.
    * tener cólicos = be colicky.
    * tener como consecuencia = result (in).
    * tener como equivalente = have + counterpart.
    * tener como motivo central = plan around + Nombre.
    * tener como objetivo = have + as + Posesivo + objective, be in business for.
    * tener como sede = headquarter (at/in).
    * tener compasión de = have + compassion for.
    * tener conocimiento de = be privy to, be aware of.
    * tener consecuencias = have + consequences.
    * tener consecuencias en = have + implication for.
    * tener consecuencias negativas = backfire.
    * tener contacto = have + contact.
    * tener contactos = liaise (with/between).
    * tener controlado a Alguien = have + Nombre + on the run.
    * tener control sobre = have + hold on.
    * tener coraje = pluck up + courage, gather up + courage.
    * tener correlación con = bear + correlation with.
    * tener correspondencia = bear + correspondence (to).
    * tener cosas en común = share + common ground.
    * tener cualidades + Adjetivo = be of + Adjetivo + quality.
    * tener cuidado = exercise + care, exercise + caution, proceed + with caution, watch out, take + caution.
    * tener cuidado con = watch for, beware (of/that), look out for, be wary of.
    * tener cuidado con lo que se dice = say + the right thing.
    * tener cuidado con lo que Uno dice = watch + Posesivo + mouth, watch what + say.
    * tener cuidado de = be careful, be chary of, take + (great) pains to.
    * tener cuidado (de que) = take + care (that).
    * tener cultivos = grow + crops.
    * tener debilidad por = have + a soft spot for.
    * tener delante = have + before.
    * tener demasiada prisa = be in too much of a hurry, be in too much of a rush.
    * tener derecho a = be entitled to, have + a right to, entitle to, have + the right to, have + a say in.
    * tener derecho a expresar + Posesivo + opinión = be entitled to + Posesivo + own opinion.
    * tener derecho de paso = have + the right of way.
    * tener dificultad = struggle, experience + difficulty, be hard pressed.
    * tener dificultad de + Infinitivo = have + difficulty + Gerundio, have + difficulty in + Gerundio.
    * tener dificultad en + Verbo = be at pains to + Infinitivo.
    * tener dificultades = have + a hard time, have + a tough time.
    * tener dinero a punta pala = roll in + Dinero.
    * tener dominado a Alguien = have + Nombre + on the run.
    * tener dudas = be doubtful, have + misgivings, have + reservations (about), be suspicious.
    * tener dudas sobre = be ambivalent about.
    * tener efecto = take + effect, have + effect.
    * tener efecto sobre = impinge on/upon.
    * tener el atrevimiento de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener el corazón de un león = have + the heart of a lion.
    * tener el deber de = have + a responsibility to.
    * tener el derecho de = have + the right to.
    * tener el descaro de = have + the gall to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener el destino de = suffer + the fate of.
    * tener el estatus profesional de + Nombre = have + Nombre + status.
    * tener el gusto de = take + pleasure.
    * tener el hábito de = have + the habit of.
    * tener el honor de = have + the honour of.
    * tener el lujo = have + luxury.
    * tener el mando = rule + the roost.
    * tener el mejor aspecto posible = look + Posesivo + best.
    * tener el mismo destino = suffer + the same fate.
    * tener el mono = suffer from + withdrawal symptoms.
    * tener el placer de = take + pleasure.
    * tener el plazo cumplido = be due.
    * tener el plazo vencido = be overdue.
    * tener el poder = be the boss, call + the shots, call + the tune, rule + the roost.
    * tener el poder de = have + the power to.
    * tener el toque mágico = have + the magic touch.
    * tener el valor = have + the courage.
    * tener el valor de = have + the guts to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener en común = hold in + common, tread + common ground.
    * tener en común con = partake (in/of).
    * tener en consideración = take into + consideration, take into + consideration.
    * tener en cuenta = allow for, bear in + mind, cater for/to, consider (as), heed, make + allowances, take + account of, take + cognisance of, take + cognition of, take into + account, take into + consideration, make + provision for, bring into + play, give + an ear to, factor, have + regard for, factor in, be aware of, note, keep in + mind.
    * tener en cuenta las posibilidades de Algo = consider + possibilities.
    * tener en cuenta un punto de vista = take into + account + viewpoint, contemplate + view.
    * tener en funcionamiento = have + in effect.
    * tener en gran estima = have + a very high regard for.
    * tener en mente = bear in + mind, have + in mind, keep in + mind.
    * tener en observación = hold under + observation, keep under + observation.
    * tener en reserva = hold in + reserve.
    * tener entre manos = be up to.
    * tener envidia de = envy.
    * tener errores = be flawed.
    * tener éxito = achieve + success, be successful, get + anywhere, meet + success, prove + successful, succeed, attain + appeal, be a success, find + success, come up + trumps, prove + trumps, take off, meet with + success, hit + the big time, be popular, go + strong.
    * tener éxito en el mundo = succeed in + the world.
    * tener éxito en la vida = succeed in + life, get on in + life.
    * tener expectativas = hold + expectations, have + expectations.
    * tener experiencia = have + experience.
    * tener fácilmente accesible = have at + Posesivo + touch.
    * tener fallos = be flawed.
    * tener fe = have + faith (in).
    * tener fe en = have + faith (in).
    * tener fiebre = have + a temperature, have + a fever.
    * tener fijación por = be hipped (on/to), get hipped (on/to).
    * tener flatulencia = pass + gas, break + wind, pass + wind.
    * tener forma + Adjetivo = be + Adjetivo + in shape.
    * tener frenillo = lisp.
    * tener fundamento para pensar que = have + reason to believe that.
    * tener futuro = have + potential, there + be + a future for/in, have + a future.
    * tener ganada la mitad de la batalla = be half the battle.
    * tener ganada sólo la mitad de la batalla = be only half the battle.
    * tener ganas de = be keen to, have + an/the inclination to.
    * tener ganas de + Infinitivo = feel like + Gerundio.
    * tener gancho = be engaging.
    * tener gastos = incur + costs.
    * tener gastos generales = incur + overheads.
    * tener gran éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tener gran importancia = be of high significance.
    * tener gran repercusión = be far reaching.
    * tener hambre = be hungry, feel + hungry.
    * tener hambre después del esfuerzo = work up + an appetite.
    * tener hijos = father + children, have + children.
    * tener hipo = hiccup.
    * tener horario ajustado = be under time constraint.
    * tener horror a = loathe, hate.
    * tener idea = have + a clue.
    * tener impacto = make + impact.
    * tener impacto (sobre) = have + impact (on).
    * tener implicaciones para = have + implication for.
    * tener importancia = carry + weight, have + high profile, be of consequence.
    * tener indigestión = have + indigestion.
    * tener influencias = have + pull.
    * tener influencia sobre = have + hold on.
    * tener iniciativa = be proactive.
    * tener intereses en = have + a stake in.
    * tener intereses en juego = have + invested.
    * tener interés por = have + an interest in.
    * tener interés por/en = be interested in.
    * tener inventiva = be inventive.
    * tener jurisdicción = have + jurisdiction (over).
    * tener la autoridad = have + mandate.
    * tener la bragueta abierta = fly + be undone.
    * tener la capacidad de = have + the potential (to/for).
    * tener la cara de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la cara descompuesta = look like + death warmed (over/up).
    * tener la categoría profesional de + Nombre = hold + Nombre + rank, have + Nombre + rank, enjoy + Nombre + rank.
    * tener la certeza de = feel + confident.
    * tener la certeza de que = rest + assured that.
    * tener la conciencia limpia = have + a clear conscience.
    * tener la conciencia tranquila = have + a clear conscience.
    * tener la convicción = it + be + Posesivo + understanding.
    * tener la costumbre de = have + a habit of, have + the habit of.
    * tener la costumbre de + Infinitivo = be in the habit of + Gerundio.
    * tener la cuenta bancaria = bank.
    * tener la culpa (por/de) = be at fault (for/to).
    * tener la culpa de Algo que se ha causado Uno mismo = be of + Posesivo + own making.
    * tener la desfachatez de = have + the gall to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la desvergüenza de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la doble función = double as, double up as.
    * tener la facultad de = have + powers to.
    * tener la fama de = have + a good record for.
    * tener la fecha de + Fecha = be dated + Fecha.
    * tener la frescura de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la función de = be in the business of.
    * tener la impresión = have + the impression, get + the impression.
    * tener la impresión de que = get + the feeling that.
    * tener la intención de = be intended to, intend, mean.
    * tener la intención de + Infinitivo = set out to + Infinitivo.
    * tener la libertad de = be at liberty to, feel + free to.
    * tener la libertard de/para = have + the latitude to.
    * tener la malafortuna de = have + the misfortune to.
    * tener la mirada perdida = stare into + space, gaze into + space.
    * tener la misma importancia = carry + equal weight.
    * tener la obligación de = be under the obligation to.
    * tener la ocasión de = have + opportunity to.
    * tener la oficina central en = headquarter (at/in).
    * tener la opinión = it + be + Posesivo + understanding.
    * tener la oportunidad = have + the opportunity.
    * tener la oportunidad de = get + (a/the) + chance to, have + opportunity to, get + a chance to.
    * tener la osadía de = have + the gall to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la paciencia del santo Job = have + the patience of Job.
    * tener la paciencia de un santo = have + the patience of a saint.
    * tener la posibilidad de = have + chance.
    * tener la potestad = have + mandate.
    * tener la potestad de = have + the power to, have + the right to.
    * tener lapsus = have + lapses.
    * tener la reputación de ser = be well known for.
    * tener la responsabilidad = charge, undertake + burden.
    * tener la responsabilidad de = have + the responsibility of.
    * tener la sartén por el mango = call + the shots, be the boss, call + the tune, rule + the roost.
    * tener la seguridad de = have + the security of.
    * tener la seguridad de que = rest + assured that.
    * tener la sensación de que = have + a gut feeling that.
    * tener las mismas prerrogativas = have + an equal voice in.
    * tener las riendas de = hold + the reins of.
    * tener las riendas del poder = hold + the reins of power.
    * tener lástima = pity.
    * tener lástima de = take + pity on.
    * tener la tentación de = be tempted to.
    * tener la última palabra = have + the ultimate say, have + the final say, call + the shots, be the boss, call + the tune, rule + the roost.
    * tener la vista cansada = need + reading glasses.
    * tenerle manía a Alguien = have + it in for + Nombre.
    * tenerle rabia a Alguien = have + it in for + Nombre.
    * tenerle tirria a Alguien = have + it in for + Nombre.
    * tener libertad = have + freedom.
    * tener libertad sobre = have + wide discretion over.
    * tenerlo crudo = not be easy.
    * tenerlo difícil = not be easy, not be easy.
    * tenerlo duro = not be easy.
    * tenerlo fácil = have + an easy ride.
    * tener lo mejor de ambos mundos = have + the best of both worlds.
    * tener lo mejor de los dos mundos = have + the best of both worlds.
    * tener lo que hace falta = have + what it takes.
    * tener lo que hay que tener = have + what it takes.
    * tener lo que se necesita = have + what it takes.
    * tener los días contados = day + be + numbered, be doomed, doomed, be dead meat, the (hand)writing + be + on the wall, see it + coming.
    * tener los nervios de punta = have + butterflies in + Posesivo + stomach.
    * tener los nervios en el estómago = have + butterflies in + Posesivo + stomach.
    * tener los pies firmemente en el suelo = feet + be + firmly planted on the ground.
    * tenerlo todo = have + the best of both worlds.
    * tenerlo todo hecho = have + an easy ride.
    * tener lugar = take + place, go on, come to + pass.
    * tener madera de = be cut out for.
    * tener mala fama por = hold in + disrepute, be infamous for.
    * tener malas conexiones con = have + poor connections with.
    * tener malas intenciones = be up to no good, get up to + no good.
    * tener mal de amores = be lovesick.
    * tener mal ojo para juzgar a la gente = be a bad judge of character.
    * tener más paciencia que el santo Job = have + the patience of Job.
    * tener más paciencia que un santo = have + the patience of a saint.
    * tener mérito = be meritorious.
    * tener miedo = be afraid, be in fear, frighten.
    * tener miedo a = be scared of.
    * tener miedo a Alguien = regard + Nombre + with fear.
    * tener motivo = be right.
    * tener motivo justificado = have + good cause.
    * tener motivo para = have + cause to.
    * tener movilidad = be mobile.
    * tener mucha distancia que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucha ilusión = be thrilled.
    * tener mucha personalidad = be full of character.
    * tener mucho camino que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucho carácter = be full of character.
    * tener mucho cuidado = be extra vigilant.
    * tener mucho éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tener mucho interés en = have + a high stake in.
    * tener mucho interés por = be keen to.
    * tener mucho que ver con = have + a great deal to do with.
    * tener mucho tiempo libre = have + plenty of time to spare.
    * tener muy mala cara = look like + death warmed (over/up).
    * tener niños = have + children.
    * tener + Nombre = be not without + Nombre.
    * tener noticias de = hear from.
    * tener + Número + Período de Tiempo = be + Período de Tiempo + old.
    * tener obligación = have + obligation.
    * tener obsesión con = be hipped (on/to), get hipped (on/to).
    * tener ojeras = have + bags under + Posesivo + eyes.
    * tener ojos en la nuca = have + eyes in the back of + Posesivo + head.
    * tener opinión = take + view.
    * tener paciencia = be patient.
    * tener paciencia con = bear with + Pronombre.
    * tener palabra = keep + Posesivo + word, live up to + Posesivo + word.
    * tener paralelo = have + parallel.
    * tener pelos en la lengua = mince + words.
    * tener pérdidas = make + a loss.
    * tener perplejo = stump.
    * tener plena conciencia de = be fully aware of.
    * tener poca información = be information poor.
    * tener pocas luces = as thick as a brick, as thick as two (short) planks, as daft as a brush, knucklehead.
    * tener pocas posibilidades de = have + little recourse.
    * tener poco que ver = have + little to do.
    * tener poco valor = be of little value.
    * tener por costumbre + Infinitivo = be in the habit of + Gerundio.
    * tener por término medio = average.
    * tener posibilidades = stand + chance, be in with a chance.
    * tener potencial = have + potential.
    * tener precaución de = be chary of.
    * tener precedencia = take + priority.
    * tener preferencia = be preferential, have + the right of way.
    * tener preferencia (sobre) = take + precedence (over).
    * tener presente = be mindful of/that, bear in + mind, consider (as), keep in + focus, keep in + mind, make + consideration, mind, make + provision for, have + regard for, be aware of.
    * tener presente las posibilidades de Algo = consider + possibilities.
    * tener prioridad = trump.
    * tener prisa = be in a hurry.
    * tener problema con Algo = experience + trouble with.
    * tener problemas = have + problems.
    * tener problemas con = fall + foul of, run + afoul of problems, run + afoul of, fall + afoul of.
    * tener problemas con la ley = fall + foul of the law, go + afoul of the law, fall + afoul of the law.
    * tener programado su comienzo = be scheduled to start.
    * tener programado su finalización = be scheduled for completion.
    * tener pros y contras = be a mixed blessing.
    * tener que = have to, hafta [have to].
    * tener que aguantar Algo = be stuck with, get + stuck with.
    * tener que arreglárselas solo = leave (up) to + Posesivo + own resources, leave to + Posesivo + own devices.
    * tener que cargar con = be stuck with, saddle with, get + stuck with.
    * tener que cargar con el peso de = be burdened with.
    * tener que cargar con el peso de la tradición = be burdened with + tradition.
    * tener que competir con = face + competition from.
    * tener + que felicitar a Alguien = have to hand it to + Nombre.
    * tener que ocurrir = be boun.
    * * *
    1.
    verbo transitivo [El uso de 'got' en frases como 'I've got a new dress' está mucho más extendido en el inglés británico que en el americano. Éste prefiere la forma 'I have a new dress']
    1) (poseer, disponer de) <dinero/trabajo/tiempo> to have

    ¿tienen hijos? — do they have any children?, have they got any children?

    no tenemos pan — we don't have any bread, we haven't got any bread

    aquí tienes al culpablehere's o this is the culprit

    ¿conque ésas tenemos? — so that's the way things are, is it?

    2)
    a) ( llevar encima) to have

    ¿tiene hora? — have you got the time?

    b) ( llevar puesto) to be wearing
    3) (hablando de actividades, obligaciones) to have

    tengo invitados a cenarI have o I've got some people coming to dinner

    tener... que + inf — to have... to + inf

    tengo cosas que hacerI have o I've got things to do

    4)
    a) (señalando características, atributos) to have

    tiene el pelo largoshe has o she's got long hair

    ¿y eso qué tiene de malo? — and what's so bad about that?

    le lleva 15 años - ¿y eso qué tiene? — (AmL fam) she's 15 years older than he is - so what does that matter?

    ¿cuántos años tienes? — how old are you?

    5) ( dar a luz) <bebé/gemelos> to have
    6) (sujetar, sostener) to hold
    7) ( tomar)

    ten la llavetake o here's the key

    8) ( recibir) to have
    9)
    a) ( sentir)

    tengo hambre/sueño/frío — I'm hungry/tired/cold

    tengo el placer de... — it gives me great pleasure to...

    ¿qué tienes? — what's wrong?, what's the matter?

    b) (refiriéndose a síntomas, enfermedades) to have

    tengo dolor de cabezaI have o I've got a headache

    c) (refiriéndose a experiencias, sucesos) to have

    ten paciencia/cuidado — be patient/careful

    11) (indicando estado, situación) (+ compl)

    lo tiene dominadoshe has him under her thumb

    12) ( considerar)

    tener algo/a alguien por algo: se lo tiene por el mejor he/it is considered (to be) the best; siempre lo tuve por tímido I always thought he was shy; ten por seguro que lo hará — you can be sure he'll do it

    2.
    tener v aux
    1)
    a) (expresando obligación, necesidad)

    tener que + inf — to have (got) to + inf

    tengo que estudiar hoyI have to o I must study today

    b) (expresando propósito, recomendación)

    tener que + inf: tenemos que ir a verla we must go and see her; tengo que hacer ejercicio I must get some exercise; tendrías que llamarlo — you should ring him

    tener que + inf: tiene que estar en este cajón it must be in this drawer; tiene que haber sido él it must have been him; tú tenías que ser! — it had to be you!

    ¿tiene previsto asistir? — do you plan to attend?

    3.
    tenerse v pron

    no tenerse de sueñoto be dead o asleep on one's feet

    2) (refl) ( considerarse)

    tenerse por algo: se tiene por muy inteligente — he considers himself to be very intelligent

    * * *
    = bear, contain, have, hold, own, carry, have got, have + in place, live with, have at + Posesivo + disposal, possess.

    Ex: Use a uniform title for an entry if the item bears a title proper that differs from the uniform title.

    Ex: The label contains information about the record, indicating, for instance, its length, status, for example, new, amended, type and class.
    Ex: Many of the aspects of the indexing process including, in particular, term selection and search logic have common features.
    Ex: If the search is made with a call number, a summary of copies with that call number which are held by the library is first displayed.
    Ex: For example, a person can consult the system holdings files to find out whether a library in the network owns a copy of the document.
    Ex: Europe Environment carries useful reports on the activities of the lobby groups in the environmental, consumer protection and research fields.
    Ex: Typical examples of enquiries of this kind that could be satisfied within minutes in any decently stocked library are ' Have you got anything on organising weddings?' 'Can you find me something on the history of paddle-steamers?'.
    Ex: The first country to have in place an operational domestic geostationary satellite communications system was Canada.
    Ex: Medical advances are improving the lives of people living with HIV/AIDS, while prevention remains the key to stopping the spread of this disease.
    Ex: But this would require time and competencies, which not all policy makers have at their disposal.
    Ex: Not every index necessarily exhibits all the features of either of these types of indexing systems, and indeed, some will possess elements of both types of systems.
    * acabar teniendo = end up with.
    * acontecimiento + tener lugar = occurrence + take place.
    * a mí también me gustaría tener la misma oportunidad = turnabout is fair play.
    * aquí tiene(s) = here is/are.
    * a tener en cuenta en el futuro = for future reference.
    * cambio + tener lugar = change + take place.
    * curso que tiene lugar fuera de la universidad = extension course, off-campus course.
    * dar gracias por lo que Uno tiene = count + Posesivo + blessings.
    * del que se tiene constancia = recorded.
    * demostrar que se tiene razón = prove + Posesivo + point.
    * el cliente siempre tiene la razón = the customer is always right.
    * empezar a tener dudas = get + cold feet.
    * empezar a tener sentido = become + meaningful.
    * estudiar + Nombre + teniendo en cuenta + Nombre = place + Nombre + against the background of + Nombre.
    * hacer que tenga más valor = put + a premium on.
    * hombre que tiene mucho mundo = a man of the world.
    * lo que tenga que pasar, que pase = que sera sera, what's meant to be, will be, whatever will be, will be.
    * lo que tenga que ser, será = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * mujer que tiene mucho mundo = a woman of the world.
    * necesitarse tener en cuenta = need + consideration.
    * negar tener relación con = disclaim + connection with.
    * no querer tener nada que ver con = want + nothing to do with.
    * no tener alternativa = have + no choice.
    * no tener apetito = be off + Posesivo + food, be off + Posesivo + oats.
    * no tener constancia de Algo = unrecorded.
    * no tener donde caerse muerto = not have two pennies to rub together.
    * no tener dos dedos de frente = as thick as a brick, as thick as two (short) planks, as daft as a brush.
    * no tener dos dedos de frnete = knucklehead.
    * no tener en cuenta = disregard, overlook, skip over, be oblivious of/to, close + the door on, leave + Nombre + out of the picture, fly in + the face of, drop + Nombre + out of the picture.
    * no tener errores = be error-free.
    * no tener éxito = come up with + nothing, prove + unsuccessful, be unsuccessful.
    * no tener fin = there + be + no end to.
    * no tener fronteras = have + no boundaries.
    * no tener fundamento = be unfounded.
    * no tener ganas = can't/couldn't be bothered, can't/couldn't be bothered.
    * no tener ganas de comer = be off + Posesivo + food, be off + Posesivo + oats.
    * no tener hijos = be childless.
    * no tener hogar = be homeless.
    * no tener idea = have + no clue, have + no idea.
    * no tener idea de = be clueless about, have + no understanding of.
    * no tener importancia = be of no importance, make + no difference, be of no consequence.
    * no tener información = be undocumented.
    * no tener la más mínima idea sobre Algo = Negativo + have + the foggiest idea.
    * no tener la menor importancia = be of no particular concern.
    * no tener la necesidad de usar Algo = have + no use for.
    * no tener la obligación de = be under no obligation.
    * no tener la preparación = be untrained.
    * no tener límite = have + no limit.
    * no tener límites = be boundless.
    * no tener lugar = fall through.
    * no tener más alternativa que = have + no other option but.
    * no tener más opción que = have + little choice but, have + no other option but.
    * no tener más remedio que = be stuck with, be left with the need to, get + stuck with.
    * no tener nada en contra de = have + no quarrel with, have + nothing against.
    * no tener nada en contra de Algo = have + no quarrel about + Nombre.
    * no tener nada que perder = have + nothing to lose.
    * no tener nada que ver con = be irrelevant to.
    * no tener ni idea sobre Algo = not know the first thing about.
    * no tener ni la más mínima posibilidad = not to have a prayer.
    * no tener ni la más remota posibilidad = not to have a prayer.
    * no tener ningún escrúpulo en = have + no qualms about.
    * no tener ningún fundamento = not have a leg to stand on.
    * no tener ningún interés = can't/couldn't be bothered.
    * no tener ningún problema con = be okay with.
    * no tener ningún remilgo en = have + no qualms about.
    * no tener ningún reparo = have + no qualms about.
    * no tener ni pies ni cabeza = be pointless.
    * no tener ni punto de comparación = be in a different league.
    * no tener ni puta idea = not get + Posesivo + shit together.
    * no tener ni puta idea sobre Algo = not know the first thing about.
    * no tener ni un pelo de tonto = there are no flies (on/about) + Pronombre.
    * no tener ni voz ni voto en = have + no say in.
    * no tener noticias es buena señal = no news is good news.
    * no tener opción = have + no choice.
    * no tener otra alternativa = have + no choice.
    * no tener otra alternativa que = have + no other option but.
    * no tener otra opción = have + no choice.
    * no tener otra opción que = have + no other option but.
    * no tener otro objetivo que el de = have + no other purpose than.
    * no tener otro sitio donde recurrir = have + nowhere else to turn.
    * no tener parangón = be unequalled, be without peer.
    * no tener pelos en la lengua = call + a spade a spade.
    * no tener posibilidades = be dead meat.
    * no tener prejuicios = be open-minded.
    * no tener presente = be oblivious of/to.
    * no tener que ir muy lejos = not have to look far.
    * no tener razón = be wrong.
    * no tener razón de ser + Infinitivo = there + be + no sense in + Gerundio.
    * no tener reparos = make + no bones about + Algo.
    * no tener reparos en admitir que = make + no bones about + Algo.
    * no tener representación = be unrepresented.
    * no tener respuesta = be unanswerable.
    * no tener rival = be second to none.
    * no tener rumbo = lose + Posesivo + way.
    * no tener salida = be stuck, get + stuck.
    * no tenerse en pie = Negativo + hold + water.
    * no tener sentido = be meaningless, be pointless, be senseless.
    * no tener sentido el + Infinitivo = there + be + no point in + Gerundio.
    * no tener sentido + Infinitivo = there + be + little point in + Gerundio, there + be + no sense in + Gerundio.
    * no tener suerte = be out of luck.
    * no tener tiempo de nada = have + not a moment to spare.
    * no tener trabajo = be unemployed.
    * no tener trascendencia = be of no consequence.
    * no tener un duro = not have a bean.
    * no tener valor = be valueless.
    * no tener vida privada = like being in a (gold)fish bowl.
    * no terminar nunca de tener problemas con = have + no end of problems with.
    * ¡Ojalá tuviera...! = I wish I had....
    * ¡Ojalá tuviese...! = I wish I had....
    * parece tener poco sentido que = there + seem + little point in.
    * por si + tener + suerte = on spec.
    * que no tiene compensación = non-compensatory [noncompensatory].
    * que no tiene precio = priceless.
    * que pase lo que tenga que pasar = que sera sera, whatever will be, will be, what's meant to be, will be.
    * que tiene lugar una vez a la semana = once-weekly.
    * que tiene precio = priced.
    * que tiene sentido = meaningful.
    * que tiene solución = solvable.
    * revista que tiene una gran demanda popular = mass-market journal.
    * sin tener = in the absence of.
    * sin tener en cuenta = never mind, without regard to, independently of, disregarding, not including.
    * sin tener en cuenta el hecho de que = overlook + the fact that.
    * sin tener que recurrir a = without recourse to.
    * tenemos intereses en ambas partes = our feet are in both worlds.
    * tener a Alguien metido en un puño = have + Nombre + under + Posesivo + thumb.
    * tener a cargo de uno = have + as + Posesivo + charge.
    * tener acceso a información confidencial = be on the inside.
    * tener acuerdos con = have + deals with.
    * tener afinidades = share + common ground.
    * tener aire acondiconado = be air-conditioned.
    * tener a la disposición de Uno = have at + Posesivo + disposal.
    * tener al alcance = have at + Posesivo + touch.
    * tener Algo al alcance = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener algo a mano = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener + Algo + a + Posesivo + entera disposición = have + the run of the + Nombre.
    * tener Algo bajo el control de Uno = have + Nombre + at + Posesivo + command.
    * tener Algo claro = clarify + Posesivo + mind.
    * tener Algo en común = have + Nombre + in common, share + Nombre + in common.
    * tener algo en contra de = have + something against.
    * tener Algo fácilmente accesible = have + Nombre + at + Posesivo + fingertips.
    * tener Algo hecho a la medida de uno = have + Nombre + cut out.
    * tener algo muy vivo en la mente de uno = be strong in + mind.
    * tener algo que decir sobre = have + a say in.
    * tener algo que ver con = have + something to do with.
    * tener algo reservado = have + something up + Posesivo + sleeve.
    * tener alguna incidencia en = have + some bearing on.
    * tener alguna posibilidad = have + a fighting chance.
    * tener alguna posibilidad de triunfar = have + a fighting chance.
    * tener alguna relevancia para = have + some bearing on.
    * tener alucinaciones = hallucinate.
    * tener a mano = have at + Posesivo + touch, have + on call, have + to hand, keep within + reach, be to hand.
    * tener ansias de = crave, crave for.
    * tener antecedentes de = have + a track record of.
    * tener antojo de = crave, crave for.
    * tener a + Posesivo + cargo = have + in + Posesivo + charge.
    * tener aspecto = look.
    * tener atrasos = be in arrears.
    * tener aversión a = have + aversion to.
    * tener beneficios = have + benefits.
    * tener buena mano con las plantas = have + a green thumb, have + green fingers.
    * tener buen apetito = have + a good appetite.
    * tener buenas intenciones = be well-intentioned, mean + well.
    * tener buenas perspectivas para = be well-placed to.
    * tener buen ojo para juzgar a la gente = be a good judge of character.
    * tener bulla = be in a hurry.
    * tener cabida para = hold, accommodate, include, take.
    * tener calentura = have + a temperature, have + a fever.
    * tener características en común = share + similarities.
    * tener cara de muerto = look like + death warmed (over/up).
    * tener carencias = find + wanting.
    * tener carta blanca = have + carte-blanche.
    * tener causa justificada = have + good cause.
    * tener cautela = proceed + with caution.
    * tener celos = feel + jealous.
    * tener claro = be clear in your mind.
    * tener coherencia = cohere.
    * tener cólicos = be colicky.
    * tener como consecuencia = result (in).
    * tener como equivalente = have + counterpart.
    * tener como motivo central = plan around + Nombre.
    * tener como objetivo = have + as + Posesivo + objective, be in business for.
    * tener como sede = headquarter (at/in).
    * tener compasión de = have + compassion for.
    * tener conocimiento de = be privy to, be aware of.
    * tener consecuencias = have + consequences.
    * tener consecuencias en = have + implication for.
    * tener consecuencias negativas = backfire.
    * tener contacto = have + contact.
    * tener contactos = liaise (with/between).
    * tener controlado a Alguien = have + Nombre + on the run.
    * tener control sobre = have + hold on.
    * tener coraje = pluck up + courage, gather up + courage.
    * tener correlación con = bear + correlation with.
    * tener correspondencia = bear + correspondence (to).
    * tener cosas en común = share + common ground.
    * tener cualidades + Adjetivo = be of + Adjetivo + quality.
    * tener cuidado = exercise + care, exercise + caution, proceed + with caution, watch out, take + caution.
    * tener cuidado con = watch for, beware (of/that), look out for, be wary of.
    * tener cuidado con lo que se dice = say + the right thing.
    * tener cuidado con lo que Uno dice = watch + Posesivo + mouth, watch what + say.
    * tener cuidado de = be careful, be chary of, take + (great) pains to.
    * tener cuidado (de que) = take + care (that).
    * tener cultivos = grow + crops.
    * tener debilidad por = have + a soft spot for.
    * tener delante = have + before.
    * tener demasiada prisa = be in too much of a hurry, be in too much of a rush.
    * tener derecho a = be entitled to, have + a right to, entitle to, have + the right to, have + a say in.
    * tener derecho a expresar + Posesivo + opinión = be entitled to + Posesivo + own opinion.
    * tener derecho de paso = have + the right of way.
    * tener dificultad = struggle, experience + difficulty, be hard pressed.
    * tener dificultad de + Infinitivo = have + difficulty + Gerundio, have + difficulty in + Gerundio.
    * tener dificultad en + Verbo = be at pains to + Infinitivo.
    * tener dificultades = have + a hard time, have + a tough time.
    * tener dinero a punta pala = roll in + Dinero.
    * tener dominado a Alguien = have + Nombre + on the run.
    * tener dudas = be doubtful, have + misgivings, have + reservations (about), be suspicious.
    * tener dudas sobre = be ambivalent about.
    * tener efecto = take + effect, have + effect.
    * tener efecto sobre = impinge on/upon.
    * tener el atrevimiento de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener el corazón de un león = have + the heart of a lion.
    * tener el deber de = have + a responsibility to.
    * tener el derecho de = have + the right to.
    * tener el descaro de = have + the gall to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener el destino de = suffer + the fate of.
    * tener el estatus profesional de + Nombre = have + Nombre + status.
    * tener el gusto de = take + pleasure.
    * tener el hábito de = have + the habit of.
    * tener el honor de = have + the honour of.
    * tener el lujo = have + luxury.
    * tener el mando = rule + the roost.
    * tener el mejor aspecto posible = look + Posesivo + best.
    * tener el mismo destino = suffer + the same fate.
    * tener el mono = suffer from + withdrawal symptoms.
    * tener el placer de = take + pleasure.
    * tener el plazo cumplido = be due.
    * tener el plazo vencido = be overdue.
    * tener el poder = be the boss, call + the shots, call + the tune, rule + the roost.
    * tener el poder de = have + the power to.
    * tener el toque mágico = have + the magic touch.
    * tener el valor = have + the courage.
    * tener el valor de = have + the guts to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener en común = hold in + common, tread + common ground.
    * tener en común con = partake (in/of).
    * tener en consideración = take into + consideration, take into + consideration.
    * tener en cuenta = allow for, bear in + mind, cater for/to, consider (as), heed, make + allowances, take + account of, take + cognisance of, take + cognition of, take into + account, take into + consideration, make + provision for, bring into + play, give + an ear to, factor, have + regard for, factor in, be aware of, note, keep in + mind.
    * tener en cuenta las posibilidades de Algo = consider + possibilities.
    * tener en cuenta un punto de vista = take into + account + viewpoint, contemplate + view.
    * tener en funcionamiento = have + in effect.
    * tener en gran estima = have + a very high regard for.
    * tener en mente = bear in + mind, have + in mind, keep in + mind.
    * tener en observación = hold under + observation, keep under + observation.
    * tener en reserva = hold in + reserve.
    * tener entre manos = be up to.
    * tener envidia de = envy.
    * tener errores = be flawed.
    * tener éxito = achieve + success, be successful, get + anywhere, meet + success, prove + successful, succeed, attain + appeal, be a success, find + success, come up + trumps, prove + trumps, take off, meet with + success, hit + the big time, be popular, go + strong.
    * tener éxito en el mundo = succeed in + the world.
    * tener éxito en la vida = succeed in + life, get on in + life.
    * tener expectativas = hold + expectations, have + expectations.
    * tener experiencia = have + experience.
    * tener fácilmente accesible = have at + Posesivo + touch.
    * tener fallos = be flawed.
    * tener fe = have + faith (in).
    * tener fe en = have + faith (in).
    * tener fiebre = have + a temperature, have + a fever.
    * tener fijación por = be hipped (on/to), get hipped (on/to).
    * tener flatulencia = pass + gas, break + wind, pass + wind.
    * tener forma + Adjetivo = be + Adjetivo + in shape.
    * tener frenillo = lisp.
    * tener fundamento para pensar que = have + reason to believe that.
    * tener futuro = have + potential, there + be + a future for/in, have + a future.
    * tener ganada la mitad de la batalla = be half the battle.
    * tener ganada sólo la mitad de la batalla = be only half the battle.
    * tener ganas de = be keen to, have + an/the inclination to.
    * tener ganas de + Infinitivo = feel like + Gerundio.
    * tener gancho = be engaging.
    * tener gastos = incur + costs.
    * tener gastos generales = incur + overheads.
    * tener gran éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tener gran importancia = be of high significance.
    * tener gran repercusión = be far reaching.
    * tener hambre = be hungry, feel + hungry.
    * tener hambre después del esfuerzo = work up + an appetite.
    * tener hijos = father + children, have + children.
    * tener hipo = hiccup.
    * tener horario ajustado = be under time constraint.
    * tener horror a = loathe, hate.
    * tener idea = have + a clue.
    * tener impacto = make + impact.
    * tener impacto (sobre) = have + impact (on).
    * tener implicaciones para = have + implication for.
    * tener importancia = carry + weight, have + high profile, be of consequence.
    * tener indigestión = have + indigestion.
    * tener influencias = have + pull.
    * tener influencia sobre = have + hold on.
    * tener iniciativa = be proactive.
    * tener intereses en = have + a stake in.
    * tener intereses en juego = have + invested.
    * tener interés por = have + an interest in.
    * tener interés por/en = be interested in.
    * tener inventiva = be inventive.
    * tener jurisdicción = have + jurisdiction (over).
    * tener la autoridad = have + mandate.
    * tener la bragueta abierta = fly + be undone.
    * tener la capacidad de = have + the potential (to/for).
    * tener la cara de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la cara descompuesta = look like + death warmed (over/up).
    * tener la categoría profesional de + Nombre = hold + Nombre + rank, have + Nombre + rank, enjoy + Nombre + rank.
    * tener la certeza de = feel + confident.
    * tener la certeza de que = rest + assured that.
    * tener la conciencia limpia = have + a clear conscience.
    * tener la conciencia tranquila = have + a clear conscience.
    * tener la convicción = it + be + Posesivo + understanding.
    * tener la costumbre de = have + a habit of, have + the habit of.
    * tener la costumbre de + Infinitivo = be in the habit of + Gerundio.
    * tener la cuenta bancaria = bank.
    * tener la culpa (por/de) = be at fault (for/to).
    * tener la culpa de Algo que se ha causado Uno mismo = be of + Posesivo + own making.
    * tener la desfachatez de = have + the gall to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la desvergüenza de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la doble función = double as, double up as.
    * tener la facultad de = have + powers to.
    * tener la fama de = have + a good record for.
    * tener la fecha de + Fecha = be dated + Fecha.
    * tener la frescura de = have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la función de = be in the business of.
    * tener la impresión = have + the impression, get + the impression.
    * tener la impresión de que = get + the feeling that.
    * tener la intención de = be intended to, intend, mean.
    * tener la intención de + Infinitivo = set out to + Infinitivo.
    * tener la libertad de = be at liberty to, feel + free to.
    * tener la libertard de/para = have + the latitude to.
    * tener la malafortuna de = have + the misfortune to.
    * tener la mirada perdida = stare into + space, gaze into + space.
    * tener la misma importancia = carry + equal weight.
    * tener la obligación de = be under the obligation to.
    * tener la ocasión de = have + opportunity to.
    * tener la oficina central en = headquarter (at/in).
    * tener la opinión = it + be + Posesivo + understanding.
    * tener la oportunidad = have + the opportunity.
    * tener la oportunidad de = get + (a/the) + chance to, have + opportunity to, get + a chance to.
    * tener la osadía de = have + the gall to, have + the nerve(s) to, have + the cheek to.
    * tener la paciencia del santo Job = have + the patience of Job.
    * tener la paciencia de un santo = have + the patience of a saint.
    * tener la posibilidad de = have + chance.
    * tener la potestad = have + mandate.
    * tener la potestad de = have + the power to, have + the right to.
    * tener lapsus = have + lapses.
    * tener la reputación de ser = be well known for.
    * tener la responsabilidad = charge, undertake + burden.
    * tener la responsabilidad de = have + the responsibility of.
    * tener la sartén por el mango = call + the shots, be the boss, call + the tune, rule + the roost.
    * tener la seguridad de = have + the security of.
    * tener la seguridad de que = rest + assured that.
    * tener la sensación de que = have + a gut feeling that.
    * tener las mismas prerrogativas = have + an equal voice in.
    * tener las riendas de = hold + the reins of.
    * tener las riendas del poder = hold + the reins of power.
    * tener lástima = pity.
    * tener lástima de = take + pity on.
    * tener la tentación de = be tempted to.
    * tener la última palabra = have + the ultimate say, have + the final say, call + the shots, be the boss, call + the tune, rule + the roost.
    * tener la vista cansada = need + reading glasses.
    * tenerle manía a Alguien = have + it in for + Nombre.
    * tenerle rabia a Alguien = have + it in for + Nombre.
    * tenerle tirria a Alguien = have + it in for + Nombre.
    * tener libertad = have + freedom.
    * tener libertad sobre = have + wide discretion over.
    * tenerlo crudo = not be easy.
    * tenerlo difícil = not be easy, not be easy.
    * tenerlo duro = not be easy.
    * tenerlo fácil = have + an easy ride.
    * tener lo mejor de ambos mundos = have + the best of both worlds.
    * tener lo mejor de los dos mundos = have + the best of both worlds.
    * tener lo que hace falta = have + what it takes.
    * tener lo que hay que tener = have + what it takes.
    * tener lo que se necesita = have + what it takes.
    * tener los días contados = day + be + numbered, be doomed, doomed, be dead meat, the (hand)writing + be + on the wall, see it + coming.
    * tener los nervios de punta = have + butterflies in + Posesivo + stomach.
    * tener los nervios en el estómago = have + butterflies in + Posesivo + stomach.
    * tener los pies firmemente en el suelo = feet + be + firmly planted on the ground.
    * tenerlo todo = have + the best of both worlds.
    * tenerlo todo hecho = have + an easy ride.
    * tener lugar = take + place, go on, come to + pass.
    * tener madera de = be cut out for.
    * tener mala fama por = hold in + disrepute, be infamous for.
    * tener malas conexiones con = have + poor connections with.
    * tener malas intenciones = be up to no good, get up to + no good.
    * tener mal de amores = be lovesick.
    * tener mal ojo para juzgar a la gente = be a bad judge of character.
    * tener más paciencia que el santo Job = have + the patience of Job.
    * tener más paciencia que un santo = have + the patience of a saint.
    * tener mérito = be meritorious.
    * tener miedo = be afraid, be in fear, frighten.
    * tener miedo a = be scared of.
    * tener miedo a Alguien = regard + Nombre + with fear.
    * tener motivo = be right.
    * tener motivo justificado = have + good cause.
    * tener motivo para = have + cause to.
    * tener movilidad = be mobile.
    * tener mucha distancia que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucha ilusión = be thrilled.
    * tener mucha personalidad = be full of character.
    * tener mucho camino que recorrer = have + a long way to go.
    * tener mucho carácter = be full of character.
    * tener mucho cuidado = be extra vigilant.
    * tener mucho éxito = hit + a home run, hit it out of + the park, knock it out of + the park.
    * tener mucho interés en = have + a high stake in.
    * tener mucho interés por = be keen to.
    * tener mucho que ver con = have + a great deal to do with.
    * tener mucho tiempo libre = have + plenty of time to spare.
    * tener muy mala cara = look like + death warmed (over/up).
    * tener niños = have + children.
    * tener + Nombre = be not without + Nombre.
    * tener noticias de = hear from.
    * tener + Número + Período de Tiempo = be + Período de Tiempo + old.
    * tener obligación = have + obligation.
    * tener obsesión con = be hipped (on/to), get hipped (on/to).
    * tener ojeras = have + bags under + Posesivo + eyes.
    * tener ojos en la nuca = have + eyes in the back of + Posesivo + head.
    * tener opinión = take + view.
    * tener paciencia = be patient.
    * tener paciencia con = bear with + Pronombre.
    * tener palabra = keep + Posesivo + word, live up to + Posesivo + word.
    * tener paralelo = have + parallel.
    * tener pelos en la lengua = mince + words.
    * tener pérdidas = make + a loss.
    * tener perplejo = stump.
    * tener plena conciencia de = be fully aware of.
    * tener poca información = be information poor.
    * tener pocas luces = as thick as a brick, as thick as two (short) planks, as daft as a brush, knucklehead.
    * tener pocas posibilidades de = have + little recourse.
    * tener poco que ver = have + little to do.
    * tener poco valor = be of little value.
    * tener por costumbre + Infinitivo = be in the habit of + Gerundio.
    * tener por término medio = average.
    * tener posibilidades = stand + chance, be in with a chance.
    * tener potencial = have + potential.
    * tener precaución de = be chary of.
    * tener precedencia = take + priority.
    * tener preferencia = be preferential, have + the right of way.
    * tener preferencia (sobre) = take + precedence (over).
    * tener presente = be mindful of/that, bear in + mind, consider (as), keep in + focus, keep in + mind, make + consideration, mind, make + provision for, have + regard for, be aware of.
    * tener presente las posibilidades de Algo = consider + possibilities.
    * tener prioridad = trump.
    * tener prisa = be in a hurry.
    * tener problema con Algo = experience + trouble with.
    * tener problemas = have + problems.
    * tener problemas con = fall + foul of, run + afoul of problems, run + afoul of, fall + afoul of.
    * tener problemas con la ley = fall + foul of the law, go + afoul of the law, fall + afoul of the law.
    * tener programado su comienzo = be scheduled to start.
    * tener programado su finalización = be scheduled for completion.
    * tener pros y contras = be a mixed blessing.
    * tener que = have to, hafta [have to].
    * tener que aguantar Algo = be stuck with, get + stuck with.
    * tener que arreglárselas solo = leave (up) to + Posesivo + own resources, leave to + Posesivo + own devices.
    * tener que cargar con = be stuck with, saddle with, get + stuck with.
    * tener que cargar con el peso de = be burdened with.
    * tener que cargar con el peso de la tradición = be burdened with + tradition.
    * tener que competir con = face + competition from.
    * tener + que felicitar a Alguien = have to hand it to + Nombre.
    * tener que ocurrir = be boun

    * * *
    tener [ E27 ]
    ■ tener (verbo transitivo)
    A poseer, disponer de
    B
    1 llevar encima
    2 llevar puesto
    C actividades, obligaciones
    D
    1 señalando características
    2 expresando edad
    3 con idea de posibilidad
    E dar a luz
    A sujetar, sostener
    B tomar
    A recibir
    B
    1 sentir
    2 refiriéndose a síntomas
    3 refiriéndose a sucesos
    C refiriéndose a actitudes
    A indicando estado, situación
    B tener algo/a alguien por algo
    ■ tener (verbo auxiliar)
    A
    1 tener que: obligación
    2 tener que: propósito
    B tener que: certeza
    A con participio pasado
    B en expresiones de tiempo
    ■ tenerse (verbo pronominal)
    A sostenerse
    B tenerse por algo
    vt
    [El uso de `got' en frases como `I've got a new dress' está mucho más extendido en el inglés británico que en el americano. Éste prefiere la forma `I have a new dress']
    A (poseer, disponer de) ‹dinero/trabajo/tiempo› to have
    ése ya lo tengo I already have that one, I've already got that one
    ¿tienen hijos? do they have any children?, have they got any children?
    tiene un sueldo muy bueno she earns a very good salary, she is on a very good salary
    no tenemos aceitunas we don't have any olives, we haven't got any olives
    no tenía bastante dinero I didn't have enough money
    no tengo a quién recurrir I have o I've got nobody to turn to
    tú no tienes idea de lo que fue you've no idea o you can't imagine what it was like
    aquí tienes al autor del delito here's o this is the culprit
    ¡ahí tienes! ¿ves cómo no se los puede dejar solos? there you are! you see how they can't be left on their own?
    ¿conque ésas tenemos? so that's the way things are, is it?
    no tenerlas todas consigo ( fam): no sé, no las tengo todas conmigo I don't know, I'm not entirely sure o I'm not a hundred percent sure o I'm not at all sure
    tenerla con algn (CS fam); to have it in for sb ( colloq)
    tenerla con algo (CS fam); to keep o go on about sth ( colloq)
    B
    1 (llevar encima) to have
    ¿tienes cambio de $100? do you have change for $100?
    no tengo un lápiz I don't have a pencil (on me), I haven't got a pencil (on me)
    ¿tiene hora? have you got the time?, could you tell me the time?
    2 (llevar puesto) to be wearing, have on
    ¡qué traje más elegante tienes! that's a smart suit you're wearing o you have on!
    C (hablando de actividades, obligaciones) to have
    esta noche tengo una fiesta I'm going to o I have a party tonight
    los viernes tenemos gimnasia we have keep-fit on Fridays
    tenemos invitados a cenar we have o we've got some people coming to dinner
    tengo un par de camisas que planchar I have o I've got a couple of shirts to iron
    D
    1 [ Vocabulary notes (Spanish) ] (señalando características, atributos) to have
    tiene los ojos castaños/el pelo largo she has o she's got brown eyes/long hair
    tiene mucho tacto/valor he's very tactful/brave
    tiene habilidad para esas cosas he's very good at that sort of thing
    tiene sus defectos he has o he's got his faults
    la habitación tiene mucha luz the room is very light o gets a lot of light
    tiene cuatro metros de largo por tres de ancho it is four meters long and three meters wide
    ¿cuánto tienes de cintura? what's your waist measurement?
    tiene mucho de su padre he's very much like his father, he takes after his father
    tener algo DE algo:
    ¿y eso qué tiene de malo? and what's (so) bad about that?
    no tiene nada de extraño there's nothing strange about it
    le lleva 15 años — ¿y eso qué tiene? ( AmL fam); she's 15 years older than he is — so what does that matter?
    (expresando edad): ¿cuántos años tienes? how old are you?
    tengo cuarenta años I'm forty (years old)
    tengo edad para ser tu padre I'm old enough to be your father
    el televisor ya tiene muchos años the television set is very old
    3
    (con idea de posibilidad): no creo que tenga arreglo I don't think it can be fixed, I think it's beyond repair
    el problema no tiene solución there is no solution to the problem, the problem is insoluble
    E (dar a luz) to have
    tener un niño or hijo or bebé to have a child o baby
    A (sujetar, sostener) to hold
    sube, que yo te tengo la escalera go on up, I'll hold the ladder for you
    ¿me tienes esto un minuto? could you hold this for a minute?
    tenlo derecho hold it upright
    B
    (tomar): ten la llave take the key, here's the key
    A (recibir) to have
    hace un mes que no tenemos noticias de él we haven't heard from him for a month
    la propuesta tuvo una acogida favorable the proposal was favorably received
    tuvo una gran decepción/sorpresa it was a terrible disappointment/a big surprise for her
    B
    1
    (sentir): tengo hambre/sueño/frío I'm hungry/tired/cold
    tiene celos de su hermano she's jealous of her brother
    no tiene interés por nada she's not interested in anything
    le tengo mucho cariño a esta casa I'm very fond of this house
    tengo el placer/honor de anunciar … it gives me great pleasure/I have the honor to announce …
    ¿qué tienes? ¿por qué lloras? what's wrong? o what's the matter? why are you crying?
    2 (refiriéndose a síntomas, enfermedades) to have
    tengo un dolor de cabeza horrible I have o I've got a terrible headache
    ¿has tenido las paperas? have you had mumps?
    está enfermo, pero no saben qué tiene he's ill, but they don't know what it is o what he's got o what's wrong with him
    3 (refiriéndose a sucesos, experiencias) to have
    tuvimos un verano muy bueno we had a very good summer
    tuve un sueño espantoso I had a terrible dream
    que tengas buen viaje have a good trip
    tuve una discusión con él I had an argument with him
    C
    (refiriéndose a actitudes): ten un poco más de respeto have a little more respect
    ten paciencia/cuidado be patient/careful
    tuvo la gentileza de prestármelo she was kind enough to lend it to me
    tuvo la precaución de llamar antes de ir she had the foresight to phone before she went
    bien2 adv G. (↑ bien (2))
    A (indicando estado, situación) (+ compl):
    el sofá tiene el tapizado sucio the upholstery on the sofa is dirty
    la mesa tiene una pata rota one of the table legs is broken
    tenía el suéter puesto al revés he had his sweater on back to front
    tengo las manos sucias my hands are dirty
    tenía los ojos cerrados she had her eyes closed
    lo tengo escondido I have it hidden away
    ya lo tiene roto it's already broken o he's broken it already
    la tuvo engañada mucho tiempo he was cheating on her for a long time
    lo tiene dominado she has him under her thumb
    eso me tiene muy preocupada I'm very worried about that
    me tuvo escribiendo a máquina toda la tarde she had me typing all afternoon
    nos tuvo allí esperando una hora he kept us waiting there for an hour
    a la pobre la tienen de sirvienta they treat the poor girl like a maid
    tengo a la niña enferma my little girl's sick
    ¿en qué mano lo tengo? which hand is it in?
    B (considerar) tener algo/a algn POR algo:
    se lo tiene por el mejor hospital del país it is supposed to be o it is considered (to be) the best hospital in the country
    lo tienen por buen cirujano he's held to be o he's considered (to be) a good surgeon
    siempre lo tuve por tímido I always thought he was shy
    ten por seguro que lo hará rest assured o you can be sure he'll do it
    A
    1 (expresando obligación, necesidad) tener QUE + INF:
    tengo que terminarlo hoy I have to o I must finish it today
    tienes que comer más, estás muy delgada you must eat more, you're very thin
    no tienes más que apretar este botón all you have to do is press this button
    no tienes que estar allí hasta las nueve you don't have to be there until nine
    no tengo por qué darte cuentas a ti I don't have to explain anything to you, I don't owe you any explanations
    no tienes que comer tanto (no debes) you mustn't eat so much; (no hace falta) you don't have to eat that much, there's no need to eat that much
    tendría que cambiarme, no puedo ir así I'd have to o I ought to o I should change, I can't go like this
    2 (expresando propósito, recomendación) tener QUE + INF:
    tenemos que ir a ver esa película we must go and see that movie
    tengo que hacer ejercicio I must get some exercise
    tienes que leerlo, es buenísimo you must read it, it's really good
    B (expresando certeza) tener QUE + INF:
    tiene que estar en este cajón it must be in this drawer
    tiene que haber sido él it must have been him
    tengo que haberlo dejado en casa I must have left it at home
    ¡tú tenías que ser! it had to be you, didn't it?
    ver2 vt I. (↑ ver (2))
    A
    (con participio pasado): ¿tiene previsto asistir al congreso? do you plan to attend the conference?
    ya tenían planeada su estrategia they already had their strategy worked out
    tengo entendido que llega mañana I understand he's arriving tomorrow
    tiene ganado el afecto del público she has won the public's affection
    te tengo dicho que eso no me gusta I've told you before I don't like that
    teníamos pensado irnos el jueves we intended leaving on Thursday
    tiene bastante dinero ahorrado she has quite a lot of money saved up
    B
    ( AmL) (en expresiones de tiempo): cuatro años tenía sin verlo she hadn't seen him for four years
    tienen tres años de casados they've been married for three years
    A
    (sostenerse): no podía tenerse en pie he couldn't stand
    tiene un sueño que no se tiene ( fam); he's out o dead on his feet ( colloq)
    B ( refl) (considerarse) tenerse POR algo:
    se tiene por muy inteligente he considers himself to be o he thinks he is very intelligent
    * * *

     

    Multiple Entries:
    tener    
    tener algo
    tener ( conjugate tener) verbo transitivo El uso de `got' en frases como `I've got a new dress' está mucho más extendido en el inglés británico que en el americano. Este prefiere la forma `I have a new dress'
    1
    a) (poseer, disponer de) ‹dinero/trabajo/tiempo to have;


    no tenemos pan we don't have any bread, we haven't got any bread;
    tiene el pelo largo she has o she's got long hair
    b) ( llevar encima) ‹lápiz/cambio to have;

    ¿tiene hora? have you got the time?

    c) (hablando de actividades, obligaciones) to have;

    tengo invitados a cenar I have o I've got some people coming to dinner;

    tengo cosas que hacer I have o I've got things to do
    d) ( dar a luz) ‹bebé/gemelos to have

    2
    a) (señalando características, tamaño) to be;


    tiene un metro de largo it is one meter long;
    le lleva 15 años — ¿y eso qué tiene? (AmL fam) she's 15 years older than he isso what does that matter?

    ¿cuántos años tienes? how old are you?;

    tengo veinte años I'm twenty (years old)
    3
    a) (sujetar, sostener) to hold;


    b) ( tomar):

    ten la llave take o here's the key

    4
    a) ( sentir):

    tengo hambre/frío I'm hungry/cold;

    le tengo mucho cariño I'm very fond of him;
    tengo el placer de … it gives me great pleasure to …
    b) ( refiriéndose a enfermedades) ‹gripe/cáncer to have;

    tengo dolor de cabeza I have o I've got a headache

    c) ( refiriéndose a experiencias) ‹discusión/accidente to have;


    5 ( refiriéndose a actitudes):

    ten paciencia/cuidado be patient/careful;
    tiene mucho tacto he's very tactful
    6 (indicando estado, situación):

    tengo las manos sucias my hands are dirty;
    tienes el cinturón desabrochado your belt's undone;
    me tiene muy preocupada I'm very worried about it
    tener v aux
    1 tener que hacer algo
    a) (expresando obligación, necesidad) to have (got) to do sth;

    tengo que estudiar hoy I have to o I must study today;

    tienes que comer más you ought to eat more
    b) (expresando propósito, recomendación):


    tendrías que llamarlo you should ring him


    ¡tú tenías que ser! it had to be you!
    2 ( con participio pasado):
    tengo entendido que sí viene I understand he is coming;

    te tengo dicho que … I've told you before (that) …;
    teníamos pensado irnos hoy we intended leaving today
    3 (AmL) ( en expresiones de tiempo):

    tenía un año sin verlo she hadn't seen him for a year
    tenerse verbo pronominal ( sostenerse):

    no tenerse de sueño to be dead on one's feet
    tener
    I verbo transitivo
    1 (poseer, disfrutar) to have, have got: tengo muy buena memoria, I have a very good memory
    no tiene coche, he hasn't got a car
    tiene dos hermanas, he has two sisters
    tiene mucho talento, he's very talented
    no tenemos suficiente dinero, we don't have enough money
    (ser dueño de) to own: tiene una cadena de hoteles, he owns a chain of hotels ➣ Ver nota en have 2 (contener) to contain: esta bebida no tiene alcohol, this drink doesn't contain alcohol
    3 (asir, sujetar) to hold: la tenía en brazos, she was carrying her in her arms
    4 (hospedar) tiene a su suegra en casa, his mother-in-law is staying with them
    5 (juzgar, considerar) la tengo por imposible, I regard her as a hopeless case
    nos tienen por tontos, they think we are stupid
    tenlo por seguro, you can be sure
    6 (pasar el tiempo de cierta manera) to have: he tenido un día espantoso, I've had a dreadful day
    7 (padecer, sentir) tiene celos, he's jealous
    tengo hambre/sed, I'm hungry/thirsty
    ten paciencia conmigo, be patient with me
    tengo un dolor de cabeza terrible, I have a terrible headache
    8 (profesar) to have: me tiene cariño, he is very fond of me
    no le tengo ningún respeto, I have no respect for him
    9 (años, tiempo) to be: el bebé tiene ocho días, the baby is eight days old
    (medidas) la cama tiene metro y medio de ancho, the bed is one and a half metres wide
    10 (mantener) to keep: no sabe tener la boca cerrada, she can't keep her mouth shut
    nos tuvo dos horas esperando, he kept us waiting for two hours
    tiene su habitación muy ordenada, he keeps his room very tidy
    me tiene preocupada, I'm worried about him
    11 ( tener que + infinitivo) tengo que hacerlo, I must do it
    tienes que tomarte las pastillas, you have to take your pills
    tendrías que habérselo dicho, you ought to have told her ➣ Ver nota en must
    II verbo aux to have: mira que te lo tengo dicho veces, I've told you time and time again
    Tener tiene dos traducciones básicas: to have o to have got. Esta segunda se usa casi únicamente para expresar posesión y solo en el presente: Tengo un coche nuevo. I have got a new car.
    La primera se usa en sentido más general: Va a tener un problema. He's going to have a problem. Recuerda que la forma interrogativa de I have got es have I got?, mientras que la forma interrogativa de I have es do I have?
    Cuando tener significa sentir, se traduce por el verbo to be: Tengo hambre. I am hungry.

    ' tener' also found in these entries:
    Spanish:
    abrigar
    - abuela
    - abundar
    - acarrear
    - accidente
    - acostumbrar
    - admirar
    - adolecer
    - agobiarse
    - añorar
    - antena
    - apetecer
    - apremiar
    - aptitud
    - arcada
    - arte
    - banco
    - bombera
    - bombero
    - burbuja
    - cabida
    - cabronada
    - cacao
    - caer
    - cagalera
    - calor
    - cantar
    - capaz
    - carácter
    - carrete
    - celebrarse
    - céntimo
    - certeza
    - certidumbre
    - ciega
    - ciego
    - conciencia
    - conllevar
    - consecuencia
    - constar
    - contingente
    - corazón
    - correa
    - correrse
    - cosa
    - cosquillas
    - costar
    - creer
    - cruda
    - crudo
    English:
    access
    - accommodate
    - act
    - add up
    - afraid
    - agree
    - aim to
    - allow for
    - allowance
    - approve of
    - around
    - associate
    - attached
    - augment
    - authoritarian
    - ax
    - axe
    - barrel
    - be
    - bear
    - bear with
    - bearing
    - begrudge
    - believe in
    - belong
    - beware
    - boast
    - bone
    - boomerang
    - breathing space
    - broody
    - brush
    - butterfly
    - calculate
    - careful
    - celebrate
    - clash
    - clever
    - come off
    - command
    - connected
    - conscience
    - consider
    - consideration
    - count
    - crash
    - date
    - daunt
    - debt
    - depend
    * * *
    vt
    1. [poseer, disfrutar de] [objeto, cualidad, elemento, parentesco] to have;
    no tengo televisor/amigos I haven't got o I don't have a television/any friends;
    ¿tienes un bolígrafo? have you got o do you have a pen?;
    ¿tiene usted hora? have you got the time?;
    tenemos un mes para terminarlo we've got a month in which to finish it;
    tiene el pelo corto, ojos azules y gafas she has (got) short hair, blue eyes and she wears glasses;
    muchos no tienen trabajo o [m5] empleo a lot of people are out of work;
    el documental no tiene mucho interés the documentary is not very interesting;
    ¿cuántas habitaciones tiene? how many rooms has it got o does it have?;
    ¿tienes hermanos? have you got o do you have any brothers or sisters?;
    tengo un hermano I've got o I have a brother;
    tener un niño to have a baby;
    no tienen hijos they haven't got o don't have any children;
    RP Fam
    tener algo a bocha [en gran cantidad] to have tons o loads of sth;
    ¿conque ésas tenemos?, ¿ahora no quieres ayudar? so that's the deal, is it? you don't want to help now, then;
    no las tiene todas consigo he is not too sure about it;
    muy Fam
    tenerlos bien puestos to have guts;
    tanto tienes, tanto vales you are what you own
    2. [padecer, realizar, experimentar] to have;
    tener fiebre to have a temperature;
    tiene cáncer/el sida she has (got) cancer/AIDS;
    doctor, ¿qué tengo? what's wrong with me, doctor?;
    no tienes nada (grave) it's nothing (serious), there's nothing (seriously) wrong with you;
    tuvieron una pelea/reunión they had a fight/meeting;
    tengo las vacaciones en agosto my holidays are in August;
    mañana no tenemos clase we don't have to go to school tomorrow, there's no school tomorrow;
    ¡que tengan buen viaje! have a good journey!;
    no he tenido un buen día I haven't had a good day;
    tiene lo que se merece she's got what she deserves
    3. [medida, años, sensación, sentimiento] to be;
    tiene 3 metros de ancho it's 3 metres wide;
    ¿cuántos años tienes? how old are you?;
    tiene diez años she's ten (years old);
    Am
    tengo tres años aquí I've been here for three years;
    tener hambre/miedo to be hungry/afraid;
    tener suerte/mal humor to be lucky/bad-tempered;
    tengo un dolor de espalda terrible I have a terrible backache;
    tengo alergia al polvo I'm allergic to dust;
    me tienen cariño/envidia they're fond/jealous of me;
    le tiene lástima he feels sorry for her;
    tengo ganas de llorar I feel like crying
    4. [hallarse o hacer estar en cierto estado]
    tenía la cara pálida her face was pale;
    tienes una rueda pinchada you've got a Br puncture o US flat;
    tienes la corbata torcida your tie isn't straight;
    me tuvo despierto it kept me awake;
    eso la tiene despistada/preocupada that has her confused/worried;
    esto la tendrá ocupada un rato this will keep her busy for a while;
    un psicópata tiene atemorizada a la población a psychopath is terrorizing the population;
    nos tuvieron una hora en comisaría they kept us at the police station for an hour;
    me tuvo esperando una hora she kept me waiting an hour;
    nos tuvieron toda la noche viendo vídeos they made us watch videos all night;
    la tienen como o [m5] de encargada en un restaurante she's employed as a manageress in a restaurant
    5. [sujetar] to hold;
    tenlo por el asa hold it by the handle;
    ¿puedes tenerme esto un momento? could you hold this for me a minute?;
    ten los brazos en alto hold your arms up high
    6. [tomar]
    ten el libro que me pediste here's the book you asked me for;
    ¡aquí tienes!, ¡ten! here you are!;
    ahí tienes la respuesta there's your answer
    7. [recibir] [mensaje, regalo, visita, sensación] to get;
    tuve una carta suya I got o had a letter from her;
    el que llegue primero tendrá un premio whoever arrives first will get a prize;
    tendrás noticias mías you'll hear from me;
    tenemos invitados/a la familia a cenar we've got guests/the family over for dinner;
    tendrá una sorpresa he'll get a surprise;
    tenía/tuve la impresión de que… I had/got the impression that…;
    tuve una verdadera desilusión I was really disappointed
    8. [valorar, estimar]
    tener en mucho/poco a alguien to think a lot/not to think very much of sb;
    me tienen por tonto they think I'm stupid;
    Formal
    tener a bien hacer algo to be kind enough to do sth;
    les ruego tengan a bien considerar mi candidatura para el puesto de… I would be grateful if you would consider my application for the post of…
    9. [guardar, contener] to keep;
    ¿dónde tienes las joyas/el dinero? where do you keep the jewels/money?;
    ¿dónde tendré las gafas? where can my glasses be?;
    la botella tenía un mensaje the bottle had a message inside;
    esta cuenta no tiene fondos there are no funds in this account
    10. RP Fam
    tenerla con algo/alguien to go on about sth/sb;
    ¡cómo la tenés con tu vecino! you're always going on about your neighbour!;
    ¡cómo la tiene con el auto que se va a comprar! he's always going on about the car he's going to buy!;
    ¡cómo la tiene el jefe contigo! the boss really has it in for you!
    v aux
    1. [antes de participio] [haber]
    teníamos pensado ir al teatro we had thought of going to the theatre, we had intended to go to the theatre;
    ¿cuánto tienes hecho de la tesis? how much of your thesis have you (got) done?;
    te tengo dicho que no pises los charcos I've told you before not to step in puddles;
    tengo entendido que se van a casar I understand (that) they are going to get married
    2.
    tener que: [indica obligación] [m5] tener que hacer algo to have to do sth;
    tenía/tuve que hacerlo I had to do it;
    ¿tienes que irte? do you have to go?, have you got to go?;
    tienes que esforzarte más you must try harder;
    tiene que ser así it has to be this way;
    tenemos que salir de aquí we have (got) to o need to get out of here, we must get out of here;
    teníamos que haber hecho esto antes we should have o ought to have done this before;
    no tienes que disculparte you needn't apologize, you don't need to apologize;
    si quieres algo, no tienes más que pedirlo if you want something, all you have to do is ask;
    no tienes por qué venir, si no quieres you don't have to come if you don't want to
    3.
    tener que: [indica propósito, consejo] [m5] tenemos que ir a cenar un día we ought to o should go for dinner some time;
    tienes que ir a ver esa película you must see that movie;
    tenías que haber visto cómo corría you should have seen him run;
    tendrías que dejar de fumar you ought to give up smoking
    4.
    tener que: [indica probabilidad] [m5] ya tienen que haber llegado they must have o should have arrived by now;
    las llaves tienen que andar por aquí the keys must be round here somewhere;
    tendría que haber terminado hace rato she should have o ought to have finished some time ago;
    tenía que ser él, no podía ser otro it had to be him, it couldn't have been anyone else
    5.
    tener que ver: tener que ver con algo/alguien to have to do with sth/sb;
    actitudes que tienen que ver con la falta de educación attitudes which are related to a lack of education;
    se apellida Siqueiros, pero no tiene que ver con el pintor his surname is Siqueiros, but he's got nothing to do with the painter;
    ¿qué tiene eso que ver conmigo? what has that got to do with me?;
    no tener nada que ver con algo/alguien to have nothing to do with sth/sb;
    lo que digo no tiene nada que ver con eso what I'm saying has nothing to do with that;
    aunque los dos vinos sean Rioja, no tienen nada que ver even if both wines are Riojas, there's no comparison between them;
    ¿qué tiene que ver que sea mujer para que haga bien su trabajo? what's her being a woman got to do with whether or not she does a good job?;
    es un poco tarde, ¿no? – ¿y qué tiene que ver? it's a bit late, isn't it? – so what?;
    tener que ver en algo to be involved in sth;
    dicen que la CIA tuvo que ver en ello rumour has it the CIA were involved;
    ¿has tenido tú algo que ver en esto? have you had something to do with this?
    * * *
    v/t
    1 have;
    tener 10 años be 10 (years old);
    tener un metro de ancho/largo be one meter wide/long o in width/length
    2
    :
    ha tenido un niño she’s had a little boy
    3
    :
    tener a alguien por algo regard s.o. as sth, consider s.o. to be sth
    4
    :
    tengo que madrugar I must get up early, I have to o I’ve got to get up early;
    tuve que madrugar I had to get up early
    5
    :
    conque ¿esas tenemos? so that’s how it is o things stand, eh?;
    no tuvo a bien saludarme he did not see fit to greet me;
    no las tengo todas conmigo fam I’m not one hundred per cent sure;
    eso me tiene nervioso that makes me nervous
    * * *
    tener {80} vt
    1) : to have
    tiene ojos verdes: she has green eyes
    tengo mucho que hacer: I have a lot to do
    tiene veinte años: he's twenty years old
    tiene un metro de largo: it's one meter long
    2) : to hold
    ten esto un momento: hold this for a moment
    3) : to feel, to make
    tengo frío: I'm cold
    eso nos tiene contentos: that makes us happy
    4)
    tener por : to think, to consider
    me tienes por loco: you think I'm crazy
    tener v aux
    1)
    tener que : to have to
    tengo que salir: I have to leave
    tiene que estar aquí: it has to be here, it must be here
    tenía pensado escribirte: I've been thinking of writing to you
    * * *
    tener vb
    1. (en general) to have
    En el presente, sobre todo en inglés hablado, se puede emplear have got en vez de have, por ejemplo, have you got any brothers or sisters?
    2. (edad, tamaño) to be
    tener que ver to have to do with / to concern
    no tiene nada que ver contigo it's got nothing to do with you / it doesn't concern you

    Spanish-English dictionary > tener

  • 5 dar

    v.
    1 to give.
    dar algo a alguien to give something to somebody, to give somebody something
    se lo di a mi hermano I gave it to my brother
    Ella me da dinero She gives me money.
    Su elogio da ánimos His praise gives encouragement.
    El negocio da muchas ganancias The business yields much profit.
    2 to give, to produce.
    la salsa le da un sabor muy bueno the sauce gives it a very pleasant taste, the sauce makes it taste very nice
    3 to have, to hold (fiesta, cena).
    dar una cena en honor de alguien to hold o give a dinner in someone's honor
    4 to turn or switch on (luz, agua, gas) (encender).
    5 to show (Cine, Teatro & TV).
    dan una película del oeste they're showing a western, there's a western on
    6 to show.
    dar muestras de sensatez to show good sense
    7 to teach.
    dar inglés/historia to teach English/history
    9 to strike (horas).
    dieron las tres en el reloj three o'clock struck
    10 to get, to catch.
    11 to deliver, to render, to allot, to confer.
    12 to feel.
    Me da alegría I feel joy.
    13 to be given, to be granted, to be offered, to be handed in.
    Se nos dio una buena casa We were given a good house.
    14 to give forth, to burst out.
    Ella dio un grito She gave forth a cry.
    15 to make one feel.
    Eso da asco That makes one feel revolt.
    16 to hit.
    Da duro el sol en este lugar The sun hits hard in this place
    17 to give up.
    * * *
    Present Indicative
    doy, das, da, damos, dais, dan.
    Past Indicative
    Present Subjunctive
    , des, , demos, deis, den.
    Imperfect Subjunctive
    Future Subjunctive
    Imperative
    da (tú), (él/Vd.), demos (nos.), dad (vos.), den (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    2) hit, strike
    3) hand over, deliver
    4) produce, yield
    - dar con
    - dar contra
    - dar por
    - darse a
    - darse de sí
    - dárselas de
    * * *
    Para las expresiones dar importancia, dar ejemplo, dar las gracias, dar clases, dar a conocer, dar a entender, darse prisa, ver la otra entrada.
    1. VERBO TRANSITIVO
    1) (=entregar, conceder) [+ objeto, mensaje, permiso] to give; [+ naipes] to deal (out); [+ noticias] to give, tell

    le dieron el primer premio — he was awarded {o} given first prize

    déme dos kilos — I'll have two kilos, two kilos, please

    ir dando [cuerda] — to pay out rope

    dar los buenos [días] a algn — to say good morning to sb, say hello to sb

    2) (=realizar) [+ paliza] to give; [+ paso] to take

    dar un grito — to let out a cry, give a cry

    dar un paseo — to go for a walk, take a walk

    dar un suspiro — to heave {o} give a sigh, sigh

    3) (=celebrar) [+ fiesta] to have, throw
    4) (=encender) [+ luz] to turn on

    ¿has dado el gas? — have you turned on the gas?

    5) (=presentar) [+ obra de teatro] to perform, put on; [+ película] to show, screen

    dan una película de Almodóvar — there's an Almodóvar film on, they're showing {o} screening an Almodóvar film

    ¿qué dan hoy en la tele? — what's on TV tonight?

    6) (=hacer sonar) [reloj] to strike

    ya han dado las ocho — it's past {o} gone eight o'clock

    7) (=producir) [+ fruto] to bear; [+ ganancias, intereses] to yield

    una inversión que da un 7% de interés — an investment that pays {o} yields 7% interest

    8) (=tener como resultado)
    9) (=hacer sentir) [+ placer] to give

    las babosas me dan asco — I find slugs disgusting {o} revolting

    este jersey me da demasiado calor — this jumper is too hot, I'm too hot in this jumper

    tu padre me da miedo — I'm scared {o} frightened of your father

    10) * (=fastidiar) to ruin

    ¡me estás dando las vacaciones! — you're ruining the holiday for me!

    11) dar por (=considerar) to consider

    doy el asunto por concluido — I consider the matter settled, I regard the matter as settled

    lo daba por seguro — he was sure {o} certain of it

    12)
    - estar/seguir dale que dale o dale que te pego o dale y dale
    - a mí no me la das
    - ¡ahí te las den todas!

    para dar y tomar —

    tenemos botellas para dar y tomar — we've got loads {o} stacks of bottles

    2. VERBO INTRANSITIVO
    1) (=entregar) to give

    dame, yo te lo arreglo — give it here, I'll fix it for you

    2) (=entrar)

    si te da un mareo siéntate — if you feel giddy, sit down

    3) (=importar)

    ¡qué más da!, ¡da igual! — it doesn't matter!, never mind!

    ¿qué más te da? — what does it matter to you?

    ¿qué más da un sitio que otro? — surely one place is as good as another!, it doesn't make any difference which place we choose

    lo mismo da — it makes no difference {o} odds

    me da igual, lo mismo me da, tanto me da — it's all the same to me, I don't mind

    4) [seguido de preposición]
    dar a (=estar orientado) [cuarto, ventana] to look out onto, overlook; [fachada] to face

    mi habitación da al jardín — my room looks out onto {o} overlooks the garden

    darle a (=hacer funcionar) [+ botón] to press; (=golpear) to hit; [+ balón] to kick

    dale a la tecla roja — hit {o} press the red key

    darle a la bomba — to pump, work the pump

    ¡dale! — hit him!

    dar con (=encontrar) [+ persona] to find; [+ idea, solución] to hit on, come up with

    al final di con la solución — I finally hit on the solution, I finally came up with the solution

    dar [consigo] en — to end up in

    dar contra (=golpear) to hit dar de

    dar de [beber] a algn — to give sb something to drink

    dar de [comer] a algn — to feed sb

    dar de [sí] — [comida, bebida] to go a long way

    dar en [+ blanco, suelo] to hit; [+ solución] to hit on, come up with

    dar en [hacer] algo — to take to doing sth

    darle a algn por hacer algo dar para (=ser suficiente) to be enough for

    una película que da en qué pensar — a thought-provoking film, a film which gives you a lot to think about

    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1) ( entregar) to give

    500 dólares ¿quién da más? — any advance on 500 dollars?; conocer verbo transitivo 3b, entender verbo transitivo 2b

    2) (regalar, donar) to give

    ¿me lo prestas? - te lo doy, no lo necesito — can I borrow it? - you can keep it, I don't need it

    tener para dar y venderto have plenty to spare

    3) <cartas/mano> to deal
    4)
    a) ( proporcionar) <fuerzas/valor/esperanza> to give
    b) (Mús) to give

    ¿me das el la? — can you give me an A?

    5) (conferir, aportar) <sabor/color/forma> to give
    6)
    a) ( aplicar) to give
    b) <sedante/masaje> to give
    7)
    a) ( conceder) <prórroga/permiso> to give

    nos dieron un premiowe won o got a prize

    b) (RPl) ( calcular)

    ¿qué edad le das? — how old do you think he is?

    8)
    a) (expresar, decir)

    ¿le diste las gracias? — did you thank him?, did you say thank you?

    dales saludos — give/send them my regards

    me dio su parecer or opinión — she gave me her opinion

    b) (señalar, indicar)

    me da ocupado or (Esp) comunicando — the line's busy o (BrE) engaged

    9) ( producir) <fruto/flor> to bear

    esos bonos dan un 7% — those bonds yield 7%

    10)
    a) ( rendir)

    ha dado todo lo que esperaba de él — he has lived up to my/his expectations

    b) (AmL) ( alcanzar hasta)

    ¿cuánto da ese coche? — how fast can that car go?

    da 150 kilómetros por horait can do o go 150 kilometers an hour

    11) (causar, provocar)

    estos niños dan tanto trabajo! — these kids are such hard work!; (+ me/te/le etc)

    ¿no te da calor esa camisa? — aren't you too warm in that shirt?

    este coche no me ha dado problemas — this car hasn't given me any trouble; ver tb asco, hambre, miedo, etc

    dar que + inf: el jardín da muchísimo que hacer there's always such a lot to do in the garden; lo que dijo me dio que pensar — what he said gave me plenty to think about; ver tb dar III 1)

    12) ( presentar) < concierto> to give

    ¿qué dan esta noche en la tele? — what's on TV tonight? (colloq)

    ¿dónde están dando esa película? — where's that film showing?

    13)
    a) < fiesta> to give; <baile/banquete> to hold
    b) < conferencia> to give; < discurso> (AmL) to make
    c) (CS) < examen> to take o (BrE) sit; ver tb clase 5)

    dar un grito/un suspiro — to give a shout/heave a sigh

    dar un paso atrás/adelante — to take a step back/forward

    dame un beso/abrazo — give me a kiss/hug; ver tb golpe, paseo, vuelta, etc

    15) ( considerar)

    dar algo/a alguien por algo: lo dieron por muerto they gave him up for dead; doy por terminada la sesión I declare the session closed; ese tema lo doy por sabido I'm assuming you've already covered that topic; puedes dar por perdido el dinero you can say goodbye to that money; dalo por hecho! consider it done!; si apruebo daré el tiempo por bien empleado — if I pass it will have been time well spent

    2.
    dar vi
    1)
    a) ( entregar)

    no puedes con todo, dame que te ayudo — you'll never manage all that on your own, here, let me help you

    ¿me das para un helado? — can I have some money for an ice cream?

    b) ( en naipes) to deal
    2) (ser suficiente, alcanzar)

    dar para algo/alguien: este pollo da para dos comidas this chicken will do for two meals; con una botella no da para todos one bottle's not enough to go round; (+ me/te/le etc) eso no te da ni para un chicle you can't even buy a piece of chewing gum with that; no me dio (el) tiempo I didn't have time; dar de sí to stretch; qué poco dan de sí mil pesetas! a thousand pesetas doesn't go very far!; no dar para más: su inteligencia no da para más that's as much as his brain can cope with; lo que gano no da para más what I earn doesn't go any further; la fiesta no daba para más — the party was beginning to wind down

    a) puerta to give onto, open onto; ventana to look onto, give onto
    b) fachada/frente ( estar orientado hacia) to face
    c) ( llegar hasta) río to flow into, go into; calle to lead to

    el análisis le dio positivo/negativo — her test was positive/negative

    ¿cuánto da la cuenta? — what does it come to?

    5) ( importar)

    da lo mismo, ya iremos otro día — it doesn't matter, we'll go another day

    ¿qué más da un color que otro? — what difference does it make what color it is?; (+ me/te/le etc)

    ¿el jueves o el viernes? - me da igual — Thursday or Friday? - I don't mind o it doesn't make any difference to me

    ¿y a ti qué más te da si él viene? — what's it to you if he comes? (colloq)

    6)
    a) (pegar, golpear)

    darle a alguien — to hit somebody; ( como castigo) to smack somebody

    le dio en la cabeza/con un palo — he hit him on the head/with a stick

    b) (fam) (a tarea, asignatura)

    darle a algo: me pasé todo el verano dándole al inglés I spent the whole summer working on my English; cómo le da al vino! he really knocks back o (AmE) down the wine (colloq); cómo le han dado al queso! ya casi no queda! — they've certainly been at the cheese, there's hardly any left! (colloq)

    c) ( acertar) to hit

    dar en el blanco/el centro — to hit the target/the bull's-eye

    7) (accionar, mover)

    darle a algoa botón/tecla to press something; a interruptor to flick something; a manivela to turn something; (+ compl)

    8)

    dale que dale or (Esp) dale que te pego! — (fam)

    dale que dale con lo mismo!stop going on about it!

    b) (RPl fam) ( instando a hacer algo) come on

    dale, prestámelo — come on o go on, lend it to me

    9) dar con ( encontrar) < persona> to find; < solución> to hit upon, find; < palabra> to come up with
    10) (acometer, sobrevenir) (+ me/te/le etc)

    me va a dar algo — (fam) I'm going to have a fit (colloq); ver tb dar verbo transitivo II 3, escalofrío, frío, gana, etc

    11) (hablando de manías, ocurrencias)

    darle a alguien por + inf — to take to -ing

    le ha dado por decir que... — he's started saying that...

    12) sol/viento/luz
    3.
    1) darse v pron
    2) ( producirse) to grow
    3) ( presentarse) oportunidad/ocasión to arise
    4) ( resultar) (+ me/te/le etc)

    ¿cómo se te da a ti la costura? — are you any good at sewing?

    5)
    a) (dedicarse, entregarse)

    darse a algo: se dio a la bebida she took to drink; se ha dado por entero a su familia/a la causa — she has devoted herself entirely to her family/to the cause

    b) (CS, Ven) ( ser sociable)
    6)

    me di una duchaI took o had a shower

    dárselas de algo: se las da de que sabe mucho he likes to make out he knows a lot; dárselas de listo to act smart; ¿y de qué se las da ése? — who does he think he is?

    b) (golpearse, pegarse)

    no te vayas a dar con la cabeza contra el techodon't hit o bang your head on the ceiling

    c) (recípr)

    se estaban dando (de) patadas/puñetazos — they were kicking/punching each other

    darse por algo: con eso me daría por satisfecha I'd be quite happy with that; darse por vencido — to give up; ver tb aludir a, enterado 1

    * * *
    = allow, give, issue, pitch, hand over, pass over, give away, give out, get + free.
    Ex. Folders allow a set of papers to be kept together when a set on a given topic is removed from the file.
    Ex. An abstract of a bibliography can be expected to note whether author affiliations are given = Es de esperar que el resumen de una bibliografía indique si se incluyen los lugares de trabajo de los autores.
    Ex. Once a user is registered, a password will be issued which provides access to all or most of the data bases offered by the host as and when the user wishes.
    Ex. Thus pitching instructions at the right level can be difficult.
    Ex. Eventually, teachers should be able to ' hand the chalk over to the students' and take a back seat.
    Ex. She also indicated in passing that in future authors would not automatically pass over the copyright of research results in papers to publishers.
    Ex. This must be done in a fully commercial way, not by giving away machines or paper, nor by giving away imported books.
    Ex. Similarly, equipment such as this can often give out quite a lot of heat which has to be adequately dissipated.
    Ex. Most people know 'earbuds' as the cheap-o earphones you get free with a cell phone.
    ----
    * acción de dar un nombre a Algo = naming.
    * antes de darse cuenta = before + Pronombre + know what + happen, before + Pronombre + know it.
    * con la sabiduría que da la experiencia = with the benefit of hindsight.
    * cosas que dan miedo = things that go bump in the night.
    * da la casualidad = as it happens.
    * dale alas a tu imaginación = let + your imagination fly!.
    * dando sacudidas = jerkily.
    * dar el esquinazo a = give + Nombre + a wide berth.
    * dar a = look onto, give onto, overlook.
    * dar a Algo el nombre de = earn + Nombre + the name of.
    * dar a Algo más importancia de la que tiene = oversell.
    * dar a Algo una nueva dimensión = take + Nombre + into a new dimension.
    * dar a Algo una nueva perspectiva = give + Nombre + a new twist.
    * dar a Alguien el beneficio de la duda = give + Nombre + the benefit of the doubt.
    * dar a Alguien una mano y te cogen el brazo = give + Pronombre + an inch and + Pronombre + take a mile, give + Pronombre + an inch and + Pronombre + take a mile.
    * dar a Alguien una oportunidad de triunfar = give + Nombre + a fighting chance.
    * dar a Alguien una palmada en la espalda = pat + Alguien + on the back for + Algo.
    * dar a Alguien una palmadita en la espalda = pat + Alguien + on the back for + Algo.
    * dar a Alguien una puñalada por la espalda = stab + Alguien + in the back.
    * dar a Alguien una puñalada trapera = stab + Alguien + in the back.
    * dar a Alguien un margen de confianza = give + Nombre + the benefit of the doubt.
    * dar abasto = cope.
    * dar abasto con = cope with.
    * dar acceso = provide + access.
    * dar acceso a = give + access to.
    * dar a conocer = bring to + the attention, communicate, publicise [publicize, -USA], report, articulate, make + known.
    * dar a conocer la presencia de = make + Posesivo + presence known.
    * dar a entender = give to + understand, hint, send + a clear signal that, lull + Nombre + into thinking, insinuate, intimate.
    * dar agua = lose + water, leak.
    * dar a la calle = give onto + the street.
    * dar a la caza de = chase down.
    * dar Algo a conocer = get + the word out.
    * dar alguna esperanza = give + some cause for hope.
    * dar al traste con los planes = upset + the applecart.
    * dar al traste con + Posesivo + planes = upset + Posesivo + plans, ruin + Posesivo + plans.
    * dar al traste con todo = upset + the applecart.
    * dar a luz = birth, deliver.
    * dar a luz a = give + birth to.
    * dar ánimos = give + a word of encouragement, hearten.
    * dar apoyo = give + support, support, provide + support.
    * dar asco = stink, disgust.
    * dar aullidos = caterwaul.
    * dar autoría = lend + authoritativeness.
    * dar autoridad a Algo = lend + authority to.
    * dar bandazos = lurch.
    * dar bastante importancia a = place + great store on.
    * dar brillo a = buff, buff up.
    * dar buen uso a Algo = put to + good use.
    * dar cabida a = accommodate, include, hold, take, make + room (for), leave + room for, leave + room for.
    * dar cabida al crecimiento = accommodate + growth.
    * dar caladas = puff.
    * dar calidad = deliver + value.
    * dar caprichos = pamper.
    * dar cera = wax.
    * dar chillidos = shriek.
    * dar cien mil vueltas = beat + Nombre + hands down, win + hands down.
    * dar clase = give + a lesson, teach + class, teach + lesson, hold + class.
    * dar coba = toady, fawn (on/upon/over).
    * dar comienzo a = give + a start to.
    * dar como ejemplo = cite + as an example.
    * dar como norma = rule.
    * dar como resultado = add up to, result (in), lead to.
    * dar con = hit on/upon, put + Posesivo + finger on, stumble on.
    * dar conferencia = lecture.
    * dar consejo sobre = give + advice on.
    * dar consentimiento = give + licence.
    * dar con una esponja húmeda = sponging.
    * dar con una idea = hit on/upon + idea.
    * dar con una solución = come up with + solution.
    * dar coraje = peeve.
    * dar corte = self-conscious, feel + shy.
    * dar credibilidad = give + credence, lend + credence, bestow + credibility, provide + credibility.
    * dar crédito = give + credence.
    * dar cualquier cosa por Algo = give + an eye-tooth for/to.
    * dar cuenta = render + an account of.
    * dar cuenta de = account for.
    * dar cuenta de Algo = be held to account.
    * dar cuerda a un reloj = wind + clock.
    * dar cuerpo = give + substance.
    * dar cuerpo a = flesh out.
    * dar cuerpo y forma a = lend + substance and form to.
    * dar datos de = give + details of.
    * dar de alta = discharge from + hospital.
    * dar de baja = take out of + circulation.
    * dar de cara a = front.
    * dar de comer = feed.
    * dar de lado = short-circuit [shortcircuit], give + Nombre + the cold shoulder.
    * dar de lleno = hit + home.
    * dar de mala gana = begrudge, grudge.
    * dar de mamar = breast-feeding [breastfeeding].
    * dar de mamar a = breast-feed [breastfeed].
    * dar demasiada información y muy rápidamente = trot out.
    * dar de qué hablar = raise + eyebrows, fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar de quilla = keel over.
    * dar derecho a = entitle to.
    * dar descanso de = give + relief from.
    * dar de sí = stretch out.
    * dar detalles de = give + details of.
    * dar de Uno mismo = give of + Reflexivo.
    * dar dinero = pay + money, donate + Posesivo + money.
    * dar dirección = lend + direction.
    * dar directrices = give + guidance, provide + guidance.
    * dar duro = pack + a wallop.
    * dar ejemplo = set + an example, lead by + example.
    * dar ejemplo de = illustrate.
    * dar el brazo a torcer = give in to.
    * dar el brazo derecho = give + Posesivo + right arm.
    * dar el do de pecho = do + Posesivo + best, pull out + all the stops, do + Posesivo + utmost.
    * dar el efecto de = give + the effect of.
    * dar el esquinazo = dodge.
    * dar el esquinazo a = steer + clear of, steer away from.
    * dar el golpe de gracia = administer + the coup de grace, deliver + the coup de grace.
    * dar el nombre = label.
    * dar el oro y el moro = give + Posesivo + right arm.
    * dar el pecho = breast-feed [breastfeed].
    * dar el pésame = pass + Posesivo + condolences.
    * dar el pistoletazo de salida = fire + the starting gun.
    * dar el primer paso = make + a start, take + the first step.
    * dar el puntillazo a = put + an end to, bring + an end to, bring to + an end.
    * dar el salto = make + the leap.
    * dar el todo por el todo = give + Posesivo + all.
    * dar el último empujón = go + the last mile, go + the extra mile.
    * dar el último repaso = tie + the pieces together.
    * dar el visto bueno = approve, clear, give + green light, give + the go-ahead.
    * dar el visto bueno a una factura = clear + invoice.
    * dar el/un espectáculo = make + a spectacle of + Reflexivo.
    * dar empujones = shove.
    * dar en el blanco = hit + the bull's eye, strike + home, put + Posesivo + finger on, hit + the truth, hit + home.
    * dar en el clavo = hit + the nail on the head, be spot on, strike + home, put + Posesivo + finger on, hit + the truth.
    * dar en el larguero = hit + the crossbar, hit + the crossbar.
    * dar en el travesaño = hit + the crossbar.
    * dar energía = energise [energize, -USA].
    * dar énfasis = give + emphasis, place + stress, give + stress.
    * dar énfasis a = place + emphasis on.
    * dar en garantía = pawn.
    * dar en la diana = hit + home.
    * dar en mano = hand (over).
    * dar entrada = enter.
    * dar esperanza = nurture + hope, give + hope, bring + visions of.
    * dar esperanzas = raise + expectations, raise + hopes.
    * dar estímulo = provide + boost.
    * dar evasivas = stonewall, play for + time.
    * dar evidencia = furnish with + evidence.
    * dar fe = attest, certify.
    * dar fe de = testify (to/of), vouch (for), be testimony to.
    * dar fe de que = attest to + the fact that.
    * dar fin = bring to + a close, draw to + a close, wind down.
    * dar forma = become + cast, give + shape, shape, mould [mold, -USA], inform.
    * dar forma cuadrada = square.
    * dar fruto = bear + fruit, come to + fruition.
    * dar fuerte = pack + a wallop.
    * dar fuerza = empower, bring + strength.
    * dar gato por liebre = buy + a pig in a poke, pass off + a lemon.
    * dar golpes = pound.
    * dar gracias por lo que Uno tiene = count + Posesivo + blessings.
    * dar gritos = shriek, shout.
    * dar guerra = act up, play up.
    * dar gustirrinín = tickle + Posesivo + fancy.
    * dar gusto = oblige, bring + pleasure, flavour [flavor, -USA].
    * dar hipo = hiccup.
    * dar ideas = offer + clues.
    * da rienda suelta a tu imaginación = let + your imagination fly!.
    * dar ímpetu = lend + force, give + impetus.
    * dar importancia = attach + importance, give + prominence, stress, give + pre-eminence, give + relevance, place + importance, give + importance.
    * dar importancia a = give + weight to, place + emphasis on, attach + weight to, create + a high profile for, give + a high profile, place + weight on.
    * dar importancia a Algo = put + Algo + on the agenda, be on the agenda.
    * dar indicios de = show + signs of.
    * dar indicios y pistas = drop + hints and clues.
    * dar información = provide + information, give + information, release + information.
    * dar información adicional = give + further details.
    * dar información de = give + details of.
    * dar interés = spice up, add + spice.
    * dar la alarma = sound + alarm.
    * dar la apariencia de = place + a veneer of.
    * dar la bienvenida = welcome.
    * dar la casualidad que + Indicativo = happen to + Infinitivo, chance to + Infinitivo.
    * dar la cuenta atrás = count + Nombre + out.
    * dar la enhorabuena = give + congratulations.
    * dar la entrada para = make + a deposit on.
    * dar la espalda = turn + aside.
    * dar la idea = give + the impression that.
    * dar la imagen = give + the impression that.
    * dar la impresión = convey + impression, strike + Pronombre Personal, give + the impression that, confer + impression, come off as.
    * dar la impresión de = contrive, conjure up + a picture of, come across as.
    * dar la impresión de seriedad en el trabajo = appear + businesslike.
    * dar la la lata = nag (at).
    * dar la lata = play up.
    * dar la mano = extend + Posesivo + hand.
    * dar la mano derecha = give + Posesivo + right arm.
    * dar la murga = be a pest.
    * dar la noticia = give + the news.
    * dar la opinión sobre = give + opinion on.
    * dar la oportunidad = give + chance.
    * dar la oportunidad de = present with + opportunities for, allow + the opportunity to.
    * dar la oportunidad de expresarse libremente = give + voice to.
    * dar la oportunidad de opinar = give + voice to.
    * dar la puntilla a = put + an end to, bring + an end to, bring to + an end.
    * dar largas = stonewall, play for + time, fob + Alguien + off with + Algo.
    * dar las cosas masticadas = spoon-feeding [spoonfeeding], spoon-feed [spoon feed/spoonfeed].
    * dar la sensación = give + a sense.
    * dar la sensación de = give + the effect of.
    * dar la señal = give + the word, give + the signal.
    * dar la señal de alarma = sound + the clarion.
    * dar la señal de alerta = sound + the clarion.
    * dar la señal de estar listo = prompt.
    * dar lástima = feel + sorry for, pity.
    * dar la talla = be up to the mark, be up to scratch, measure up (to), be up to snuff, make + the cut.
    * dar latigazos = lash.
    * dar la vida = lay down + Posesivo + life, give + Posesivo + life.
    * dar la vuelta = turn + Nombre + (a)round, flip, swing around, swing back, turn (a)round.
    * dar la vuelta a = round, turn on + its head.
    * dar la vuelta en el aire = give + a toss.
    * darle a Alguien carta blanca = give + Nombre + a blank cheque.
    * darle a Alguien un cheque en blanco = give + Nombre + a blank cheque.
    * darle a la botella = booze.
    * darle a la lengua = shoot + the breeze, shoot + the bull.
    * darle a la manivela de arranque = turn + the crank.
    * darle alas a Alguien = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * darle al palique = gas.
    * darle a Uno escalofríos por Algo desagradable = make + Nombre + flinch.
    * darle caña = hurry up, get + a move on, put + pressure on.
    * darle caña a = have + a go at, get + stuck into.
    * dar lecciones = give + lessons.
    * darle cien mil vueltas a Alguien = knock + spots off + Nombre.
    * darle el puntillazo = nail it.
    * darle la razón a Alguien = side in + Posesivo + favour.
    * darle largas = play + Nombre + along.
    * darle largas a Algo = drag + Posesivo + feet, drag + Posesivo + heels.
    * darle la vuelta a la tortilla = turn + the tables (on).
    * darle sopas con hondas a Alguien = knock + spots off + Nombre.
    * darle una interpretación = give + interpretation.
    * darle una lección a Alguien = school.
    * darle una paliza a Alguien = take + Nombre + to the cleaners, give + Nombre + a beating, school.
    * darle un buen repaso a Alguien = take + Nombre + to the cleaners.
    * darle un repaso a = buff up on, brush up on.
    * darle un repaso a Alguien = school.
    * darle vueltas a = dwell on/upon.
    * darle vueltas a Algo = mull over, agonise over [agonize, -USA].
    * darle vueltas a la idea = toy with, toy with + idea of.
    * darle vueltas a la idea de = flirt with + the idea of.
    * darle vueltas a un asunto = chew + the cud.
    * darle vueltas a un problema = puzzle over + problem.
    * dar libertad = give + licence.
    * dar libertad a un esclavo = manumit.
    * dar libertad para + Infinitivo = afford + the freedom to + Infinitivo.
    * dar lo mejor de Uno mismo = give of + Posesivo + best.
    * dar los pasos necesarios = take + steps.
    * dar los primeros pasos en = venture into.
    * dar los últimos retoques a = put + the finishing touches on.
    * dar lugar = produce.
    * dar lugar a = cause, generate, give + rise to, mean, result (in), leave + room for, bring about, lead to, cause, open + the door to, give + cause to, give + occasion to.
    * dar lugar a la reflexión = provide + food for thought.
    * dar lugar a problemas = give + rise to problems.
    * dar lugar a queja = evoke + complaint.
    * dar lugar a rumores = fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar luz verde = give + green light, give + the go-ahead.
    * dar mala impresión = look + bad.
    * dar marcha atrás = do + an about-face, back up, backpedal [back-pedal].
    * dar masaje = massage.
    * dar más de sí = go further.
    * dar más explicaciones = elaborate on.
    * dar materia para la reflexión = provide + food for thought.
    * dar mayor importancia a = give + pride of place to.
    * dar media vuelta = do + an about-face.
    * dar mejora (en) = give + improvement (in).
    * dar menos de lo debido = shortchange.
    * dar mucha importancia = put + a premium on.
    * dar mucho en qué pensar = give + Nombre + much to think about, give + Nombre + a lot to think about.
    * dar mucho valor a Algo = value + Nombre + highly.
    * dar muestras de = show + signs of.
    * dar + Nombre + una oportunidad = give + Nombre + a fair chance.
    * dar notoriedad a = create + a high profile for, give + a high profile.
    * dar nueva forma = reformat [re-format].
    * dar nueva vida = give + Nombre + new life, give + a second life.
    * dar opción = give + option.
    * dar origen = mother.
    * dar origen a = give + rise to, bring about, lead to, give + cause to, give + occasion to.
    * dar otro paso muy importante = reach + another milestone.
    * dar pábulo a = fuel, spark off.
    * dar pábulo a rumores = fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar palos de ciego = grope (for/toward).
    * dar pánico = scare + the living daylights out of, frighten + the living daylights out of, dread, scare + the hell out of.
    * dar parte de = report.
    * dar paso (a) = give + way (to), yield to, make + way (for).
    * dar patadas en el estómago = stick in + Posesivo + craw.
    * dar pavor = be scared stiff, be frightened to death, be petrified of, be terrified, scare + the living daylights out of, frighten + the living daylights out of, scare + the hell out of.
    * dar pecho = breast-feeding [breastfeeding].
    * dar pereza = can't/couldn't be bothered.
    * dar permiso = give + permission, give + time off, grant + Alguien + leave.
    * dar permiso en el trabajo = give + time off work.
    * dar pie a = spark off, give + rise to, bring about, lead to, cause, open + the door to, give + cause to, give + occasion to.
    * dar pisotones = stomp.
    * dar pistas = throw + hints.
    * dar pistas falsas = throw out + false leads.
    * dar placer = give + pleasure, give + enjoyment.
    * dar poderes = give + powers.
    * dar por = tickle + Posesivo + fancy.
    * dar por concluido = put to + bed, close + the book on.
    * dar por culo = piss + Nombre + off.
    * dar por descontado = take for + granted, discount.
    * dar por hecho = take for + granted.
    * dar por perdido = be past praying for, write off.
    * dar por saldado = close + the book on.
    * dar por seguro que = rest + assured that.
    * dar por sentado = take for + granted.
    * dar por sentado Algo que realmente no lo está = beg + the question.
    * dar + Posesivo + vida = give + Posesivo + all.
    * dar preferencia = give + preference.
    * dar prestigio = lend + authoritativeness.
    * dar prioridad = award + priority, emphasise [emphasize, -USA], give + priority, give + precedence, assign + priority, give + preference.
    * dar prioridad a = give + pride of place to, place + emphasis on, prioritise [prioritize, -USA].
    * dar prioridad a algo = make + a priority.
    * dar problemas = play up.
    * dar propina = tipping.
    * dar pruebas = provide + evidence.
    * dar publicidad = publicise [publicize, -USA], give + publicity.
    * dar puntapiés = kick + Posesivo + feet.
    * dar punzadas = throb, twinge.
    * dar quebraderos de cabeza = give + headaches.
    * dar que hablar = fuel + rumours, give + rise to rumours, raise + eyebrows.
    * dar quehacer = make + trouble.
    * dar rabia = incense, gall, peeve.
    * dar razón de ser = bring + purpose.
    * dar recompensa = mete out + reward.
    * dar registro = accession.
    * dar relevancia = give + relevance.
    * dar relevancia a = create + a high profile for, give + a high profile.
    * dar relevancia a Algo = put + Algo + on the agenda.
    * dar resoplidos = chug.
    * dar respuesta = provide + answer, elicit + answer, develop + answer.
    * dar resultado = be successful, give + result, work, pay off, be a success, pay.
    * dar resultados = produce + results.
    * dar rienda suelta = unleash.
    * dar rienda suelta a = give + free rein to, allow + vent for, give + vent to, vent.
    * dar rienda suelta a + Nombre = let + Nombre + run riot.
    * dar riqueza a = add + richness to.
    * dar risitas = giggle.
    * dar sabor = spice up, add + spice.
    * dar salida a = vent.
    * dar saltitos = hop, skip.
    * dar sangre = donate + Posesivo + blood.
    * darse = appear, occur.
    * darse a = lend + Reflexivo + to.
    * darse aires = strut.
    * darse aires de grandeza = give + Reflexivo + such airs, aggrandise + Reflexivo.
    * darse a la fuga = flee, lam (it), go into + hiding, make + a quick getaway, take to + Posesivo + heels, run off.
    * darse a los demás = give of + Reflexivo.
    * darse con un canto en los dientes = count + Reflexivo + lucky, think + Reflexivo + lucky, consider + Reflexivo + lucky.
    * darse cuenta = become + aware, dawn on, detect, perceive, find, note, make + aware, come to + realise, wise up, reach + understanding, eye + catch, strike + home, suss (out), hit + home.
    * darse cuenta de = be aware of, be cognisant of, realise [realize, -USA], sense, wake up to, sink in, become + cognisant of, see through.
    * darse cuenta del peligro que = see + the danger that.
    * darse cuenta de un problema = alight on + problem.
    * darse de baja de una suscripción = unsubscribe.
    * darse el caso que + Indicativo = happen to + Infinitivo, chance to + Infinitivo.
    * darse el gusto de = indulge in.
    * darse el gusto de comprar = splurge on.
    * darse el lote = snog, neck.
    * darse el lujo de = splurge on.
    * darse golpes de pecho = beat + Posesivo + breast.
    * darse golpes en el pecho = beat + Posesivo + breast.
    * darse la mano = join + hands, shake + hand.
    * dárselas de = fancy + Reflexivo.
    * dársele Algo bien a Uno = be good at.
    * dársele a Uno bien las plantas = have + a green thumb, have + green fingers.
    * dársele a Uno mejor Algo = be better at.
    * dársele mejor a Uno = do + best.
    * darse media vuelta = turn on + Posesivo + heel.
    * darse (muchos) aires = give + Reflexivo + such airs, aggrandise + Reflexivo.
    * dar sentido = make + sense (out) of, make + sense of life.
    * dar sentido a = make + meaningful, give + meaning to.
    * dar sentido a las cosas = sense-making, meaning making.
    * dar sentido a la vida = give + meaning to life.
    * dar sentido a + Posesivo + vida = make + sense of + Posesivo + life.
    * dar señales de = show + signs of.
    * dar señales de vida = show + signs of life.
    * darse por afortunado = count + Reflexivo + lucky, think + Reflexivo + lucky, consider + Reflexivo + lucky.
    * darse por aludido = take + things personally, take + a hint, take + things personally, get + a hint.
    * darse por derrotado = sound + note of defeat.
    * darse por vencido = throw in + the towel, throw in/up + the sponge.
    * darse prisa = hurry, hurry up, get on + Posesivo + running shoes, shake + a leg, hot-foot it to, make + haste, rattle + Posesivo + dags, get + a wiggle on, put + Posesivo + skates on, get + Posesivo + skates on, get + a move on.
    * darse prisa con calma = make + haste slowly.
    * dar servicio = service.
    * darse una comilona = make + a pig of + Reflexivo, pig out (on).
    * darse una leche = come + a cropper.
    * darse un apretón de manos = clasp + hands.
    * darse una situación más esperanzadora = sound + a note of hope.
    * darse un atracón = make + a pig of + Reflexivo, pig out (on), stuff + Posesivo + face.
    * darse una transacción económica = cash + change hands.
    * darse una tripotada = make + a pig of + Reflexivo, pig out (on).
    * darse una vacante = occur + vacancy.
    * darse un baño de sol = sunbathe.
    * darse un chapuzón = take + a dip.
    * darse un descanso = give + Reflexivo + a break, rest on + Posesivo + oars.
    * darse un festín de = feast on.
    * darse un garbeo = mosey.
    * darse un porrazo = come + a cropper.
    * darse un respiro = lie on + Posesivo + oars, rest on + Posesivo + oars.
    * darse un tortazo = come + a cropper.
    * dar significado = imbue with + meaning.
    * dar sombra = shade.
    * dar su conformidad a = assent to.
    * dar sugerencias = give + suggestions.
    * dar terror = scare + the living daylights out of.
    * dar testimonio = bear + witness, give + testimony.
    * dar tiempo = give + time, donate + Posesivo + time.
    * dar tiempo a Alguien = give + Nombre + some time.
    * dar título = title.
    * dar todo de Uno mismo = give of + Posesivo + best.
    * dar todo el oro del mundo = give + Posesivo + right arm.
    * dar tono = tone.
    * dar trabajo = present + burden.
    * dar una advertencia = raise + caveat, issue + warning.
    * dar una apariencia de = provide + a semblance of, give + a semblance of.
    * dar una azotaina = spank.
    * dar una bofetada = cuff, slap.
    * dar una bofetada a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar una buena paliza = whitewash, thrash.
    * dar una cabezadita = nap, catching 10, napping.
    * dar una carcajada = give + a laugh, let out + a laugh.
    * dar una charla = give + address, give + a talk, give + a presentation, give + speech.
    * dar una conferencia = deliver + talk, make + a speech, give + speech, deliver + lecture, give + a lecture.
    * dar una contractura muscular = pull + a muscle.
    * dar una cornada = gore.
    * dar una excusa = give + excuse.
    * dar una explicación = present + explanation.
    * dar una falsa impresión = keep up + facade, put on + an act.
    * dar una fiesta = give + a party.
    * dar una galleta = slap.
    * dar una guantada = slap.
    * dar una idea = give + idea, give + glimpse, provide + an understanding.
    * dar una idea de = give + a feel for, give + indication, provide + a glimpse of, give + a flavour of, be indicative of, provide + insight into, give + a picture, give + an insight into, give + an inkling of.
    * dar una idea general = put in + the picture, give + a general picture, paint + a broad picture.
    * dar una imagen = convey + image, present + picture, paint + a picture, present + an image, present + a picture.
    * dar una imagen de = give + an impression of.
    * dar una impresión = make + an impression, leave + an impression, present + an image.
    * dar una impresión de = give + an impression of.
    * dar una impresión equivocada = send + the wrong signals.
    * dar una lección de humildad = humble.
    * dar una llamada de atención = sound + a wake-up call.
    * dar una norma = give + prescription.
    * dar una opinión = offer + opinion.
    * dar una oportunidad = give + opportunity, provide + opportunity, grant + opportunity, present + an opportunity, create + opportunity.
    * dar una oportunidad a Alguien = give + Nombre + a head start.
    * dar una orden = issue + command, issue + instruction.
    * dar una paliza = clobber, pummel, slaughter, knock + the living daylights out of, knock + the hell out out of, whip, whitewash, thrash, wallop, lick, baste, take + a pounding, take + a beating, belt, trounce, beat + Nombre + (all) hollow.
    * dar una paliza a Alguien = beat + Nombre + up, beat + Nombre + black and blue.
    * dar una patada = kick, boot.
    * dar una pista = give + a hint.
    * dar una posibilidad = afford + opportunity.
    * dar un apretón de manos = shake + hand.
    * dar una rabieta = throw + a tantrum.
    * dar una razón = give + reason.
    * dar una respuesta = furnish + answer, frame + response.
    * dar una sacudida = give + a shake, give + a jerk.
    * dar una segunda oportunidad = give + a second chance.
    * dar una segunda vida = give + a second life.
    * dar una solución = provide + solution, develop + solution.
    * dar una solución por buena que realmente no lo es = beg + the solution.
    * dar un aspecto + Adjetivo = give + a + Adjetivo + look.
    * dar un ataque de nervios = have + an attack of hysterics.
    * dar una torta = slap.
    * dar una torta a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar una tunda = trounce.
    * dar una ventaja = give + Nombre + an edge.
    * dar una ventaja a Alguien = give + Nombre + a head start.
    * dar una visión = present + view, provide + an understanding.
    * dar una visión general = give + a general picture.
    * dar una visión global = give + overview, present + an overview, present + an overall picture, give + an overall picture, overview.
    * dar una visión total = give + a complete picture.
    * dar un aviso = make + warning.
    * dar una voltereta = somersault, do + a somersault, summersault.
    * dar una voz = holler.
    * dar una vuelta de campana = capsize, somersault, do + a somersault, summersault.
    * dar una vuelta en coche = go out for + a drive.
    * dar un berrinche = throw + a tantrum.
    * dar un beso de despedida = kiss + Nombre + goodbye.
    * dar un bocado a = take + a bite out of.
    * dar un bofetón = cuff, slap.
    * dar un bofetón a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar un cachete = spank, cuff, slap.
    * dar un cachete a Alguien = slap + Nombre + on the wrist.
    * dar un calambre = cramp.
    * dar un chillido = holler.
    * dar un comienzo a = give + a start to.
    * dar un coscorrón = cuff.
    * dar un ejemplo = give + example.
    * dar un empujón = give + a boost.
    * dar un golpe = knock.
    * dar un golpe por detrás = rear-end.
    * dar un gran paso adelante = reach + milestone.
    * dar un grito = holler.
    * dar un guantazo = slap.
    * dar un hachazo = hack.
    * dar un hervor = parboil.
    * dar un impulso = kick-start [kickstart].
    * dar un lavado de cara = spruce up.
    * dar un manotazo = swat at, cuff, slap.
    * dar un manotazo a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar un nivel de prioridad alto = put + Nombre + high on + Posesivo + list of priorities.
    * dar un nuevo acabado = refinish.
    * dar un nuevo impulso = pep up.
    * dar un nuevo nombre = rename.
    * dar un ojo de la cara por Algo = give + an eye-tooth for/to.
    * dar unos azotes = spank.
    * dar un paseo = take + a stroll.
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1) ( entregar) to give

    500 dólares ¿quién da más? — any advance on 500 dollars?; conocer verbo transitivo 3b, entender verbo transitivo 2b

    2) (regalar, donar) to give

    ¿me lo prestas? - te lo doy, no lo necesito — can I borrow it? - you can keep it, I don't need it

    tener para dar y venderto have plenty to spare

    3) <cartas/mano> to deal
    4)
    a) ( proporcionar) <fuerzas/valor/esperanza> to give
    b) (Mús) to give

    ¿me das el la? — can you give me an A?

    5) (conferir, aportar) <sabor/color/forma> to give
    6)
    a) ( aplicar) to give
    b) <sedante/masaje> to give
    7)
    a) ( conceder) <prórroga/permiso> to give

    nos dieron un premiowe won o got a prize

    b) (RPl) ( calcular)

    ¿qué edad le das? — how old do you think he is?

    8)
    a) (expresar, decir)

    ¿le diste las gracias? — did you thank him?, did you say thank you?

    dales saludos — give/send them my regards

    me dio su parecer or opinión — she gave me her opinion

    b) (señalar, indicar)

    me da ocupado or (Esp) comunicando — the line's busy o (BrE) engaged

    9) ( producir) <fruto/flor> to bear

    esos bonos dan un 7% — those bonds yield 7%

    10)
    a) ( rendir)

    ha dado todo lo que esperaba de él — he has lived up to my/his expectations

    b) (AmL) ( alcanzar hasta)

    ¿cuánto da ese coche? — how fast can that car go?

    da 150 kilómetros por horait can do o go 150 kilometers an hour

    11) (causar, provocar)

    estos niños dan tanto trabajo! — these kids are such hard work!; (+ me/te/le etc)

    ¿no te da calor esa camisa? — aren't you too warm in that shirt?

    este coche no me ha dado problemas — this car hasn't given me any trouble; ver tb asco, hambre, miedo, etc

    dar que + inf: el jardín da muchísimo que hacer there's always such a lot to do in the garden; lo que dijo me dio que pensar — what he said gave me plenty to think about; ver tb dar III 1)

    12) ( presentar) < concierto> to give

    ¿qué dan esta noche en la tele? — what's on TV tonight? (colloq)

    ¿dónde están dando esa película? — where's that film showing?

    13)
    a) < fiesta> to give; <baile/banquete> to hold
    b) < conferencia> to give; < discurso> (AmL) to make
    c) (CS) < examen> to take o (BrE) sit; ver tb clase 5)

    dar un grito/un suspiro — to give a shout/heave a sigh

    dar un paso atrás/adelante — to take a step back/forward

    dame un beso/abrazo — give me a kiss/hug; ver tb golpe, paseo, vuelta, etc

    15) ( considerar)

    dar algo/a alguien por algo: lo dieron por muerto they gave him up for dead; doy por terminada la sesión I declare the session closed; ese tema lo doy por sabido I'm assuming you've already covered that topic; puedes dar por perdido el dinero you can say goodbye to that money; dalo por hecho! consider it done!; si apruebo daré el tiempo por bien empleado — if I pass it will have been time well spent

    2.
    dar vi
    1)
    a) ( entregar)

    no puedes con todo, dame que te ayudo — you'll never manage all that on your own, here, let me help you

    ¿me das para un helado? — can I have some money for an ice cream?

    b) ( en naipes) to deal
    2) (ser suficiente, alcanzar)

    dar para algo/alguien: este pollo da para dos comidas this chicken will do for two meals; con una botella no da para todos one bottle's not enough to go round; (+ me/te/le etc) eso no te da ni para un chicle you can't even buy a piece of chewing gum with that; no me dio (el) tiempo I didn't have time; dar de sí to stretch; qué poco dan de sí mil pesetas! a thousand pesetas doesn't go very far!; no dar para más: su inteligencia no da para más that's as much as his brain can cope with; lo que gano no da para más what I earn doesn't go any further; la fiesta no daba para más — the party was beginning to wind down

    a) puerta to give onto, open onto; ventana to look onto, give onto
    b) fachada/frente ( estar orientado hacia) to face
    c) ( llegar hasta) río to flow into, go into; calle to lead to

    el análisis le dio positivo/negativo — her test was positive/negative

    ¿cuánto da la cuenta? — what does it come to?

    5) ( importar)

    da lo mismo, ya iremos otro día — it doesn't matter, we'll go another day

    ¿qué más da un color que otro? — what difference does it make what color it is?; (+ me/te/le etc)

    ¿el jueves o el viernes? - me da igual — Thursday or Friday? - I don't mind o it doesn't make any difference to me

    ¿y a ti qué más te da si él viene? — what's it to you if he comes? (colloq)

    6)
    a) (pegar, golpear)

    darle a alguien — to hit somebody; ( como castigo) to smack somebody

    le dio en la cabeza/con un palo — he hit him on the head/with a stick

    b) (fam) (a tarea, asignatura)

    darle a algo: me pasé todo el verano dándole al inglés I spent the whole summer working on my English; cómo le da al vino! he really knocks back o (AmE) down the wine (colloq); cómo le han dado al queso! ya casi no queda! — they've certainly been at the cheese, there's hardly any left! (colloq)

    c) ( acertar) to hit

    dar en el blanco/el centro — to hit the target/the bull's-eye

    7) (accionar, mover)

    darle a algoa botón/tecla to press something; a interruptor to flick something; a manivela to turn something; (+ compl)

    8)

    dale que dale or (Esp) dale que te pego! — (fam)

    dale que dale con lo mismo!stop going on about it!

    b) (RPl fam) ( instando a hacer algo) come on

    dale, prestámelo — come on o go on, lend it to me

    9) dar con ( encontrar) < persona> to find; < solución> to hit upon, find; < palabra> to come up with
    10) (acometer, sobrevenir) (+ me/te/le etc)

    me va a dar algo — (fam) I'm going to have a fit (colloq); ver tb dar verbo transitivo II 3, escalofrío, frío, gana, etc

    11) (hablando de manías, ocurrencias)

    darle a alguien por + inf — to take to -ing

    le ha dado por decir que... — he's started saying that...

    12) sol/viento/luz
    3.
    1) darse v pron
    2) ( producirse) to grow
    3) ( presentarse) oportunidad/ocasión to arise
    4) ( resultar) (+ me/te/le etc)

    ¿cómo se te da a ti la costura? — are you any good at sewing?

    5)
    a) (dedicarse, entregarse)

    darse a algo: se dio a la bebida she took to drink; se ha dado por entero a su familia/a la causa — she has devoted herself entirely to her family/to the cause

    b) (CS, Ven) ( ser sociable)
    6)

    me di una duchaI took o had a shower

    dárselas de algo: se las da de que sabe mucho he likes to make out he knows a lot; dárselas de listo to act smart; ¿y de qué se las da ése? — who does he think he is?

    b) (golpearse, pegarse)

    no te vayas a dar con la cabeza contra el techodon't hit o bang your head on the ceiling

    c) (recípr)

    se estaban dando (de) patadas/puñetazos — they were kicking/punching each other

    darse por algo: con eso me daría por satisfecha I'd be quite happy with that; darse por vencido — to give up; ver tb aludir a, enterado 1

    * * *
    = allow, give, issue, pitch, hand over, pass over, give away, give out, get + free.

    Ex: Folders allow a set of papers to be kept together when a set on a given topic is removed from the file.

    Ex: An abstract of a bibliography can be expected to note whether author affiliations are given = Es de esperar que el resumen de una bibliografía indique si se incluyen los lugares de trabajo de los autores.
    Ex: Once a user is registered, a password will be issued which provides access to all or most of the data bases offered by the host as and when the user wishes.
    Ex: Thus pitching instructions at the right level can be difficult.
    Ex: Eventually, teachers should be able to ' hand the chalk over to the students' and take a back seat.
    Ex: She also indicated in passing that in future authors would not automatically pass over the copyright of research results in papers to publishers.
    Ex: This must be done in a fully commercial way, not by giving away machines or paper, nor by giving away imported books.
    Ex: Similarly, equipment such as this can often give out quite a lot of heat which has to be adequately dissipated.
    Ex: Most people know 'earbuds' as the cheap-o earphones you get free with a cell phone.
    * acción de dar un nombre a Algo = naming.
    * antes de darse cuenta = before + Pronombre + know what + happen, before + Pronombre + know it.
    * con la sabiduría que da la experiencia = with the benefit of hindsight.
    * cosas que dan miedo = things that go bump in the night.
    * da la casualidad = as it happens.
    * dale alas a tu imaginación = let + your imagination fly!.
    * dando sacudidas = jerkily.
    * dar el esquinazo a = give + Nombre + a wide berth.
    * dar a = look onto, give onto, overlook.
    * dar a Algo el nombre de = earn + Nombre + the name of.
    * dar a Algo más importancia de la que tiene = oversell.
    * dar a Algo una nueva dimensión = take + Nombre + into a new dimension.
    * dar a Algo una nueva perspectiva = give + Nombre + a new twist.
    * dar a Alguien el beneficio de la duda = give + Nombre + the benefit of the doubt.
    * dar a Alguien una mano y te cogen el brazo = give + Pronombre + an inch and + Pronombre + take a mile, give + Pronombre + an inch and + Pronombre + take a mile.
    * dar a Alguien una oportunidad de triunfar = give + Nombre + a fighting chance.
    * dar a Alguien una palmada en la espalda = pat + Alguien + on the back for + Algo.
    * dar a Alguien una palmadita en la espalda = pat + Alguien + on the back for + Algo.
    * dar a Alguien una puñalada por la espalda = stab + Alguien + in the back.
    * dar a Alguien una puñalada trapera = stab + Alguien + in the back.
    * dar a Alguien un margen de confianza = give + Nombre + the benefit of the doubt.
    * dar abasto = cope.
    * dar abasto con = cope with.
    * dar acceso = provide + access.
    * dar acceso a = give + access to.
    * dar a conocer = bring to + the attention, communicate, publicise [publicize, -USA], report, articulate, make + known.
    * dar a conocer la presencia de = make + Posesivo + presence known.
    * dar a entender = give to + understand, hint, send + a clear signal that, lull + Nombre + into thinking, insinuate, intimate.
    * dar agua = lose + water, leak.
    * dar a la calle = give onto + the street.
    * dar a la caza de = chase down.
    * dar Algo a conocer = get + the word out.
    * dar alguna esperanza = give + some cause for hope.
    * dar al traste con los planes = upset + the applecart.
    * dar al traste con + Posesivo + planes = upset + Posesivo + plans, ruin + Posesivo + plans.
    * dar al traste con todo = upset + the applecart.
    * dar a luz = birth, deliver.
    * dar a luz a = give + birth to.
    * dar ánimos = give + a word of encouragement, hearten.
    * dar apoyo = give + support, support, provide + support.
    * dar asco = stink, disgust.
    * dar aullidos = caterwaul.
    * dar autoría = lend + authoritativeness.
    * dar autoridad a Algo = lend + authority to.
    * dar bandazos = lurch.
    * dar bastante importancia a = place + great store on.
    * dar brillo a = buff, buff up.
    * dar buen uso a Algo = put to + good use.
    * dar cabida a = accommodate, include, hold, take, make + room (for), leave + room for, leave + room for.
    * dar cabida al crecimiento = accommodate + growth.
    * dar caladas = puff.
    * dar calidad = deliver + value.
    * dar caprichos = pamper.
    * dar cera = wax.
    * dar chillidos = shriek.
    * dar cien mil vueltas = beat + Nombre + hands down, win + hands down.
    * dar clase = give + a lesson, teach + class, teach + lesson, hold + class.
    * dar coba = toady, fawn (on/upon/over).
    * dar comienzo a = give + a start to.
    * dar como ejemplo = cite + as an example.
    * dar como norma = rule.
    * dar como resultado = add up to, result (in), lead to.
    * dar con = hit on/upon, put + Posesivo + finger on, stumble on.
    * dar conferencia = lecture.
    * dar consejo sobre = give + advice on.
    * dar consentimiento = give + licence.
    * dar con una esponja húmeda = sponging.
    * dar con una idea = hit on/upon + idea.
    * dar con una solución = come up with + solution.
    * dar coraje = peeve.
    * dar corte = self-conscious, feel + shy.
    * dar credibilidad = give + credence, lend + credence, bestow + credibility, provide + credibility.
    * dar crédito = give + credence.
    * dar cualquier cosa por Algo = give + an eye-tooth for/to.
    * dar cuenta = render + an account of.
    * dar cuenta de = account for.
    * dar cuenta de Algo = be held to account.
    * dar cuerda a un reloj = wind + clock.
    * dar cuerpo = give + substance.
    * dar cuerpo a = flesh out.
    * dar cuerpo y forma a = lend + substance and form to.
    * dar datos de = give + details of.
    * dar de alta = discharge from + hospital.
    * dar de baja = take out of + circulation.
    * dar de cara a = front.
    * dar de comer = feed.
    * dar de lado = short-circuit [shortcircuit], give + Nombre + the cold shoulder.
    * dar de lleno = hit + home.
    * dar de mala gana = begrudge, grudge.
    * dar de mamar = breast-feeding [breastfeeding].
    * dar de mamar a = breast-feed [breastfeed].
    * dar demasiada información y muy rápidamente = trot out.
    * dar de qué hablar = raise + eyebrows, fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar de quilla = keel over.
    * dar derecho a = entitle to.
    * dar descanso de = give + relief from.
    * dar de sí = stretch out.
    * dar detalles de = give + details of.
    * dar de Uno mismo = give of + Reflexivo.
    * dar dinero = pay + money, donate + Posesivo + money.
    * dar dirección = lend + direction.
    * dar directrices = give + guidance, provide + guidance.
    * dar duro = pack + a wallop.
    * dar ejemplo = set + an example, lead by + example.
    * dar ejemplo de = illustrate.
    * dar el brazo a torcer = give in to.
    * dar el brazo derecho = give + Posesivo + right arm.
    * dar el do de pecho = do + Posesivo + best, pull out + all the stops, do + Posesivo + utmost.
    * dar el efecto de = give + the effect of.
    * dar el esquinazo = dodge.
    * dar el esquinazo a = steer + clear of, steer away from.
    * dar el golpe de gracia = administer + the coup de grace, deliver + the coup de grace.
    * dar el nombre = label.
    * dar el oro y el moro = give + Posesivo + right arm.
    * dar el pecho = breast-feed [breastfeed].
    * dar el pésame = pass + Posesivo + condolences.
    * dar el pistoletazo de salida = fire + the starting gun.
    * dar el primer paso = make + a start, take + the first step.
    * dar el puntillazo a = put + an end to, bring + an end to, bring to + an end.
    * dar el salto = make + the leap.
    * dar el todo por el todo = give + Posesivo + all.
    * dar el último empujón = go + the last mile, go + the extra mile.
    * dar el último repaso = tie + the pieces together.
    * dar el visto bueno = approve, clear, give + green light, give + the go-ahead.
    * dar el visto bueno a una factura = clear + invoice.
    * dar el/un espectáculo = make + a spectacle of + Reflexivo.
    * dar empujones = shove.
    * dar en el blanco = hit + the bull's eye, strike + home, put + Posesivo + finger on, hit + the truth, hit + home.
    * dar en el clavo = hit + the nail on the head, be spot on, strike + home, put + Posesivo + finger on, hit + the truth.
    * dar en el larguero = hit + the crossbar, hit + the crossbar.
    * dar en el travesaño = hit + the crossbar.
    * dar energía = energise [energize, -USA].
    * dar énfasis = give + emphasis, place + stress, give + stress.
    * dar énfasis a = place + emphasis on.
    * dar en garantía = pawn.
    * dar en la diana = hit + home.
    * dar en mano = hand (over).
    * dar entrada = enter.
    * dar esperanza = nurture + hope, give + hope, bring + visions of.
    * dar esperanzas = raise + expectations, raise + hopes.
    * dar estímulo = provide + boost.
    * dar evasivas = stonewall, play for + time.
    * dar evidencia = furnish with + evidence.
    * dar fe = attest, certify.
    * dar fe de = testify (to/of), vouch (for), be testimony to.
    * dar fe de que = attest to + the fact that.
    * dar fin = bring to + a close, draw to + a close, wind down.
    * dar forma = become + cast, give + shape, shape, mould [mold, -USA], inform.
    * dar forma cuadrada = square.
    * dar fruto = bear + fruit, come to + fruition.
    * dar fuerte = pack + a wallop.
    * dar fuerza = empower, bring + strength.
    * dar gato por liebre = buy + a pig in a poke, pass off + a lemon.
    * dar golpes = pound.
    * dar gracias por lo que Uno tiene = count + Posesivo + blessings.
    * dar gritos = shriek, shout.
    * dar guerra = act up, play up.
    * dar gustirrinín = tickle + Posesivo + fancy.
    * dar gusto = oblige, bring + pleasure, flavour [flavor, -USA].
    * dar hipo = hiccup.
    * dar ideas = offer + clues.
    * da rienda suelta a tu imaginación = let + your imagination fly!.
    * dar ímpetu = lend + force, give + impetus.
    * dar importancia = attach + importance, give + prominence, stress, give + pre-eminence, give + relevance, place + importance, give + importance.
    * dar importancia a = give + weight to, place + emphasis on, attach + weight to, create + a high profile for, give + a high profile, place + weight on.
    * dar importancia a Algo = put + Algo + on the agenda, be on the agenda.
    * dar indicios de = show + signs of.
    * dar indicios y pistas = drop + hints and clues.
    * dar información = provide + information, give + information, release + information.
    * dar información adicional = give + further details.
    * dar información de = give + details of.
    * dar interés = spice up, add + spice.
    * dar la alarma = sound + alarm.
    * dar la apariencia de = place + a veneer of.
    * dar la bienvenida = welcome.
    * dar la casualidad que + Indicativo = happen to + Infinitivo, chance to + Infinitivo.
    * dar la cuenta atrás = count + Nombre + out.
    * dar la enhorabuena = give + congratulations.
    * dar la entrada para = make + a deposit on.
    * dar la espalda = turn + aside.
    * dar la idea = give + the impression that.
    * dar la imagen = give + the impression that.
    * dar la impresión = convey + impression, strike + Pronombre Personal, give + the impression that, confer + impression, come off as.
    * dar la impresión de = contrive, conjure up + a picture of, come across as.
    * dar la impresión de seriedad en el trabajo = appear + businesslike.
    * dar la la lata = nag (at).
    * dar la lata = play up.
    * dar la mano = extend + Posesivo + hand.
    * dar la mano derecha = give + Posesivo + right arm.
    * dar la murga = be a pest.
    * dar la noticia = give + the news.
    * dar la opinión sobre = give + opinion on.
    * dar la oportunidad = give + chance.
    * dar la oportunidad de = present with + opportunities for, allow + the opportunity to.
    * dar la oportunidad de expresarse libremente = give + voice to.
    * dar la oportunidad de opinar = give + voice to.
    * dar la puntilla a = put + an end to, bring + an end to, bring to + an end.
    * dar largas = stonewall, play for + time, fob + Alguien + off with + Algo.
    * dar las cosas masticadas = spoon-feeding [spoonfeeding], spoon-feed [spoon feed/spoonfeed].
    * dar la sensación = give + a sense.
    * dar la sensación de = give + the effect of.
    * dar la señal = give + the word, give + the signal.
    * dar la señal de alarma = sound + the clarion.
    * dar la señal de alerta = sound + the clarion.
    * dar la señal de estar listo = prompt.
    * dar lástima = feel + sorry for, pity.
    * dar la talla = be up to the mark, be up to scratch, measure up (to), be up to snuff, make + the cut.
    * dar latigazos = lash.
    * dar la vida = lay down + Posesivo + life, give + Posesivo + life.
    * dar la vuelta = turn + Nombre + (a)round, flip, swing around, swing back, turn (a)round.
    * dar la vuelta a = round, turn on + its head.
    * dar la vuelta en el aire = give + a toss.
    * darle a Alguien carta blanca = give + Nombre + a blank cheque.
    * darle a Alguien un cheque en blanco = give + Nombre + a blank cheque.
    * darle a la botella = booze.
    * darle a la lengua = shoot + the breeze, shoot + the bull.
    * darle a la manivela de arranque = turn + the crank.
    * darle alas a Alguien = let + Nombre + do things + Posesivo + (own) way.
    * darle al palique = gas.
    * darle a Uno escalofríos por Algo desagradable = make + Nombre + flinch.
    * darle caña = hurry up, get + a move on, put + pressure on.
    * darle caña a = have + a go at, get + stuck into.
    * dar lecciones = give + lessons.
    * darle cien mil vueltas a Alguien = knock + spots off + Nombre.
    * darle el puntillazo = nail it.
    * darle la razón a Alguien = side in + Posesivo + favour.
    * darle largas = play + Nombre + along.
    * darle largas a Algo = drag + Posesivo + feet, drag + Posesivo + heels.
    * darle la vuelta a la tortilla = turn + the tables (on).
    * darle sopas con hondas a Alguien = knock + spots off + Nombre.
    * darle una interpretación = give + interpretation.
    * darle una lección a Alguien = school.
    * darle una paliza a Alguien = take + Nombre + to the cleaners, give + Nombre + a beating, school.
    * darle un buen repaso a Alguien = take + Nombre + to the cleaners.
    * darle un repaso a = buff up on, brush up on.
    * darle un repaso a Alguien = school.
    * darle vueltas a = dwell on/upon.
    * darle vueltas a Algo = mull over, agonise over [agonize, -USA].
    * darle vueltas a la idea = toy with, toy with + idea of.
    * darle vueltas a la idea de = flirt with + the idea of.
    * darle vueltas a un asunto = chew + the cud.
    * darle vueltas a un problema = puzzle over + problem.
    * dar libertad = give + licence.
    * dar libertad a un esclavo = manumit.
    * dar libertad para + Infinitivo = afford + the freedom to + Infinitivo.
    * dar lo mejor de Uno mismo = give of + Posesivo + best.
    * dar los pasos necesarios = take + steps.
    * dar los primeros pasos en = venture into.
    * dar los últimos retoques a = put + the finishing touches on.
    * dar lugar = produce.
    * dar lugar a = cause, generate, give + rise to, mean, result (in), leave + room for, bring about, lead to, cause, open + the door to, give + cause to, give + occasion to.
    * dar lugar a la reflexión = provide + food for thought.
    * dar lugar a problemas = give + rise to problems.
    * dar lugar a queja = evoke + complaint.
    * dar lugar a rumores = fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar luz verde = give + green light, give + the go-ahead.
    * dar mala impresión = look + bad.
    * dar marcha atrás = do + an about-face, back up, backpedal [back-pedal].
    * dar masaje = massage.
    * dar más de sí = go further.
    * dar más explicaciones = elaborate on.
    * dar materia para la reflexión = provide + food for thought.
    * dar mayor importancia a = give + pride of place to.
    * dar media vuelta = do + an about-face.
    * dar mejora (en) = give + improvement (in).
    * dar menos de lo debido = shortchange.
    * dar mucha importancia = put + a premium on.
    * dar mucho en qué pensar = give + Nombre + much to think about, give + Nombre + a lot to think about.
    * dar mucho valor a Algo = value + Nombre + highly.
    * dar muestras de = show + signs of.
    * dar + Nombre + una oportunidad = give + Nombre + a fair chance.
    * dar notoriedad a = create + a high profile for, give + a high profile.
    * dar nueva forma = reformat [re-format].
    * dar nueva vida = give + Nombre + new life, give + a second life.
    * dar opción = give + option.
    * dar origen = mother.
    * dar origen a = give + rise to, bring about, lead to, give + cause to, give + occasion to.
    * dar otro paso muy importante = reach + another milestone.
    * dar pábulo a = fuel, spark off.
    * dar pábulo a rumores = fuel + rumours, give + rise to rumours.
    * dar palos de ciego = grope (for/toward).
    * dar pánico = scare + the living daylights out of, frighten + the living daylights out of, dread, scare + the hell out of.
    * dar parte de = report.
    * dar paso (a) = give + way (to), yield to, make + way (for).
    * dar patadas en el estómago = stick in + Posesivo + craw.
    * dar pavor = be scared stiff, be frightened to death, be petrified of, be terrified, scare + the living daylights out of, frighten + the living daylights out of, scare + the hell out of.
    * dar pecho = breast-feeding [breastfeeding].
    * dar pereza = can't/couldn't be bothered.
    * dar permiso = give + permission, give + time off, grant + Alguien + leave.
    * dar permiso en el trabajo = give + time off work.
    * dar pie a = spark off, give + rise to, bring about, lead to, cause, open + the door to, give + cause to, give + occasion to.
    * dar pisotones = stomp.
    * dar pistas = throw + hints.
    * dar pistas falsas = throw out + false leads.
    * dar placer = give + pleasure, give + enjoyment.
    * dar poderes = give + powers.
    * dar por = tickle + Posesivo + fancy.
    * dar por concluido = put to + bed, close + the book on.
    * dar por culo = piss + Nombre + off.
    * dar por descontado = take for + granted, discount.
    * dar por hecho = take for + granted.
    * dar por perdido = be past praying for, write off.
    * dar por saldado = close + the book on.
    * dar por seguro que = rest + assured that.
    * dar por sentado = take for + granted.
    * dar por sentado Algo que realmente no lo está = beg + the question.
    * dar + Posesivo + vida = give + Posesivo + all.
    * dar preferencia = give + preference.
    * dar prestigio = lend + authoritativeness.
    * dar prioridad = award + priority, emphasise [emphasize, -USA], give + priority, give + precedence, assign + priority, give + preference.
    * dar prioridad a = give + pride of place to, place + emphasis on, prioritise [prioritize, -USA].
    * dar prioridad a algo = make + a priority.
    * dar problemas = play up.
    * dar propina = tipping.
    * dar pruebas = provide + evidence.
    * dar publicidad = publicise [publicize, -USA], give + publicity.
    * dar puntapiés = kick + Posesivo + feet.
    * dar punzadas = throb, twinge.
    * dar quebraderos de cabeza = give + headaches.
    * dar que hablar = fuel + rumours, give + rise to rumours, raise + eyebrows.
    * dar quehacer = make + trouble.
    * dar rabia = incense, gall, peeve.
    * dar razón de ser = bring + purpose.
    * dar recompensa = mete out + reward.
    * dar registro = accession.
    * dar relevancia = give + relevance.
    * dar relevancia a = create + a high profile for, give + a high profile.
    * dar relevancia a Algo = put + Algo + on the agenda.
    * dar resoplidos = chug.
    * dar respuesta = provide + answer, elicit + answer, develop + answer.
    * dar resultado = be successful, give + result, work, pay off, be a success, pay.
    * dar resultados = produce + results.
    * dar rienda suelta = unleash.
    * dar rienda suelta a = give + free rein to, allow + vent for, give + vent to, vent.
    * dar rienda suelta a + Nombre = let + Nombre + run riot.
    * dar riqueza a = add + richness to.
    * dar risitas = giggle.
    * dar sabor = spice up, add + spice.
    * dar salida a = vent.
    * dar saltitos = hop, skip.
    * dar sangre = donate + Posesivo + blood.
    * darse = appear, occur.
    * darse a = lend + Reflexivo + to.
    * darse aires = strut.
    * darse aires de grandeza = give + Reflexivo + such airs, aggrandise + Reflexivo.
    * darse a la fuga = flee, lam (it), go into + hiding, make + a quick getaway, take to + Posesivo + heels, run off.
    * darse a los demás = give of + Reflexivo.
    * darse con un canto en los dientes = count + Reflexivo + lucky, think + Reflexivo + lucky, consider + Reflexivo + lucky.
    * darse cuenta = become + aware, dawn on, detect, perceive, find, note, make + aware, come to + realise, wise up, reach + understanding, eye + catch, strike + home, suss (out), hit + home.
    * darse cuenta de = be aware of, be cognisant of, realise [realize, -USA], sense, wake up to, sink in, become + cognisant of, see through.
    * darse cuenta del peligro que = see + the danger that.
    * darse cuenta de un problema = alight on + problem.
    * darse de baja de una suscripción = unsubscribe.
    * darse el caso que + Indicativo = happen to + Infinitivo, chance to + Infinitivo.
    * darse el gusto de = indulge in.
    * darse el gusto de comprar = splurge on.
    * darse el lote = snog, neck.
    * darse el lujo de = splurge on.
    * darse golpes de pecho = beat + Posesivo + breast.
    * darse golpes en el pecho = beat + Posesivo + breast.
    * darse la mano = join + hands, shake + hand.
    * dárselas de = fancy + Reflexivo.
    * dársele Algo bien a Uno = be good at.
    * dársele a Uno bien las plantas = have + a green thumb, have + green fingers.
    * dársele a Uno mejor Algo = be better at.
    * dársele mejor a Uno = do + best.
    * darse media vuelta = turn on + Posesivo + heel.
    * darse (muchos) aires = give + Reflexivo + such airs, aggrandise + Reflexivo.
    * dar sentido = make + sense (out) of, make + sense of life.
    * dar sentido a = make + meaningful, give + meaning to.
    * dar sentido a las cosas = sense-making, meaning making.
    * dar sentido a la vida = give + meaning to life.
    * dar sentido a + Posesivo + vida = make + sense of + Posesivo + life.
    * dar señales de = show + signs of.
    * dar señales de vida = show + signs of life.
    * darse por afortunado = count + Reflexivo + lucky, think + Reflexivo + lucky, consider + Reflexivo + lucky.
    * darse por aludido = take + things personally, take + a hint, take + things personally, get + a hint.
    * darse por derrotado = sound + note of defeat.
    * darse por vencido = throw in + the towel, throw in/up + the sponge.
    * darse prisa = hurry, hurry up, get on + Posesivo + running shoes, shake + a leg, hot-foot it to, make + haste, rattle + Posesivo + dags, get + a wiggle on, put + Posesivo + skates on, get + Posesivo + skates on, get + a move on.
    * darse prisa con calma = make + haste slowly.
    * dar servicio = service.
    * darse una comilona = make + a pig of + Reflexivo, pig out (on).
    * darse una leche = come + a cropper.
    * darse un apretón de manos = clasp + hands.
    * darse una situación más esperanzadora = sound + a note of hope.
    * darse un atracón = make + a pig of + Reflexivo, pig out (on), stuff + Posesivo + face.
    * darse una transacción económica = cash + change hands.
    * darse una tripotada = make + a pig of + Reflexivo, pig out (on).
    * darse una vacante = occur + vacancy.
    * darse un baño de sol = sunbathe.
    * darse un chapuzón = take + a dip.
    * darse un descanso = give + Reflexivo + a break, rest on + Posesivo + oars.
    * darse un festín de = feast on.
    * darse un garbeo = mosey.
    * darse un porrazo = come + a cropper.
    * darse un respiro = lie on + Posesivo + oars, rest on + Posesivo + oars.
    * darse un tortazo = come + a cropper.
    * dar significado = imbue with + meaning.
    * dar sombra = shade.
    * dar su conformidad a = assent to.
    * dar sugerencias = give + suggestions.
    * dar terror = scare + the living daylights out of.
    * dar testimonio = bear + witness, give + testimony.
    * dar tiempo = give + time, donate + Posesivo + time.
    * dar tiempo a Alguien = give + Nombre + some time.
    * dar título = title.
    * dar todo de Uno mismo = give of + Posesivo + best.
    * dar todo el oro del mundo = give + Posesivo + right arm.
    * dar tono = tone.
    * dar trabajo = present + burden.
    * dar una advertencia = raise + caveat, issue + warning.
    * dar una apariencia de = provide + a semblance of, give + a semblance of.
    * dar una azotaina = spank.
    * dar una bofetada = cuff, slap.
    * dar una bofetada a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar una buena paliza = whitewash, thrash.
    * dar una cabezadita = nap, catching 10, napping.
    * dar una carcajada = give + a laugh, let out + a laugh.
    * dar una charla = give + address, give + a talk, give + a presentation, give + speech.
    * dar una conferencia = deliver + talk, make + a speech, give + speech, deliver + lecture, give + a lecture.
    * dar una contractura muscular = pull + a muscle.
    * dar una cornada = gore.
    * dar una excusa = give + excuse.
    * dar una explicación = present + explanation.
    * dar una falsa impresión = keep up + facade, put on + an act.
    * dar una fiesta = give + a party.
    * dar una galleta = slap.
    * dar una guantada = slap.
    * dar una idea = give + idea, give + glimpse, provide + an understanding.
    * dar una idea de = give + a feel for, give + indication, provide + a glimpse of, give + a flavour of, be indicative of, provide + insight into, give + a picture, give + an insight into, give + an inkling of.
    * dar una idea general = put in + the picture, give + a general picture, paint + a broad picture.
    * dar una imagen = convey + image, present + picture, paint + a picture, present + an image, present + a picture.
    * dar una imagen de = give + an impression of.
    * dar una impresión = make + an impression, leave + an impression, present + an image.
    * dar una impresión de = give + an impression of.
    * dar una impresión equivocada = send + the wrong signals.
    * dar una lección de humildad = humble.
    * dar una llamada de atención = sound + a wake-up call.
    * dar una norma = give + prescription.
    * dar una opinión = offer + opinion.
    * dar una oportunidad = give + opportunity, provide + opportunity, grant + opportunity, present + an opportunity, create + opportunity.
    * dar una oportunidad a Alguien = give + Nombre + a head start.
    * dar una orden = issue + command, issue + instruction.
    * dar una paliza = clobber, pummel, slaughter, knock + the living daylights out of, knock + the hell out out of, whip, whitewash, thrash, wallop, lick, baste, take + a pounding, take + a beating, belt, trounce, beat + Nombre + (all) hollow.
    * dar una paliza a Alguien = beat + Nombre + up, beat + Nombre + black and blue.
    * dar una patada = kick, boot.
    * dar una pista = give + a hint.
    * dar una posibilidad = afford + opportunity.
    * dar un apretón de manos = shake + hand.
    * dar una rabieta = throw + a tantrum.
    * dar una razón = give + reason.
    * dar una respuesta = furnish + answer, frame + response.
    * dar una sacudida = give + a shake, give + a jerk.
    * dar una segunda oportunidad = give + a second chance.
    * dar una segunda vida = give + a second life.
    * dar una solución = provide + solution, develop + solution.
    * dar una solución por buena que realmente no lo es = beg + the solution.
    * dar un aspecto + Adjetivo = give + a + Adjetivo + look.
    * dar un ataque de nervios = have + an attack of hysterics.
    * dar una torta = slap.
    * dar una torta a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar una tunda = trounce.
    * dar una ventaja = give + Nombre + an edge.
    * dar una ventaja a Alguien = give + Nombre + a head start.
    * dar una visión = present + view, provide + an understanding.
    * dar una visión general = give + a general picture.
    * dar una visión global = give + overview, present + an overview, present + an overall picture, give + an overall picture, overview.
    * dar una visión total = give + a complete picture.
    * dar un aviso = make + warning.
    * dar una voltereta = somersault, do + a somersault, summersault.
    * dar una voz = holler.
    * dar una vuelta de campana = capsize, somersault, do + a somersault, summersault.
    * dar una vuelta en coche = go out for + a drive.
    * dar un berrinche = throw + a tantrum.
    * dar un beso de despedida = kiss + Nombre + goodbye.
    * dar un bocado a = take + a bite out of.
    * dar un bofetón = cuff, slap.
    * dar un bofetón a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar un cachete = spank, cuff, slap.
    * dar un cachete a Alguien = slap + Nombre + on the wrist.
    * dar un calambre = cramp.
    * dar un chillido = holler.
    * dar un comienzo a = give + a start to.
    * dar un coscorrón = cuff.
    * dar un ejemplo = give + example.
    * dar un empujón = give + a boost.
    * dar un golpe = knock.
    * dar un golpe por detrás = rear-end.
    * dar un gran paso adelante = reach + milestone.
    * dar un grito = holler.
    * dar un guantazo = slap.
    * dar un hachazo = hack.
    * dar un hervor = parboil.
    * dar un impulso = kick-start [kickstart].
    * dar un lavado de cara = spruce up.
    * dar un manotazo = swat at, cuff, slap.
    * dar un manotazo a Alguien = give + Nombre + a slap in the face.
    * dar un nivel de prioridad alto = put + Nombre + high on + Posesivo + list of priorities.
    * dar un nuevo acabado = refinish.
    * dar un nuevo impulso = pep up.
    * dar un nuevo nombre = rename.
    * dar un ojo de la cara por Algo = give + an eye-tooth for/to.
    * dar unos azotes = spank.
    * dar un paseo = take + a stroll, t

    * * *
    dar [ A25 ]
    ■ dar (verbo transitivo)
    A entregar
    B regalar, donar
    C en naipes
    D
    1 proporcionar
    2 Música
    E conferir, aportar
    F
    1 aplicar capa de barniz etc
    2 dar: inyección etc
    G
    1 conceder prórroga etc
    2 atribuir
    3 pronosticando duración
    4 dar: edad, años
    H
    1 expresar, decir
    2 señalar, indicar
    A producir
    B rendir, alcanzar hasta
    C causar, provocar
    D arruinar, fastidiar
    A presentar
    B ofrecer, celebrar
    C dar: conferencia
    A realizar la acción indicada
    B dar: limpiada etc
    Sentido V considerar
    ■ dar (verbo intransitivo)
    A
    1 entregar
    2 en naipes
    B ser suficiente, alcanzar
    C
    1 dar a: puerta etc
    2 llegar hasta
    3 estar orientado hacia
    D comunicar
    E arrojar un resultado
    F importar
    A
    1 pegar, golpear
    2 darle a algo: tarea
    3 darle a algo: hacer uso de
    4 acertar
    B
    1 darle a algo: accionar
    2 mover
    C
    1 indicando insistencia
    2 instando a alguien a hacer algo
    D dar con
    A acometer, sobrevenir
    B
    1 darle a alguien por algo
    2 darle a alguien con algo
    C dar en
    D dar: sol, viento, luz
    E acabar
    ■ darse (verbo pronominal)
    A producirse
    B ocurrir
    C resultar
    A dedicarse, entregarse
    B tratarse, ser sociable
    A realizar la acción indicada
    B
    1 golpearse, pegarse
    2 darse (de) golpes
    3 darse (de) patadas etc
    Sentido IV considerarse
    vt
    A (entregar) to give
    dale las llaves a Jaime give the keys to Jaime, give Jaime the keys
    se las di a Jaime I gave them to Jaime
    dale esto a tu madre de mi parte give this to your mother from me
    deme un kilo de peras can I have a kilo of pears?
    500 dólares ¿quién da más? any advance on 500 dollars?
    dar algo A + INF:
    da toda la ropa a planchar/lavar she sends all her clothes to be ironed/washed, she has all her ironing/washing done for her
    comer1 vi A 2. (↑ comer (1)), conocer, entender1 vt A 2. (↑ entender (1)), mamar
    B (regalar, donar) to give
    ¿me lo prestas? — te lo doy, yo no lo necesito can I borrow it? — you can have it o keep it, I don't need it
    a mí nunca nadie me dio nada nobody's ever given me anything
    daría cualquier cosa por que así fuera I'd give anything o ( colloq) I'd give my right arm for that to be the case
    donde las dan las toman two can play at that game
    estarlas dando ( Chi fam): entremos sin pagar, aquí las están dando let's just walk in without paying, they're asking for it ( colloq)
    con ese profesor las están dando they get away with murder with that teacher ( colloq)
    para dar y tomar or vender: coge los que quieras, tengo para dar y tomar or vender take as many as you want, I have plenty to spare o ( colloq) I've stacks of them
    C (en naipes) to deal
    ¡me has dado unas cartas horribles! you've dealt o given me a terrible hand
    D
    1 (proporcionar) ‹fuerzas/valor/esperanza› to give
    sus elogios me han dado ánimos his praise has given me encouragement o has encouraged me
    eso me dio la idea para el libro that's where I got the idea for the book, that's what gave me the idea for the book
    me dio un buen consejo she gave me some useful advice
    mi familia no pudo darme una carrera my family weren't in a position to send me to o put me through university o to give me a university education
    es capaz de robar si le dan la ocasión given the chance he's quite capable of stealing
    pide que te den un presupuesto/más información ask them to give you o supply you with an estimate/more information
    2 ( Música) to give
    ¿me das el la? can you give me an A?
    E (conferir, aportar) ‹sabor/color/forma› to give
    las luces le daban un ambiente festivo a la plaza the lights gave the square a very festive atmosphere, the lights lent a very festive atmosphere to the square
    les dio forma redondeada a las puntas he rounded off the ends
    necesita algo que le dé sentido a su vida he needs something that will give his life some meaning
    F
    1 (aplicar) ‹capa de barniz/mano de pintura› to give
    dale otra capa de barniz/otra mano de pintura give it another coat of varnish/paint
    hay que darle cera al piso we have to wax the floor
    dale una puntada para sujetarlo put a stitch in to hold it
    2 ‹inyección/lavativa/sedante› to give, administer ( frml); ‹masaje› to give
    G
    1 (conceder) ‹prórroga/permiso› to give
    te doy hasta el jueves I'll give you until Thursday
    ¿quién te ha dado permiso para entrar allí? who gave you permission to go in there?, who said you could go in there?
    si usted nos da permiso with your permission, if you will allow us
    el dentista me ha dado hora para el miércoles I have an appointment with the dentist on Wednesday
    dan facilidades de pago they offer easy repayment facilities o terms
    nos dieron el tercer premio we won o got third prize, we were awarded third prize
    al terminar el cursillo te dan un diploma when you finish the course you get a diploma
    2
    (atribuir): no le des demasiada importancia don't attach too much importance to it
    yo le doy otra interpretación a ese pasaje I see o interpret that passage in a different way
    tuvieron que darme la razón they had to admit I was right
    no le dan ni dos meses de vida they've given him less than two months to live
    no le doy ni un mes a esa relación I don't think they'll last more than a month together
    4
    ( RPl) ‹edad/años› ¿cuántos años or qué edad le das? how old do you think o reckon she is?
    yo no le daba más de 28 I didn't think he was more than 28
    H
    1
    (expresar, decir): ¿le diste las gracias? did you thank him?, did you say thank you?
    no me dio ni los buenos días she didn't even say hello
    dales recuerdos de mi parte give/send them my regards
    tenemos que ir a darles el pésame we must go and offer our condolences
    me gustaría que me dieras tu parecer or opinión I'd like you to give me your opinion
    le doy mi enhorabuena I'd like to congratulate you
    ¿me da la hora, por favor? have you got the time, please?
    me tocó a mí darle la noticia I was the one who had to break the news to him
    te han dado una orden you've been given an order, that was an order
    han dado orden de desalojar el edificio they've ordered that the building be vacated
    2
    (señalar, indicar): me da ocupado or ( Esp) comunicando the line's busy o ( BrE) engaged
    el reloj dio las cinco the clock struck five
    A
    (producir): estos campos dan mucho grano these fields have a high grain yield
    esta estufa da mucho calor this heater gives out a lot of heat
    esta clase de negocio da mucho dinero there's a lot of money in this business
    esos bonos dan un 7% those bonds give a yield of 7%
    los árboles han empezado a dar fruto the trees have begun to bear fruit
    no le pudo dar un hijo she was unable to bear o give him a child
    B
    (rendir, alcanzar hasta): ¿cuánto da ese coche? how fast can that car go?
    da 150 kilómetros por hora it can do o go 150 kilometers an hour
    ha dado todo lo que el público esperaba de él he has lived up to the public's expectations of him
    el coche venía a todo lo que daba the car was traveling at full speed
    ponen la radio a todo lo que da they turn the radio on full blast
    C
    (causar, provocar): la comida muy salada da sed salty food makes you thirsty
    ¡estos críos dan tanto trabajo! these kids are such hard work!
    (+ me/te/le etc): ¿no te da calor esa camisa? aren't you too warm in that shirt?
    el vino le había dado sueño the wine had made him sleepy
    me da mucha pena verla tan triste I can't bear o it hurts me to see her so sad
    ¡qué susto me has dado! you gave me such a fright!
    me da no sé qué que se tenga que quedar sola I feel a bit funny about leaving her on her own
    este coche no me ha dado problemas this car hasn't given me any trouble
    ver tb asco, hambre, miedo, etc dar QUE + INF:
    el jardín da muchísimo que hacer there's always such a lot to do in the garden
    los niños dan que hacer children are a lot of work
    lo que dijo me dio que pensar what he said gave me plenty of food for thought o plenty to think about
    D ( Esp fam) (arruinar, fastidiar) to spoil, ruin
    Isabelita nos dio la noche we had an awful night thanks to little Isabel
    A
    (presentar): ¿qué dan esta noche en la tele? what's on TV tonight? ( colloq)
    en el cine Avenida dan una película buenísima there's a really good movie on at the Avenida, they're showing a really good movie at the Avenida
    ayer fuimos al teatro, daban una obra de Calderón we went to the theater yesterday, it was a play by Calderón
    va a dar un concierto el mes que viene he's giving a concert next month
    deja de gritar así, estás dando un espectáculo stop shouting like that, you're making a spectacle of yourself
    B (ofrecer, celebrar) ‹fiesta› to give; ‹baile/banquete› to hold
    C ‹conferencia› to give
    dar examen (CS); to take o ( BrE) sit an exam
    ver tb clase1 f E. (↑ clase (1))
    A
    (realizar la acción indicada): dieron lectura al comunicado they read out the communiqué
    estuvo dando cabezadas durante toda la película he kept nodding off all through the film
    dio un grito/un suspiro she shouted/sighed, she gave a shout/heaved a sigh
    dio un paso atrás/adelante he took a step back/forward
    (+ me/te/le etc): dame un beso/abrazo give me a kiss/hug
    me dio un tirón del pelo he pulled my hair
    dársela a algn ( Esp fam); to take sb in, put one over on sb
    dárselas a algn ( Chi fam); to beat sb up
    B
    ‹limpiada/barrida/planchazo› con que le des una enjuagada alcanza just a quick rinse will do
    hay que darle una barrida al suelo de la cocina the kitchen floor needs a sweep o needs sweeping
    quiero darle otra leída a este capítulo ( AmL); I want to run o read through this chapter again
    Sentido V (considerar) dar algo/a algn POR algo:
    lo dieron por muerto they gave him up for dead
    doy por terminada la sesión I declare the session closed
    ese tema lo doy por sabido I'm assuming you've already covered that topic
    si le has prestado dinero ya lo puedes dar por perdido if you've lent him money you can kiss it goodbye
    ¿eso es lo que quieres? ¡dalo por hecho! is that what you want? consider it done! o ( AmE colloq) you got it!
    si apruebo daré el tiempo por bien empleado if I pass it will have been time well spent
    ■ dar
    vi
    A
    1
    (entregar): dame, yo te lo coso let me have it o give it here, I'll sew it for you
    no puedes con todo, dame que te ayudo you'll never manage all that on your own, here, let me help you
    ¿me das para un helado? can I have some money for an ice cream?
    2 (en naipes) to deal
    te toca dar a ti it's your deal, it's your turn to deal
    B (ser suficiente, alcanzar) dar PARA algo/algn:
    este pollo da para dos comidas this chicken is enough o will do for two meals
    con una botella no da para todos one bottle's not enough to go round
    da para hablar horas y horas you could talk about it for hours
    (+ me/te/le etc): eso no te da ni para un chicle you can't even buy a piece of chewing gum with that
    no le da la cabeza para la física he hasn't much of a head for physics
    no me dio (el) tiempo I didn't have time
    dar de sí to stretch
    me quedan un poco ajustados, pero ya darán de sí they're a bit tight on me, but they'll stretch o give
    ¡cuánto ha dado de sí esa botella de jerez! that bottle of sherry's gone a long way!
    ¡qué poco dan de sí seis euros! six euros don't go very far!
    el pobre ya no da más de sí the poor guy's fit to drop
    no dar para más: su inteligencia no da para más that's as much as his brain can cope with
    yo me voy, esto ya no da para más I'm leaving, this is a waste of time
    ya no da para más or (CS) ya no da más de tanto trabajar he's worked himself into the ground
    estoy que no doy más I'm all in ( colloq), I'm shattered o dead beat ( colloq), I'm pooped ( AmE colloq)
    1 «puerta/habitación» (comunicar con) to give on to
    la puerta trasera da a un jardín/a la calle Palmar the back door opens o gives onto a garden/onto Palmar Street
    todas las habitaciones dan a un patio all the rooms look onto o give onto a courtyard
    2 (llegar hasta) «río» to go o flow into; «camino/sendero» to lead to
    la calle va a dar directamente a la playa the street goes right down o leads straight to the beach
    3 «fachada/frente» (estar orientado hacia) to face
    la fachada principal da al sur the main facade faces south
    la terraza da al mar the balcony overlooks o faces the sea
    D
    ( RPl) (comunicar) darle a algn CON algn: ¿me das con Teresa, por favor? can I speak to Teresa, please?
    en seguida le doy con el señor Seco I'll just put you through to Mr Seco
    E
    (arrojar un resultado): ¿cuánto da la cuenta? what does it come to?
    a mí me dio 247 ¿y a ti? I made it (to be) 247, how about you?
    el análisis le dio positivo/negativo her test was positive/negative
    F
    (importar): ¿cuál prefieres? — da igual which do you prefer? — I don't mind
    da lo mismo, ya iremos otro día it doesn't matter, we'll go another day
    (+ me/te/le etc): ¿el jueves o el viernes? — a mí me da igual Thursday or Friday? — I don't mind o it doesn't matter o it doesn't make any difference to me o it's all the same to me
    la sopa se ha enfriado un poco — ¡qué más da! the soup's gone a bit cold — never mind o it doesn't matter
    ¿qué más da un color que otro? surely one color is as good as another!, what difference does it make what color it is?
    (+ me/te/le etc): ¡qué más le da a él que otros tengan que hacer su trabajo! what does he care if others have to do his work?
    ¿y a ti qué más te da si él viene? what difference does it make to you if he comes?, what's it to you if he comes? ( colloq)
    no quiere venirtanto da she doesn't want to come — it makes no difference o so what?
    (+ me/te/le etc): ¿a qué hora quieren cenar? — tanto nos da what time do you want to have dinner? — it's all the same to us o whenever
    A
    1 (pegar, golpear) (+ me/te/le etc):
    le dio en la cabeza it hit him on the head
    dale al balón con fuerza kick the ball hard
    ¡te voy a dar yo a ti como no me obedezcas! you're going to get it from me if you don't do what I say ( colloq)
    le dio con la regla en los nudillos she rapped his knuckles with the ruler
    cuando te agarren te van a dar de palos when they get you they're going to give you a good beating
    2 ( fam) (a una tarea, asignatura) darle A algo:
    me pasé todo el verano dándole al inglés I spent the whole summer working on o studying my English ( colloq)
    vas a tener que darle más fuerte si quieres aprobar you're going to have to push yourself harder o put more effort into it if you want to pass
    quiero darle un poco más a esta traducción antes de irme I want to do a bit more work on this translation before I go
    3 ( fam) (hacer uso de) darle A algo:
    ¡cómo le da al vino! he really knocks back o ( AmE) down the wine ( colloq)
    ¡cómo le han dado al queso! ¡ya casi no queda! they've certainly been at the cheese, there's hardly any left! ( colloq)
    ¡cómo les has dado a estos zapatos! you've really been hard on these shoes!, you've worn these shoes out quickly!
    4 (acertar) to hit
    dar en el blanco/el centro to hit the target/the bull's-eye
    B
    1 (accionar) darle A algo:
    le dio al interruptor she flicked the switch
    le di a la manivela I turned the handle
    dale al pedal press the pedal
    tienes que darle a este botón/esta tecla you have to press this button/key
    2 (mover) (+ compl):
    dale al volante hacia la derecha turn the wheel to the right
    C
    1 ( fam)
    (indicando insistencia): ¡y dale! ya te he dicho que no voy there you go again! I've told you I'm not going ( colloq)
    estuvo todo el día dale que dale con el clarinete he spent the whole day blowing away on his clarinet
    ¡y dale con lo de la edad! ¿qué importa eso? stop going on about her age! what does it matter?
    ¡dale que te pego! ( fam): he estado toda la mañana dale que te pego con esto I've been slaving away at this all morning
    yo quiero olvidarlo y él ¡dale que te pego con lo mismo! I want to forget about it and he keeps on and on about it o he keeps banging on about it
    2
    ( RPl fam) (instando a algn a hacer algo): dale, metete, el agua está lindísima come on, get in, the water's lovely
    dale, prestámelo come on o go on, lend it to me
    por mucho que buscaron no dieron con él although they searched high and low they couldn't find him
    creo que ya he dado con la solución I think I've hit upon o found the solution
    cuando uno no da con la palabra adecuada when you can't come up with o find the right word
    A (acometer, sobrevenir) (+ me/te/le etc):
    le dio un mareo she felt dizzy
    le dio un infarto he had a heart attack
    como no se calle, me va a dar algo ( fam); if you don't shut up, I'm going to have a fit ( colloq)
    ¡me da una indignación cuando hace esas cosas …! I feel so angry when he does those things!
    me da que ya no vienen ( fam); I have a (funny o sneaky) feeling they're not coming ( colloq)
    B (hablando de ocurrencias, manías)
    1 darle a algn POR algo:
    le ha dado por decir que ya no lo quiero he's started saying that I don't love him any more
    le ha dado por beber he's taken to drink, he's started drinking
    le ha dado por el yoga she's got into yoga
    ¡menos mal que me dio por preguntar por cuánto saldría! it's just as well it occurred to me to ask o I thought to ask how much it would be!
    darle a algn por ahí ( fam): ¿ahora hace pesas? — sí, le ha dado por ahí is he doing weights now? — yes, that's his latest craze o that's what he's into now
    ¿por qué lo hiciste? — no sé, me dio por ahí why did you do it? — I don't know, I just felt like it
    cualquier día le da por ahí y la deja one of these days he'll just up and leave her
    2 darle a algn CON algo:
    le ha dado con que me conoce he's got it into his head he knows me
    (tender a): ha dado en salir acompañada por galanes jóvenes she has taken to being escorted in public by handsome young men
    ha dado en esta locura she has got this crazy idea into her head
    lo que se ha dado en llamar `drogodependencia' what has come to be known as `drug-dependence'
    D
    «sol/viento/luz»: aquí da el sol toda la mañana you get the sun all morning here
    siéntate aquí, donde da el sol sit down here in the sun
    en esa playa da mucho el viento it's very windy on that beach
    la luz le daba de lleno en los ojos the light was shining right in his eyes
    E
    (acabar): ir/venir a dar: la pelota había ido a dar al jardín de al lado the ball had ended up in the next door garden
    ¿cómo habrá venido a dar esto aquí? how on earth did this get here?
    darse
    A (producirse) to grow
    en esta zona se da bien el trigo wheat grows well in this area
    B
    (ocurrir) «caso/situación»: bien podría darse una situación así this kind of situation could well arise o occur
    para esto se tienen que dar las siguientes circunstancias this requires the following conditions
    ¿qué se da? ( fam); what's going on o happening? ( colloq)
    C (resultar) (+ me/te/le etc):
    se le dan muy bien los idiomas she's very good at languages
    ¿cómo se te da a ti la costura? how are you at sewing?, how's your sewing?
    A (dedicarse, entregarse) darse A algo:
    se dio a la bebida she took to drink, she hit the bottle ( colloq)
    se da a la buena vida he spends his time having fun o living it up
    se ha dado por entero a su familia/a la causa she has devoted herself entirely to her family/to the cause
    B
    ( RPl) (tratarse, ser sociable) darse CON algn: no se da con la familia del marido she doesn't have much to do with her husband's family
    A ( refl)
    (realizar la acción indicada): voy a darme una ducha I'm going to take o have a shower
    vamos a darnos un banquete we're going to have a feast
    dárselas de algo: se las da de que sabe mucho he likes to make out he knows a lot
    va dándoselas de rico y no tiene un duro he makes out he's rich but he hasn't got a penny
    ¿pero ése de qué se las da? si es un obrero como tú y yo who does he think he is? he's just another worker like you and me
    no te las des de listo don't act so smart
    B
    1
    (golpearse, pegarse): se dio con el martillo en el dedo he hit his finger with the hammer
    no te vayas a dar con la cabeza contra el techo don't hit o bang your head on the ceiling
    se dieron contra un árbol they crashed o went into a tree
    se va a dar un golpe en la cabeza/espalda he's going to hit o bump his head/hit his back
    se dio con la nariz or de narices contra la puerta he ran/walked straight into the door, he went smack into the door ( colloq)
    2 ( refl):
    darse (de) golpes to hit oneself
    ¡podría darme (de) patadas! I could kick myself!
    3 ( recípr):
    se estaban dando (de) patadas/tortazos en plena calle they were kicking/punching each other right there on the street
    Sentido IV (considerarse) darse POR algo:
    con eso me daría por satisfecha I'd be quite happy with that
    no se dará por vencida hasta que lo consiga she won't give up until she gets it
    puedes darte por contento de haber salido con vida you can count yourself lucky you weren't killed
    no quiere darse por enterado he doesn't want to know
    aludir vi 1. (↑ aludir)
    * * *

     

    dar ( conjugate dar) verbo transitivo
    1


    déme un kilo de peras can I have a kilo of pears?;
    See Also→ conocer verbo transitivo 3 b, entender verbo transitivo
    b)cartas/mano to give

    2
    a) (donar, regalar) ‹sangre/limosna to give;


    b) ( proporcionar) ‹fuerzas/valor/esperanza to give;

    información/idea to give
    3
    a) (conferir, aportar) ‹sabor/color/forma to give

    b) ( aplicar) ‹mano de pintura/barniz to give

    c)sedante/masaje to give

    4 ( conceder) ‹prórroga/permiso to give;

    nos dieron un premio we won o got a prize
    5
    a) (expresar, decir) ‹parecer/opinón to give;

    ¿le diste las gracias? did you thank him?, did you say thank you?;

    dales saludos give/send them my regards;
    tuve que darle la noticia I was the one who had to break the news to him
    b) (señalar, indicar): me da ocupado or (Esp) comunicando the line's busy o (BrE) engaged;


    1
    a) ( producir) ‹fruto/flor to bear;

    dividendos to pay;

    b) (AmL) ( alcanzar hasta):

    da 150 kilómetros por hora it can do o go 150 kilometres an hour;

    venía a todo lo que daba it was travelling at full speed;
    ponen la radio a todo lo que da they turn the radio on full blast
    2 (causar, provocar) ‹placer/susto to give;
    problemas to cause;

    el calor le dio sueño/sed the heat made him sleepy/thirsty
    1 ( presentar) ‹ concierto to give;
    ¿qué dan esta noche en la tele? what's on TV tonight? (colloq);

    ¿dónde están dando esa película? where's that film showing?
    2
    a)fiesta/conferencia to give;

    baile/banquete to hold;
    discurso› (AmL) to make
    b) (CS) ‹ examen› to take o (BrE) sit;

    ver tb clase 4
    ( realizar la accion que se indica) ‹ grito to give;

    dame un beso give me a kiss;
    ver tb golpe, paseo, vuelta, etc
    ( considerar) dar algo/a algn por algo:

    ese tema lo doy por sabido I'm assuming you've already covered that topic;
    ¡dalo por hecho! consider it done!
    verbo intransitivo
    1


    [ventana/balcón] to look onto, give onto;
    [fachada/frente] to face
    2 (ser suficiente, alcanzar) dar para algo/algn to be enough for sth/sb;

    dar de sí ‹zapatos/jersey to stretch
    3 ( arrojar un resultado):

    ¿cuánto da la cuenta? what does it come to?;
    a mí me dio 247 I made it (to be) 247
    4 ( importar):

    ¡qué más da! what does it matter!;
    ¿qué más da? what difference does it make?;
    me da igual I don't mind
    5 ( en naipes) to deal
    1
    a) (pegar, golpear): darle a algn to hit sb;

    ( como castigo) to smack sb;

    el balón dio en el poste the ball hit the post


    2 (accionar, mover) darle a algo ‹a botón/tecla to press sth;
    a interruptor to flick sth;
    a manivela/volante to turn sth
    3


    soluciónto hit upon, find;
    palabra to come up with
    4 (hablando de manías, ocurrencias) darle a algn por hacer algo ‹por pintar/cocinar to take to doing sth;
    le ha dado por decir que … he's started saying that …

    5 [sol/luz]:

    la luz le daba de lleno en los ojos the light was shining right in his eyes
    darse verbo pronominal
    1 ( producirse) [fruta/trigo] to grow
    2 ( presentarse) [oportunidad/ocasión] to arise
    3 ( resultar) (+ me/te/le etc):

    a) ( refl) ( realizar lo que se indica) ‹ducha/banquete to have;

    dárselas de algo: se las da de valiente/de que sabe mucho he likes to make out he's brave/he knows a lot;

    dárselas de listo to act smart
    b) (golpearse, pegarse):


    se dieron contra un árbol they crashed into a tree;
    se dio dar un golpe en la rodilla he hit his knee
    ( considerarse) darse por algo:

    ver tb aludir a, enterado 1
    dar
    I verbo transitivo
    1 to give: dame la mano, hold my hand
    2 (conceder) to give: mi padre me dio permiso, my father gave me permission
    le doy toda la razón, I think he is quite right
    3 (transmitir una noticia) to tell
    (un recado, recuerdos) to pass on, give
    dar las gracias, to thank
    4 (retransmitir u ofrecer un espectáculo) to show, put on
    5 (organizar una fiesta) to throw, give
    6 (producir lana, miel, etc) to produce, yield
    (fruto, flores) to bear
    (beneficio, interés) to give, yield
    7 (causar un dolor, malestar) dar dolor de cabeza, to give a headache
    (un sentimiento) dar pena, to make sad
    le da mucha vergüenza, he's very embarrassed
    8 (proporcionar) to provide: su empresa da trabajo a cincuenta personas, his factory gives work to fifty people
    9 (una conferencia, charla) to give
    (impartir clases) to teach
    (recibir una clase) to have
    US to take
    10 (presentir) me da (en la nariz/en el corazón) que eso va a salir bien, I have a feeling that everything is going to turn out well
    11 (estropear) to ruin: me dio la noche con sus ronquidos, he spoilt my sleep with his snoring
    12 (abrir el paso de la luz) to switch on
    (del gas, agua) to turn on
    13 (propinar una bofetada, un puntapié, etc) to hit, give
    14 (aplicar una mano de pintura, cera) to apply, put on
    (un masaje, medicamento) to give
    15 (considerar) dar por, to assume, consider: lo dieron por muerto, he was given up for dead
    ese dinero lo puedes dar por perdido, you can consider that money lost
    dar por supuesto/sabido, to take for granted, to assume
    16 (la hora, un reloj) to strike: aún no habían dado las ocho, it was not yet past eight o'clock
    17 (realizar la acción que implica el objeto) dar un abrazo/susto, to give a hug/fright
    dar un paseo, to go for a walk
    dar una voz, to give a shout
    II verbo intransitivo
    1 (sobrevenir) le dio un ataque de nervios, she had an attack of hysterics
    2 dar de comer/cenar, to provide with lunch/dinner 3 dar a, (mirar, estar orientado a) to look out onto, to overlook
    (una puerta) to open onto, lead to: esa puerta da al jardín, this door leads out onto the garden 4 dar con, (una persona, objeto) to come across: no fuimos capaces de dar con la contraseña, we couldn't come up with the password
    dimos con él, we found him 5 dar de sí, (una camiseta, bañador) to stretch, give 6 dar en, to hit: el sol me daba en los ojos, the sun was (shining) in my eyes 7 dar para, to be enough o sufficient for: ese dinero no me da para nada, this money isn't enough for me
    ♦ Locuciones: dar a alguien por: le dio por ponerse a cantar, she decided to start singing
    le dio por nadar, he got it into his head to go swimming
    dar a entender a alguien que..., to make sb understand that...
    dar la mano a alguien, to shake hands with sb
    dar para: el presupuesto no da para más, the budget will not stretch any further
    dar que hablar, to set people talking
    dar que pensar: el suceso dio que pensar, the incident gave people food for thought
    dar a conocer, (noticia) to release
    ' dar' also found in these entries:
    Spanish:
    abasto
    - abrigar
    - acelerón
    - acertar
    - acogerse
    - acomodar
    - acreditar
    - admitir
    - aflojar
    - agradecer
    - alarma
    - albergue
    - alcance
    - alerta
    - alimentar
    - alojamiento
    - alta
    - amagar
    - apetecer
    - apurar
    - armar
    - asesorar
    - atinar
    - baño
    - batalla
    - blanca
    - blanco
    - bola
    - bote
    - brazo
    - brinco
    - buena
    - bueno
    - cabezada
    - cabida
    - cada
    - calabaza
    - calentar
    - callar
    - callada
    - callo
    - campanada
    - cancha
    - cante
    - cara
    - carpetazo
    - carrete
    - casar
    - chivatazo
    - citar
    English:
    about-face
    - about-turn
    - act up
    - advance
    - amplify
    - announce
    - around
    - attach
    - attest
    - back
    - backpedal
    - barge into
    - bear
    - beat
    - beat up
    - beg
    - begrudge
    - birth
    - block
    - bluster
    - bolster
    - bop
    - boss about
    - boss around
    - bother
    - bounce
    - bound
    - breast-feed
    - brief
    - buff
    - bull's-eye
    - butt
    - call
    - chase down
    - checkmate
    - cheer
    - chime
    - circle
    - clout
    - coach
    - come across
    - credence
    - day
    - deal
    - death
    - deliver
    - deposit
    - direct
    - discharge
    - disgust
    * * *
    vt
    1. [entregar, otorgar] to give;
    dar algo a alguien to give sth to sb, to give sb sth;
    da parte de sus ingresos a los necesitados she gives o donates part of her income to the poor;
    dame el azúcar, por favor could you pass o give me the sugar, please?;
    ¡dámelo! give it to me!, give me it!;
    se lo di a mi hermano I gave it to my brother;
    daría cualquier cosa por saber lo que piensa I'd give anything to know what he's thinking
    2. [pagar] to give;
    [ofrecer en pago] to offer;
    ¿cuánto te dieron por la casa? how much did they give you for the house?;
    el concesionario me da 2.000 euros por la moto vieja the dealer's offering 2,000 euros for my old motorbike;
    300 dólares, ¿quién da más? [en subasta] is there any advance on 300 dollars?
    3. [proporcionar] to give, to provide with;
    la salsa le da un sabor muy bueno the sauce gives it a very pleasant taste, the sauce makes it taste very nice;
    este color le da un aspecto diferente a la habitación this colour makes the room look different;
    le di instrucciones de cómo llegar a casa I gave her directions for getting to my house;
    no nos dio ninguna explicación sobre su ausencia he didn't give us o provide us with any explanation for his absence;
    le dimos ánimos para que siguiera con su trabajo we encouraged her to continue with her work;
    su familia hizo un gran esfuerzo por darle estudios universitarios his family went to a great deal of effort to enable him to go to university
    4. [conceder] to give;
    le han dado el Premio Nobel she has been awarded o given the Nobel Prize;
    le dieron una beca he was awarded o given a grant;
    yo no le daría demasiada importancia I wouldn't attach too much importance to it;
    al final me dieron la razón in the end they accepted that I was right;
    le dieron una semana más para presentar el informe they gave o allowed him one more week to hand in the report;
    me dieron permiso para ir al médico I got o was allowed time off work to go to the doctor;
    ¿da su permiso para entrar? may I come in?;
    nos dieron facilidades de pago they offered us easy payment terms;
    los médicos no le dan más de seis meses de vida the doctors don't give him more than six months (to live);
    ¿qué interpretación das a este descubrimiento? how would you interpret this discovery?
    5. [decir]
    dar los buenos días to say hello;
    le di las gracias por su ayuda I thanked her for her help;
    fuimos a darles el pésame we went to offer them our condolences;
    dale recuerdos de mi parte give him my regards, say hello to him from me;
    dale la enhorabuena give her my congratulations;
    me dio su opinión al respecto he gave me his opinion on the matter;
    ¿quién le dará la noticia? who's going to tell o give her the news?
    6. [producir] to give, to produce;
    [frutos, flores] to bear; [beneficios, intereses] to yield;
    estas vacas dan mucha leche these cows produce a lot of milk;
    esta cuenta da un 5 por ciento de interés this account offers a 5 percent interest rate, this account bears interest at 5 percent;
    esta lámpara da mucha luz this light is very bright;
    le dio tres hijos she bore him three children
    7. [provocar] to give;
    me da vergüenza/pena it makes me ashamed/sad;
    me da risa it makes me laugh;
    me da miedo it frightens me;
    ¡me da una rabia que me traten así! it infuriates me that they should treat me in this way!;
    me dio un susto tremendo she gave me a real fright;
    el viaje me dio mucho sueño the journey made me really sleepy;
    da gusto leer un libro tan bien escrito it's a pleasure to read such a well-written book;
    los cacahuetes dan mucha sed peanuts make you very thirsty;
    este paseo me ha dado hambre this walk has made me hungry o given me an appetite;
    estas botas dan mucho calor these boots are very warm
    8. [luz, agua, gas] [encender] to turn o switch on;
    [suministrar por primera vez] to connect; [suministrar tras un corte] to turn back on
    9. [fiesta, cena] to have, to hold;
    dar una cena en honor de alguien to hold o give a dinner in sb's honour;
    darán una recepción después de la boda there will be a reception after the wedding
    10. [en naipes] [repartir] to deal
    11. [sujeto: reloj] to strike;
    el reloj dio las doce the clock struck twelve
    12. Cine, Teatro & TV to show;
    [concierto, interpretación] to give;
    ¿qué dan esta noche en la tele? – dan una película del oeste what's on the TV tonight? – they're showing a western o there's a western on;
    dieron la ceremonia en directo they broadcast the ceremony live
    13. [propinar]
    le di una bofetada I slapped him, I gave him a slap;
    dio una patada a la pelota he kicked the ball;
    darle un golpe/una puñalada a alguien to hit/stab sb
    14. [untar con, aplicar]
    dar una capa de pintura al salón to give the living-room a coat of paint;
    dar barniz a una silla to varnish a chair
    15. [señales, indicios] to show;
    dar pruebas de sensatez to show good sense;
    dar señales de vida to show signs of life
    16. [enseñar] to teach;
    [conferencia] to give;
    dar inglés/historia to teach English/history;
    dio una clase muy interesante she gave a very interesting class;
    mañana no daremos clase there won't be a class tomorrow
    17. Esp [recibir] [clase] to have;
    doy clases de piano con una profesora francesa I have piano classes with a French piano teacher;
    doy dos clases de francés a la semana I have two French classes a week
    18. [expresa acción]
    dar un grito to give a cry;
    dar un suspiro to sigh, to give a sigh;
    dar un vistazo a to have a look at;
    dio lectura a los resultados de la elección she read out the election results;
    cuando se enteró de la noticia, dio saltos de alegría when he heard the news, he jumped for joy;
    voy a dar un paseo I'm going (to go) for a walk
    19. Esp Fam [fastidiar] to ruin;
    es tan pesado que me dio la tarde he's so boring that he ruined the afternoon for me;
    el bebé nos da las noches con sus lloros the baby never lets us get a decent night's sleep
    20. [considerar]
    dar algo por to consider sth as;
    eso lo doy por hecho I take that for granted;
    doy por sentado que vendrás a la fiesta I take it for granted that o I assume you'll be coming to the party;
    doy por explicado este periodo histórico that's all I want to say about this period of history;
    doy esta discusión por terminada I consider this discussion to be over;
    dar a alguien por muerto to give sb up for dead
    21. Fam [presentir]
    me da que no van a venir I have a feeling they're not going to come
    22. RP [inyección] to give
    23. Comp
    donde las dan las toman you get what you deserve;
    no dar una to get everything wrong
    vi
    1. [en naipes] [repartir] to deal;
    me toca dar a mí it's my deal
    2. [entregar]
    dame, que ya lo llevo yo give it to me, I'll carry it
    3. [horas] to strike;
    dieron las tres three o'clock struck
    4. [golpear]
    le dieron en la cabeza they hit him on the head;
    la piedra dio contra el cristal the stone hit the window;
    como no te portes bien, te voy a dar if you don't behave, I'll smack you
    5. [accionar]
    dar a [llave de paso] to turn;
    [botón, timbre] to press;
    dale al control remoto hit the remote control;
    dale al pedal press down on the pedal;
    Informát
    dale a la tecla de retorno hit o press return;
    dale a la manivela turn the handle
    6. [estar orientado]
    dar a [sujeto: ventana, balcón] to look out onto, to overlook;
    [sujeto: pasillo, puerta] to lead to; [sujeto: casa, fachada] to face;
    todas las habitaciones dan al mar all the rooms look out onto o face the sea
    7. [sujeto: luz, viento]
    el sol daba de lleno en la habitación the sunlight was streaming into the room;
    la luz me daba directamente en la cara the light was shining directly in my face;
    aquí da mucho viento it's very windy here
    8. [encontrar]
    dar con algo/alguien to find sth/sb;
    he dado con la solución I've hit upon the solution
    9. [proporcionar]
    dar de beber a alguien to give sb something to drink;
    da de mamar a su hijo she breast-feeds her son
    10. [ser suficiente]
    dar para to be enough for;
    no dar ni para pipas: ¡eso no te da ni para pipas! that's not even enough to buy a bag of peanuts!
    11. [motivar]
    esta noticia va a dar mucho que hablar this news will set people talking;
    aquello me dio que pensar that made me think
    12. [importar]
    ¡y a ti qué más te da! what's it to you?;
    me da igual o [m5] lo mismo it's all the same to me, I don't mind o care;
    no vamos a poder ir al cine – ¡qué más da! we won't be able to go to the cinema – never mind!;
    y si no lo conseguimos, ¿qué más da? if we don't manage it, so what?;
    ¡qué más da quién lo haga con tal de que lo haga bien! what does it matter o what difference does it make who does it as long as they do it properly?;
    lo siento, no voy a poder ayudar – da igual, no te preocupes I'm sorry but I won't be able to help – it doesn't matter, don't worry;
    ¿vamos o nos quedamos? – da lo mismo should we go or should we stay? – it doesn't make any difference
    13. [acertar]
    dio en el blanco she hit the target;
    diste en el blanco, hay que intentar reducir las pérdidas you hit the nail on the head, we have to try and reduce our losses
    14. [tomar costumbre]
    le ha dado por el yoga he's decided to go in for yoga;
    ahora le ha dado por no comer fruta now she's decided not to eat fruit;
    le dio por ponerse a cantar en medio de la clase he took it into his head to start singing in the middle of the class;
    ¿está aprendiendo ruso? – sí, le ha dado por ahí is she learning Russian? – yes, that's her latest thing;
    Formal
    dar en hacer algo to take to doing sth;
    el viejo dio en leer libros de caballería the old man took to reading books on chivalry
    15. [expresa repetición]
    le dieron de palos they beat him repeatedly with sticks
    16. [afectar]
    le dio un infarto he had a heart attack
    17.
    dar de sí [ropa, calzado] to give, to stretch;
    no dar más de sí o [m5] para más [persona, animal] not to be up to much any more;
    este sueldo da mucho de sí this salary goes a long way;
    estos zapatos no dan para más these shoes have had it;
    es un poco tonto, no da para más he's a bit stupid, he's not up to anything else
    18. [expresa enfado]
    te digo que pares y tú, ¡dale (que dale)! I've told you to stop, but you just carry on and on!;
    ¡y dale con la música! there he goes again, playing loud music!;
    te hemos dicho que no menciones el tema, y tú, dale que te pego we've told you not to mention the subject, but you just carry on regardless o but here you are, bringing it up again;
    ¡y dale! te lo he dicho bien claro, no voy a ir how many times do I have to tell you? o I've said it once and I'll say it again, I'm not going
    19. RP [comunicar]
    ¿me darías con tu madre? could I speak to your mother?, could you put your mother on?;
    le doy con el Sr. Hualde I'll put you through to Mr Hualde
    20. Comp
    Fam
    para dar y tomar: había cerveza para dar y tomar there was loads of beer;
    Fam
    darle a: ¡cómo le da a la cerveza! he certainly likes his beer!;
    Fam
    darle algo a alguien: si no se calla me va a dar algo if he doesn't shut up soon, I'll go mad;
    si sigues trabajando así te va a dar algo you can't go on working like that;
    Esp muy Fam
    ¡que le den!: ¿que no quiere cooperar? ¡que le den! he doesn't want to co-operate? well, stuff him!
    * * *
    <part dado>
    I v/t
    1 give; fiesta give, have;
    dar un salto/una patada jump/kick, give a jump/kick;
    dar miedo a frighten;
    el jamón me dio sed the ham made me thirsty;
    dar de comer/beber a alguien give s.o. something to eat/drink
    2 fruta bear; luz give off; beneficio yield
    3 película show, screen
    4
    :
    el reloj dio las tres the clock struck three
    5
    :
    ¡dale (que dale)! fam don’t keep on! fam ;
    y siguió dale que te pego fam and he kept on and on
    II v/i
    1 give; de cartas en juego deal;
    dame give it to me, give me it
    2
    :
    dar a de ventana look onto
    3
    :
    dar con algo/alguien come across sth/s.o., find sth/s.o.;
    no di con el nombre I couldn’t think of the name
    4
    :
    dar de sí de material stretch, give;
    dar para be enough for;
    no da para más it’s past its best
    5
    :
    le dio por insultar a su madre fam she started insulting her mother
    6
    :
    ¡qué más da! what does it matter!;
    da igual it doesn’t matter
    7
    :
    en algo hit sth;
    el sol le daba en la cara he had the sun in his eyes, the sun was in his eyes
    8
    :
    dar por muerto a alguien give s.o. up for dead
    9
    :
    dar que hablar give people something to talk about;
    da que pensar it makes you think, it gives you something to think about
    * * *
    dar {22} vt
    1) : to give
    2) entregar: to deliver, to hand over
    3) : to hit, to strike
    4) : to yield, to produce
    5) : to perform
    6) : to give off, to emit
    7)
    dar por : to regard as, to consider
    dar vi
    1) alcanzar: to suffice, to be enough
    no me da para dos pasajes: I don't have enough for two fares
    2)
    dar a or
    dar sobre : to overlook, to look out on
    3)
    dar con : to run into
    4)
    dar con : to hit upon (an idea)
    5)
    dar de sí : to give, to stretch
    * * *
    dar vb
    1. (en general) to give [pt. gave; pp. given]
    ¿cuánto me das por lavarte el coche? how much will you give me for washing your car?
    ¿me da un kilo de naranjas, por favor? could I have a kilo of oranges, please?
    5. (ofrecer fiesta) to have
    6. (impartir clases) to teach [pt. & pp. taught]
    7. (tener ataque, enfermedad) to have
    8. (producir fruto, flores) to bear [pt. bore; pp. borne]
    9. (sonar las horas) to strike [pt. & pp. struck]
    10. (encender, conectar) to turn on
    ¿has dado el gas? have you turned the gas on?
    11. (chocar, golpear) to hit [pt. & pp. hit]
    12. (decir) to say [pt. & pp. said]
    me dio las buenas noches he said goodnight to me / he wished me goodnight
    dar a to overlook / to look onto
    dar a entender to imply [pt. & pp. implied]
    dar a luz to give birth [pt. gave; pp. given]
    dar de comer to feed [pt. & pp. fed]
    dar igual not to matter / not to mind

    Spanish-English dictionary > dar

  • 6 apaigüestias

    Apaigüestias, son apariciones, alucinaciones, esta palabra encierra un sugestivo campo de creencias en fantasmas, o ánimas condenadas y también encierra las creencias mitológicas, con todas sus historias y leyendas descabelladas o quizás ciertas, pues este mundo nuestro no se hizo de la Nada, y desde el más sabio de los humanos hasta el más ignorante, llevamos muy dentro de nuestra alma o espíritu, una lejana o cercana creencia en algo que existe «Sobrenatural», que tras la muerte nos ha de premiar o castigar, con firme exactitud en todas nuestras obras buenas y malas que hemos hecho. Ahora les contaré una historia, o leyenda, que sucedió en una de mis aldeas hace ya muchos, muchísimos años, y que yo he escuchado cuando era pequeño, de lengua de una tía abuela mía, que en aquel acaecer con más de cien años de existencia encima de su cuerpo, aún tenía arreos para trabajar en sus tierras como cualquier persona que bien lo hiciere. «MARÍA LA XANTINA» Casárase María la hija del tío Jacinto, muchacha pequeña de estatura, pero grande de hermosura y de exquisitos sentimientos, con Amalio el del Aldexuxán (Aldea de Susana), joven que no tenía de bueno nada más que el ser un mozarrón como un carbayu (roble) y ser su padre el más rico y poderoso vaqueiru de todos aquellos contornos. Tal caxoriu (casorio) fue amañucáu (preparado), por Rexina la Porricona (Regina la Desnuda), que recibiera del padre del novio por haber hecho tal arreglo, un xaretal d'ablanus (pequeño prado muy cuesto plantado de avellanos). Diremos para comprender mejor esta historia, que la Porricona, era una mujer que gozaba de grande fama en toda aquella rica comarca, porque era la esposa de Lláurianu 'l Llóndrigu (Laureano la Nutria), porque era éste un hábil cazador de estos finos animales de ricas pieles, que de aquella infestaban los regueirus (torrentes) de todas las montañas y el río que cruzaba el fértil valle. También era el Llóndrigu un experto en curar todos los males que tuviesen las personas y animales, por tal razón aquel matrimonio, al decir de muchos vecinos, era una verdadera bendición del mismo cielo, cosa que aprovechaba la Porricona, p'esquicionar al sou antoxu nus tibeirus quei dexaben fatáus de bétchaes ganancies. (Para hacer cuanto se le antojase con sus arreglos, negocios, líos, etc., que le dejaban siempre muchas y ricas ganancias). La aldea de Aldexuxán estaba compuesta por poco más de una docena de vecinos, que todos ellos eran familiares entre si. No voy a detenerme a narrar los diferentes pormenores de la historia como me fueron contados a mí, simplemente me ceñiré a un hecho concreto, relacionado con la mitología o apaigüestias fantasmales o milagrosas, ancestrales creencias, de las melgueras gentes de mi embrujadora Tierrina. Sobre la aldea de Aldexuxán había pesado desde siempre un fatídico malificio, haciendo que sus gentes siendo las más ricas de la fértil comarca, no fuesen tan felices como todos los demás eran, porque jamás en toda su historia había nacido una mujer en ella. Las mujeres que se casaban con los hombres de la aldea de Aldexuxán, se condenaban a no poder tener jamás una hija, y por todo lo contrario, alumbraban varones fuertes y sanos, que se convertían cuando llegaban a la mocedad, en los mozos más esbeltos y fornidos de toda la comarca. Pero a pesar de ser tan buenos mozos, y todos ellos vaqueirus ricos, gozaban de muy escasas simpatías entre las mozas casaderas, por tal razón, muchos no lograban casarse, y cuando alguno lo hacía, casi siempre mediaba un «arreglo» de por medio. —Así, el padre de Amalio se puso al habla con la Porricona, para que arreglase la boda de su hijo con Mariela, muchacha virginal y encantadora, de la que estaba enamorado ciegamente su hijo. Prometiéndole a la Porricona si lo conseguía, que él le daría como favor, el xaretal de Riuscuru, (pradín de Río Oscuro), que lindaba con otra finca que ella tenía. Cuando Mariela supo por sus padres, que estaba destinada para ser la mujer de Amalio el de Aldexuxan, una grande tristeza se adueñó de su alma, que le robó su alegría, y las francas y felices sonrisas que en todo instante su espíritu alumbraba. Y así de apenada todos los días se le veía por su aldea, con sus hermosos ojos siempre enrojecidos por la quemante caricia de sus lágrimas, sin encontrar el consuelo que le devolviese aquella felicidad que antes gozara. Gran devota de la Virgen de la aldea habla sido siempre Mariela, con la que con una fe desmedida siempre oracionaba y hablaba, y así de esta manera, entre profundos y dolorosos suspiros, y lágrimas torrenciales que manaban de su desespero, el día antes de su boda, con la Santina de su aldea así dialogaba: —Virxencina melgueira, qu'achorandu 'l tou cháu venu, ameruxá d'un dollor que m'esfáe pel tristeyáu miou alma, mamplená d'un miéu que d'afechu, encuandiona toa l'allegría qu'endenantes en miou espíritu per uquier afroriaba. (Virgencita dulce y preciosa, que llorando a tu lado vengo, plagada de un dolor que me deshace por triste toda mi alma, rebosante de un miedo que en toda su extensión entierra la alegría que antes en mi espíritu por donde quiera afloraba). —Xantina 'l miou alma, que tous lus amalexius encantexas, nun me faigas xufrire, pos nun queru caxame sen amore per fuercia, you nun queru isi muzu que de güenu nun peca, y'endenantes de dir xuntua d'él a l’ilexa, más quixera morreme, aforcá conun rixu que m'añuede 'l gaznatu ya me faiga en morrida. Ya tal couxa fairéla, Xantiquina 'l miou alma, se deximesme agora, ya me dexes solina, nel atayu miou pena, qu'en llocura m'entrema. (Santiquina de mi alma, que todos los males si tu quieres arreglas, no me hagas sufrir, pues no quiero casarme sin amor y por fuerza, yo no quiero ese mozo que de bueno no peca, y antes de ir junto de él a la iglesia, más quisiera morirme, ahorcada con una cuerda, que me anude mi cuello, y me haga en ser muerta. Y tal cosa he de hacer, Santiquina mi alma, si me olvidas ahora, y me dejas muy sola, en el atajo de mi pena, que a la locura me lleva). Algo muy hermoso le contestaría la Virgen a Mariela, porque otra vez se le volvió a ver llena de sana y feliz alegría, quizás con más fuerza que jamás tuviera. Y así de contenta, cariñosa y feliz, ante la misma Santina que su pena esfixera (deshiciera), al siguiente día en la iglesia se casaba con el vaqueiru Amalio. El día de su boda, fue un domingo del mes de mayo, bañado por la luz del sol que todo lo alumbraba y lo erradiaba de vida, y como era domingo, era fiesta en la aldea, el jilguero cantaba y el malvís silbiotaba y las gentes humildes con paxiétchus de festa (trajes de fiesta), a la boda acudían de la dulce Mariela, la más hermosa moza que la aldea tenía. La que viétchus ya xóvenes (viejos y jóvenes), grande y puro cariño hacia ella sentían. Cuando todos estaban fundidos en sus rezos y el buen cura casaba a la virgen Mariela, se escuchó como un trueno, muy cercano y enorme, muy profundo y tenebroso, que hizo palidecer de miedo a muchas gentes del festejo. ¡Un castigo del cielo, murmuraban las viejas, ha de mandarnos Dios, por casar a esta santa, con un fíu (hijo) de la aldea en poder del demonio! Aquel confuso ruido que a las gentes atemorizara, por ser dadas a irse a los Lares Divinos, no era tal trueno que en el aire quedara sin dejar un vestigio, pues había sido un castigo, y todos sobrecogidos pensaron, que el Hacedor andaba en aquel cataclismo. Pues el xaretal d'ablanus (el prado de avellanos) que el padre de Amalio le regalara a la Porrica, por conseguir a Mariela como mujer de su hijo, argaxárase per tous lus cháus, escuatramundiánduxe 'n fondigouxes cuandies, dou s'allacaben lus ablanus esgazáus d'afechu, con lus raigones amirandu 'l cielu, lu mesmu que se dangún terremetu, bramara nel ventrón d'aquel xareteiru, dexándulu tan llabráu y'esfechu, comu 'n güertiquín de pataques que fora afocicáu per una cabaná de goches paridiegues. (Partiérase, corriérase por todos sus lados, deshaciéndose el prado entero en profundas ollas, donde se enterraban los avellanos del todo rotos, con sus retorcidas raíces mirando al cielo, lo mismo que si un terremoto hiciera explosión en el vientre de aquel prado, dejándole tan despedazado, como un pequeño huerto de sembradas patatas, que hubiese sido hocicado por una manada de cerdas paridas). Sin embargo, tan insólito acontecimiento pasados los primeros momentos, no restó a la fiesta la sana alegría, que todos disfrutaban en la boda de la querida Mariela, pues tras de fartase tous fasta 'l rutiar de lus bunus manxares qu'achindi per uquier topábenxe, (pues tras de hartarse todos hasta dejarlo de sobra, de los buenos manjares que allí por todas partes había), se enguedechóu 'l baítche qu'en toes les bodes les xentes encalducaben (se enredó el baile que en todas las bodas las gentes hacían), fechu per la múxica xaraneira y'allegre del pandeiru ya la gaita, e axín tóus enlloquecíus de gouzu danciarun entexuntus ya hermenáus fasta 'l mesmu albiare, xeitu nel qu'entamangarun folixouxa engarradiétcha de galgazus, ente dus mozacus del chugar de Mariela, ya lus rapazones de l'aldeina d'Aldexuxan. (Hecho por la música jaranera y alegre de la pandereta y la gaita, y así todos enloquecidos de gozo, bailaron entrejuntos y hermanados hasta que llegó el amanecer, lugar que prepararon una sonada pelea de estacazos, entre los mozos de la aldea de Mariela, y los mozarrones de la aldeina de Susana). Tal pelea fue originada por los desmedidos insultos despreciativos dirigidos a los mozos de Aldexuxan, por los de la aldea de Mariela, asegurándoles que no llevarían a la santina Mariela a vivir con ellos a su aldea maldita, donde jamás había nacido ni una sola mujer, por la causa de ser todos hijos del mismo diablo. Tras de la feroz pelea, donde no sucedieron achuquinamientos (muertes) por mor de las sabias intervenciones de los ancianos de entrambas aldeas, el novio, sulfurado y ensangrentado por la titánica lucha desarrollada, en aquel mismo amanecer acompañado de todos sus parientes, se llevó a Mariela que no hizo ni la mínima negativa, y no permitió que recibiese de sus padres ni el valor de una cuyar (cuchara) de cuanto a ella le perteneciese. —Acuétchula d'un reflundión el magotón d'Amaliu a la felliz ya xonriyente Mariela, ya namái conel paxiétchu puestu, escarranquetóula d'enría la xiétcha pintureira del sou cabatchu, ya despós, conun blincu de corzu puenxuse el tres d'echa, ya cudiáu per tous sous vecinus que yeren tous parentela, xebrárunse d'aquel chugar, esnalandu nel aire ixuxus d'allegría, axenitáus nus sous cabatchus axalbaxáus lu mesmu qu' echus ya lleldáus dientru d'una ñatural ya roxurosa allegría. (Asió de un rápido tirón el bruto de Amalio a la feliz y sonriente Mariela, y nada más que con la ropa que llevaba puesta, la ajinetó encima de la pinturera silla de su caballo, y después, con un salto de corzo púsose él detrás de ella, y escoltado por sus vecinos que eran todos parentela, se marchó de aquel lugar lanzando al viento ijujús de alegría, ajinetados todos en sus caballos asalvajados lo mismo que ellos eran, y crecidos dentro de una natural y enloquecedora alegría). La cariñosa bondad, y la fértil felicidad y alegría que en todo momento emanaba torrencialmente de la encantadora Mariela, muy pronto cautivó y contagió a todas las gentes del Aldexuxan, pequenos y grandes, con tal frenesí llegaron a quererla, a adorarla y mimarla, lo mismo que si se tratara de un ser sobrenatural, que había llegado a la aldea para alegrarles a todos sus vidas. Durante el tiempo de su preñez, era Mariela atendida en todo momento por las mujeres de la aldea, y los hombres y los niños, estaban más pendientes de ella, que de sus trabajos y sus juegos, siempre le traían del campo flores y variedad de frutos, y todos al mirarse en sus encantadores ojos, la felicidad y el gozo en sus espíritus advertían. Era Mariela para todos, algo que ni tan siquiera habían soñado que existiera. Al Aldexuxan habían llegado de sus aldeas todas las mujeres que la cuidaban y mimaban y ninguna de ellas jamás había sido feliz ni encontrado la alegría en su espíritu en aquel lugar al que muy pocas de ellas habían llegado por su propia voluntad. Sin embargo al mirarse en los resplandecientes ojos de Mariela, al sentir el hado misterioso que en todo instante rezumía de su ser, llegaba a sus entrañas por primera vez raudales de gozo y alegría, que las llenaba de felicidad, y de una dicha embriagadora y sublime. Por eso entre ellas silenciosa y secretamente empezaban a decir que Mariela era divina, misteriosa y buena, y que en cualquier momento el cielo la llevaría, y dejaría a la aldea tan llena de tristeza y pena como antes lo estuviera. —Xabela la muyer d'Antón el Curuxu, que yera la que mexor amañaba lus dellicáus fatiquinus pa lus guaxinus cabantes de ñacer, ya le fixera tous lus paxiétchinus y'escarpinacus que ñecexitare 'l melgueiru nenin que traxera 'l mundiu cundu betchara la xantina Mariela. (Isabel la esposa de Antón el Buho que era la que mejor hacía los delicados ropajes propios para los niños recién nacidos, ya había industriado todos los trajecitos, calzas y demás vestiduras, que necesitase el dulce niño que trajese al mundo cuando hiciese su alumbramiento la santina de Mariela). —Tamién Xacintu 'l Utre que yera abondu curioxu pa carpinteirar, fixera 'n trubiétchu con maera de ñocéu, qu'al falar de toes les xentes d'Aldexuxan, nin el más empericotáu de tous lus nenus ñacíus ya cuaxi, cuaxi 'n per ñacere, xamás de lus xamaxes oitre mexor nun hubiés d'aquién lu fixera. (También Jacinto el Aguila que era muy mañoso para hacer de carpintero, hiciera una cuna de madera de nogal, que al hablar de todas las gentes del Aldexuxan, ni el más afamado, ni suertudo niño nacido, ni casi, casi de los aún no nacidos, jamás de los jamases otra mejor no hubiese quién se la hiciera). Todo estaba preparado para el día que el angelín a la luz amaneciera, y todos en la aldea, desde su madre hasta el más inocente de los pequeños que por aquellos montes correteare, esperaban ilusionados la venida de aquel inocente ser, fruto de las entrañas de quien les había a todos sembrado en sus espíritus la dicha y la alegría, hasta ya le habían elegido los padrinos y hasta el mismo nombre que debía llevar, el asunto era que naciese dentro del tiempo natural, y que no le trajese ningún amolexíu (mal) a la santina Mariela. Como todo en la vida tiene su tiempo de espera, y todo cuanto se espera si atañe a los procesos naturales llega, así vino el momento del alumbramiento de Mariela. Fue una mañana de los principios de la primavera, cuando todos los árboles y las plantas despertaban jubilosos y en silencio a la floreciente vida donde comenzaban, los malvises y jilgueros volvían a cantar alegres y bulliciosos, tras la mudez que les infligiera el frío y nevado invierno, fue aquella luminosa y primaveral mañana cuando todas las gentes de la aldea, se reunían contentas y felices a la par que en sus interiores algo preocupadas y temerosas, como si presintieran que algo irremediable le habría de ocurrir a la santina Mariela. Digo que todos reunidos en la casa de Mariela, anhelantes esperaban tan natural y querido acontecer. Algunas mujeres llenas de firmes creencias, rezaban sin descanso, pidiéndole al Faidor (Hacedor) y a sus santos más allegados, que la feliz nueva se alumbrara por los cauces naturales, y que Mariela no cosechara arduos sufrimientos. Otras más mañosas en tales menesteres, parteaban ilusionadas y eficientes, en cuantos cometidos quce en tal proceso se requieren. Al fin, de las entrañas de la parturienta, brotó la vida, y todas las gentes al presenciar aquella recién nacida criatura, doblaron sus rodillas en el suelo, y una oración de gracia en el cielo pusieron, dentro de la gran dicha y alegría que jamás sintieron. Porque por primera vez en toda la historia de la aldea del Aldexuxan, había nacido una niña, una hermosa niña que rompía con su divino milagro, el maléfico castigo que les había acompañado siempre. Tal milagroso acontecer, alborozó a los vecinos del Aldexuxan en tal altura, que por unos instantes se olvidaron de la moribunda Mariela, y cuando al fin Isabela enloquecida por la alegría que le hacía caminar por el incansable sendero de la dicha, digo que Isabela se dirigió respetuosa y venerativamente hacia Mariela, y besándola con gran cariño en su frente radiante de felicidad le decía, que el maleficio que pesaba sobre las gentes de la aldea, de no haber tenido jamás una mujer, una niña, ella porque era una santina, lo había roto al alumbrar aquella preciosa criatura, que era para todos los seres del Aldexuxan el fin del conxuru (conjuro) que desde siempre sobre todos pesaba. La moribunda Mariela, con su sonrisa encantadora siempre pendiente de sus labios, y una luz misteriosa y hechicera que en todo momento de sus bellos ojos se desprendía, les hizo comprender a los allí reunidos, que eran todas las gentes del Aldexuxan, que era Mariela algo que pertenecía a la divinidad de lo desconocido, y que no podría morar entre ellos, nada más que con su espíritu. Así silenciosamente Mariela, a todos miraba cariñosamente y todos se sentían bajo su embrujante y acariciante mirada, protegidos de cuantos males en la Tierra hubiese, y navegantes en una dicha que ni en sueños la esperaban. Llué Mariela con sou melgueira fala, que yera múxica de lus mesmus ánxeles, a tóus les dixu 'ndenantes de que del sou curpu xebrárase la vida: (Luego Mariela con su dulce palabra, que era la música de los mismos ángeles, a todos les dijo antes de que de su cuerpo se marchase la vida): ¡Disde güéi, toes les múcheres d'ista embruxadora aldina, parirán nenus ya nenes. Lu mesmu que faen les femes de tou 'l mundiu, y'enxamás naide mirará a lus vuexus homes, comu fasta gora toes les xentes lus fixeron, nun vus ruegu namái, nistus postreirus xeñaldares de la miou vida, que nun catéis caxorius amañáus pa lus vuexus fíus, dexái qu' echus atopen ya curién lus sous cortexus qu’en xcitu 'l sou querer mexor lus falague. Pos nun ye nagua bonu arretrigar la xuventú 'l cubiciu antoxadizu qu'entamanguen lus sous páes. Pos abondu felliz ya rica ye la xente probe, que rucandu de borona un cantezu, ou 'n tortu fechu d'enría 'l llare, son dichóuxus ya fellices fasta que de viétchus muerran. Ya munchu probe y'esgraciaína ye l'oitra xente, qu'amamplén tién de tóu lu que ñecexita, y'enfelliz ye, perque nun puén disfrutayu, con amore ya bone compañe. (Desde hoy, todas las mujeres de esta embrujadora aldeina, parirán niños y niñas, lo mismo que hacen todas las hembras del mundo entero, y jamás nadie mirará a vuestros hombres con el desprecio que hasta ahora todas las gentes les hicieron. No os ruego nada más, en estos postreros respirares de mi vida, que no busquéis casorios preparados para vuestros hijos, dejazlos que ellos busquen y cuiden sus amores en el lugar que su querer mejor los halague. Pues no es nada bueno, amarrar la juventud, a la codicia antojadiza que hacen sus padres. Pues muy felices y ricas son las gentes pobres, que comiendo un mendrugo de pan duro, o una torta cocida encima del lar, son dichosos y felices hasta que de viejos se mueren. Y muy pobres y desgraciadas son las otras gentes, que poseen todo cuanto necesitan, e infelices son, al no poder disfrutarlo, con la paz del amor y la buena compañía). Así fue como se despidió la melguera Mariela, antes de entregar su sublime alma, al Infinito poder de la Divinidad invisible, dejando a su cuerpo muerto llorado con gran pena, por aquellas sencillas, naturales y nobles gentes de la aldea del Aldexuxan, que harían de ella al correr del tiempo, la Santina Mariela. Yo no puedo afirmar si esta narración es una historia, una leyenda o quizás un mito, sólo se decir, que mi tía abuela aseguraba cuando me la contó, que era tan cierto como que ella se tenía que murrer (morir). También recuerdo cuando yo era un guaxiquín (muy pequeño), haber escuchado decir a las más viejas de estas aldeas, aconxexandu (aconsejando) a las mujeres que teniendo varios hijos varones, ellas querían tener una niña y no lograban alcanzar tal deseo. Digo que las ancianas les aconsejaban así: —Lo que tenéis que hacer si queréis tener una niña, es rezarle todos los días con buena fe a la Santina Mariela, ya veréis como el primer hijo que tengáis sin ninguna duda ha de ser una hermosa niña.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > apaigüestias

  • 7 freirus

    Freirus, magos, curanderos, desencantadores de embrujamientos, etc. De los Freirus se han contado muchas historias, algunas ciertas, otras meras leyendas y muy pocas están en lus cuentos. Yo ahora les voy a contar la historia relacionada con lo misterioso de las Xantinas y freirus. "L'ESTORIA DE XANTA ROUXA" —Acorreláu per argutóuxes cumes que fasta les mesmes ñubes s'espurríen, pa xorber d'échos nus envernus les ñeves ya nus branus les güáitades, ben per mor de les borrines ou de bétchadas orbayadas, ou de choveres xin tinu, cundu atroñiquen lus cielus, ya en pocétchos centellóuxes s'esmadrían ente reblagus en manplenáes de riadas. Ou cundu nes campes nuétches baxu 'l paxiétchu d'estrellas, qu'acobertorién lus érus de moyadas alboriadas, ou cundu 'l tempu trastola, ya baxan prietes borrinas xemandu las orbayadas, que fartucaben al vátche que comu xardín divinu per les argutóuxes cumes yera curiáu en muriada. —Nisti vátchiquin d'enxuenu que mil nomes xin chevara, mal nomáu xamás cheldara, perque mil vátches semexus a miou Melgueirina Asturies per tous lus lláus l'engalanan. Isti vátche yera un xardín que xempre verdi lu taba, lu mesmu nel plenu envernu que nel branu magosteiru, dou embruxantes aldines per uquiera lu poblaban, de xentes fortes ya bravas, que fellices trabayaban, disdi que el sol allumbraba, fasta que la nuétche prieta nun dexaba güétchar nagua. —Sous erus daben lu mesmu 'l perexil que l'escanda, lus arbeyinus de Mayu, ya tou la clás de ximiente qu'el llabrador la xemara. Nus sous teixus tou la fame taba d'afechu xebrada. —Allindiaben sous rebañus d'uveyes, vaques, ya yegues, que nus préus, ou nas brañadas pastiaben yerbes mu sanas. Nuna 'ldina d'isti vátche fae mamplenaú d'anus, fexu rellumbru ista hestoria que l'uréei cundu guaxe de chingua d'un bon vaqueiru que tamén él l'ureáre. —Ista cheyenda ou hestoria que ches cuntu you nagora, fói fecha per el amore, 'l xufrimientu ya la chárima, ya per oitres munches couxes qu'allumbra l'alma humana. —Yera Rouxina tan pura, tan ñatural ya melgueira, tan fermóuxa ya ben cheldá que nin el mesmu Faidor oitra mexor n'encaldara. Yera fía d'una viuda de rancuayina llabranza, qu'ente les dous trabayaben, con la gavita l'aldina, que toes sous xentes con gociu l'apurríen cundun cuadraba. Perque Rouxina yera dalgu que embruxaba y encantaba, que semaba l'allegría per uquier qu'espatuxara, Rouxina xegún les xentes yera un anxelín del ciellu, tan roxiquina y a guapina comu las divinas xanas. —Sous güétchus yeran mesterius qu'al mirar tou l'embruxaban, l'allumbraben d'allegríes, l'alleraben d'esperancias, l'aviñonaben pel gociu qu'en sou alma fogueiraba. Sous güétchus faían falugus, apurriendu mil promexas xin écha falar pallabra. Tous lus mozus d'aquel vátche taben ameruxáus d'amore per la melgueira Rouxina, pos tóus ca cual per xigu, cuntábenxe ben queríus per la melgueirina xana. —Cundu chegaben les romeríes naquel vátche d’énxuenu, toes les xentes dexaben lous trabayus, y'apaxiétchaes con sous gales de festa, diben allegres ya fellices con xantificanti respeutu, a festexar al sou Xantu ou Xantina que tou 'l añu le reizaban, rogándoyes que sous femes nun mal partu nun bétcharan ou que lus chobus ya 'l oxu nun chuquinaren sous vaques, sous uvées ou cheguadas, ou qu'el tempu vena bonu p'el maíz ya las patacas, ya cundu 'l mes de la yerbe nun choviere nin orbayara, pa poder metela bona nus payares ya nas baras, axín como oitres couxes que a sous Xantus pigüeñaban. —Ya trés lus reizus al Xantu ou a la Vírxen qu'aduraban, tóus diben pa sous teixus en hermaná fellizada, y'enzulaben el banquete que faíen col cordeiru mexor de la sou teixada, ya oitres guixus ya llambicus, que pa tal chelda forniaban. —Ya despós de tous fartus e achegres en romaurada, colaben pa la campeira dou lus múxicus gaitaban, ya tóus xemáus de diches con alegría danciaban lu mesmu la xente viétcha qu'angunes xotes danciaba, que la xuventú enteira que de baítchar n'adondaban, xempre xuníus nel dexéu de la querencia qu’embruxa l 'amore que ca cual cata, mái nus mozus que nes móuces pos ístas son mái recatas, perque la fema que pirdi la sou gonra endenantes de qu'el cura la caxara, cheva cuaxigu la duda de ser muyer fellizada. (Bona dote tenes fía, que yes fermóxa e gonrada, 'l díe que pirdas la gonra si nun yes muyer caxada, tou dote nun val pa nagua). Axin falaben les maes tous lus díes a sous fías, enus tempus d'endenantes, cundu la mútcher namái que yera 'l ama en sou teixu cundu 'l sou home nun taba. Peru güéi que la muyer ye 'l xuez que chelda les lleyes, ou 'l guardia que t'encarxela, ou 'l aboguéu falancieru que la xusticia simielga ou 'l fiscal endiañáu que t'achuquina xin pena, falu you que la mútcher güéi poucu estima sou gonra, sou embruxu mesterióxu, sou divinidá grorióuxa, sou ser má del mesmu Cristu, sou ser mantina e fermóuxa. —Ya coyendu la güítcha p'afalar denuéu continu ista hestoria ou cheyenda, falu qu'achí naquel baítche, tous lus mozus faíen dance p'eñamorar a Rouxina, tóus lampriáus nel esgolazu queríen xorber nus sous güétchus el embruxu qu'allumbraben, d'angunus envallentáus falábenle mu xellín que taben per écha llocus, peru Rouxina xonrienti a dalgún sou xi ches daba, ya ñocenti comu ‘n ánxel con sous embruxantes güeyus ya sou melgueira falancia, per xemexu afalagaba, engolguiéndulus nun fuéu que mái sou amore queimaba. —E anxín con tóus per lu mesmu, danciaba ya se reyía, falaba ya canturriaba, ya sous güeyus mesterióxus l’amor per uquier xemaban. TRADUCCIÓN.— (LA HISTORIA DE SANTA ROSA). Rodeado por altas cumbres, que hasta las mismas nubes con gallardía se estiraban, para beber de ellas en los inviernos las nieves y en los veranos las aguas, bien por mediación de nieblas o de ricas escarchadas, o de lluvias que sin tino cuando los cielos tronaban y la centella o el rayo como la luz caminaba, y las nubes se rompían en torrentes de riadas. O cuando en las noches claras bajo el manto de estrellas, que cubrían todos los campos mojados por la alborada, que tal hartaba a todo el valle, que como jardín divino, por las altas montañas era cuidado por sus naturales murallas. —En este valle de ensueño, que mil nombres si llevara mal llamado jamás fuera, porque mil valles divinos, parecidos este ensueño, en mi Dulce Tierrina por todos sus lados la engalanan. —Este valle era un jardín que siempre verde lo estaba, lo mismo en el pleno invierno, que en el verano más caluroso, donde embrujadoras aldeas por todas partes poblaban, de gentes fuertes y bravas que felices trabajaban, desde que el sol salía, hasta que la oscura noche no dejaba ver ya nada. Sus tierras daban lo mismo el perejil que el trigo, que los guisantes tempranos, que cualquier clase de siembra que el labrador trabajara. En sus casas toda hambre del todo estaba apartada. —Las nobles y bravas gentes de aquel valle de ensueño, cuidaban a sus rebaños de ovejas, vacas y yeguas, que en los verdes prados, puertos, morteras u brañas, pastiaban abundantes y buenas hierbas. En una de las aldeas de este valle, hace muchos años se a alumbró esta historia, que yo escuché siendo niño, de boca de un buen vaqueiru, que también él la escuchara. —Esta leyenda o historia que yo les voy a contar ahora, fue nacida del amor del sufrimiento y la lagrima y de muchas otras cosas que alumbra el alma Humana. —Era la joven Rosina tan, pura y tan natural, tan dulce y tan hermosa, y también deseada estaba, que hasta el propío Hacedor otra mejor no creara. Era hija de una viuda de muy pequeña labranza, que entre las dos trabajaban, con la ayuda de las gentes de la aldea, que les prestaban cuando la necesitaban. Rosina era ése algo que embrujaba y encantaba, que sembraba la alegría por donde ella caminara. Rosina según las gentes, era un angelín del cielo, tan rubia y hermosa como las divinas Xanas. —Sus ojos eran misterio que al mirar todo lo embrujaba, alumbrando la alegría, repartiendo la esperanza, llenando a todos del gozo que en su alma se hornaba. Sus ojos hacían halagos prodigando las promesas sin ella decir palabra. Todos los mozos del valle estaban llenos de amor por la dulce y encantadora Rosina, y cada cual para si mismo ya se contaba amado por la preciosa diosa. —Cuando llega el tiempo de las fiestas o romerías en aquel valle de ensueño, todas sus gentes dejaban sus trabajos, y vestidos con sus mejores galas, iban alegres y felices, con santificado respeto, a festejar a su Santo o Santina, que en todo el año le rezara, rogándole que sus hembras tuvieran un buen parir, o que los lobos o el oso no matase a sus ganados, o que el tiempo viniese bueno para el maíz, y las patatas y que en el mes de recoger la hierba no lloviese ni lloviznara, para poder tener buena hierba en los pajares y las varas, así como muchas otras cosas que a sus santos les rogaban. Y tras de los rezos al Santo o a la Virgen que adoraban, todos se marchaban para sus casas en hermanada felicidad, y festejaban el banquete que hacían con los corderos mejores de sus rebaños, y otros guisos y confites que para tales fiestas se industriaban. —Y después de todos hartos y alegres en romería, se iban para la campa donde los músicos tocaban, y todos llenos le dichas con alegría danzaban, lo mismo las gentes viejas que algunas jotas bailaban, que toda la juventud que de danzar no casaba, siempre unida en el deseo, de la querencia que embruja, el amor que cada cual buscaba, más en los mozos que en las mozas, pues éstas son más recatas, porque la hembra que pierde su honra antes de ser casada, puede que jamás alcance la felicidad soñada. (Buen dote tienes hija mía, que eres hermosa y honrada, el día que pierdas tu honra sino eres mujer casada, tu dote no vale nada). Así hablaban las madres todos los días a sus hijas en los tiempos ya pasados, cuando la mujer sólo era el ama en su casa siempre que el hombre no estuviera. Pero hoy que la mujer es el juez que hace leyes o el guardia que te encarcela, o el abogado hablador que la justicia menea, o el fiscal endemoniado que te asesina sin pena, digo que hoy la mujer muy poco esta a su honra, su divinidad gloriosa, su ser la madre de Cristo, su ser querida y hermosa. —Y cogiendo la aguijada para arrear con tino esta leyenda o historia, les digo que en aquel valle de ensueño, todos los mozos, bailaban, reían, cantaban y todo cuanto hacían y pensaban iba encaminado para enamorar a la hermosa y divinizante Rosina, pues todos estaban hambrientos y sedientos hasta el enloquecimiento, por poder satisfacerse con las embrujantes miradas de sus misteriosos y encantadores ojos, algunos mozos más osados, le decían muy despacio y con grande veneración, que estaban enloquecidos de amor por ella. Pero Rosina sonriéndose siempre con su candidez acostumbrada, a ninguno le daba su sí, e inocente como un ángel, con sus embrujantes ojos y su dulce palabra, por igual a todos halagaba, envolviéndoles dentro de un embriagador y divino fuego en el que sólo su amor les quemaba. Y así con todos por igual, bailaba y se reía, hablaba y cantaba, y sus ojos misteriosos el puro e inocente amor por todas partes sembraba. "JUAN EL CURANDERO" —Era Juan hombre maduro sin llegar en esta edad a su total madurez, y era viejo en ser tan pobre como la propia vejez, pues no hay viejo que sea rico aunque más dineros tenga que el mundo que tener. Ya que el dinero en el viejo (y a esta edad yo he de llegar si la parca en mi camino no me siega mi querer, y quisiera me respeten como yo desde mi infancia con el anciano lo hacer) u otra riqueza que fués, sólo le sirve de abrigo, de tranquilidad tal vez, y para que todos sus deudos le mimen y les respeten, como el mejor de sus males para heredarle después. —Yo no se si me comprenden por no explicarme muy bien, yo no llamo viejo al tiempo, porque el tiempo viejo no es, yo llamo anciano a los seres que han perdido la alegría, la ilusión y el apetito, y cuando esto se pierde el más joven viejo es. —Digo yo que me han contado, que Juan no tenía riquezas, y que vivía solitario en una humilde cabaña que él mismo se fabricara, era hijo de aquel valle, dónde sus padres un día tuvieran buena labranza, pero siendo él un niño que apenas lo recordar, vendieron toda la hacienda y se fueron a ultramar. Y en aquellas tierras ricas al otro lado del mar, Juan conoció la fortuna que del trabajo sus padres la pudieron enfornar (hornar), también conoció el amor, y la alegría de vivirlo con el placer que él te dar, pero el vicio de las drogas que a otros muchos te empujar, le hicieron perder su suerte y en la desgracia rodar, y esta negra desventura al presidio le llevar, de dónde salió tan pobre de riquezas y de honor, que en él ya nadie confiar. —Desesperado y mendigo, sin familia y sin hogar, Juan regreso a su Tierrina, al valle que había nacido, y a las argutas montañas que con recelo le guardar, y una vez en el lugar dónde él al mundo llegar, en terreno comunal edifico su cabaña, y tras ella hizo una huerta que con sapienza cuidar, dónde florecía la planta que tras bien elaborada él con placer la fumaba y del mundo se olvidar. —Juan vivía de la caza, de la pesca de ser hombre de mente despierta a ultranza, y quizás bien educada en el delicado oficio de curar la enfermedad, pues él sanaba a las gentes con sus potingues y ungüentos industriados con las plantas que en el monte él arrancar, así aliviaba el reuma, los catarros y otros males, que el médico no sanar. Muchas veces sus palabras sabias por bien atinadas, hacían más bien al enfermo, que el doctor y su receta, que a parte de ser muy cara, raras veces era eficaz. —Juan era un astur de casta, de estatura premediada, de rostro agradable y firme, con nariz recta y holgada, de boca que sonreía aunque palabra no hablara, de ojos tristes y avispados, del color de la esmeralda, sus cabellos eran negros para contraste de raza, y su caminar sereno tranquilidad sin par, le daban el firme aire de poder y libertad. Juan practicaba la industria de curar la enfermedad no cobrando jamás nada, pero todos le ofrendaban mucho más que si cobrara, quizás fuese porque Juan, era hombre que las gentes le querían, le admiraban y le honraban. —Una tarde estaba Juan sentado frente a su casa, que alejada de la aldea en solitario se alzaba, silencioso y cabizbajo no viendo que le observaban, Juan cavilaba en silencio, o tal vez feliz lo fuera y en nada quizás pensara. Más de pronto alguien le dijo con voz cristalina y clara, como las aguas que nacen en las fragosas montañas, con voz cantarina y brava, como la que hace el malvís en la libertad del campo, dueño y señor de su ente, no siendo esclavo de nada, con voz mansa y adulzada, como la que hace la hembra, cuando a su amado le invita, o a su cachorro le halaga, con voz cálida e inocente, como los rayos del sol que dan vida a todo ser, sin preguntar si hay algunos que no merecen tal gala con voz que era un embrujo, para cualquier ser viviente que su música escuchara: —¡Señor Juan! ¿Se encuentra enfermo, o tal vez tiene tristezas que le infelizan su alma? —Juan levantó su mirada, y allí en mitad del camino Rosina le reparaba, con sus candorosos ojos y una divina sonrisa que en sus boca bailoteaba. —¡No preciosa soy feliz, no tengo en pobreza nada, que me fabrique el dolor, ni el odio ni la venganza, ni el egoísmo maligno, ni una ilusión desquiciada! —¡Soy feliz porque soy rico, al saber que no poseo querella de hacienda vana, tengo comida y cobijo, vecinos que bien me quieren y muy tranquila mi alma. —¿Puedo sentarme a tu lado a charlar si tiene gracia...? —¡Tengo la gracia del cielo, cuando hasta mi lado llega, la hermosura más preciada por la inocencia guiada! —¡Puedes Rosina si quieres hacer cuanto a ti te plazca! —¡Señor Juan, yo soy curiosa, como mujer bien pagada, cuentan en la aldea cosas de usted y ninguna mala, pero yo quiero saber esa tristeza que tienen sus ojos que ahora me halagan, ese no querer tener, cuando todos en la vida, por el poseer se afanan! —¡No están tristes mis pupilas, ya que en verdad son dichosas, tal vez se encuentran cansadas, por el placer tan inmenso que en todo momento gozan! —¿Cómo es posible señor, que estando sólo en su choza con agranda *** ***y de todas sus bondades, y ocasiones hubo muchas en que estándome yo sola he pensado en bien amarle. Señor Juan, nunca me quite de este placer que yo siento al poder acariciarle, al poder amarle tanto, como no he podido amar, nada más que a la mi madre! — Juan dominando el deseo que su espíritu sentía, de sus sentidos dislocos perdidos en el placer del vicio que da la carne, pudo un tiempo detener prisioneros tales naturales males, pero al fin incontrolable, besó a Rosina en sus ojos que eran maravillas tales, con el ardor de la quema controlada y sin desmanes, y acariciando su rostro con hermosura pureza del más escogido ángel, le dijo ya emocionado despreciando sus maldades: —¡No sé si el cielo me premia dándome cariños tales, o si me pide un calvario que en duda pongo en llevarle, sólo sé Rosina hermosa, princesa maravillosa con designios celestiales, que en mí hallarás tú siempre cuanto tenga y pueda darte, puedes venir a mi casa siempre que el querer te llame, mi puerta no tiene llave ni para ti, ni tampoco para nadie! —¡Señor Juan, soy tan dichosa que mi pecho se me abre, y por él se me desbordan todo un Firmamento lleno de gozosas alegrías, porque no tienen cabida en mi alma que las hace! —Juan de nuevo acarició aquel ángel tentador, y sin poder contenerse aunque luchó con ardor, sus labios fueron directos aquella rosa encarnada, que era su boca preñada de virginidad y amor. Y lejos de ser esquiva a tan bacanal caricia que se enredaba en el beso que en sus labios se prendió y aquella fuente de gozo, de un deseo incontrolable de un embrujo tentador, respondió al beso en medida que el beso que recibió, y rauda salió corriendo envuelta en gloriosa dicha, con marcado rubor, le dijo adiós con su mano, hacia su aldea marchó. —Juan quedó sólo y maltrecho por el placer el dolor, sin llegar a comprender, que tanta inocencia pura, tanta hermosura y candor, pudieran vivir tan juntas en natural parangón, y darle a él tanta dicha, como carga de dolor. "LA MUERTE DE JUAN" —Fue condena para Juan imposible de vencer, aquel fuego que prendió Rosina en su corazón, era un veneno de infierno que le empujaba al placer, y no al honrado sendero de querer a la inocente como el padre que no ser. —¿O quizás es el demonio ese ángel celestial que en figura de Rosina a mí me vino a tentar, el inocente soy yo que en la inocencia fiar? —Ella se dejó halagar, yo con pasión la besé, y busqué en sus labios puros no el cariño paternal, sino el deseo carnal que en todo Humano se encuentra, como dios del placer, muchas ocasiones hay que ni el más santo barón, ni la más casta mujer son capaces de frenar y violan la castidad en su vida alguna vez. Si a este extremo llegan ellos, ¿qué podré yo hacer que soy un vicioso por demás de la droga y el placer? —Y ella se dejó halagar, y con su candorosa inocencia despertó en mí otra vez, las locas ansias de amar, que dormidas las tenía pensando que nunca más volverían a despertar, puede que ella sin querer me incitara en la pasión, por eso yo la besé, y busqué en sus labios rojos fontana de gran placer, apagar mi sed de amor, y cuando tal degustaba pude y en ella yo notar, que respondía a tal goce no con querer paternal, sino con ansias de amar, y al igual que yo gozar. Y sus pechos prominentes recios por virginidad, he visto que se alteraban sacudidos por el goce que al largo beso arrancar. Y sus ojos hechiceros brillantes como luceros cuando el alba se acercar, he visto que se cerraban extraviados y sumidos, como buscando en su mente un acomodo gustoso del placer desconocido que ella aún no degustar. —¡Más que digo! ¡Estoy demente! —¡Cómo piensan mis sentidos cosas tan bajas y ruines de una virgen inocente que como a padre me amar! —¡Santo cielo, estoy perdido dentro de este fuego ciego que sin mudanza ninguna, me conduce con fiereza al desbordado deseo, de una pasión tan demente que me roba mi sosiego, y que me empuja insolente al pensamiento más bajo que mi mente fabricar! —¡Qué feliz era yo antes en este mi bello valle, dónde desde lejos vine con el propósito firme de hallar la tranquilidad fundiéndome con la paz, que tanto necesitaba mi alma ya emponzoñada por tanto el cuerpo gozar! —¡He de marcharme del valle mañana a lo más tardar, he de huir de esta pasión que a velocidad del rayo me roba sin contenerla, el tesoro más preciado que era mi tranquilidad. He de alejarme si quiero que mi deseo carnal, consumado no se vuelva con la fiereza bestial que en afán pone la fiera cuando el hambre la devora, y para calmarla mata al inocente cordero criatura celestial, que muere en la fiera garra sin pronunciar un sollozo, como morirá la honra de la inocente Rosina, para calmar el Placer que en mi alma dislocado aspira al rico bocado de su hermoso virginal! —Ya la tarde caminaba en pos de la oscuridad, que ensombrecida en el valle hacia sus cumbres se alzar, Juan se adentró en su cabaña casi enfermo por la fuerza que había gastado en pensar, queriendo sepultarse dónde ni el mismo se hallar, para olvidar el tormento de la más grande pasión que en su vida le tentar, por eso, con sus hierbas drogadizas y otros diversos potingues que él sabía preparar, mezclados con miel y caña, en una olla con agua al mor del fuego aliñar, y cuando en su punto estuvo aquella droga fatal, se acostó en su ruin camastro y a tragos largos y ralos con gusto se la libar, para apagar en su mente su pensamiento encendido que en la Rosina quemar. —Tiempo hacía que la noche del valle ya se adueñar, cuando sintió que en su puerta alguien la abría y entrar, en el interior del cuarto con voz candorosa y suave en murmullo cariñoso que al de la gloria apariar, le decían con misterio que le pareció que era su mente que trasvolada al ente que le tentaba, de él se quería también por doble puerto mofar: —¡Señor Juan! ¿Está dormido...? —A la luz del mal candil que iluminaba la alcoba, con destellos que bailaban en las borronosas sombras, dándoles casi una vida que a más claridad no hallar, Juan vio a Rosina sonriente, entre azorada gozosa, e incorporándose presto en su catre empobrecido, preguntole preocupado aunque alegre por pensar, que en su sino escrito estaba que aquella virgen doncella sólo venía a buscar, el aplacar su pasión con la que a él le atenazar: —¿Cómo se atreves princesa, ángel hermoso del cielo, criatura primorosa, diosa de mis desvelos, ruina de mis desventuras, soberana de mi cielo, cómo te osas Rosina, encantadora xanina, que has embrujado mi alma con tu amor que al ser divino yo como mortal no espero, cómo te atreves te digo, en venir desde la aldea, sólo y en noche sombría, hasta esta casa malvada, dónde mora tu deshonra yvive mi desespero? —¡Señor Juan, no pude, y juro que lo intente con denuedo, pues algo, si que no comprendo, una fuerza misteriosa que me traspasaba el alma, entre alegre y pesarosa, entre dichosa gozosa, repugnante y vergonzosa, una pasión tan profunda que al ser salvaje es sincera, una poderosa magia que al ser divina es misterio, me obligó sin yo oponerme, a que dejase mi casa muy despacio en silencio, me trajo a su presencia, y aquí estoy porque le quiero! —Juan con tristeza profunda y alegría en alto cielo, con pasión que se apagaba y en amor ardía fiero, asió la infusión de droga y bebió con el consuelo, de ver abierta a la postre la puerta de su gran cielo. Cogió Rosina la olla de entre las manos de Juan, que no hizo ni un amago para impedir que ingiriera de aquella su medecina que le aploacaba sus penas y con su sonrisa hermosa, inocente y candorosa, bebió Rosina con gozo la caramelosa droga, tras beber un largo sorbo, siguió sonriendo feliz, a la par que se acostaba en el catre a par de Juan, y con sus palabras dulces y sus manos primordiosas, caricias sembraba en Juan a la par que le decía: —¡Algo tiene esta bebida que de alegría me llenar, algo que sabe tan dulce como la miel en panal, algo que enciende mi alma y en el aire me hace andar, tal parece que soy ángel con alas en mis espaldas que me permiten volar! —¡Señor Juan, mi Juan querido, siente un calor en mi cuerpo y la ropa me estorbar, voy a quedarme en porricas (desnuda) para contigo gozar, soy feliz mi Juan querido, tanto que dudo en el mundo, un ser con más dicha y gozo, como yo no sé si habra! —Y así entre besos y abrazos, caricias, risas y juegos, en aquel renqueante catre sucio y pobre por demás, Rosina la candorosa, la inocente virgen pura, perdió su honra gozosa, conociendo jubilosa un placer que no soñar, perdió su casta inocente y a cambio ganó dichosa, saborear felicidad. —Toda la noche fue fiesta de besos que se perdían sumidos en el placer, de caricias de halagos, que hasta las puertas abiertas de su honra destrozada, llegaban en oleadas, sin jamás desfallecer. —Y así amándose ciegos sin pensar en el después, cantó el malvís su tonada y llegó el amanecer. —Fue entonces cuando extenuados de tanto amor y placer, fundidos en el abrazo que sólo el querer saber, se perdieron en el sueño feliz y de pesadez, que a los cuerpos adormece después de beber placer. —Se alarmó por la mañana la aldea que despertaba aprestándose al trabajo como cada día hacer. Se alarmó por los lamentos, llantos y gran desespero, que la madre de Rosina con grande pena lo hacer. —Puesto el pueblo sobre aviso, pronto cundió en todo el valle la noticia ya agrandada del dolor que acontecer. —Unos decían con pena, que tal vez fuera raptada por alguien que la querer. —Viejas hubo que dijeron porque que en misterios creer, que Rosina no era criatura humana, sino que era una Xana, y con ellas a sus fuentes otra vez querer volver. —Todas las gentes del valle la llamaban y buscaban, por los montes y praderas, por las ubérrimas cumbres dónde el utre (el águila) campaba, por las abexías (húmedas sombreadas) y abruptas fondigonás (hondonadas), por las veiras del regueiru (orillas del torrente), que cruzaba sulfuro la rica verde vallada, y todos con desespero perdían ya la esperanza de poder jamás toparla, y ya casi se creían, que Rosina era una Xana que a sus fuentes retornara. —Alguien llegó a la cabaña del bienhechor curandero, la vio abierta y solitaria, llamó a Juan con fuerte voz, y al ver que no contestaba, dentro de su casa entró. —Y allí, en el catre humilde del magnánimo señor, juntos y muy abrazados, sumidos en dulce sueño, Juan y Rosina dormían sin despertar a su voz. —Salió raudo de la casa quién el primero los vio, y a gritos dijo en la aldea dónde Rosina se hallaba y nadie se lo creyó. —Pero al afirmarlo fiero, y rogar que le siguieran, todos corrieron tras él, y entraron en la cabaña, y vieron a los amantes durmientes y entrelazados cual si fuesen uno dos. —Asustados los vecinos al ver lo que no creyeran aunque jurasen por Dios, zarandearon los dormidos, con rabia, odio y furor, y despertose Rosina, pero Juan no despertó. —No se alteró la Rosina, ni menos se levantó, halagó el pelo de Juan, con cariño le besó, y les dijo a sus vecinos con voz preñada de ira, de desprecio y de valor: —¡Dejazle dormir tranquilo, que vuestras horrendas voces no perturben a mi amor, y marcharos de mi presencia, pues no volveré a la aldea, ya que mi casa está aquí, porque desde hoy ya soy, ante Dios que es el que importa, la fiel esposa de Juan, al que le entregué mi honra y todo mi corazón! —Fue la madre de Rosina herida en su sentimiento con vergüenza con fuerza enloquecida por deshonra tan atróz, la que asiendo a Juan con envilecido furor, del catre al suelo tiró y allí en el suelo empobrecido, del miserable cuartucho, todos juntos comprobaron sumidos en un terror, que de miedo confudiólos al presenciar con pavor, que Juan seguía dormido, y en sus labios florecía una sonrisa feliz, que la muerte por la dicha al matarle le dejó. —¡Está muerto! ¡Le has matado! Dijeron aquellas gentes mirándola despavoridos, como si Rosina fuera demonio exterminador, como si aquella muchacha que siempre del pueblo tuvo el cariño y el halago, el aprecio más pagado, y el amor de los rapazus (mozos) que por ella suspiraban con buen querer e ilusión, cómo si aquella preciosa y angelical criatura que desde niña alegrara con sus cantes y sonrisas, galanuras y prestancias, sencillas y naturales, ausentes de vanidas y de hipócritas maldades, los vivires, y quehaceres de las gentes de aquel valle, de pronto se convirtiera en lo mas sucio y maldito que a un humano le caver. —¡Bruja del demonio eres Xana de gran maldición! —Dijeron algunas gentes con el odio retratado en sus ojos y audición —¡Has venido a esta cabaña tan sólo con la intención de asesinar a este hombre, que era nuestro curador y un santo de bendición! —Levantóse de aquel catre Rosina sin el pudor, y en porricas (desnuda) como estaba, con el cuerpo más perfecto que jamás la tierra dio, abrazose a Juan llorando entre gritos lastimeros tan cargados de dolor, que doblegarían en pena a otras gentes que no fueran sus vecinos que la odiaban, y con desprecio la miraban, con repugnancia y con terror. —¡Fostes vuexotrus baldrietchus, gafuróuxus achuquinus (fuisteis vosotros cobardes, despiadados asesinos), hijos de satan malditos, los que matasteis a Juan mientras que dormía yo, un sueño que no era sueño, sino gloria del Señor! —Gritóles Rosina airada, fuera de sí dislocada, transfigurado su rostro por tan inmenso dolor. —¡Yo pido al Señor del Cielo, o al rey del infierno fiero, que sobre vosotros baje poderosa maldición, que os quite la alegría, la paz y prosperidad por asesinos que sois! —Al día siguiente en el valle fue enterrado el pobre Juan, llorando sin ver consuelo, tras el féretro entablado Rosina le acompañaba hasta la dura morada dónde su cuerpo sin vida sería pasto de la tierra, porque de ella nació. —Con Juan se fue de Rosina la alegría alborozada, el brillo de su mirada cautivadora de amor, su virginidad gozada, sus sonrisas primordiosas que de ángel eran canción, su inocencia candorosa su felicidad dichosa, gozada en el mismo día que su honra se esfumo. —Más de dos meses Rosina en su lecho desesperada enferma de amor vivió, y casi su muerte halló por la pena que sufrió. —Cuando al fin salió del mal y a su cotidiana vida de trabajo retornó, lo hizo ilusionada de renaciente alegría, al saber que en sus entrañas un hijo estaba creciendo fruto de su gran amor. —Fue su vida desde entonces en aquel valle querido, la condena del infierno o un castigo del Señor. —Ella que siempre había sido la hermosura y la canción, la alegría y la sonrisa, la ilusión de tantos mozos que deseaban su amor, la inocente virgen pura sin orgullo ni obsesión, era ahora por sus gentes despreciada con horror, insultada muchas veces con ofensivas mentiras, dónde la airada venganza de la envidia recogió. Hasta los mozos que antes la trataban con cariño y marcada veneración, ahora la repudiaban, y con socarronas risas le lanzaban sucias sátiras, y la nomaban Paraxa (nombraban puta) con la misma asiduidad, que antes le decían bonita en cualquier otra ocasión. —Algunas viejas había que con sutil agudeza que en el aldeano es primor, sembraban entre las gentes el veneno acusador, con frases tan bien urdidas de historias que antiguas son, que Rosina era una Xana, que sólo traería al valle desgracias y males tales, que mejor era apredrearla y arrancarle de su cuerpo su vida de maldición. ALUMBRAMIENTO, MUERTE Y SANTIDAD DE ROSINA —En el culminante estado de su amada gestación, Rosina aquella mañana fue con sus vacas al prado, y allí en el raso campo a la luz clara del sol, se puso enferma de parto, y entre la hierba rosada a dar a luz se acostó. —La alegría acariciada que tanto tiempo esperaba, semilla que iba a nacer fruto de su gran amor, se tornaba por momentos en acuciante dolor, que le hacía revolcarse entre la crecida hierba, entre gritos lastimeros que le arañaban la entraña, porque su hijo quería ver la claridad del sol. —Ella sola en pleno campo, sin que nadie le ayudara, ni menos la consolara ni con palabras ni hechos, sin que una mano piadosa l'enxugara (le secara) los sudores que el dolor los hacía crecer, ella sola a lo salvaje, como siempre había vivido con natural sencillez, como si fuera una fiera con el dolor de mujer, estaba alumbrando un hijo, con la natural manera que en su día lo supo hacer. —El esfuerzo agobiador y el dolor desgarrador que sufriera al alumbrarlo, la privaron del sentido durante ignorado rato, y así el infante gritaba en la soledad del campo, mientras que era lamido con cariño casi humano, por Petra la perra loba, que con su ama la Xana apacentaba el ganado. —Desde las altivas cumbres dónde el águila vigila, con sus ojos encendidos de rapidez desmedida, y precisión ajustada a sus ansias de asesina, la soberana del aire había visto la muchacha, entre las hierbas tendida cual si muerta se encontrara, y al pequeño dando gritos, aunque Petra, cariñosa con maternidad lamiera, cual si su cachorro fuera, no el hijo de su ama. —Sanguinaria y despiadada vio la reina de las cumbres en el infante un festín, de sabrosa carne humana, y bajando de los cielos con sus alas replegadas y la rapidez del rayo cuando del trueno se escapa, arrancó en vuelo rasante de entre las fauces del perro que en el momento cuidaba con desmedido cariño al instante que hacia el cielo el águila se elevaba. —Lamentos que daba el niño entre las feroces garras de águila desalmada, mientras que la fiera alada sin piedad entre sus uñas al instante asesinaba. —Ladridos de grande pena que la perra noble y buena más humana que animal enloquecida hacia el cielo con fiera rabia lanzar, mientras que chillando alegre la reina de las montañas majestuosa planear, para llegar a su nido que colgado en el abismo del inaccesible risco, iba a ser mudo testigo, del ángel que en un festín, un águila devorar. —Al fin la pobre Rosina del olvido del desmayo a la razón retornar, y recorrió con anhelo de una alegría sin par, que había alumbrado a su hijo, y rauda miró angustiada en que lugar se encontrar. —Vio a la noble perra entre la hierba acostada que quejidos murmuraba cual si culpada lo estar, vio su razón desatada ensenderada en camino que a la demencia guiar, si no encontraba a su hijo que ella sabía que alumbrar. —Pero no... pudo hallarle, ni ya nadie le encontrar, porque aquella fiera alada un festín con él se dar. Su dolor al más medrado, su penar crecido al más, hicieron de ella el demente que sin perder la razón como loco se portar. Clavó sus hermosos ojos en el Infinito cielo, y con llanto desgarrado por mil lágrimas regado que las fuentes del dolor desmandadas en riada todo su ser anegar, reclamaba su justicia al Señor que así le hablar: —¿Dónde mi hijo se fue si en mi entraña ya no estar? —¿Dónde Hacedor Poderoso con tantos ojos que tienes que todo lo escudriñar, dónde mi hijo se fue, que ladrón me lo robar? —¡Yo le he visto aquí nacido, sano y fuerte cuando Tú mi sentido me quitar. —¡Dime Señor te lo ruego, y a cambio mi vida entera ahora mismo te entregar, dentro de atroz sufrimiento que inventado aún no estar!, ¿que malvado despiadado a mi hijo me robar? —¡Vamos Señor que no oigo tu Divina voz hablar! —¡Dime si mudo lo eres al menos con una seña dónde mi hijo morar! —¡Despierta Señor del Cielo, si es que dormido lo estás, y busca a mi hijo pronto que sino se morirá! —¡Oh Señor ya te comprendo, no me quieres ayudar, porque a nadie Tú le ayudas mientras que vivo lo estar! —¿Oh acaso soy yo la Xana que en las fontanas morar, y estoy viviendo un sueño que no es mi realidad? —¡Si así es mi creador, el sueño es mi verdad! —Revolcándose en la hierba que su drama presenciar, prisionera del dolor, que descanso ni sosiego, ni un instante le dar, ahogándose en las lágrimas, que de sus ojos brotar, la desgraciada parida horrendos gritos lanzaba, que en el aire se perdían fusionados y apagados en distancia, por el cante del malvís, el jilguero y la calandria, por el rumor de las aguas que felices y hermanadas, el bullicioso torrente hasta la mar las llevaba. Por la canción tan pareja que hace el grillo y la cigarra. Por el graznar de los cuervos y del águila malvada. Por la brisa cariñosa que acaricia oxiginada, los foyajes que orquestean músicas en la arbolada. —Solo Petra su fiel perra con sentimientos de humana, traspasada por la pena, acaricieba lamiendo las lágrimas de su ama, ella si podía decirle si su lengua en voz montara, que taimada criatura a su hijo devorara. —Más de pronto la Rosina, cómo si un demonio fiero en su alma se albergara, dándole vida a una idea que un dolor más encendido por ver clara su desgracia de sus sentidos saltara, con los ojos extraviados por la furia en tal creada, se levantó envenenada con ardor de herida fiera, y asiendo a su noble perra con sus manos encrispadas dirigidas por el odio de su razón desquiciada, apretóla por el cuello con el ansia de matarla, mientras que con voz rabiada gritaba desaforada: —¡Fuiste tu perra maldita la que mataste a mi hijo, la que con placer de averno hiciste de él un festín devorándome mi entraña, fuiste tu asqueroso bicho traicionero y carnicero, la que se comió a mi hijo mientras que yo avasallada por el dolor más profundo fuera de razón estaba! —¡Pero ahora morirás en mis manos desgraciada, y te rajeré tu vientre, y en pequeños pedacitos que enloqueceran mi alma, sacaré de él a mi hijo, aunque no sea nada más que para poder mirar los despojos de mi entraña! —Fuerte y grande era Petra la perra humanizada, que al verse tan maltratada por su ama desquiciada, luchó con fiereza noble librándose del dogal que en su cuello aprisionaba, logrando huir con lamentos hacia la aldea alejada. —Trás ella como una loca, llena de sangre y airada, con sus cabellos revueltos al viento que acariciaba, y sus ojos extraviados dónde la furia brillaba, acusando con palabras de maldición anegadas a su perra endemoniada, entró la moza parida en su aldea enloquecida, y los vecinos al verla en facha tan desastrada, lejos de apenarse de ella, los malditos la injuriaban, y la siguieron gozosos sonrientes en algarada, hasta llegar a la casa dónde Rosina moraba. —Y allí la vieron salvaje como la fiera rabiada, maltratar con una furia que de el tigre era copiada, a la Petra su fiel perra, que aunque comprendiera todo y sin poder decir nada, asustada y encogida miraba entre lamentos a su ama trastornada. —¡No te escaparás ahora de mi venganza malvada, bestia satánica y ruina, peor que tu hermano el lobo de donde has sido encarnada, tú has devorado a mi hijo, y yo te arrancaré tu alma! —¡Mientes bruja fuiste tú, la que vil muerte le diste igual que has hecho con Juan, y harás desgracias sin par en el valle mientras vivas, porque eres la Xana mala, qu’encaldas (que haces) calamidades, sin darnos ninguna dicha, por eso vas a morir ahora mismo por maldita! —Dijo una vieja rabiosa a la par que una pedrada le lanzó contra su cuerpo. Otras personas con saña a la vieja secundaron. Y así la Xana Rosina, la muchacha más hermosa que jamás criara el valle, la de mejor sentimientos, la de más puras maneras y naturales virtudes, moría a manos de sus gentes, apredreada y despreciada, tratada como una bruja, que sólo sembraba el mal. —Y Rosina no había sido nada más que un ángel bueno, que supo amar y vivir dentro de la libertad, tan natural y sencilla como la vida que crece en rico o pobre lugar, Rosina con ser antigua, siempre moderna será, como las mozas de hoy, si alguna sabe de veras lo que es la libertad, no el anárquico vivir que a su gusto se inventar. —Justamente el mismo día que sus malvados vecinos a la Xana asesinar, una peste pobló el valle, y’achegaba en fechura de morrinas, que dexaba a lus teixus ya les cortes, enxemaus de prexones y’animales, en fechura de cadarmus que fedíen, como guelen les morrines enus branus. (Y llegaba en hechura de mortandades, que dejaba a las casas y a los establos, sembrados de personas y animales, en forma de cadáveres que olían, como suelen hacerlo los cuerpos muertos abandonados en los campos con las calores de los veranos). —No fueron tardas las gentes de aquel próspero valle, en darse cuenta de que aquella calamidad que les rodeaba en forma de muerte, de dolor y de otros males, era un merecido castigo que el Cielo les enviaba, por haber dado muerte tan injustamente a la Xana Rosina, que era la criatura más deliciosa y buena que había nacido para bien de todos en el valle. —Pronto comprendieron todos al hacer memoria, que durante el tiempo que la melgueira Rosina había vivido junto a ellos, solo felicidad, alegría y bienestar habían gozado siempre, sólo desde el momento que tan vilmente la habían asesinado, sobre todos ellos desencadenárase la peor de las desdichas, tal parecía que la peor de las maldiciones pesara sobre ellos, para hacerles pagar la horrenda muerte que le propinaran a la inocente Rosina. Por esto, todos en la intimidad de sus pensamientos en un principio, le rogaban fervorosamente a la Rosina que les perdonara el cuantiosísimo mal que le habían hecho, y luego ya más tarde, todo el valle ya convencido de que sólo Rosina podría salvarlos de aquella maligna peste que llevaba a sus vidas y diezmaba a sus ganados, se reunieron en comunal junta las seis aldeas que formaban el valle, y acordaron con el consejo del cura que el veía en aquella santoral industria un saneado negocio para su cuarexa (cartera), levantarle en el centro del valle con todo el apremio que fuera posible, una pequeña capilla, dónde se veneraría la imagen de Rosina con el Santo nombre de Santa Rosa, que sería siempre la soberana y fiel guardadora de todas las gentes y eros de aquel valle, dónde siempre había vivido con la felicidad y alegría de un ángel, y había sabido morir, con la entereza, resignación y valentía, con que suelen hacerlo los santos mártires. —Y fue cosa casual, o tal vez milagrosa, pues nadie a ciencia cierta sabe hasta dónde llegan los misterios que encierran a la Humanidad, la historia o leyenda fue que nada mas que dio comienzo la santoral obra, otra vez volvió a reinar en el valle la alegría y a felicidad, la prosperidad y el bienestar que siempre tuvo, que según el parecer de todos desde el mismo Jardín del Cielo, a todos por igual les enviaba Rouxina, la Melgueira ya embruxante xanina, que ellos un día tentados por el mismo demonio, la habían insultado, despreciado e inhumanamente asesinado. —Y así todos los años, en la misma fecha que la habían tan vilmente apedreado quitándole tal vilmente la vida, viejos y jóvenes, gozosos y felices, alegres y llenos de sana y recia fe, cantaban y bailaban lo mismo que solía hacer la Xana Rosina, y satisfechos de natural felicidad se divertían al lado de su encantadora ermita, festejando con suprema fe su Romería.

    Primer Diccionario Enciclopédicu de la Llingua Asturiana > freirus

  • 8 do

    du:
    1. 3rd person singular present tense - does; verb
    1) (used with a more important verb in questions and negative statements: Do you smoke?) 0
    2) (used with a more important verb for emphasis; ; ðo sit down) 0
    3) (used to avoid repeating a verb which comes immediately before: I thought she wouldn't come, but she did.) 0
    4) (used with a more important verb after seldom, rarely and little: Little did he know what was in store for him.) 0
    5) (to carry out or perform: What shall I do?; That was a terrible thing to do.) hacer
    6) (to manage to finish or complete: When you've done that, you can start on this; We did a hundred kilometres in an hour.) hacer
    7) (to perform an activity concerning something: to do the washing; to do the garden / the windows.) hacer
    8) (to be enough or suitable for a purpose: Will this piece of fish do two of us?; That'll do nicely; Do you want me to look for a blue one or will a pink one do?; Will next Saturday do for our next meeting?) servir, ir bien, ser suficiente
    9) (to work at or study: She's doing sums; He's at university doing science.) hacer, dedicarse, estudiar
    10) (to manage or prosper: How's your wife doing?; My son is doing well at school.) ir
    11) (to put in order or arrange: She's doing her hair.) arreglar
    12) (to act or behave: Why don't you do as we do?) hacer, comportarse, actuar
    13) (to give or show: The whole town gathered to do him honour.) hacer
    14) (to cause: What damage did the storm do?; It won't do him any harm.) causar, hacer
    15) (to see everything and visit everything in: They tried to do London in four days.) visitar

    2. noun
    (an affair or a festivity, especially a party: The school is having a do for Christmas.) fiesta, evento
    - doings
    - done
    - do-it-yourself
    - to-do
    - I
    - he could be doing with / could do with
    - do away with
    - do for
    - done for
    - done in
    - do out
    - do out of
    - do's and don'ts
    - do without
    - to do with
    - what are you doing with

    do vb hacer
    what are you doing? ¿qué haces?
    do as you are told! ¡haz lo que se te dice!
    how do you do? ¿cómo está usted?
    Con este saludo, la respuesta típica es también how do you do?
    to do you good sentarte bien / irte bien
    to do well ir bien / tener éxito
    what do you do? ¿a qué te dedicas? / ¿cuál es tu trabajo?do también se emplea para formular las preguntas en presente
    do you like dancing? ¿te gusta bailar?
    do elephants live in Asia? ¿viven los elefantes en Asia?
    El pasado y participio pasado de do son did; el gerundio se escribe doing

    Multiple Entries: D.O.     do     do.
    do sustantivo masculino ( nota) C; ( en solfeo) do, doh (BrE);
    do sustantivo masculino Mús (de solfeo) doh, do (de escala diatónica) C
    do bemol, C-flat
    do de pecho, high C
    do sostenido, C-sharp Locuciones: dar el do de pecho, to do one's very best 'do' also found in these entries: Spanish: abrochar - acomodada - acomodado - acompañar - anda - animarse - apetecer - apostarse - aprender - arte - así - atañer - atonía - atreverse - bajeza - bastar - bastante - bastarse - bien - bola - bordar - brazo - bricolaje - broma - caballo - cacharro - cada - calaña - campar - capaz - cara - cargar - cascabel - casual - cepillarse - cerrar - colada - coletilla - comer - comandita - comecome - como - componer - componenda - compromiso - común - con - contentarse - contrapelo - corpachón English: about-face - about-turn - actually - advance - again - agree - aim to - all - all-out - allow - any - approachable - approve of - as - ask - aspect - associate - attempt - attribute - authorize - bankrupt - begin - best - born - bunk - burden - business - busywork - by - C - call - can - carry-on - cast - cease - cheap - chief - choose - cleaning - clear - come through - command - commit - compel - compelling - complaint - compute - conception - condescend - condition
    do
    tr[dʊː]
    auxiliar (3rd pers sing pres does, pt did tr[dɪd], pp done tr[dʌn], ger doing)
    do you smoke? ¿fumas?
    do you know Susan? ¿conoces a Susan?
    what do they want? ¿qué quieren?
    where does Neil live? ¿dónde vive Neil?
    what film did you see? ¿qué película viste?
    when did they leave? ¿cuándo se fueron?
    do come with us! ¡ánimo, vente con nosotros!
    I did post it, I swear! ¡sí que lo mandé, te lo juro!
    do you like basketball? - yes, I do ¿te gusta el baloncesto? - sí, me gusta
    did you see the film? - no, I didn't ¿viste la película? - no, no la vi
    who wears glasses? - Brian does ¿quién lleva gafas? - Brian
    who broke the vase? - I did ¿quién rompió el florero? - yo
    you don't smoke, do you? no fumas, ¿verdad?
    you like fish, don't you? a ti te gusta el pescado, ¿verdad?
    she lives in Madrid, doesn't she? vive en Madrid, ¿verdad?
    you went to their wedding, didn't you? tú fuiste a su boda, ¿verdad?
    they didn't believe you, did they? no te creyeron, ¿verdad?
    1 (gen) hacer
    what are you doing here? ¿qué haces aquí?
    what are you doing this weekend? ¿qué vas a hacer este fin de semana?
    whatever you do, don't drink alcohol hagas lo que hagas, no bebas alcohol
    what can I do about it? ¿qué quieres que haga yo?
    2 (as job) hacer, dedicarse
    what do you do (for a living)? ¿a qué te dedicas?
    what does he want to do when he leaves university? ¿a qué quiere dedicarse cuando deje la universidad?
    3 (carry out - job, task) hacer, realizar, llevar a cabo; (- duty) cumplir con
    I've got to do the cooking/cleaning tengo que cocinar/limpiar
    have you done your homework? ¿has hecho los deberes?
    4 (study) estudiar
    do you do biology at school? ¿estudias biología en el instituto?
    5 (solve - puzzle) solucionar; (- crossword, sum) hacer
    6 (produce, make - meal) preparar, hacer; (drawing, painting, translation, etc) hacer; (offer - service) servir, tener, hacer; (- discount) hacer
    does this pub do food? ¿sirven comidas en este pub?
    7 (attend to) atender, servir
    what can I do for you? ¿en qué le puedo servir?
    8 (put on, produce - play, opera, etc) presentar, dar, poner en escena; (play the part of) hacer el papel de
    9 (finish, complete) terminar
    have you done moaning? ¿has terminado de protestar?
    10 (achieve) lograr, conseguir
    he's done it! ¡lo ha conseguido!
    12 (be sufficient for) ser suficiente; (be satisfactory for, acceptable to) ir bien a
    will 6 glasses do you? ¿será suficiente con seis vasos?
    yes, that will do me nicely sí, eso me irá perfectamente
    13 familiar (cheat, swindle) estafar, timar; (rob) robar; (arrest, convict) coger; (fine) encajar una multa; (serve time in prison) cumplir
    you've been done! ¡te han timado!
    1 (act, behave) hacer
    how are you doing? ¿qué tal vas?, ¿cómo te van las cosas?
    how are we doing for time? ¿cómo andamos de tiempo?
    3 (complete, finish) terminar
    have you done with the hairdryer? ¿has terminado con el secador?
    4 (be sufficient) bastar, ser suficiente, alcanzar
    will one slice do for you? ¿tendrás suficiente con una rebanada?
    that'll do! ¡basta!
    5 (be satisfactory, suitable) servir, estar bien
    well, I suppose it'll have to do bueno, supongo que tendrá que servir
    it (just/simply) won't do no puede ser
    this cushion will do as/for a pillow este cojín servirá de almohada
    1 familiar (party) fiesta, guateque nombre masculino
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    how do you do? (greeting) ¿cómo está usted? 2 (answer) mucho gusto, encantado,-a
    that does it! ¡esto ya es la gota que colma el vaso!, ¡ya está bien!
    to be/have to do with somebody/something tener que ver con alguien/algo
    to do business with somebody negociar con alguien
    to do drugs drogarse, consumir drogas
    to do one's best hacer lo mejor posible
    to do one's military service hacer el servicio militar
    to do one's nails arreglarse las uñas
    to do something again volver a hacer algo
    to do something for somebody (help) hacer algo por alguien 2 (flatter, suit) favorecer a alguien, quedarle bien a alguien 3 (please) atraer a alguien, decirle algo a alguien
    what's done is done a lo hecho, pecho
    you've done it now ahora sí que la has hecho buena
    do ['du:] v, did ['dɪd] ; done ['dʌn] ; doing ; does ['dʌz] vt
    1) carry out, perform: hacer, realizar, llevar a cabo
    she did her best: hizo todo lo posible
    2) prepare: preparar, hacer
    do your homework: haz tu tarea
    3) arrange: arreglar, peinar (el pelo)
    4)
    to do in ruin: estropear, arruinar
    5)
    to do in kill: matar, liquidar fam
    do vi
    1) : hacer
    you did well: hiciste bien
    2) fare: estar, ir, andar
    how are you doing?: ¿cómo estás?, ¿cómo te va?
    3) finish: terminar
    now I'm done: ya terminé
    4) serve: servir, ser suficiente, alcanzar
    this will do for now: esto servirá por el momento
    5)
    to do away with abolish: abolir, suprimir
    6)
    to do away with kill: eliminar, matar
    7)
    to do by treat: tratar
    he does well by her: él la trata bien
    do v aux
    do you know her?: ¿la conoces?
    I don't like that: a mí no me gusta eso
    I do hope you'll come: espero que vengas
    do you speak English? yes, I do: ¿habla inglés? sí
    do (sth.) in (To destroy)
    expr.
    cargarse v.
    eliminar v.
    liquidar v.
    do (sth.) in a picky way
    expr.
    buscarle tres pies al gato expr.
    encontrarle defectos a todo expr.
    v.
    (§ p.,p.p.: did, done) = arreglar v.
    desempeñar v.
    ejecutar v.
    hacer v.
    (§pres: hago, haces...) pret: hic-
    pp: hecho
    fut/c: har-•)
    obrar v.
    resolver v.

    I
    1. duː, weak form dʊ, də
    (3rd pers sing pres does; pres doing; past did; past p done) transitive verb
    1) hacer*

    are you doing anything this evening? — ¿vas a hacer algo esta noche?

    to have something/nothing to do — tener* algo/no tener* nada que hacer

    can I do anything to help? — ¿puedo ayudar en algo?

    what have you done to your hair? — ¿qué te has hecho en el pelo?

    I don't know what I'm going to do with you! — no sé qué voy a hacer contigo!; see also do with

    2) ( carry out) \<\<job/task\>\> hacer*

    to do one's homework — hacer* los deberes

    3) ( as job)

    what do you do? — ¿usted qué hace or a qué se dedica?

    what does he do for a living? — ¿en qué trabaja?

    4) (achieve, bring about)

    she's done it: it's a new world record — lo ha logrado: es una nueva marca mundial

    he's late again: that does it! — vuelve a llegar tarde esto ya es la gota que colma el vaso!

    to do something for somebody/something: that mustache really does something for him la verdad es que le queda muy bien el bigote; what has EC membership done for Greece? — ¿en qué ha beneficiado a Grecia ser miembro de la CE?

    5)
    a) (fix, arrange, repair)
    b) ( clean) \<\<dishes\>\> lavar; \<\<brass/windows\>\> limpiar
    6) (make, produce)
    a) \<\<meal\>\> preparar, hacer*

    would you do the carrots? — ¿me preparas (or pelas etc) las zanahorias?

    b) \<\<drawinganslation\>\> hacer*
    7) (BrE) ( offer)

    they do a set meal for £12 — tienen un menú de 12 libras

    8) (suffice for, suit)
    9) ( travel)

    the car has only done 4,000 miles — el coche sólo tiene 4.000 millas

    10)
    a) ( study) estudiar
    b) ( visit) (colloq) \<\<sights/museum\>\> visitar
    11) ( Theat)
    a) ( play role of) hacer* el papel de
    b) ( take part in) \<\<play\>\> actuar* en
    c) ( impersonate) imitar
    12) (colloq) ( serve in prison) cumplir
    13) (BrE colloq)
    a) (catch, prosecute) agarrar
    b) ( cheat) estafar, timar
    14) ( use) (sl)

    to do drugs — drogarse*, consumir drogas

    15) (colloq) ( finish) terminar

    are o (esp BrE) have you done complaining? — ¿has terminado de quejarte?


    2.
    vi
    1) (act, behave) hacer*
    2) (get along, manage)

    how are you doing? — ¿qué tal estás or andas or te va?

    how do you do? — ( as greeting) mucho gusto, encantado

    how do? — (colloq & dial) ¿qué tal?

    how are we doing for time/cash? — ¿cómo or qué tal vamos or andamos de tiempo/dinero?

    she did well/badly in her exams — le fue bien/mal en los exámenes

    to do well/badly out of something — salir* bien/mal parado de algo

    3) (go on, happen) (colloq) (in -ing form)

    nothing doing! — ni hablar!, ni lo sueñes!

    4)
    a) (be suitable, acceptable)

    look, this won't do! — mira, esto no puede ser!

    it's not ideal, but it'll do — no es lo ideal, pero sirve

    I'm not going to cook, bread and cheese will do for them! — no pienso cocinar, se tendrán que conformar con pan y queso

    b)

    to do for o as something: this box will do for o as a table — esta caja nos servirá de mesa

    5) ( be enough) ser* suficiente, alcanzar*, bastar
    6) ( finish) (in past p) terminar

    I'm not o (BrE) I haven't done yet! — no he terminado todavía

    7)

    3.
    v aux [El verbo auxiliar do se usa para formar el negativo (I 1) y el interrogativo (I 2), para agregar énfasis (I 3) o para sustituir a un verbo usado anteriormente (II)]
    2)
    a) (used to form negative)

    I do not o don't know — no sé

    I did not o didn't see her — no la vi

    b) (with inversion after negative adv)
    3)
    a)
    Ex:
    does this belong to you? — ¿esto es tuyo?
    did I frighten you? — ¿te asusté?
    /Ex:
    b)
    Ex:
    boy, do you need a bath! — Dios mío! qué falta te hace un baño!
    /Ex:
    4)
    a)
    Ex:
    you must admit, she did look ill — tienes que reconocer que tenía mala cara
    do be quiet! — ¿te quieres callar?
    /Ex:
    b)
    Ex:
    I haven't decided, but if I do accept... — todavía no lo he decidido, pero si aceptara...
    /Ex:

    not only does it cost more, it also... — no sólo cuesta más, sino que también...

    5)
    Ex:
    do you live here? - yes, I do/no, I don't — ¿vives aquí? - sí/no
    she wanted to come, but he didn't — ella quería venir, pero él no
    she found it in your drawer - oh, did she? — lo encontró en tu cajón - ¿ah, sí?
    I don't need a haircut - yes, you do! — no necesito cortarme el pelo - cómo que no!
    she says she understands, but she doesn't — dice que comprende, pero no es así
    /Ex:
    6)
    Ex:
    you know Bob, don't you? — conoces a Bob, ¿no? or ¿verdad? or ¿no es cierto?
    I told you, didn't I? — te lo dije ¿no? or ¿no es cierto?
    /Ex:

    I, Charles Brown, do solemnly swear that... — yo, Charles Brown, juro solemnemente que...

    Phrasal Verbs:

    II duː
    noun (pl dos)
    1) c (party, gathering) (colloq) fiesta f, reunión f
    2) ( state of affairs) (colloq) (no pl)

    fair dos — (BrE colloq)

    fair dos all round — a partes iguales para todos; (as interj) seamos justos!

    3)

    do's and don'ts — ( rules) normas fpl


    III dəʊ
    noun (pl dos) ( Mus) do m

    I [duː] ( 3rd pers sing present does) (pt did) (pp done)
    1. TRANSITIVE VERB

    what are you doing tonight? — ¿qué haces esta noche?

    what's this doing on my chair? — ¿qué hace esto en mi silla?

    what's to be done? — ¿qué se puede hacer?

    what's the weather doing? — ¿qué tal tiempo hace?

    to do sth again — volver a hacer algo, hacer algo de nuevo

    it will have to be done again — habrá que volver a hacerlo, habrá que hacerlo de nuevo

    what's he ever done for me? — ¿qué ha hecho él por mí?

    what can I do for you? — ¿en qué puedo servirle?, ¿qué se le ofrece? (LAm)

    could you do something for me? — ¿me podrías hacer un favor?

    what are we going to do for money? — ¿de dónde vamos a sacar dinero?

    if you do anything to him I'll kill you — si le haces algo te mato

    what's he done to his hair? — ¿qué se ha hecho en el pelo?

    what have you done with my slippers? — ¿dónde has puesto mis zapatillas?

    what am I going to do with you? — ¿qué voy a hacer contigo?

    what am I going to do with myself for the rest of the day? — ¿qué puedo hacer el resto del día?

    living 2., 1)
    2) (=carry out) [+ work, essay] hacer
    Some [do] + noun combinations require a more specific Spanish verb:

    Edmund does all the accountsEdmund se encarga de or lleva la contabilidad

    to do the cookingcocinar

    he did a drawing/ portrait of her — la dibujó/retrató, hizo un dibujo/retrato de ella

    to do one's duty (by sb) — cumplir con su deber (con algn)

    to do the ironingplanchar

    we did a lot of talkinghablamos mucho

    3) (=clean)

    to do the disheslavar los platos

    to do the silverlimpiar la plata

    to do one's teethlavarse los dientes

    4) (=arrange, prepare) [+ vegetables] preparar; [+ room] hacer, arreglar

    this room needs doinghay que hacer or arreglar esta habitación

    to do the flowersarreglar las flores

    to do one's nailshacerse or arreglarse las uñas

    hair 1., 1)
    5) (=spend) pasar
    6) (=finish)

    now you've (gone and) done it! * — ¡ahora sí que la has hecho buena! *

    that's done it! * we're stuck now — ¡la hemos fastidiado! * ahora no podemos salir de aquí

    that does it! * that's the last time I lend him my car — ¡es el colmo! or ¡hasta aquí hemos llegado!, es la última vez que le dejo el coche

    have you done moaning? * — ¿has acabado de quejarte?

    good 2., 2)
    7) (=offer, make available)
    8) (=study) [+ university course, option] hacer, estudiar

    I want to do Physics at universityquiero hacer or estudiar física en la universidad

    to do Italianhacer or estudiar italiano

    9) (Theat) [+ play] representar, poner; [+ part] hacer
    10) (=mimic) [+ person] imitar
    11) (Aut, Rail etc) (=travel at) [+ speed] ir a; (=cover) [+ distance] cubrir
    12) (=attend to)
    proud
    13) * (=visit) [+ city, museum] visitar, recorrer; [+ country] visitar, viajar por
    14) * (=be suitable, sufficient for)

    will a kilo do you? — ¿le va bien un kilo?

    that'll do me nicely(=be suitable) eso me vendrá muy bien; (=suffice) con eso me basta

    15) * (=cheat) estafar, timar; (=rob) robar

    I've been done! — ¡me han estafado or timado!

    16) * (=prosecute) procesar; (=fine) multar
    17) * (=beat up) dar una paliza a

    I'll do you if I get hold of you! — ¡te voy a dar una paliza como te pille!

    2. INTRANSITIVE VERB
    1) (=act) hacer

    you would do better to accept — sería aconsejable que aceptaras

    he did righthizo lo correcto

    do as you think best — haga lo que mejor le parezca

    do as you are told! — ¡haz lo que te digo!

    she was up and doing at 6 o'clock — a las 6 de la mañana ya estaba levantada y trajinando

    you would do well to take his advice — harías bien en seguir su consejo

    you could do a lot worse than marry her — casarte con ella no es lo peor que podrías hacer

    well I, 1., 1)
    2) (=get on)

    he did badly in the exam — le fue mal en el examen

    you can do better than that — (essay, drawing) puedes hacerlo mejor; iro (=find better excuse) ¡y qué más!

    how is your father doing? — ¿cómo está tu padre?, ¿cómo le va a tu padre?

    how are you doing? * — ¿qué tal?, ¿cómo te va?

    how did you do in the audition? — ¿qué tal or cómo te fue en la audición?

    he's doing well at school — le va bien en el colegio

    how do you do? (greeting) ¿cómo está usted?, gusto en conocerlo (LAm); (as answer) ¡mucho gusto!, ¡encantado!
    3) (=be suitable)

    it doesn't do to upset her — cuidado con ofenderla

    will this one do? — ¿te parece bien este?

    will it do if I come back at eight? — ¿va bien si vuelvo a las ocho?

    will tomorrow do? — ¿iría bien mañana?

    it's not exactly what I wanted, but it will or it'll do — no es exactamente lo que quería pero servirá

    that won't do, you'll have to do it again — así no está bien, tendrás que volver a hacerlo

    you can't go on your own, that would never do! — no podemos consentir que vayas sola, ¡eso no puede ser!

    make 1., 4)
    4) (=be sufficient) bastar

    three bottles of wine should do — bastará con tres botellas de vino

    will £20 do? — ¿bastarán 20 libras?, ¿tendrás bastante con 20 libras?

    that will do! — ¡basta ya!

    5) (=happen)

    "could you lend me £50?" - "nothing doing!" — -¿me podrías prestar 50 libras? -¡de ninguna manera! or -¡ni hablar!

    6) * (=finish) (in past tenses only) terminar, acabar

    have you done? — ¿ya has terminado or acabado?

    don't take it away, I've not done yet — no te lo lleves, ¡aún no he terminado or acabado!

    I haven't done telling you — ¡no he terminado de contarte!

    I've done with travelling — ya no voy a viajar más, he renunciado a los viajes

    I've done with all that nonsenseya no tengo nada que ver or ya he terminado con todas esas tonterías

    have you done with that book? — ¿has terminado con este libro?

    7) * (=clean) hacer la limpieza (en casa)
    3. AUXILIARY VERB
    There is no equivalent in Spanish to the use of in questions, negative statements and negative commands.

    do you understand? — ¿comprendes?, ¿entiendes?

    where does he live? — ¿dónde vive?

    didn't you like it? — ¿no te gustó?

    why didn't you come? — ¿por qué no viniste?

    don't worry! — ¡no te preocupes!

    don't you tell me what to do! — ¡no me digas lo que tengo que hacer!

    do tell me! — ¡dímelo, por favor!

    do sit down — siéntese, por favor, tome asiento, por favor frm

    I do wish I could come with you — ¡ojalá pudiera ir contigo!

    but I do like it! — ¡sí que me gusta!, ¡por supuesto que me gusta!

    so you do know him! — ¡así que sí lo conoces!

    rarely does it happen that... — rara vez ocurre que...

    a)

    "did you fix the car?" - "I did" — -¿arreglaste el coche? -sí

    "I love it" - "so do I" — -me encanta -a mí también

    "he borrowed the car" - "oh he did, did he?" — -pidió el coche prestado -¿ah sí? ¡no me digas!

    I like this colour, don't you? — me gusta este color, ¿a ti no?

    "do you speak English?" - "yes, I do/no I don't" — -¿habla usted inglés? -sí, hablo inglés/no, no hablo inglés

    "may I come in?" - "(please) do!" — -¿se puede pasar? -¡pasa (por favor)!

    "who made this mess?" - "I did" — -¿quién lo ha desordenado todo? -fui yo

    "shall I ring her again?" - "no, don't!" — -¿la llamo otra vez? -¡no, no la llames!

    he lives here, doesn't he? — vive aquí, ¿verdad? or ¿no es cierto? or ¿no?

    I don't know him, do I? — no lo conozco, ¿verdad?

    it doesn't matter, does it? — no importa, ¿no?

    she said that, did she? — ¿eso es lo que dijo?

    4. NOUN
    1) (Brit) * (=party) fiesta f ; (=formal gathering) reunión f

    the do's and don'ts of buying a house — lo que debe y lo que no debe hacerse al comprar una casa

    fair dos! *(=be fair) ¡hay que ser justo!, ¡seamos justos!; (=fair shares) ¡a partes iguales!

    it's a poor do when... — es una vergüenza cuando...


    II
    [dǝʊ]
    N (Mus) do m
    * * *

    I
    1. [duː], weak form [dʊ, də]
    (3rd pers sing pres does; pres doing; past did; past p done) transitive verb
    1) hacer*

    are you doing anything this evening? — ¿vas a hacer algo esta noche?

    to have something/nothing to do — tener* algo/no tener* nada que hacer

    can I do anything to help? — ¿puedo ayudar en algo?

    what have you done to your hair? — ¿qué te has hecho en el pelo?

    I don't know what I'm going to do with you! — no sé qué voy a hacer contigo!; see also do with

    2) ( carry out) \<\<job/task\>\> hacer*

    to do one's homework — hacer* los deberes

    3) ( as job)

    what do you do? — ¿usted qué hace or a qué se dedica?

    what does he do for a living? — ¿en qué trabaja?

    4) (achieve, bring about)

    she's done it: it's a new world record — lo ha logrado: es una nueva marca mundial

    he's late again: that does it! — vuelve a llegar tarde esto ya es la gota que colma el vaso!

    to do something for somebody/something: that mustache really does something for him la verdad es que le queda muy bien el bigote; what has EC membership done for Greece? — ¿en qué ha beneficiado a Grecia ser miembro de la CE?

    5)
    a) (fix, arrange, repair)
    b) ( clean) \<\<dishes\>\> lavar; \<\<brass/windows\>\> limpiar
    6) (make, produce)
    a) \<\<meal\>\> preparar, hacer*

    would you do the carrots? — ¿me preparas (or pelas etc) las zanahorias?

    b) \<\<drawing/translation\>\> hacer*
    7) (BrE) ( offer)

    they do a set meal for £12 — tienen un menú de 12 libras

    8) (suffice for, suit)
    9) ( travel)

    the car has only done 4,000 miles — el coche sólo tiene 4.000 millas

    10)
    a) ( study) estudiar
    b) ( visit) (colloq) \<\<sights/museum\>\> visitar
    11) ( Theat)
    a) ( play role of) hacer* el papel de
    b) ( take part in) \<\<play\>\> actuar* en
    c) ( impersonate) imitar
    12) (colloq) ( serve in prison) cumplir
    13) (BrE colloq)
    a) (catch, prosecute) agarrar
    b) ( cheat) estafar, timar
    14) ( use) (sl)

    to do drugs — drogarse*, consumir drogas

    15) (colloq) ( finish) terminar

    are o (esp BrE) have you done complaining? — ¿has terminado de quejarte?


    2.
    vi
    1) (act, behave) hacer*
    2) (get along, manage)

    how are you doing? — ¿qué tal estás or andas or te va?

    how do you do? — ( as greeting) mucho gusto, encantado

    how do? — (colloq & dial) ¿qué tal?

    how are we doing for time/cash? — ¿cómo or qué tal vamos or andamos de tiempo/dinero?

    she did well/badly in her exams — le fue bien/mal en los exámenes

    to do well/badly out of something — salir* bien/mal parado de algo

    3) (go on, happen) (colloq) (in -ing form)

    nothing doing! — ni hablar!, ni lo sueñes!

    4)
    a) (be suitable, acceptable)

    look, this won't do! — mira, esto no puede ser!

    it's not ideal, but it'll do — no es lo ideal, pero sirve

    I'm not going to cook, bread and cheese will do for them! — no pienso cocinar, se tendrán que conformar con pan y queso

    b)

    to do for o as something: this box will do for o as a table — esta caja nos servirá de mesa

    5) ( be enough) ser* suficiente, alcanzar*, bastar
    6) ( finish) (in past p) terminar

    I'm not o (BrE) I haven't done yet! — no he terminado todavía

    7)

    3.
    v aux [El verbo auxiliar do se usa para formar el negativo (I 1) y el interrogativo (I 2), para agregar énfasis (I 3) o para sustituir a un verbo usado anteriormente (II)]
    2)
    a) (used to form negative)

    I do not o don't know — no sé

    I did not o didn't see her — no la vi

    b) (with inversion after negative adv)
    3)
    a)
    Ex:
    does this belong to you? — ¿esto es tuyo?
    did I frighten you? — ¿te asusté?
    /Ex:
    b)
    Ex:
    boy, do you need a bath! — Dios mío! qué falta te hace un baño!
    /Ex:
    4)
    a)
    Ex:
    you must admit, she did look ill — tienes que reconocer que tenía mala cara
    do be quiet! — ¿te quieres callar?
    /Ex:
    b)
    Ex:
    I haven't decided, but if I do accept... — todavía no lo he decidido, pero si aceptara...
    /Ex:

    not only does it cost more, it also... — no sólo cuesta más, sino que también...

    5)
    Ex:
    do you live here? - yes, I do/no, I don't — ¿vives aquí? - sí/no
    she wanted to come, but he didn't — ella quería venir, pero él no
    she found it in your drawer - oh, did she? — lo encontró en tu cajón - ¿ah, sí?
    I don't need a haircut - yes, you do! — no necesito cortarme el pelo - cómo que no!
    she says she understands, but she doesn't — dice que comprende, pero no es así
    /Ex:
    6)
    Ex:
    you know Bob, don't you? — conoces a Bob, ¿no? or ¿verdad? or ¿no es cierto?
    I told you, didn't I? — te lo dije ¿no? or ¿no es cierto?
    /Ex:

    I, Charles Brown, do solemnly swear that... — yo, Charles Brown, juro solemnemente que...

    Phrasal Verbs:

    II [duː]
    noun (pl dos)
    1) c (party, gathering) (colloq) fiesta f, reunión f
    2) ( state of affairs) (colloq) (no pl)

    fair dos — (BrE colloq)

    fair dos all round — a partes iguales para todos; (as interj) seamos justos!

    3)

    do's and don'ts — ( rules) normas fpl


    III [dəʊ]
    noun (pl dos) ( Mus) do m

    English-spanish dictionary > do

  • 9 get

    ɡet
    past tense - got; verb
    1) (to receive or obtain: I got a letter this morning.) recibir
    2) (to bring or buy: Please get me some food.) traer, ir a buscar, procurar; comprar
    3) (to (manage to) move, go, take, put etc: He couldn't get across the river; I got the book down from the shelf.) ir, cruzar, atravesar; tomar
    4) (to cause to be in a certain condition etc: You'll get me into trouble.) meter, arrastrar, poner
    5) (to become: You're getting old.) hacerse (por ej. mayor), volverse, convertirse
    6) (to persuade: I'll try to get him to go.) convencer, persuadir
    7) (to arrive: When did they get home?) llegar
    8) (to succeed (in doing) or to happen (to do) something: I'll soon get to know the neighbours; I got the book read last night.) conseguir, llegar a, lograr
    9) (to catch (a disease etc): She got measles last week.) coger, pillar, cazar, agarrar, contraer
    10) (to catch (someone): The police will soon get the thief.) atrapar, coger
    11) (to understand: I didn't get the point of his story.) coger, pillar, comprender, entender
    - get-together
    - get-up
    - be getting on for
    - get about
    - get across
    - get after
    - get ahead
    - get along
    - get around
    - get around to
    - get at
    - get away
    - get away with
    - get back
    - get by
    - get down
    - get down to
    - get in
    - get into
    - get nowhere
    - get off
    - get on
    - get on at
    - get out
    - get out of
    - get over
    - get round
    - get around to
    - get round to
    - get there
    - get through
    - get together
    - get up
    - get up to

    get vb
    1. comprar
    2. coger / tomar
    3. recibir / conseguir
    4. llevarse
    5. hacer / ponerse
    6. traer
    could you get me a coffee, please? ¿me puedes traer un café, por favor?
    7. buscar / recoger
    8. llegar
    what time did you get home? ¿a qué hora llegaste a casa?
    how do you get to the restaurant? ¿cómo se va al restaurante?
    tr[get]
    transitive verb (pt got tr[gɒt], pp got tr[gɒt] (|us| gotten tr['gɒtən]), ger getting)
    1 obtener, conseguir
    she got £1,000 for her car le dieron mil libras por su coche
    what did you get in maths? ¿qué sacaste en mates?
    2 recibir
    how did you get that cut? ¿cómo te hiciste ese corte?
    3 comprar
    where did you get your jeans? ¿dónde compraste tus vaqueros?
    4 traer
    5 coger
    6 captar, recibir, coger
    7 pedir, decir; persuadir, convencer
    can you get her to lend us the money? ¿puedes convencerla para que nos deje el dinero?
    8 preparar
    can I get you something to eat? ¿te preparo algo para comer?
    9 familiar entender, captar, coger
    10 familiar poner nervioso,-a, fastidiar
    11 ganar, cobrar
    12 poner con; contestar, atender, coger; abrir
    can you get me the Embassy Hotel? ¿me puede poner con el Hotel Embassy?
    13 conseguir, lograr
    14 hacer algo a uno
    15 dar, alcanzar
    1 ponerse, volverse
    2 ir
    how do you get there? ¿cómo se va hasta allí?
    can you get there by bus? ¿se puede ir en autobús?
    1 figurative use ir, llevar
    where do you think she's got to? ¿dónde crees que se ha metido?
    1 llegar
    how did you get home? ¿cómo llegaste a casa?
    2 llegar a
    3 llegar a
    4 empezar a
    we got talking empezamos a hablar, nos pusimos a hablar
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    get along with you! ¡déjate de bobadas!, ¡no seas bobo,-a!
    to get better mejorar
    to get dark oscurecer
    to get dirty ensuciarse
    to get divorced divorciarse
    to get dressed vestirse
    to get drunk emborracharse
    to get into trouble meterse en un lío
    to get late hacerse tarde
    to get lost perderse
    to get old hacerse mayor, envejecer
    to get on somebody's nerves irritar a alguien, poner nervioso,-a a alguien
    to get one's own way salirse con la suya
    to get paid cobrar
    to get ready preparar, prepararse
    to get rid of deshacerse de
    to get tired cansarse
    to get wet mojarse
    to get worse empeorar
    get ['gɛt] v, got ['gɑt] ; got or gotten ['gɑtə n] ; getting vt
    1) obtain: conseguir, obtener, adquirir
    2) receive: recibir
    to get a letter: recibir una carta
    3) earn: ganar
    he gets $10 an hour: gana $10 por hora
    4) fetch: traer
    get me my book: tráigame el libro
    5) catch: tomar (un tren, etc.), agarrar (una pelota, una persona, etc.)
    6) contract: contagiarse de, contraer
    she got the measles: le dio el sarampión
    7) prepare: preparar (una comida)
    8) persuade: persuadir, mandar a hacer
    I got him to agree: logré convencerlo
    to get one's hair cut: cortarse el pelo
    10) understand: entender
    now I get it!: ¡ya entiendo!
    to have got : tener
    I've got a headache: tengo un dolor de cabeza
    to have got to : tener que
    you've got to come: tienes que venir
    get vi
    1) become: ponerse, volverse, hacerse
    to get angry: ponerse furioso, enojarse
    2) go, move: ir, avanzar
    he didn't get far: no avanzó mucho
    3) arrive: llegar
    to get home: llegar a casa
    4)
    to get to be : llegar a ser
    she got to be the director: llegó a ser directora
    5)
    to get ahead : adelantarse, progresar
    6)
    to get along : llevarse bien (con alguien), congeniar
    7)
    to get by manage: arreglárselas
    8)
    to get over overcome: superar, consolarse de
    9)
    to get together meet: reunirse
    to get up : levantarse
    get (s.o.) down
    expr.
    desmoralizar v. (Profits, etc.)
    v.
    (§ p.,p.p.: got) or p.p.: gotten•) = lucrarse v. (Understand)
    v.
    comprender v.
    v.
    (§ p.,p.p.: got) or p.p.: gotten•) = adquirir v.
    alcanzar v.
    buscar v.
    coger v.
    ganar v.
    lograr v.
    obtener v.
    (§pres: -tengo, -tienes...-tenemos) pret: -tuv-
    fut/c: -tendr-•)
    procurar v.
    recibir v.
    sacar v.
    tomar v.
    get
    1.
    1) (pres p getting; past got; past p got or AmE also gotten) transitive verb
    2)
    a) ( obtain) \<\<money/information\>\> conseguir*, obtener*; \<\<job/staff\>\> conseguir*; \<\<authorization/loan\>\> conseguir*, obtener*; \<\<idea\>\> sacar*

    where did you get that beautiful rug? — ¿dónde conseguiste or encontraste esa alfombra tan preciosa?

    these pears are as good as you'll get, I'm afraid — estas peras son de lo mejorcito que hay (fam)

    to get something from somebody/something: we get our information from official sources sacamos la información de fuentes oficiales; you can get any information from my secretary — mi secretaria le podrá dar toda la información que necesite

    b) ( buy) comprar

    to get something from somebody/something: I get my bread from the local baker le compro el pan al panadero del barrio; I got it from Harrods lo compré en Harrods; we get them from Italy — ( they supply our business) los traen de Italia

    c) (achieve, win) \<\<prize/grade\>\> sacar*, obtener* (frml); \<\<majority\>\> obtener* (frml), conseguir*

    he gets resultsconsigue or logra lo que se propone

    e) ( on the telephone) \<\<person\>\> lograr comunicarse con

    I got the wrong number — me equivoqué de número; ( having dialled correctly) me salió un número equivocado

    3)
    a) ( receive) \<\<letter/reward/reprimand\>\> recibir

    do I get a kiss, then? — ¿entonces me das un beso?

    he got 12 years for armed robberylo condenaron a or (fam) le cayeron 12 años por robo a mano armada

    to get something from somebody: all I ever get from you is criticism lo único que haces es criticarme; she got a warm reception from the audience el público le dio una cálida bienvenida; I do all the work and she gets all the credit yo hago todo el trabajo y ella se lleva la fama; I seldom get the chance rara vez se me presenta la oportunidad; the kitchen doesn't get much sun — en la cocina no da mucho el sol

    b) (Rad, TV) \<\<station\>\> captar, recibir, coger* (esp Esp fam), agarrar (CS fam)
    c) ( be paid) \<\<salary/pay\>\> ganar

    I got £200 for the piano — me dieron 200 libras por el piano

    d) ( experience) \<\<shock/surprise\>\> llevarse

    I get the feeling that... — tengo or me da la sensación de que...

    e) ( suffer)

    how did you get that bump on your head? — ¿cómo te hiciste ese chichón en la cabeza?

    4) (find, have) (colloq)

    we get mainly students in herenuestros clientes (or visitantes etc) son mayormente estudiantes

    5) ( fetch) \<\<hammer/scissors\>\> traer*, ir* a buscar; \<\<doctor/plumber\>\> llamar

    get your coatanda or vete a buscar tu abrigo

    she got herself a cup of coffeese sirvió (or se hizo etc) una taza de café

    6)
    a) ( reach) alcanzar*
    b) ( take hold of) agarrar, coger* (esp Esp)
    c) (catch, trap) pillar (fam), agarrar (AmL), coger* (esp Esp)
    d) (assault, kill) (colloq)
    7) ( contract) \<\<cold/flu\>\> agarrar, pescar* (fam), pillar (fam), coger* (esp Esp)
    8) ( catch) \<\<busain\>\> tomar, coger* (Esp)
    9) (colloq)
    a) ( irritate) fastidiar

    it gets you right there — (set phrase) te conmueve, te da mucha lástima

    c) ( puzzle)

    what gets me is how... — lo que no entiendo es cómo...

    10)
    a) ( understand) (colloq) entender*

    don't get me wrongno me malentiendas or malinterpretes

    get it? — ¿entiendes?, ¿agarras or (Esp) coges la onda? (fam)

    b) (hear, take note of) oír*

    did you get the number? — ¿tomaste nota del número?

    11) ( answer) (colloq) \<\<phone\>\> contestar, atender*, coger* (Esp); \<\<door\>\> abrir*
    12) ( possess)
    13) (bring, move, put) (+ adv compl)

    they couldn't get it up the stairs — no lo pudieron subir por las escaleras; see also get across, get in

    14) ( cause to be) (+ adj compl)

    I can't get the window open/shut — no puedo abrir/cerrar la ventana

    they got their feet wet/dirty — se mojaron/se ensuciaron los pies

    15) to get somebody/something + pp

    I must get this watch fixedtengo que llevar a or (AmL tb) mandar (a) arreglar este reloj

    16) (arrange, persuade, force)

    to get somebody/something to + inf: I'll get him to help you ( order) le diré que te ayude; ( ask) le pediré que te ayude; ( persuade) lo convenceré de que te ayude; she could never get him to understand no podría hacérselo entender; you'll never get them to agree to that no vas a lograr que acepten eso; I can't get it to work — no puedo hacerlo funcionar

    to get somebody/something -ing: it's the sort of record that gets everybody dancing es el tipo de disco que hace bailar a todo el mundo or que hace que todo el mundo baile; can you get the pump working? — ¿puedes hacer funcionar la bomba?


    2.
    get vi
    1) ( reach) (+ adv compl) llegar*

    can you get there by train? — ¿se puede ir en tren?

    how do you get to work? — ¿cómo vas al trabajo?

    can anyone remember where we'd got to? — ¿alguien se acuerda de dónde habíamos quedado?

    to get nowhere, not to get anywhere — see nowhere I 1), anywhere I 1) b)

    to get somewhere — avanzar*, adelantar

    to get there: it's not perfect, but we're getting there — perfecto no es, pero poco a poco...

    2)
    a) ( become)

    to get dressed — vestirse*

    b) (be) (colloq)
    3) to get to + inf
    a) ( come to) llegar* a + inf

    in this job you get to meet many interesting people — en este trabajo uno tiene la oportunidad de conocer a mucha gente interesante

    when do we get to open the presents? — ¿cuándo podemos abrir los regalos?

    4) ( start)

    to get -ing — empezar* a + inf, ponerse* a + inf

    right, let's get moving! — bueno, pongámonos en acción (or en marcha etc)!

    Phrasal Verbs:
    [ɡet] (pt, pp got) (US) (pp gotten) When get is part of a set combination, eg get the sack, get hold of, get sth right, look up the other word.
    1. TRANSITIVE VERB
    1) (=obtain) [+ information, money, visa, divorce] conseguir; [+ benefit] sacar, obtener

    he got it for me — él me lo consiguió

    you need to get permission off or from the owner — tienes que conseguir el permiso del dueño

    I got the idea off ** or from a TV programme — saqué la idea de un programa de televisión

    he gets all his clothes off ** or from his elder brother — hereda toda la ropa de su hermano mayor

    where did you get that idea from? — ¿de dónde sacaste esa idea?

    we shan't get anything out of him — no lograremos sacarle nada

    what are you going to get out of it? — ¿qué vas a sacar de or ganar con ello?

    2) (=have) tener
    3) (=receive)
    a) [+ letter, phone call] recibir; [+ wage] ganar, cobrar; [+ TV station, radio station] coger, captar

    she gets a good salarygana or cobra un buen sueldo

    how much did you get for it? — ¿cuánto te dieron por él?

    he gets his red hair from his mother — el pelo rojizo lo ha heredado de su madre

    neck 1., 1)
    b)
    Some get + noun combinations are translated using a more specific Spanish verb. If in doubt, look up the noun.

    I never got an answer — no me contestaron, no recibí nunca una respuesta

    they get lunch at school — les dan de comer en el colegio

    this area doesn't get much rainen esta área no llueve mucho

    I got a shock/ surprise — me llevé un susto/una sorpresa

    this room gets a lot of suna esta habitación le da mucho el sol

    fine II, 1., sentence 1., 2)
    4) (=buy) comprar

    where did you get those shoes? — ¿dónde te has comprado esos zapatos?

    I got it cheap in a sale — lo conseguí barato en unas rebajas

    5) (=fetch) [+ glasses, book] ir a buscar, traer; [+ person] ir a buscar, ir a por; (=pick up) [+ goods, person] recoger

    would you mind getting my glasses? — ¿te importaría ir a buscarme or traerme las gafas?

    can you get my coat from the cleaner's? — ¿puedes recogerme el abrigo de la tintorería?

    quick, get help! — ¡rápido, ve a buscar ayuda!

    to get sth for sb, to get sb sth — ir a buscar algo a algn, traer algo a algn

    could you get me the scissors please? — ¿puedes ir a buscarme or me puedes traer las tijeras, por favor?

    can I get you a drink? — ¿te apetece beber or tomar algo?, ¿quieres beber or tomar algo?

    to go/ come and get sth/sb, I'll go and get it for you — voy a buscártelo, voy a traértelo

    go and get Jane will you? — vete a buscar a Jane, ve a por Jane

    6) (=call) [+ doctor, plumber] llamar
    7) (=answer) [+ phone] contestar

    can you get the phone? — ¿puedes contestar el teléfono?

    I'll get it! (telephone) ¡yo contesto!; (door) ¡ya voy yo!

    8) (=gain, win) [+ prize] ganar, llevarse, conseguir; [+ goal] marcar; [+ reputation] ganarse

    she got first prizeganó or se llevó or consiguió el primer premio

    correct, you get 5 points — correcto, gana or consigue 5 puntos

    he got a pass/an A in French — sacó un aprobado/un sobresaliente en francés

    9) (=find) [+ job, flat] encontrar, conseguir

    he got me a jobme encontró or consiguió un trabajo

    10) (=catch) [+ ball, disease, person] coger, agarrar (LAm); [+ thief] coger, atrapar (LAm); [+ bus] coger, tomar (LAm); [+ fish] pescar

    got you! * — ¡te pillé! *, ¡te cacé! *, ¡te agarré! (LAm)

    got you at last! — ¡por fin te he pillado or cazado! *

    I've been trying to get him alonehe estado intentando verle a solas

    to get sb by the throat/arm — agarrar or coger a algn de la garganta/del brazo

    I didn't get the detailsno oí los detalles

    sorry, I didn't get your name — perdone, ¿cómo dice que se llama?, perdone, no me he enterado de su nombre

    did you get his (registration) number? — ¿viste el número de matrícula?

    you've got me there! *ahí sí que me has pillado *

    to get it from sb —

    bad 3., religion
    11) (=reach, put through to)

    get me Mr Jones, please — (Telec) póngame or (esp LAm) comuníqueme con el Sr. Jones, por favor

    you'll get him at home if you phone this evening — si le llamas esta tarde lo pillarás * or encontrarás en casa

    you can get me on this number — puedes contactar conmigo en este número

    I've been trying to get you all week — he estado intentando hablar contigo toda la semana

    12) * (=attack, take revenge on)

    I'll get you for that! — ¡esto me lo vas a pagar!

    13) (=hit) [+ target] dar en
    14) (=finish)
    15) (=take, bring)

    how can we get it home? (speaker not at home) ¿cómo podemos llevarlo a casa?; (speaker at home) ¿cómo podemos traerlo a casa?

    I tried to get the blood off my shirt — intenté quitar la sangre de mi camisa

    get the knife off him! — ¡quítale ese cuchillo!

    I couldn't get the stain out of the tablecloth — no podía limpiar la mancha del mantel

    to get sth past customs — conseguir pasar algo por la aduana

    we'll get you there somehow — le llevaremos de una u otra manera

    we can't get it through the door — no lo podemos pasar por la puerta

    to get sth to sb — hacer llegar algo a algn

    where will that get us? — ¿de qué nos sirve eso?

    16) (=prepare) [+ meal] preparar, hacer

    to get breakfastpreparar or hacer el desayuno

    This construction is often translated using a specific Spanish verb. Look up the relevant adjective.

    he got his leg brokense rompió la pierna

    to get one's hands dirtyensuciarse las manos

    to get sb drunkemborrachar a algn

    to get one's feet wetmojarse los pies

    you're getting me worriedestás haciendo que me preocupe

    18) with infinitive/present participle

    to get sb to do sth(=persuade) conseguir que algn haga algo, persuadir a algn a hacer algo; (=tell) decir a algn que haga algo

    we eventually got her to change her mind — por fin conseguimos que cambiase de idea, por fin le persuadimos a cambiar de idea

    can you get someone to photocopy thesepuedes decirle or mandarle a alguien que me haga una fotocopia de estos

    I can't get the door to open — no puedo abrir la puerta, no logro que se abra la puerta

    I couldn't get the washing machine to workno pude or no logré poner la lavadora en marcha

    I couldn't get the car going or to go — no pude poner el coche en marcha, no pude arrancar el coche

    19) ("get sth done" construction)
    a) (=do oneself)

    you'll get yourself arrested looking like that — vas a acabar en la cárcel con esas pintas

    to get the washing/dishes done — lavar la ropa/fregar los platos

    when do you think you'll get it finished? — ¿cuándo crees que lo vas a acabar?

    you'll get yourself killed driving like that — te vas a matar si conduces de esa forma

    b) (=get someone to do)

    to get one's hair cut — cortarse el pelo, hacerse cortar el pelo

    he knows how to get things donesabe organizar muy bien a la gente

    to get sth fixedarreglar or reparar algo

    I've got to get my car fixed this weektengo que arreglar or reparar el coche esta semana, tengo que llevar el coche a arreglar or reparar esta semana

    we're going to get central heating put invamos a poner or instalar calefacción central

    20) * (=understand) entender

    (do you) get it? — ¿entiendes?; [+ joke] ¿lo coges?, ¿ya caes? *

    I've got it![+ joke] ¡ya caigo!, ¡ya lo entiendo!; [+ solution] ¡ya tengo la solución!, ¡ya he dado con la solución!, ¡ya lo tengo!

    point 1., 7), wrong
    21) * (=annoy) molestar, fastidiar

    what gets me is the way he always assumes he's rightlo que me molesta or fastidia es que siempre da por hecho que tiene razón

    what really gets me is his total indifferencelo que me molesta or fastidia es su total indiferencia

    22) * (=thrill) chiflar *

    this tune really gets meesta melodía me chifla *, esta melodía me apasiona

    23)

    to have got sth — (Brit) (=have) tener algo

    what have you got there? — ¿qué tienes ahí?

    2. INTRANSITIVE VERB
    1) (=reach, go) llegar

    how do you get there? — ¿como se llega?

    how did you get here? — ¿cómo viniste or llegaste?

    how did that box get here? — ¿cómo ha venido a parar esta caja aquí?

    I've got as far as page 10 — he llegado hasta la página 10

    he won't get farno llegará lejos

    to get from A to B — ir de A a B, trasladarse de A a B

    to get homellegar a casa

    to get tollegar a

    how do you get to the cinema? — ¿cómo se llega al cine?

    where did you get to?(=where were you?) ¿dónde estabas?, ¿dónde te habías metido?

    where can he have got to? — ¿dónde se puede haber metido?

    not to get anywhere —

    to get nowhere —

    we're getting absolutely nowhere, we're getting nowhere fast — no estamos llegando a ningún sitio

    to get somewhere —

    to get there —

    "how's your thesis going?" - "I'm getting there" — -¿qué tal va tu tesis? -va avanzando

    - get to sb

    don't let it get to you *(=affect) no dejes que te afecte; (=annoy) no te molestes por eso

    lane 1., 3)
    2) (=become, be) ponerse, volverse, hacerse
    As expressions with get + adjective, such as get old, get drunk etc, are often translated by a specific verb, look up the adjective.

    it's getting latese está haciendo tarde

    how did it get like that? — ¿cómo se ha puesto así?

    how do people get like that? — ¿cómo puede la gente volverse así?

    how stupid can you get? — ¿hasta qué punto llega tu estupidez?, ¿cómo puedes ser tan estúpido?

    to get used to sth — acostumbrarse a algo

    - get with it
    See:
    BECOME, GO, GET in become
    a) (=be)

    he often gets asked for his autograph — a menudo le piden autógrafos

    we got beaten 3-2 — perdimos 3 a 2

    several windows got brokense rompieron varias ventanas

    to get killed — morir, matarse

    I saw her the night she got killed (accidentally) la vi la noche que murió or se mató; (=murdered) la vi la noche que la asesinaron

    do you want to get killed! — ¡¿es que quieres matarte?!

    to get paidcobrar

    he got run over as he was coming out of his house — lo atropellaron al salir de casa

    to get shavedafeitarse

    to get washedlavarse

    4) (=begin) with gerund empezar a + infin, ponerse a + infin

    get going! — ¡muévete!, ¡a menearse!

    we got talkingempezamos a hablar or charlar

    I got to thinking that... * — me di cuenta de que..., empecé a pensar que...

    5) (=come)
    with infinitive

    he eventually got to be prime minister — al final llegó a ser primer ministro

    when do we get to eat? — ¿cuándo comemos?

    to get to know sb — llegar a conocer a algn

    he got to like her despite her faults — le llegó a gustar a pesar de sus defectos

    so when do I get to meet this friend of yours? — ¿cuándo me vas a presentar a este amigo tuyo?

    I never get to drive the car — nunca tengo oportunidad de conducir el coche

    to get to see sth/sb — lograr ver algo/a algn

    6) * (=go)

    get! — ¡lárgate! *

    7)

    why have I got to? — ¿por qué tengo que hacerlo?

    * * *
    [get]
    1.
    1) (pres p getting; past got; past p got or AmE also gotten) transitive verb
    2)
    a) ( obtain) \<\<money/information\>\> conseguir*, obtener*; \<\<job/staff\>\> conseguir*; \<\<authorization/loan\>\> conseguir*, obtener*; \<\<idea\>\> sacar*

    where did you get that beautiful rug? — ¿dónde conseguiste or encontraste esa alfombra tan preciosa?

    these pears are as good as you'll get, I'm afraid — estas peras son de lo mejorcito que hay (fam)

    to get something from somebody/something: we get our information from official sources sacamos la información de fuentes oficiales; you can get any information from my secretary — mi secretaria le podrá dar toda la información que necesite

    b) ( buy) comprar

    to get something from somebody/something: I get my bread from the local baker le compro el pan al panadero del barrio; I got it from Harrods lo compré en Harrods; we get them from Italy — ( they supply our business) los traen de Italia

    c) (achieve, win) \<\<prize/grade\>\> sacar*, obtener* (frml); \<\<majority\>\> obtener* (frml), conseguir*

    he gets resultsconsigue or logra lo que se propone

    e) ( on the telephone) \<\<person\>\> lograr comunicarse con

    I got the wrong number — me equivoqué de número; ( having dialled correctly) me salió un número equivocado

    3)
    a) ( receive) \<\<letter/reward/reprimand\>\> recibir

    do I get a kiss, then? — ¿entonces me das un beso?

    he got 12 years for armed robberylo condenaron a or (fam) le cayeron 12 años por robo a mano armada

    to get something from somebody: all I ever get from you is criticism lo único que haces es criticarme; she got a warm reception from the audience el público le dio una cálida bienvenida; I do all the work and she gets all the credit yo hago todo el trabajo y ella se lleva la fama; I seldom get the chance rara vez se me presenta la oportunidad; the kitchen doesn't get much sun — en la cocina no da mucho el sol

    b) (Rad, TV) \<\<station\>\> captar, recibir, coger* (esp Esp fam), agarrar (CS fam)
    c) ( be paid) \<\<salary/pay\>\> ganar

    I got £200 for the piano — me dieron 200 libras por el piano

    d) ( experience) \<\<shock/surprise\>\> llevarse

    I get the feeling that... — tengo or me da la sensación de que...

    e) ( suffer)

    how did you get that bump on your head? — ¿cómo te hiciste ese chichón en la cabeza?

    4) (find, have) (colloq)

    we get mainly students in herenuestros clientes (or visitantes etc) son mayormente estudiantes

    5) ( fetch) \<\<hammer/scissors\>\> traer*, ir* a buscar; \<\<doctor/plumber\>\> llamar

    get your coatanda or vete a buscar tu abrigo

    she got herself a cup of coffeese sirvió (or se hizo etc) una taza de café

    6)
    a) ( reach) alcanzar*
    b) ( take hold of) agarrar, coger* (esp Esp)
    c) (catch, trap) pillar (fam), agarrar (AmL), coger* (esp Esp)
    d) (assault, kill) (colloq)
    7) ( contract) \<\<cold/flu\>\> agarrar, pescar* (fam), pillar (fam), coger* (esp Esp)
    8) ( catch) \<\<bus/train\>\> tomar, coger* (Esp)
    9) (colloq)
    a) ( irritate) fastidiar

    it gets you right there — (set phrase) te conmueve, te da mucha lástima

    c) ( puzzle)

    what gets me is how... — lo que no entiendo es cómo...

    10)
    a) ( understand) (colloq) entender*

    don't get me wrongno me malentiendas or malinterpretes

    get it? — ¿entiendes?, ¿agarras or (Esp) coges la onda? (fam)

    b) (hear, take note of) oír*

    did you get the number? — ¿tomaste nota del número?

    11) ( answer) (colloq) \<\<phone\>\> contestar, atender*, coger* (Esp); \<\<door\>\> abrir*
    12) ( possess)
    13) (bring, move, put) (+ adv compl)

    they couldn't get it up the stairs — no lo pudieron subir por las escaleras; see also get across, get in

    14) ( cause to be) (+ adj compl)

    I can't get the window open/shut — no puedo abrir/cerrar la ventana

    they got their feet wet/dirty — se mojaron/se ensuciaron los pies

    15) to get somebody/something + pp

    I must get this watch fixedtengo que llevar a or (AmL tb) mandar (a) arreglar este reloj

    16) (arrange, persuade, force)

    to get somebody/something to + inf: I'll get him to help you ( order) le diré que te ayude; ( ask) le pediré que te ayude; ( persuade) lo convenceré de que te ayude; she could never get him to understand no podría hacérselo entender; you'll never get them to agree to that no vas a lograr que acepten eso; I can't get it to work — no puedo hacerlo funcionar

    to get somebody/something -ing: it's the sort of record that gets everybody dancing es el tipo de disco que hace bailar a todo el mundo or que hace que todo el mundo baile; can you get the pump working? — ¿puedes hacer funcionar la bomba?


    2.
    get vi
    1) ( reach) (+ adv compl) llegar*

    can you get there by train? — ¿se puede ir en tren?

    how do you get to work? — ¿cómo vas al trabajo?

    can anyone remember where we'd got to? — ¿alguien se acuerda de dónde habíamos quedado?

    to get nowhere, not to get anywhere — see nowhere I 1), anywhere I 1) b)

    to get somewhere — avanzar*, adelantar

    to get there: it's not perfect, but we're getting there — perfecto no es, pero poco a poco...

    2)
    a) ( become)

    to get dressed — vestirse*

    b) (be) (colloq)
    3) to get to + inf
    a) ( come to) llegar* a + inf

    in this job you get to meet many interesting people — en este trabajo uno tiene la oportunidad de conocer a mucha gente interesante

    when do we get to open the presents? — ¿cuándo podemos abrir los regalos?

    4) ( start)

    to get -ing — empezar* a + inf, ponerse* a + inf

    right, let's get moving! — bueno, pongámonos en acción (or en marcha etc)!

    Phrasal Verbs:

    English-spanish dictionary > get

  • 10 valer

    intj.
    that's enough.
    m.
    worth, value.
    v.
    1 to cost (costar) (price).
    ¿cuánto vale? how much does it cost?, how much is it?
    este cuadro vale mucho dinero this painting is worth a lot of money
    2 to earn.
    su generosidad le valió el afecto de todos her generosity earned her everyone's affection
    esta victoria puede valerles el campeonato this win may be enough for them to take the championship
    aquello nos valió muchos disgustos that cost us a lot of trouble
    Su obra le valió un gran premio Her work earned her a great reward.
    3 to deserve.
    esta noticia bien vale una celebración this news deserves a celebration
    4 to be good (tener valor, merecer aprecio) (persona, obra).
    la obra vale poco/no vale (nada) the play isn't up to much/is no good at all
    hacer valer algo to assert something (derechos, autoridad)
    hacerse valer to show one's worth
    5 to be valid (ser válido) (documento, norma).
    6 to be worth, to cost.
    7 to be of value, to be valuable.
    * * *
    Present Indicative
    valgo, vales, vale, valemos, valéis, valen.
    Future Indicative
    Conditional
    Present Subjunctive
    Imperative
    vale (tú), valga (él/Vd.), valgamos (nos.), valed (vos.), valgan (ellos/Vds.).
    * * *
    verb
    * * *
    Para la frase valer la pena, ver la otra entrada.
    1. VERBO TRANSITIVO
    1) (=costar) to cost

    solo el vuelo ya vale 8.000 euros — the flight alone costs 8,000 euros

    ¿cuánto vale?, ¿qué vale? — how much is it?, how much does it cost?

    2) (=tener un valor de) to be worth
    - no vale un higo o un pimiento
    - vale lo que pesa en oro
    3) (=ser causa de) [+ premio] to win; [+ críticas, amenazas] to earn
    4) (Mat) (=equivaler a) to equal
    5) (=proteger)

    ¡válgame (Dios)! — oh, my God!, God help me!

    2. VERBO INTRANSITIVO
    1) (=costar)

    ¿vale mucho? — is it very expensive?

    2) (=tener valía)

    vale mucho como intérpretehe's an excellent o first-rate interpreter

    hacer valer, hizo valer su derecho al veto — he exercised his veto

    hacerse valer — to assert o.s.

    valer por(=equivaler a) to be worth

    cada cupón vale por un paquete de azúcareach coupon is worth o can be exchanged for one bag of sugar

    3) (=servir)
    a) [herramienta, objeto] to be useful

    eso no vale — that's no good o use

    ya no me valeit's no good o use to me now

    este destornillador no me vale porque es pequeño — this screwdriver is no good to me, it's too small

    valer para algo, es viejo, pero vale para la lluvia — it's old, but it'll do for when it rains

    b) [ropa]
    c) [situación]
    d) [persona]

    no vales para nadayou're hopeless o useless, you're a dead loss *

    4) (=ser válido) [documento] to be valid; [moneda, billete] to be legal tender

    está un poco chiflado, valga la expresión — he's a bit cracked, for want of a better way of putting it

    ¡no hay... que valga! —

    -¡pero querido! -¡no hay querido que valga! — "but darling!" - "don't darling me!" *

    pero I, 2., 2), redundancia
    5)

    más vale, más vale así — it's better this way

    - mañana te devuelvo el dinero -más te vale — "I'll give you the money back tomorrow" - "you'd better!"

    más vale que me vayaI'd o I had better go

    más vale que te lleves el abrigoyou'd o you had better take your coat

    6) ( Esp) (=ser suficiente) to be enough

    vale ya, que habéis estado gritando toda la tarde — that's enough! you've been shouting all afternoon

    ¡vale, vale!, no me eches más azúcar — OK! that's enough! don't put any more sugar in

    -¿subo más la persiana? -no, así ya vale — "shall I put the blind up a bit more?" - "no, it's OK like that"

    7) * (=estar permitido) to be allowed

    -¿puedo darle con la mano? -no, eso no vale — "can I hit it with my hand?" - "no, that's not allowed"

    no vale empujar — no pushing!, pushing's not allowed

    -le han dado el trabajo al hijo del jefe -¡pues, eso no vale! — "they've given the job to the boss's son" - "that's not on!" *o"they can't do that!"

    8) vale
    ( Esp) * (=de acuerdo) all right, OK *

    -¿vamos a tomar algo? -¡vale! — "shall we go for a drink?" - "OK!" o"all right!"

    pásate por mi casa esta tarde, ¿vale? — drop by my house this afternoon, OK?

    vale que discutan, pero que se peguen es imperdonable — having an argument is one thing but hitting each other is another matter entirely o is inexcusable

    9)
    - me vale madre o sombrilla
    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) ( tener un valor de) to be worth; ( costar) to cost

    ¿cuánto valen? — how much are they?, what do they cost?

    si x vale 8 ¿cuánto vale y? — if x is 8, what is the value of y?

    ¿cuánto vale un dólar en pesos? — how many pesos are there to the dollar?

    2) (+ me/te/le etc)
    a) ( ganar)
    b) ( causar)
    2.
    valer vi
    1)
    a) (+ compl) ( tener cierto valor) to be worth; ( costar) to cost

    vale más, pero es mejor — it costs more but it's better

    b) ( equivaler)

    hacer valer algo< derecho> to assert, enforce

    hizo valer su autoridadhe used o imposed his authority

    3) ( servir)

    ésta no vale, es muy ancha — this one's no good, it's too wide

    no valer para algoto be useless o no good at something

    valer de algo — (+ me/te/le etc)

    4) vale (Esp fam)

    valer! — sure, fine, OK!

    ¿valer? — OK?, all right?

    que llegues tarde una vez valer, pero... — being late once is one thing, but...

    b) ( basta)

    ¿valer así? — is that OK o enough?

    ya valer ¿no? — don't you think that's enough?

    5)

    más vale: más vale que no se entere she'd better not find out; más vale así it's better that way; (+ me/te/le etc) más te vale ir you'd better go; dijo que vendría - más le vale! he said he'd come - he'd better!; más vale prevenir que curar — better safe than sorry

    6)
    a) ( ser válido) entrada/pasaporte to be valid; jugada/partido to count

    valga la comparaciónif you know o see what I mean

    ... y valga la expresión —... for want o lack of a better expression

    eso no vale, estás haciendo trampa — that's not fair, you're cheating

    7) (Méx fam)
    a) ( no importar) (+ me/te/le etc)
    b) ( no tener valor) to be useless o no good (colloq)
    3.
    valerse v pron
    1) ( servirse)

    valerse de algo/alguien — to use something/somebody

    se valió de sus apellidos para conseguirlohe took advantage of o used the family name to obtain it

    2) anciano/enfermo

    valerse solo or por sí mismo — to look after oneself

    3) (estar permitido, ser correcto)
    * * *
    = be worth, cost, do.
    Nota: Verbo irregular: pasado did, participio done.
    Ex. As an inveterate user of the British Museum Library he was able to confirm that 'a library is not worth anything without a catalogue'.
    Ex. The Mansell pre-1956 imprint catalog, in 604 volumes, is being edited at the rate of 20,000 entries a week, and is costing $1 million per year to edit.
    Ex. It needs a name, and, to coin one at random, 'memex' will do.
    ----
    * enterarse (de) lo que vale un peine = get + the rough edge of + Posesivo + tongue.
    * hacer valer = vindicate.
    * hacer valer sus derechos = assert + Posesivo + rights.
    * hacer valer una idea = enforce + idea.
    * lo que vale para tí también vale para mí = what's good for the goose is good for the gander, what's sauce for the goose is sauce for the gander.
    * más vale malo conocido que bueno por conocer = better the devil you know (than the devil you don't).
    * más vale pájaro en mano que ciento volando = a bird in the hand is worth two in the bush.
    * más vale prevenir que curar = a stitch in time saves nine, better (to be) safe than sorry.
    * más vale que + Subjuntivo = might + as well + Verbo.
    * más vale tarde que nunca = better late than never.
    * no haber pero que valer = not take + no for an answer.
    * no valer gran cosa = be no great shakes.
    * no valer la pena = be no good.
    * que vale la pena = worthwhile.
    * todo vale = no holds barred.
    * una imagen vale más que mil palabras = a picture is worth more than ten thousand words.
    * una imagen vale mil palabras = every picture tells a story.
    * vale la mitad = half the price.
    * vale más vale prevenir que curar = a stitch in time saves nine.
    * valer el oro y el moro = cost + the earth, cost + an arm and a leg, cost + a pretty penny.
    * valer la pena = be not for nothing, be worth it, be worthwhile, be worth + the effort, be worth + Posesivo + time.
    * valer la pena + Infinitivo = be worth + Gerundio, be worth + Gerundio.
    * valer la pena leer Algo = repay + reading.
    * valerle la pena a Uno = be worth + Posesivo + while.
    * valer una fortuna = cost + a fortune.
    * valer un dineral = cost + an arm and a leg, cost + a fortune.
    * valer un montón = cost + a bundle.
    * valer un ojo de la cara = cost + the earth, cost + an arm and a leg, cost + a pretty penny, cost + a fortune.
    * valer un riñón = cost + an arm and a leg, cost + the earth, cost + a fortune.
    * ¡Válgame Dios! = goodness gracious.
    * * *
    1.
    verbo transitivo
    1)
    a) ( tener un valor de) to be worth; ( costar) to cost

    ¿cuánto valen? — how much are they?, what do they cost?

    si x vale 8 ¿cuánto vale y? — if x is 8, what is the value of y?

    ¿cuánto vale un dólar en pesos? — how many pesos are there to the dollar?

    2) (+ me/te/le etc)
    a) ( ganar)
    b) ( causar)
    2.
    valer vi
    1)
    a) (+ compl) ( tener cierto valor) to be worth; ( costar) to cost

    vale más, pero es mejor — it costs more but it's better

    b) ( equivaler)

    hacer valer algo< derecho> to assert, enforce

    hizo valer su autoridadhe used o imposed his authority

    3) ( servir)

    ésta no vale, es muy ancha — this one's no good, it's too wide

    no valer para algoto be useless o no good at something

    valer de algo — (+ me/te/le etc)

    4) vale (Esp fam)

    valer! — sure, fine, OK!

    ¿valer? — OK?, all right?

    que llegues tarde una vez valer, pero... — being late once is one thing, but...

    b) ( basta)

    ¿valer así? — is that OK o enough?

    ya valer ¿no? — don't you think that's enough?

    5)

    más vale: más vale que no se entere she'd better not find out; más vale así it's better that way; (+ me/te/le etc) más te vale ir you'd better go; dijo que vendría - más le vale! he said he'd come - he'd better!; más vale prevenir que curar — better safe than sorry

    6)
    a) ( ser válido) entrada/pasaporte to be valid; jugada/partido to count

    valga la comparaciónif you know o see what I mean

    ... y valga la expresión —... for want o lack of a better expression

    eso no vale, estás haciendo trampa — that's not fair, you're cheating

    7) (Méx fam)
    a) ( no importar) (+ me/te/le etc)
    b) ( no tener valor) to be useless o no good (colloq)
    3.
    valerse v pron
    1) ( servirse)

    valerse de algo/alguien — to use something/somebody

    se valió de sus apellidos para conseguirlohe took advantage of o used the family name to obtain it

    2) anciano/enfermo

    valerse solo or por sí mismo — to look after oneself

    3) (estar permitido, ser correcto)
    * * *
    = be worth, cost, do.
    Nota: Verbo irregular: pasado did, participio done.

    Ex: As an inveterate user of the British Museum Library he was able to confirm that 'a library is not worth anything without a catalogue'.

    Ex: The Mansell pre-1956 imprint catalog, in 604 volumes, is being edited at the rate of 20,000 entries a week, and is costing $1 million per year to edit.
    Ex: It needs a name, and, to coin one at random, 'memex' will do.
    * enterarse (de) lo que vale un peine = get + the rough edge of + Posesivo + tongue.
    * hacer valer = vindicate.
    * hacer valer sus derechos = assert + Posesivo + rights.
    * hacer valer una idea = enforce + idea.
    * lo que vale para tí también vale para mí = what's good for the goose is good for the gander, what's sauce for the goose is sauce for the gander.
    * más vale malo conocido que bueno por conocer = better the devil you know (than the devil you don't).
    * más vale pájaro en mano que ciento volando = a bird in the hand is worth two in the bush.
    * más vale prevenir que curar = a stitch in time saves nine, better (to be) safe than sorry.
    * más vale que + Subjuntivo = might + as well + Verbo.
    * más vale tarde que nunca = better late than never.
    * no haber pero que valer = not take + no for an answer.
    * no valer gran cosa = be no great shakes.
    * no valer la pena = be no good.
    * que vale la pena = worthwhile.
    * todo vale = no holds barred.
    * una imagen vale más que mil palabras = a picture is worth more than ten thousand words.
    * una imagen vale mil palabras = every picture tells a story.
    * vale la mitad = half the price.
    * vale más vale prevenir que curar = a stitch in time saves nine.
    * valer el oro y el moro = cost + the earth, cost + an arm and a leg, cost + a pretty penny.
    * valer la pena = be not for nothing, be worth it, be worthwhile, be worth + the effort, be worth + Posesivo + time.
    * valer la pena + Infinitivo = be worth + Gerundio, be worth + Gerundio.
    * valer la pena leer Algo = repay + reading.
    * valerle la pena a Uno = be worth + Posesivo + while.
    * valer una fortuna = cost + a fortune.
    * valer un dineral = cost + an arm and a leg, cost + a fortune.
    * valer un montón = cost + a bundle.
    * valer un ojo de la cara = cost + the earth, cost + an arm and a leg, cost + a pretty penny, cost + a fortune.
    * valer un riñón = cost + an arm and a leg, cost + the earth, cost + a fortune.
    * ¡Válgame Dios! = goodness gracious.

    * * *
    valer [ E28 ]
    vt
    A
    1 (tener un valor de) to be worth; (costar) to cost
    no vale mucho dinero it isn't worth much
    ¿cuánto or ( crit) qué valen esas copas? how much are those wineglasses?, what do those wineglasses cost?
    pide $2.000 por el cuadro — pues no los vale she wants $2,000 for the picture — well, it's not worth that
    valer algo lo que pesa (en oro) ( fam); to be worth its weight in gold ( colloq)
    ese chico vale lo que pesa (en oro) that kid's worth his weight in gold
    2
    (equivaler a): si x vale 8 ¿cuánto vale y? if x is 8, what is the value of y?
    ¿cuánto vale un dólar en pesos? how much is a dollar worth in pesos?, how many pesos are there to the dollar?
    B (+ me/te/le etc)
    (ganar): le valió una bofetada it earned him a slap in the face
    esta obra le valió el premio nacional de literatura this play earned o won her the national literature prize
    C
    (causar): aquellas declaraciones le valieron un gran disgusto that statement brought him a lot of trouble o caused a lot of trouble for him
    ■ valer
    vi
    A
    1 (+ compl) (tener cierto valor) to be worth; (costar) to cost
    es de bisutería, vale muy poco it's costume jewelry, it's worth very little
    vale más caro pero es mejor it costs more o it's more expensive but it's better
    2 (equivaler) valer POR algo to be worth sth
    cada cupón vale por un regalo each voucher is worth a gift o can be exchanged for a gift
    las fichas negras valen por 50 pesos y las rojas por 100 the black chips are worth 50 pesos and the red ones 100
    B
    (tener valor no material): ha demostrado que vale he has shown his worth o how good he is
    es buena persona pero como profesor no vale nada he's a nice guy but as a teacher he's useless o he's a dead loss ( colloq)
    vales tanto como él you're as good as he is
    no valgo nada para el I mean nothing to him
    ella es preciosa pero él no vale nada she's very pretty but he's not much to look at o not very good-looking
    para esos fanáticos la vida no vale nada those fanatics place no value at all on life, life has no value for those fanatics
    su última novela no vale gran cosa her latest novel isn't much good o ( colloq) isn't up to much
    hacerse valer to assert oneself
    aprende a hacerte valer learn to be more assertive o to assert yourself o ( colloq) to stick up for yourself
    hacer valer algo: las minorías tienen que hacer valer sus derechos minorities must assert o enforce their rights
    hizo valer su autoridad he used o imposed his authority
    más vale un `toma' que dos `te daré' a bird in the hand is worth two in the bush
    C
    1
    (servir): ésta no vale, es muy ancha this one's no good o no use, it's too wide
    valer PARA algo:
    no valgo para el deporte I'm useless o no use o no good at sport
    ¡no vales para nada! you're completely useless
    (+ me/te/le etc): no le valió de nada protestar protesting got him nowhere, his protests were to no avail
    sus consejos me han valido de mucho her advice has been very useful o valuable to me
    2
    ( Esp fam) «ropa/zapatos» (+ me/te/le etc): este abrigo ya no le vale this coat is no use to him any more
    los zapatos todavía le valen her shoes are still OK
    D vale ( Esp fam)
    ¿nos encontramos en la cafetería? — ¡valer! shall we meet in the cafeteria? sure o fine o OK!
    paso a buscarte a las ocho, ¿valer? I'll pick you up at eight, OK o all right?
    voy a llegar un poco más tarde — valer, no te preocupes I'll be a bit late — all right o OK, don't worry
    que llegues tarde una vez valer, pero tres días seguidos … being late once is one thing, but three days in a row …
    2
    (basta): ¿valer así o quieres más? is that OK o enough or do you want some more?
    ¡valer, valer, que no me quiero emborrachar! hey, that's enough o plenty! I don't want to get drunk!
    ya valer, ¿no? lleváis media hora discutiendo don't you think that's enough? you've been arguing for half an hour
    E
    más vale: más vale que no se entere she'd better not find out
    más vale que hagas lo que te dice you'd better do as he says
    se van a divorciarmás vale así they're getting divorced — it's better that way o it's the best thing for them
    (+ me/te/le etc): más te vale terminar a tiempo you'd better finish in time
    dijo que vendría temprano — ¡más le vale! he said he'd be here early — he'd better be!
    más vale prevenir que curar or ( Méx) lamentar prevention is better than cure
    F
    1 (ser válido) «billete/pasaporte/carné» to be valid
    ese pase no vale, está caducado that pass isn't valid o is no good, it's out of date
    las entradas valen para toda la semana the tickets are valid for the whole week, the tickets can be used throughout the week
    esta partida no vale, me ha visto las cartas this game doesn't count, he's seen my cards
    lo que le dije a él también vale para ti what I told him goes for you too
    no hay excusa que valga I don't want to hear o I won't accept any excuses
    he tomado la decisión y no hay discusión que valga I've made my decision and I don't want any arguments
    valga la comparación if you know o see what I mean
    se comporta como un `nuevo millonario', valga la expresión he behaves like some sort of `nouveau millionaire', for want o lack of a better expression
    2
    (estar permitido): eso no vale, estás haciendo trampa that's not fair, you're cheating
    no vale mirar you mustn't look, you're not allowed to look
    G
    1
    ( Méx fam) (no importar) (+ me/te/le etc): a mí eso me vale I don't give a damn about that ( colloq), I couldn't o ( AmE) I could care less about that ( colloq)
    eso me vale gorro or ( vulg) madres or ( vulg) una chingada I don't give a damn ( colloq) o ( vulg) a shit
    2 ( Méx fam) (no tener valor) to be useless o no good ( colloq)
    saben mucha teoría pero a la hora de la hora valen they know plenty of theoretical stuff but when it comes to the crunch they're useless o no good
    se las da de muy muy pero la neta es que vale gorro or ( vulg) madres he likes to make out he's really something but the truth is he's useless o (sl) he's crap
    3
    ( Méx fam) (estropearse) «coche/aparato»: mi coche ya valió my car's had it ( colloq)
    A (servirse) valerse DE algo/algn to use sth/sb
    se valió de sus apellidos para conseguir el crédito he took advantage of o used the family name to get the loan
    se vale de mentiras para lograr lo que quiere she lies to get what she wants
    se valía de un bastón para andar he used a stick to help him walk
    B
    «anciano/enfermo»: ya no se vale solo or no puede valerse por sí mismo he can't take care of o look after himself any more, he can't manage o cope on his own any more
    C
    (AmC, Méx, Ven) (estar permitido, ser correcto): no se vale golpear abajo del cinturón hitting below the belt is not allowed
    ¡no se vale! that's not fair!
    * * *

     

    valer ( conjugate valer) verbo transitivo
    1 ( tener un valor de) to be worth;
    ( costar) to cost;

    2 (+ me/te/le etc) ( ganar):
    esta obra le valió un premio this play earned o won her a prize

    verbo intransitivo
    1 (+ compl) ( tener cierto valor) to be worth;
    ( costar) to cost;
    vale más, pero es mejor it costs more but it's better;

    cada cupón vale por un regalo each voucher is worth a gift
    2 ( tener valor no material):

    como profesor no vale (nada) as a teacher he's useless;
    vales tanto como él you're as good as he is;
    hacerse valer to assert oneself;
    hacer valer algo ‹ derecho› to assert o enforce sth
    3 ( servir):
    esta no vale, es muy ancha this one's no good, it's too wide;

    no le valió de nada protestar protesting got him nowhere;
    no valer para algo to be useless o no good at sth
    4
    vale (Esp fam)


    ¿a las ocho? — ¡vale! at eight o'clock? — sure o fine o OK?;

    ¿vale? OK?, all right?
    b) ( basta):

    ¿valer así? is that OK o enough?

    5
    más vale: más vale así it's better that way;

    más te vale ir you'd better go
    6
    a) ( ser válido) [entrada/pasaporte] to be valid;

    [jugada/partido] to count

    eso no vale, estás haciendo trampa that's not fair, you're cheating;

    no vale mirar you're not allowed to look
    7 (Méx fam)


    b) ( no tener valor) to be useless o no good (colloq)



    valerse verbo pronominal
    1 ( servirse) valerse de algo/algn to use sth/sb
    2 [anciano/enfermo]:

    3 (estar permitido, ser correcto):

    ¡no se vale! that's not fair!
    valer
    I verbo transitivo
    1 (tener precio, costar) to cost
    2 (tener valor) to be worth ➣ Ver nota en worth
    3 (ser causa o motivo de) to earn: el suspenso le valió una reprimenda, he was told off for failing
    4 (merecer) to be worth: vale la pena leerlo, it is worth reading
    II verbo intransitivo
    1 (ser meritorio) es una mujer que vale mucho, she is a fine woman
    2 (ser útil, capaz) vale para rastrillar hojas, it is used to rake up leaves
    no vale para estudiar, he is no good at studying
    de nada vale quejarse, it is useless to complain
    3 (ropa, zapatos) to fit: ya no me vale, it doesn't fit me anymore
    ' valer' also found in these entries:
    Spanish:
    pena
    - potosí
    - riñón
    - significar
    - real
    - valdré
    - vale
    - valga
    English:
    assert
    - fit
    - pay off
    - stake
    - stand
    - worth
    - enforce
    - pay
    - stick
    - worthless
    * * *
    vt
    1. [costar] [precio] to cost;
    [tener un valor de] to be worth;
    ¿cuánto vale? how much does it cost?, how much is it?;
    ¿cuántos pesos vale un dólar?, ¿cuánto vale un dólar en pesos? how many pesos are there to the dollar?;
    este cuadro vale mucho dinero this painting is worth a lot of money;
    valer su peso en oro to be worth its/his/ etc weight in gold
    2. [suponer] to earn;
    su generosidad le valió el afecto de todos her generosity earned her everyone's affection;
    esta victoria puede valerles el campeonato this win may be enough for them to take the championship;
    aquello nos valió muchos disgustos that cost us a lot of trouble
    3. [merecer] to deserve;
    esta noticia bien vale una celebración this news calls for a celebration
    4. [en exclamaciones]
    ¡válgame Dios! good God o heavens!
    vi
    1. [tener valor, merecer aprecio] [persona, película, obra] to be good;
    él era el que más valía en el equipo he was the most valuable member of the team;
    ha demostrado que vale he's shown his worth;
    el muchacho vale mucho the lad's very good;
    su mujer vale más que él his wife's worth more than him;
    la obra vale poco/no vale nada the play isn't worth much o Br isn't up to much/is no good at all;
    hacer valer algo [derechos, autoridad, poder] to assert sth;
    el equipo local hizo valer su superioridad the home team made its superiority count;
    hacerse valer to show one's worth
    2. [servir]
    eso aún vale you can still use that;
    tíralo, ya no vale throw it away, it's no use any more;
    ¿te vale este martillo/este sobre? is this hammer/this envelope any use to you?;
    valer de algo: sus consejos me valieron de mucho her advice proved of great value o use to me;
    de nada le valdrán o [m5] no le valdrán de nada sus artimañas all his tricks will be no good o of no use to him;
    de nada vale insistir o [m5] que insistamos there's no point (in) insisting, it's no use insisting;
    ¿de qué vale contratar un seguro si no cubre estos casos? what's the use of o the point in taking out an insurance policy if it doesn't cover cases like these?;
    valer para algo [objeto, instrumento, aparato] to be for sth;
    [persona, trabajador] to be good at sth;
    ¿para qué vale? [cosa] what's it for?;
    no vale para nada he's/she's/it's useless;
    yo no valgo para mentir I'm useless o no good at telling lies
    3. [ser válido] [documento, carnet, argumentos, norma] to be valid;
    [respuesta] to be correct;
    eso no vale [en juegos] that's not allowed;
    no me valen esas razones I don't consider those reasons to be acceptable o valid;
    esta moneda ya no vale this coin is no longer legal tender;
    vale el gol the goal stands;
    vale la canasta the basket still counts;
    no vale el gol/la canasta the goal/basket has been disallowed;
    esta carrera vale para el campeonato del mundo this race counts towards the world championship;
    valga la expresión if you'll pardon the expression;
    valga la redundancia if you'll forgive me for using two words that sound so similar in the same sentence;
    no hay … que valga: no hay disculpa que valga there are no excuses
    4. [equivaler]
    vale por 1.000 pesos it's worth 1,000 pesos;
    vale por una camiseta de regalo it can be exchanged for a free T-shirt
    5. Esp [ser la talla] to be the right size, to fit;
    ya no me vale la falda the skirt doesn't fit me any more
    6. Méx Fam [no importar] to be irrelevant;
    lo que él piense me vale I couldn't care less what he thinks
    7.
    más vale: más vale que te calles/vayas it would be better if you shut up/left;
    más vale que no trate de engañarnos he'd better not try to cheat us;
    la llamaré – ¡más te vale! I'll call her – you'd better!;
    más vale tarde que nunca better late than never
    nm
    Formal worth, value
    * * *
    I v/t
    1 be worth
    2 ( costar) cost
    II v/i
    1 de billete, carné be valid
    2 ( estar permitido) be allowed
    :
    vale mucho it’s worth a lot
    4 ( servir) be of use;
    no valer para algo be no good at sth;
    no valer para nada de objeto be useless;
    sus consejos me valieron de mucho his advice was very useful to me
    5 ( costar)
    :
    ¿cuánto vale? how much is it?;
    vale más caro it’s more expensive
    6 ( emplear)
    :
    el presidente hizo valer su voto de calidad para … the president used his casting vote to …
    7
    :
    más vale … it’s better to …;
    más te vale … amenaza you’d better …; consejo you’d be better to …
    8
    :
    ¡vale! okay, sure;
    ¿vale? okay?; ( amenaza) got it?;
    ¡eso no vale! that’s not fair!;
    ¡vale ya!, ¡ya vale! that’s enough!
    * * *
    valer {84} vt
    1) : to be worth
    valen una fortuna: they're worth a fortune
    no vale protestar: there's no point in protesting
    valer la pena: to be worth the trouble
    2) : to cost
    ¿cuánto vale?: how much does it cost?
    3) : to earn, to gain
    le valió una reprimenda: it earned him a reprimand
    4) : to protect, to aid
    ¡válgame Dios!: God help me!
    5) : to be equal to
    valer vi
    1) : to have value
    sus consejos no valen para nada: his advice is worthless
    2) : to be valid, to count
    ¡eso no vale!: that doesn't count!
    3)
    hacerse valer : to assert oneself
    4)
    más vale : it's better
    más vale que te vayas: you'd better go
    * * *
    valer vb
    1. (costar) to cost [pt. & pp. cost]
    ¿cuánto vale este libro? how much does this book cost?
    2. (tener el valor) to be worth
    3. (ganar) to earn
    4. (servir) to do / to be useful
    5. (tener cualidades) to be good
    esa película no vale nada that film is no good / that film is useless
    6. (ser válido) to be valid
    7. (ser permitido) to be allowed

    Spanish-English dictionary > valer

См. также в других словарях:

  • Anexo:Episodios de Beverly Hills, 90210 — Artículo principal: Beverly Hills, 90210 Contenido 1 Temporada 1 (1990 1991) 2 Temporada 2 (1991 1992) 3 Temporada 3 (1992 1993) …   Wikipedia Español

  • Anexo:Episodios de Candy Candy — Artículo Principal: Candy Candy En España sólo se doblaron los 52 primeros episodios, de los 115 que tiene la serie, en dos temporadas de 26 episodios cada una. Lista de Episodios # Título Estreno 001 «Una niña hábil que no renuncia» «Nagena wa… …   Wikipedia Español

  • Los Moomin (1990) (1º temporada) — La 1º temporada de Los Moomin consta de 26 capítulos de unos 20 minutos de duración cada uno. Lista de episodios y sinopsis 01 Primavera en el Valle Moomin (Vår i mumindalen / Spring in Moomin Valley) La historia de los Moomin arranca con la… …   Wikipedia Español

  • Benacazón — Saltar a navegación, búsqueda Benacazón Bandera …   Wikipedia Español

  • Wikipedia:Frase del día/Lista de frases — Atajo WP:FDD/LWP:FDD/L Contenido 1 5 • 6 10 • 11 15 • 16 20 • 21 25 • 26 30 • 3 …   Wikipedia Español

  • NAZARENO PALMA DEL RIO — Saltar a navegación, búsqueda Según las investigaciones realizadas, se tiene constancia de la existencia de una Cofradía (de la cual no se menciona nombre alguno) en el Hospital de S. Sebastián en el año de 1508. El documento, del cual la… …   Wikipedia Español

  • Thalía — Uno o varios wikipedistas están trabajando actualmente en este artículo o sección. Es posible que a causa de ello haya lagunas de contenido o deficiencias de formato. Si quieres, puedes ayudar y editar, pero por favor: antes de realizar… …   Wikipedia Español

  • Episodios de Candy Candy — Anexo:Episodios de Candy Candy Saltar a navegación, búsqueda Artículo Principal: Candy Candy Lista de Episodios # Título Estreno 001 «Ven a mis brazos preciosa niña» «Nage na wa jouzu no suteki na ko» (投げなわ上手のすてきな子) España: «El …   Wikipedia Español

  • Los Jóvenes Titanes — Para otros usos de este término, véase Teen Titans (desambiguación). Este artículo o sección necesita referencias que aparezcan en una publicación acreditada, como revistas especializadas, monografías, prensa diaria o páginas de Internet… …   Wikipedia Español

  • Cuarta temporada de Smallville — Anexo:Cuarta temporada de Smallville Saltar a navegación, búsqueda Cuarta Temporada (2004 2005) Personajes Principales Tom Welling como Clark Kent Kristin Kreuk como Lana Lang Michael Rosenbaum como Lex Luthor Jensen Ackles como Jason Teague… …   Wikipedia Español

  • Anexo:Cuarta temporada de Smallville — Cuarta Temporada de Smallville Programa Smallville País de origen Estados Unidos Cadena de televisión The CW Emisión original 22 de septiembre de 20 …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»