Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

fyrir+borð

  • 61 orð

    [ɔrð̬]
    n orðs, orð

    orð fyrir orð — слово за словом, дословно

    orð og gerðir — слова и дела, теория и практика

    koma til orða — стать предметом разговора; быть упомянутым

    hafa e-ð á orði, hafa orð á e-u — упомянуть [назвать] что-л.

    lofa e-n í hverju orði — расхваливать кого-л.

    2) слух, молва; репутация, слава

    það orð leikur á — говорят, ходят слухи

    hafa orð á sér fyrir e-ð — пользоваться успехом [известностью] из-за чего-л.

    ◊

    fá orð í eyra — а) услышать много; б) быть выбраненным

    ekki svo, að orð sé á gerandi — а) в незначительной степени; б) не заслуживающий внимания

    ég hef engin orð um það — мне незачем об этом говорить, это и так ясно

    gera [senda] e-m orð — послать к кому-л.

    biðja e-n e-s lengstra orða — настойчиво просить кого-л. о чём-л.

    Íslensk-Russian dictionary > orð

  • 62 stökkr

    (-s, -ar),
    1) stock, trunk, block, log of wood (skutu þeir stokki í hryginn svá at í sundr tók); fœra fórnir stokkum eða steinum, to offer to stocks or stones;
    2) the wall of a log-house; innan stokks, fyrir innan stokk, inside the house, in-doors (Hrútr fekk henni öll ráð í hendr fyrir innan stokk); útan stokks, fyrir útan stokk, outside the house, out-of-doors;
    3) = setstokkr; drekka e-n af stokki, to drink one under the table; stíga á stokk ok strengja heit, to place one’s foot on the stock (setstokkr) and make avow;
    4) board along the front of a bed (Egill gekk til rekkjunnar Armóðs ok hnykkti honum á stokk fram);
    6) stock of an anvil (klauf Sigurðr steðja Regins ofan í stokkinn með sverðinu);
    9) a pair of stocks for culprits; setja e-n í stokk, to set one in the stocks;
    10) a piece of wood put on the horns of cattle (var stokkrinn af hornum graðungsins);
    11) trunk, chest, case.
    * * *
    1.
    or stökr, m. [provinc. Norse staak = noise], a stir, disturbance; vær kómum stökk (dat.) í lið þeirra, we put them to flight, Stj. 515; ek mun vita ef ek koma nokkurum stökk í lið þeirra, Fms. viii. 49; áðr hann görði stökk í órum búðum, ere he brought discord into our dwelling, Bjarn. 28 (in a verse, if thus to be emended); stökkr óx, the swell (of the sea) waxed, Edda (Ht.)
    2.
    adj. ‘springing,’ brittle, of steel or the like; koparr harðr ok stökkr, Fms. v. 344; stökkr stálbugr, Hallgr.
    2. slippery; sólinn var stökkr … rasar Sturla, Bs. i. 527.

    Íslensk-ensk orðabók > stökkr

  • 63 VEITA

    * * *
    I)
    (-tta, -ttr), v.
    1) to grant, give (v. e-m líð, hjálp, huggun, grið, trygðir);
    2) to help, assist, stand by one (þeir veittu Gizuri hvíta í hverju máli);
    3) to grant, permit (Þ. beiddist at sjá gripina, ok þat veitti hón henni); v. e-m bœn, to grant one a request;
    4) v. veizlu, to give a feast; v. brúðkaup e-s, to hold a wedding; v. útferð e-s, to hold a funeral feast; also absol. to give a feast or entertainment (v. stórmannliga, með inni mestu rausn);
    5) to entertain, treat (konungr veitti sveitungum sínum);
    6) to sustain, support an indigent person (síra Hafliði veitti þessi góðu konu allt til dauðadags);
    7) of a performance; v. e-u áhald, to lay hold on; v. atfór, heimferð at e-m, to make an expedition against one; v. e-m atsókn, to allack; v. e-m áverka, to inflict a wound on; v. e-m eptirför, to pursue one;
    8) e-t veitir e-m þungt, erfitt, it proves hard, difficult for one (Dönum veitti þungt atsóknin); impers., keisaranum veitti þungt, the emperor had the luck against him; e-t veitir erfitt, it is hard work; Geirmundi veitti betr, G. got the better of it, carried the day;
    9) to happen (þat veitir sjaldan, optliga, stundum);
    10) recipr., veitast at, to back one another (vit Egill munum nú v. at); þeir veittust at öllum málum, they stood by one another in all suits.
    (-tta, -ttr), v. to convey, lead (water), with acc. or dat. (v. vatn or vatni); v. ánni ór enum forna farveg, to divert the river from its old course; impers., veitir vatn til sjóvar, the rivers trend towards the sea.
    f.
    3) = veitiengi.
    * * *
    1.
    t, [Dan. yde], to grant, give; veita far, to give a man a passage, Grág. ii. 268; veita e-m lið, to give one help, assist (lið-veizla), Fms. xi. 27, 121; veita hjálp, aðstoð, huggun, to give help, comfort; veita grið, trygðir, várar, etc., passim; veita manni fyrir Guðs sakir, to give alms, Gþl. 274; konungr veitti honum skatta alla, condoned, remitted, Fms. i. 120: absol. to help, assist, þeir veittu Giziri hvíta at hverju máli, Nj. 86; veita frændum þínum ok mágum, 226; hann veitti þeim Ingólfi (in a battle), Landn. 32.
    2. veita veizlu, to give a feast, Nj. 6, Fb. ii. 177, 301; veita brúðkaup e-s, to hold a wedding; veitti hann brúðkaup þeirra um vetrinn þar at Helga-felli, Eb. 142, Fms. x. 47; veita útferð e-s, to hold an ‘arvel,’ funeral feast. Fas. i. 387; konungr veitti Jól í Björgyn, Fms.; veita Jól sín, Fb. iii. 274: also absol. to give a feast or entertainment, konungr veitti sveitungum sínum, Fms. ix. 340; veita stórmannliga, Eg. 62; konungr skyldi veita í þeim tveim tréhöllum … lét konungr þar veita í, Fms. x. 13.
    3. to give a grant, grant a fief; Sveinn veitti Eireki Raum-ríki, Fms. iii. 15.
    4. to grant a request, allow, permit; þat munu vér nú veita þér, Ld. 218; veita e-m eina bæn, Fms. i. 12; eigi mun ek þat veita ykkr, Eg. 95; konungr kvaðsk veita mundu, 86; veitti hann þeim at vígja Jón, Fms. vii. 240.
    5. of a performance; veita e-m þjónustu, Eg. 112; veita e-m nábjargir (q. v.), Nj. 154; veita tíðir, to perform the service, 195; veita sér afskipti, to take part in, Grág. ii. 241; veita e-u áhald, to lay hold on, Fms. x. 393; veita umbúð, to manage, Nj. 115; veita formála (= mæla fyrir), Eg. 389; veita órskurð, to give a decision, 281; veita tilkall, to claim, Grett. 88; veita þögn, to be silent, Fms. x. 401; veita e-m atför, heimferð, to make an expedition against one, i. 54, Eg. 73; veita atsókn, to attack, Nj. 124; veita áverka, to inflict a wound, 98; veita áþján, to tyrannise, Eg. 47; veita e-m vegskarð, Nj. 118.
    II. spec. usages; e-t veitir so and so, a thing turns, proves (hard, easy); veitti þat flestum þungt, it proved hard, difficult, Eg 754; keisaranum veitti þungt, the emperor had the luck against him, Fms. i. 121; e-t veitir ervitt, Nj. 171; ok hefir oss ervitt veitt, it has been hard work indeed, 117; ervitt hafa draumar veitt, dreams have been hard, Ld. 270; þeir börðusk, veitti Geirmundi betr, G. carried the day, Landn. 125: the phrase, honum veitir ekki af, he has nothing to spare.
    2. to happen; þat verðr ok veitir optliga, it often happens and comes to pass, Stj. 38; veitir þat jafnan, at þeir fá …, Js. 53; nú kann veita þat stundum, at bændr fá eigi vinnu-menn, Jb. 373; því veitir þat allopt, at þeir fá fyrst mann-skaðann, Gþl. 169; ef honum veitir þat optarr, N. G. L. i. 11.
    III. recipr. to give, grant to one another; þeir veittusk at öllum málum, backed one another, Lv. 36; vit Egill munum nú veitask at, Eg. 425.
    IV. pass., a Latinism, to be given, 623. 20, H. E. i. 514; yðr skal fyrr veitast öll þjónusta, Fms. vi. 48, 94, xi. 309.
    2.
    t, qs. vreita, probably different from the preceding word, [see the following]:—to make a trench, make an aqueduct, lead water, with acc. and dat.; hann veitti sjáinn í gögnum háva hálsa, Al. 93; veita vatn, göra stíflur, grafa engi sitt, veita svá vatn á engit, Grág. ii. 281; grafa mikit díkit ok veita vatni í á eptir, Fb. ii. 124; veita vötnum, Grág. (Kb.) ii. 97; but a few lines below, ok skal eigi þá (acc.) veita, ef menn veita merki-vötn; so also, Grímr veitti honum (the brook) á eng sína ok gróf land Ljóts, Landn. 145; hann veitti vatnið (þau vötn veitti hann, v. l.) með fjölkyngi austr fyrir Sólheima … síðan veitti hvárr þeirra vötnin frá sér, 250, 251, freq. in mod. usage, but then always with dat.
    II. reflex., in the following passages the word may be vita …, q. v.; einn stjörnu-veg, hverr upp ríss af sjó Frisiæ, ok veittist ( trends) meðal Teuthoniam ok Galliam, Karl. 129; ok hefir hann (acc.) undan veitt, turned him to flight (?), Bret. 66; veitir vatn til sjóvar, rivers trend towards the sea, Grág.

    Íslensk-ensk orðabók > VEITA

  • 64 liggja

    v (ligg, lá, lágum, legið)
    1. ležet
    Blaðið liggur á gólfinu.
    2. vést, nacházet se
    Vegurinn liggur meðfram ánni.
    liggja vel á sér - (impers) - cítit se dobře, být v dobrém rozpoložení
    Fuglinn liggur á eggjum.
    liggja á - (impers) - spěchat (na co), mít na spěch (s čím)
    Honum liggur mikið á sendingunni.
    Mér líður best þegar ég ligg fyrir og er að borða, eins og kollegi minn, Guttormur.
    liggja í augum uppi - být jasný, zřejmý, očividný
    Það liggur í augum uppi að það er ekki svo gott fyrir þriggja barna móður að vera í fullu námi og vinna jafnframt með.
    liggja við - (impers) - vypadat, schylovat se
    Það liggur við að ég kaupi mér hjól til að losna við þetta...
    ekkert liggur á - všechno popořadě, vše ve správný čas
    Þá sagði mamma: „Langt er til jóla. Ekkert liggur á.“

    Íslensk-tékknesk orðabók > liggja

  • 65 EINN

    * * *
    card. numb. and pron.
    1) one;
    einn skal við einn eiga, one shall fight against one;
    einn ok einn, one by one, one at a time, singly;
    2) as ord. numb. = inn fyrsti (Urð hétu eina, aðra Verðandi, Skuld ina þriðju);
    3) the same, one and the same (váru sveinarnir up fœddir báðir í einu þorpi);
    allt í eina leið, all in one way;
    einn … ok, the same as (í einu herbergi ok hinn);
    allr einn, the very same, quite the same (þat er allt eitt ok himinn);
    allt at einu, nevertheless, for all that (þó at þú þjónaðir illum, þó var hann allt at einu þinn herra);
    4) indef. one, a certain (einn vetr, einn dag, eitt kveld);
    einn vinr Þóris, a certain friend of Th.;
    before numbers, about, some;
    einar fimm þúsundir, some five thousand;
    einir … aðrir, some … others (einir tóku dúka ok aðrir rekkjublæjur);
    einn ok ýmiss, one and another (einar ok ýmissar þjóðir);
    5) after a negation, any;
    né eitt, not anything;
    6) gen. pl. ‘einna’ used in an intensive sense;
    einna manna bezt, best of all (single) men;
    einna verst, by far the worst;
    einna sízt, by far the least, least of all;
    engi er einna hvatastr, no man is superior to all others;
    7) alone (Guðrún skyldi ein ráða fyrir fé þeirra);
    láta konu eina, to desert or divorce one’s wife;
    with gen., hann varð einn sinna manna, he was separated from his men;
    if put after the noun ‘einn’ generally denotes only, but;
    segja þetta prett einn, to call this a mere trick;
    vín eitt, wine only;
    var þat (handklæði) raufar einar, all in holes, mere tatters;
    fáir einir, only a few;
    einn sér or sér einn, quite by oneself, alone (hann var einn sér);
    einn saman, einn samt, quite alone;
    kona eigi ein saman, not alone, with child;
    at eins, only, but;
    eigi at eins, not only;
    því at eins, only in that case;
    údauðr at eins, merely not dead, all but dead, barely alive;
    at einu = at eins.
    * * *
    adj., pl. einir, acc. sing. einn, but also einan, esp. in the sense al-einan etc.; [Gr. εἱς, εν; Lat. ūnus, and early Lat. oinos; Ulf. ains; A. S. ân; Engl. one, in E. Engl. proncd. like stone, bone; Scot. ane; Swed. en; Dan. een]:—one.
    A. Cardinal number, one; einn, tveir, þrír …, opp. to báðir, fleiri, etc.; einum eðr fleirum, Grág. i. 108; eina sök eðr fleiri, 78; unnu báðir eins verk, Fas. i. 515; einum ok einum, one by one, ii. 252; tveir menn veðmæltu um einn grip, Grág. i. 412.
    2. in old poems it is used as an ordinal number; Urð hétu eina, aðra Verðandi, Vsp. 20; segðu þat it eina …, opp. to þat it annat, Vþm. 20; hjálp heitir eitt, help ranks first, Hm. 147, Vkv. 2; but this use is quite obsolete.
    3. with the notion of sameness, one and the same (unus et idem;) í einu húsi, in the same house, Grág. ii. 42; ein ero lög um, hvárt sem ero naut eðr sauðir, i. 422; allt á eina leið, all one way, Fms. ii. 315; til einnar gistingar báðir, vii. 274; í einu brjósti, Alm. 36; allr einn, the very same, Nj. 213.
    II. indefinite, a, an, a certain one; einn vetr, a winter, Fms. i. 57; einn dag, x. 11, Fas. i. 514; eitt kveld, Ld. 38; einn hinn versti maðr, Fær. 91; Breiðlingr einn, a man from Broaddale, Sturl. ii. 249; einn vinr Þóris, a certain friend of Thorir, Fms. vi. 277: einn as the indefinite article is hardly found in old writers; and though it is freq. in the Bible, sermons, hymns, etc., since the Reformation, it was no doubt borrowed from the German, and has never been naturalised.
    β. about, before numbers; ein tvau hundruð vaðmála, about two hundred pieces, Sks. 30; einar fimm þúsudir, about three thousand, Al. 111,—obsolete, in mod. usage hérum-bil or the like.
    III. alone, Gr. μόνος, Lat. solus, used both in sing. and plur.; Guðrún skyldi ein ráða, Ld. 132; Hallr tók einn upp fang, 38; láta einan, to let alone; láttu mig Drottinn einan ekki, Pass. 34. 11; as a law term, to let one’s wife alone, þá lét hann eina Guðrúnu, Fms. x. 324 (cp. einlát); Gunnarr mundi vera einn heima, Nj. 113; sjá einn hlutr, that one thing only, 112; þau ein tíðendi (plur.), only such news, 242.
    β. if put after the noun, einn denotes, only, but, sheer, and is almost adverb.; segja þetta prett einn, a mere trick, Sturl. ii. 249; raufar einar, all in holes, Nj. 176; urðu borðin í blóði einu, the tables were bedabbled with blood all over, 270, Ó. H. 116; öll orðin at hvölum einum, all turned into whales, Fas. i. 372; gabb eitt ok háð, sheer mockery, Sks. 247; orð ein, mere words, Nj. 123; ígangs-klæði ein, Eg. 75; vin eitt, wine only, Gm. 19; heiptyrði ein, Fm. 9; hamingjur einar, Vþm. 49; ofsamenn einir, Ld. 158; þá nótt eina, for that one night, N. G. L. i. 240: also after an adj., lítið eina, only a little, Stj. 177; þat eina, er hann ætti sjálfr, Eg. 47, Fms. v. 303; nema góðs eina, naught but good, Eg. 63; fátt eitt, few only, but few; vilt eitt, but what is agreeable, Hm. 125; mikit eitt skala manni gefa, a proverb, ‘small gifts shew great love,’ 51; sá einn, er …, he only, who …, 17; satt eitt, sooth only, Fm. 9; the sense differs according as the adj. is placed before or after the noun, einn Guð, the one God; but, Guð einn, God only, none but God.
    IV. plur. in a distributive sense, single; ein gjöld, a single weregild, opp. to tvenn, þrenn, fern, double, triple, quadruple, Grág. ii. 232; thus Icel. say, einir sokkar, skór, vetlingar, a pair of socks, shoes, gloves; einar brækr, a pair of breeches; also with nouns which have only plur., e. g. ein, tvenn, þrenn Jól, one, two, three Christmasses ( Yules); einar (tvennar) dyrr, a single … door; eina Páska, one Easter.
    V. gen. pl. einna is used in an intensive sense; einna manna bezt, best of all single men, Fms. ix. 258; í mesta lagi einna manna, foremost of all single men, Bjarn. 65; fátt er svá einna hluta, at örvænt sé at hitti annat slíkt, Ó. H. 75.
    β. ellipt., manna, hluta, or the like being omitted, einna becomes almost an adverbial phrase, by far, exceedingly; at engi viti einna miklogi görr (= einna manna), that no one ( no single man) shall know it much better, Grág. i. 2; einna verst, by far the worst, Orkn. 162, Nj. 38; einna sizt, by far the least, least of all, Fms. i. 37; einna mest verðr, Ld. 8; er einna var ríkastr, who was the mightiest of all, Fms. i. 297; engan rétt einna meir kunnan at göra (= einna rétta meir), Sks. 22; engi er einna hvatastr (= e. manna), there is none so mighty but be may find his match, Hm. 63: in mod. usage einna, joined with a superlative, is used adverbially, e. beztr, e. fljótastr, the best, the fleetest, but in a somewhat depreciatory sense.
    VI. used adverb.:
    1. gen. sing. eins,
    α. eins ok, as, as if; eins ok væri hann með öllu óttalauss, Hkr. iii. 275; allt eins ok ( just as) rakkar metja með tungu, Stj. 392.
    β. likewise, in the same way; mikill þorri var þat er þær sögðu eins báðar, Landn. (Hb.) 320; this use of eins is very rare in old writers, but freq. in mod. use; in the spoken language at least ‘eins’ (= as) has almost replaced the old ‘sem.’
    γ. only; er ek hefi áðr spurn til eins, Fms. iv. 139 (rare).
    δ. at eins, only, but, Grág. i. 235; vel at eins, ironically, well enough, Ld. 248; eigi at eins, not only, Fms. i. 266; með sínum at eins kostnaði, vii. 184; því at eins, only in that case, Nj. 228; þar at eins, Ísl. ii. 400; allt eins, not the less for that, 216: in mod. use, just as (vide allr A. V. 5).
    2. dat. at einu = at eins; údauðr at einu, Ld. 242; því at einu = því at eins, Fms. iv. 195; því at einu er rétt …, Grág. i. 164; svá at einu, id., Nj. 103; sá evkr syndir sínar at einu, he but adds to his sins, Hom. 157; allt at einu, all the same, Ísl. ii. 216, v. l.: af því einu, only because, Mork. 140.
    B. Joined to another pronominal adj. or adv.:
    I. einn hverr, adj. pron., in old writers usually in two words and with a double declension (see below), but now and then (and in mod. usage always) in a single word, einn being indecl.; einhverja (acc. f.), Hbl. 30; einhverjum (dat. sing.), Hm. 122, Fms. x. 71; einhverjo héraði, Al. 98, Nj. 2; einhverra (gen.), Fms. iv. 75; einhverir (nom. pl.), viii. 202; einhver, einhverir, etc.: the form eins-hverr is peculiar, keeping the gen. indecl. through all the cases, nom. einshverr, N. G. L. i. 6; acc. einshverja, Stj. 156, 655 xxxii. 18, Gþl. 135; dat. einshverjum, Stj. 22, 442, 448; this form seems to be chiefly Norse, is very rare in old writers, and now quite obsolete; neut. sing. eitthvert, Vm. 73, or eitthvat, Stj. 442, the mod. usage makes a distinction, and uses eitthvert only as adj., eitthvað as subst.:
    1. each one, each single one; maðr er einn hverr, Edda 108; þær eru svá margar, at ein hver má vel endask, Eg. 414; ór þeirra fjórðungi sem ór einum hverjum öðrum, Íb. ch. 5; skal einn hverr ( each) þeirra nefna sér vátta, Grág. i. 74; jafnmikinn arf sem einn hverr ( each) sona hans, Sturl. ii. 77; fátt er svá herra einhverra hluta, of any single thing, Fms. iv. 175.
    β. joined to a superl. it strengthens the sense; ágætastr maðr einn hverr, one of the very first men, Nj. 282; vinsælastr höfðingi einhverr, highly popular, Fms. vii. 4; einhver drengilegust vörn, ix. 515.
    2. in an indefinite sense, some, somebody, a certain one; eitthvert ríki, Sks. 350; eina hverja nótt, some night, 686 B. 4; eitthvert sinn, once, sometime, Sturl. i. 77, Nj. 79; einhverju sinni, id., 2; einhvern dag, some day, Fms. v. 177, Ísl. ii. 212; eina hverja þessa tíð, about this time, N. G. L. i. 355; til einnar hverrar stefnu, to some meeting, Fb. i. 354; eins-hverja hluti, Stj. 156; með eins-hverjum sveini, 442; at ekki sé minna vert, at hlýða prests-messu nývígðs hinni fyrstu, heldr en biskups-messu einhverri, Bs. i. 131.
    β. used as subst.; einn hverr várr búandanna, Fms. i. 34; einn hvern manna hans, Eg. 258; einhverr í hverjum dal, Ld. 258, Nj. 192.
    γ. einhver-staðar (eins-hver-staðar, Fms. vii. 84), adv. somewhere, Grett. 130, Fms. iv. 57, Sd. 181.
    II. einn-saman, adj. ‘one together’ (vide einsamall), i. e. quite alone; maðrinn lifir ekki af einu-saman brauði, Matth. iv. 4; með einni-saman sinni sýn, með einni-saman sinni þefan, Stj. 93; ef útlegðir fara einar-saman, if it be solely a matter of outlay ( fine), Grág. i. 103; ef þat færi eitt-saman, ii. 10: of a woman, vera eigi ein-saman, to be not alone, to be with a child, Fms. iii. 109.
    III. with other words; einir … ýmissir, ‘one and sundry;’ various, mixed, Stj. 88, 204; eina hluti ok ýmissa, Fb. i. 191.
    β. hverr ok einn, ‘each and one,’ every one, 677. 1, H. E. i. 393, Rb. 492; fyrir hvern mun ok einn, Fas. i. 396.
    γ. einn ok sér-hverr, one and all.
    δ. einn sér, apart, for oneself, alone; Múspells-synir hafa einir sér fylking, Edda 41; einn sér, sole, Fms. ii. 308; sér einir, Sturl. ii. 53: metaph. singular, peculiar, ein var hón sér í lýðsku, Fs. 30.
    ε. sér-hverr, adj. every one, q. v.: eins-konar, adv. of one kind, Skálda 165; mod. indef. of a certain kind, a kind of: eins-kostar, adv. particularly, Ísl. ii. 322, Mork. 81.
    ζ. né einn, not one, none; in old writers usually so, but now and then contracted neinn (q. v.), and in mod. usage always so; né eina sekð, Grág. i. 136; né eitt úhreint, Stj. 409; né einu sinni, not once, Fms. xi. 13; né eins, not a single thing, 112; né eina herferð, vii. 28.
    η. fáir einir, only a few, in mod. usage in one word, nom. fáeinir, dat. fáeinum, gen. fáeinna: ein-stakr, single, q. v.: al-einn, alone, q. v.: ein-mana, q. v. (cp. Gr. μόνος): einum-megin, adv. on one side, Nj. 248 (vide vegr).

    Íslensk-ensk orðabók > EINN

  • 66 ELDR

    I)
    (-s, -ar), m. fire; taka eld, drepa (upp) eld, to strike fire: kveikja (upp) eld, to light a fire; bregða (koma, skjóta) eldi í e-t, láta (leggja) eld í e-t, to set fire to, to set on fire; e. varð lauss ok lék skjótt, a fire broke out and spread rapidly; e. hraut af sverðum þeirra, sparks of fire flew from their swords.
    pp. grown old, worn by age; kvazt e. vera mjök frá úfriði, said that he was too old for fighting.
    * * *
    m., gen. ellds, also spelt ellz, [a word that may be taken as a test of Scandin. races; Dan. ild; Swed. äld; for the Teut. nations use the word feuer, fire, which is wanting in Scandin., though used by old Icel. poets, who probably borrowed it from A. S.; on the other hand, Ulf. constantly renders πυρ by fon, Icel. funi, q. v.; in A. S. poetry and in Hel. äled = incendiary occurs a few times, and älan = Lat. urere (Grein and Schmeller); Rask suggests a Finn. origin]:—fire. In cold climates fire and life go together; hence the proverb, eldr er beztr með ýta sonum, ok sólar sýn, fire is best among the sons of men, and the sight of the sun, Hm. 67: in reference to the healing power of fire, eldr tekr við sóttum, fire consumes ( cures) fevers, 138; sá er eldrinn heitastr er á sjálfum brennr, Grett. 136 new Ed.: allit., e. né járn, fire nor iron, Edda 82; hvárki egg né eld, 162; eldr ( sparks of fire) hraut or sverðum þeirra, Flóv. 29; e. þótti af hrjóta er vápnin kómu saman, Sturl. iii. 187, vide Fms. i. 292, vi. 153, vii. 338 (MS. ell), viii. 74, 202, x. 29. Nj. 74, Eluc. 19, 625. 178.
    β. the eruption of a volcano, Bs. i. 803, 804; jarð-eldr, ‘earth-fire,’ subterranean fire.
    COMPDS: eldsbruni, eldsdaunn, eldsgangr, eldsglór, eldsgneisti, eldsgólf, eldsgögn, eldshiti, eldskveykja, eldslitr, eldslíki, eldsljós, eldslogi, eldsmatr, eldsneyti, eldsstólpi, eldsuppkváma, eldsvélar, eldsvimr, eldsvirki.
    II. esp. in plur. a fire on the hearth; the proverbs, við eld skal öl drekka, by the fireside shalt thou drink ale, Hm. 82; allir eldar brenna út um síðir, all fires (beacons) burn out at last (of the death of an aged man): allit., eldr á arni (vide arinn). In the old halls in Scandinavia an oblong hearth was built in the middle of the hall, and the fires kindled were called langeldar, long fires, with an opening in the thatch called ljóri for a chimney; the benches in the hall were ranged on both sides of the langeldar, vide Edda 82 (the hall of king Adils); hence the phrase, bera öl um eld, to hand the ale round the fire, viz. to one’s cup fellow on the opposite bench, Fagrsk. ch. 219, Grett. ch. 10, new Ed. p. 23; elda-skálar vóru stórir á bæjuni, sátu menn við langelda á öptnum, þá voru borð sett fyrir menn fyrir (innan MS. Holm.), sváfu menn upp (út MS. Holm.) frá eldunum, Kristni S. ch. 2; þá vóru görvir eldar stórir eptir endilöngum skálanum, sem í þann tíma var títt, at drekka öl við eld, Bs. i. 42; cp. Orkn., eldar vóru á gólfinu, on the floor, ch. 18, where the fire seems to have been made in a pit (vide eldgróf) in the middle of the floor, cp. also kipti honum upp at pallinum, vide bakeldr: again, at the evening and morning meals people gathered round the ‘meal-fires’ (mál-eldar), hence the phrases, sitja við elda, to sit at the fire; vóru görfir máleldar hvert kveld í elda-skála sem siðr var til, sátu menn löngum við eldana áðr menn gengu til matar, Eb. ch. 52: máleldr, the ‘meal-fire’ or the small fire, is distinguished from langeldr, the great fire, 276; þat var í þann tíma er þeir Snorri sátu við málelda (yfir málborði, v. 1.), ch. 26; höfðu menn orðit vátir ok vóru görvir máleldar (langeldar, v. 1.), Nj. ch. 8; ok er skálabúinn var mettr sat hann við eld, Fs. 6; snýr at dyrum, er menn sátu við langelda ( in the evening), Korm. ch. 15; um kveldit er menn sátu við elda, Orkn. 448: the phrase, sitja milli elda, to sit between two fires, to be in a strait, vide Gm.
    COMPDS: eldahús, eldaskáli, eldaskára, eldsgörð.
    III. a beacon, bale-fire, Gs. 18.
    IV. in old poetry the fire of wounds or of Odin = weapons, the fire of the sea = gold; hauga-eldar, magical fire in old cairns; maur-ildi, a glow-worm; hrævar-eldr, a Will o’ the wisp, ignis fatuus.
    V. as a prefix to pr. names, Eld-grímr, Eld-járn, Eld-ríð, etc.: in names of places it denotes volcanic ground, Eld-borg, eld-fjall, eld-gjá, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > ELDR

  • 67 framan

    adv.
    1) from (on) the front side; f. at borðinu, to the front of the table; f. á (skipinu), on the fore part (of the ship); á stálhúfuna f., on the front of the steel cap;
    2) fyrir f., before, in the front of, with acc. (fyrir f. slána);
    3) f. til (= fram til), up to, until; nú líðr til þings f., it drew near to the time of assembly.
    * * *
    vide fram C.

    Íslensk-ensk orðabók > framan

  • 68 KNÝJA

    * * *
    (kný, knýða or knúða, knúinn), v.
    1) to knock; hann knúði hurðina, he knocked at the door;
    2) to press, drive onward (þeir knúðu fast árar með stórum bakföllum); to push, urge on (hann gat varla fylgt henni, svá knúði hón fast reiðina);
    3) refl. to struggle on, press on; því harðara er Þórr knúðist at fanginu, því fastara stóð hón, the more Thor exerted himself, the firmer she stood.
    * * *
    pres. knýr, pl. knýjum; pret. knýði and knúði; part. pass. knúinn: [Scot. know, knusc, = to press down with the fists and knees; Swed. knoga; Dan. knuge]:—to knock, press; tvær kistur fullar af gulli, svá at eigi máttu tveir menn meira k. (carry?), Fms. xi. 24; knýið á, ok mun fyrir yðr upp lokið verða, Matth. vii. 7; hann knúði hurðina, he knocked at the door, Fms. vi. 122; knýr hausmagi hurð, bróðir, ok knýr heldr fast, Grett. 154; eptir þat knýja þeir þar á ofan stórt grjót, Fas. ii. 508:—to press, knýr hann þá þar til er þeir segja, Bs. ii. 227; páfinn knýr hann at eiðstafnum, 52; þeir knúðu fast árar með stórum bakföllum, Fas. i. 214; hann staðfestisk fyrir hellis-dyrum, knýði fast ok kallaði, Barl. 199; kný hann fast ok mæl þetta, … ok í því er Einarr var knúinn, Fms. vi. 280.
    2. esp. in poetry, to press on, urge onwards; hann gat varia fylgt henni, svá knúði hón fast reiðina, Ld. 138; knyja merki, vexilla proferre, Fms. vi. 87 (in a verse); knýja vé, id., Orkn.; skúr knýði snekkju brand frá landi, Fms. vi. 134; sverðálfr knýði lagar stóð sunnan, Ht.; þeir knýðu blá borð, Sighvat; ormr knýr unnir, Vsp. 50; Ólafr knýr Vísund (the ship) norðan, Ó. H. (in a verse); knýja bardaga = bellum gerere, Lex. Poët.; kappar knúðu hildi, Fas. ii. 276 (in a verse); knýja flótta, to press on the flying, Fms. x. 424 (, in a verse); haus knýr hjarðar vísi, Eb. (in a verse).
    II. reflex. to struggle on, press on; því harðara er Þórr knúðisk at fanginu, Edda 33; knýjask þeir at víginu, Bret.; hann laust fjötrinum í jörðina ok knúðisk fast at, spyrnir við, braut fjöturinn, Edda i. 108; knýjask þeir fast, ok verðr brak mikit um þá, Grett. 107; knúðusk Baglar þá á eptir, Fb. ii. 659; ok með þessari ætlan knúðisk fram alþýðan, Fms. xi. 269; lendir menn eggjuðu lið sitt, ok knúðusk til framgöngu, Ó. H. 216.
    2. part. knúinn, hard driven, hard pressed; til knúinn af þessi nauðsyn, Stj. 450; til knúinn af Guðs hálfu, Bs. ii. 38, freq. in prose.

    Íslensk-ensk orðabók > KNÝJA

  • 69 LAUG

    I) (-ar, -ar), f.
    1) bath;
    2) hot spring (fyrir sunnan ána eru laugar).
    II) from ljúga.
    * * *
    f., old dat. laugu; with the article laugunni, Rd. 276, Thom. 484, but lauginni, Sturl. ii. 98, Fms. vii. 150; pl. laugar: [cp. Swed. lör; Dan. löver in lör-dag, löver-dag, = Icel. laugar-dagr, q. v.]:—a bath; hón varðveitti barn drottningar óborit meðan hón var í laugu, Landn. 110; taka laugar, Fs. 72; þar vóru laugar görvar, en er konungr var í lauginni var tjaldat yfir kerit, Fms. vii. 150; prestr er skyldr at vígja þrjár laugar um dag (of baptismal water), N. G. L. i. 347; laug skal göra hveim er liðinn er hendr þvá ok höfuð (of washing the dead), Sdm. 34 (Bugge); síðan vóru borð tekin, en Flosi tók laugar ok lið hans, Nj. 176, (hand-laug, mund-laug, q. v.): the bath in which a new-born infant is washed is called laug.
    II. in Icel. a hot spring, which was used for bathing; en Föstudags-aptan fóru biskupar báðir til laugar í Laugar-ás eptir náttverð, Bs. i. 78; eitt hvert kveld er þeir fóru til laugar, … en laugin ( the spring) var ekki á almanna-veg, 621; þat var eitt kveld er Snorri sat í laugu, at talat var um höfðingja, … Sturla Bárðarson hafði haldit vörð yfir lauginni ok leiddi hann Snorra heim, Sturl. ii. 98; fyrir sunnan ána eru laugar ( hot springs) ok þar hjá jarðholur stórar, Eg. 747; Kjartan fór opt til Sælingsdals-laugar (the well in S.), jafnan bar svá til at Guðrún var at laugu, Ld. 160; Gestr kemr til Sælingsdals-laugar, ok dvelsk þar um hríð, Guðrún kom til laugar ok fagnar vel Gesti frænda sínum, 124.
    III. in Icel. the hot springs were public bathing-places, and the word is freq. in local names, Laugar, f. pl., Laugar-á, Laugar-áss, Lauga-ból, Laugar-brekka, Laugar-dalr, Laugar-dælar, Laugar-nes, Lauga-land, Lauga-vatn, Lauga-fell, Laugar-vellir, Lauga-sker, Laugar-hús, Landn.; see the Sagas, the map of Icel., Eggert Itin.; and as the latter part of a compd, Valla-laug, Sælingsdals-laug, Reykja-laug, etc., all indicating places with hot springs used for baths in olden times.
    IV. Saturday was the day appointed for cleansing and bathing, and hence the day took its name, laugar-aptan, m. ‘bath-eve,’ Saturday evening, Ísl. ii. 274: laugar-dagr, m. ‘bath-day,’ Saturday, Grág., K. Þ. K., N. G. L., the Sagas passim: laugardags-morginn, m., -kveld, n. Saturday morning, evening, passim: laugar-kveld, n. = laugaraptan, Ísl. ii. 247: laugar-morginn, m. ‘bath-morning,’ Saturday morning, Ísl. ii. 232: laugar-nátt, f. ‘bath-night,’ Saturday night, (the night between Saturday and Sunday, as shewn by Sturl. ii. 170); ok er lofat at eta hvítan mat miðviku-nátt ok laugarnátt í Hvíta-dögum, K. Á. 188, K. Þ. K. This washing and fasting had a religious character, as is shewn bv laugavatn, Sól. 50; as also by the verse in Skíða R.,—aldrei frá ek at aumum þrjót | mun íllra meina batna | fyrr en lofar at leggja af biót | ok laugarnætr at vatna, 202: and that it came from the remote heathen age, when the year was still counted by pentads and not by heptads, we may infer from the freq. use of laug as the latter part of the compd in proper names, esp. of women, Ás-laug, Guð-laug, Þór-laug, Odd-laug, Sigr-laug, Snæ-laug, Vé-laug (= the Holy well, the Holy bath); and of men, Her-laugr, Guð-laugr, see Landn. and the Sagas.
    V. COMPDS: laugarhús, laugarker, laugarpíning, laugavatn.

    Íslensk-ensk orðabók > LAUG

  • 70 SKIL

    * * *
    n. pl.
    1) distinction; heyra, nema orða s., to be able to make out words; menn sá varla handa (fingra) sinna s., they could hardly see their own hands (fingers);
    2) discernment, knowledge; kunna, vita góð s. á e-u, to be well informed of, have good knowledge of; kunna s. rúna, to know how to read runes;
    3) adjustment; fœra mál til skila, to put a case right; gera s. á e-u, to perform, discharge (mér þykkir úsýnt, hver s. ek geri á yðru erendi); verða at litlum skilum, to be of little account, come to nought; koma e-u til skila, to put in order; e-t kemr til skila, is duly delivered, comes to hand (hann sendi konunginum hest, ok kom sá vel til skila); svá at allír hefði góð s., so that all should have their due; hann hafði engan erfingja þann er s. væri at, he had no trusty heir;
    4) pleading (öll jögmælt s.).
    * * *
    n. pl. [skilja; Engl. skill; Dan. skjel; a word borrowed from the Norse]:—a distinction, of eyesight and hearing; menn sá varla handa sinna skil, one could hardly distinguish one’s own hands, Eb. 260; sjá varla fingra sinna skil, Bs. i. 352; nema orða-skil, to catch the distinction of words, Eb. 28; kunna daga-skil, Sks.
    2. a weaver’s term, the space between the threads.
    II. metaph. discernment, knowledge; kunna góð skil á e-m (e-u), to have favourable knowledge of, to know distinctly, well, Ld. 22; vita skil á e-u, id., K. Á. 108, Gþl. 25; kunna skil e-s, Am. 9; Snorri vissi góð skil á honum, Eb. 142.
    2. an adjustment, fair dealings, due, Dan. skjel; segja skil á e-u, to declare, Ld. 234; göra skil á e-u, to give an account of, Grág. i. 440; at skilum ok at lögmáli réttu, Gþl. 306; stefna e-m til skila, to cite a person to answer in court, Grág. i. 175, 179, ii. 227; færa mál til skila, to put a case right, Fms. v. 324; verða at litlum skilum, to be of little account, come to naught, Fms. ix. 297; svara skilum fyrir e-t, vii. 127; sá arfr skal at skilum fara, Jb. 156; koma öllu til skila, Ísl. ii. 131; hann sendi konunginum einn fríðan hest, ok kom sá vel til skila, Bs. i. 710; þar sem þryti silfr skyldi borðbúnaðinn fyrir gefa, svá at allir hefði góð skil, so that all should have their due, Fms. x. 147; hann átti engan erfingja þann er skil væri at, he had no trusty heir, Sturl. i. 45.
    3. as a law term, pleading, public speaking; leysa öll lögmælt skil, Grág. i. 28, Nj. 232.
    4. a despatch, message.
    COMPDS: skilaboð, skiladómr, skiladottir, skilalítill, skilamaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > SKIL

  • 71 VIÐ

    I)
    prep. with dat. and acc.
    I. with dat.
    hann sló honum niðr v. steininum, he dashed his head against the stone;
    hús liggja v. velli, the houses lie in ruins;
    kasta sér niðr v. velli, to cast oneself down on the ground;
    er inn efri kjöptr v. himni, en inn neðri við jörðu, the upper jaw touches the heaven, the lower the earth;
    hann hjó hann upp v. garðinum, he smote him close by the fence;
    skera af sér strenginn við øxinni, to cut the string, asunder against the axe;
    2) against, towards, of direction;
    horfa v. e-m, to look towards, face;
    3) along with (hann hafði marga smiðu v. sér);
    4) with, of an instrument (jarl hljóp upp v. sverði);
    5) among;
    gengu síðan í sæti sin v. öðrum mönnum, among other men;
    6) denoting barter, exchange, against, for (geta gull v. grjóti);
    7) denoting remedy, against (hjálpa e-m v. e-u);
    8) against, denoting contest, warding off (hafa liðsafla v. e-m);
    hafa (viz. afl) v. e-m, to be one’s match;
    9) ellipt. usages;
    stinga v. fótum, to stop;
    hrífa v., to catch hold;
    risa v., to withstand;
    hvatz hann fiðr v., whatsoever he may object;
    II. with acc.
    1) by, at, close to (sníða skeggit við hökuna);
    skjöldr við skjöld, shield to shield;
    v. Sandhólaferju, at Sandholferry;
    v. veginn, by the wayside;
    v. ána, by the river;
    draga segl v. hún, to hoist the sail to the top;
    festa e-n v. meið, tré, to fasten to a pole, tree;
    binda v. fót e-s, to bind up a broken leg;
    dró upp flóka v. austr, in the east;
    2) of time, towards, at;
    v. solar-setr, at sunset;
    v. sól, with the sun, at sunrise;
    v. aptan, towards evening;
    3) at, by (vera heima v. bú sitt);
    Hrútr var v. skip um sumarit, H. stayed by his ship during the summer;
    sitja v. stýri, to sit at the rudder;
    styðja sik v. e-t, to lean on;
    ganga v. staf, to walk with a staff;
    vera v. e-t, to be present at;
    sitja v. drykk, to sit at drink;
    í sýn v. bœinn, within sight of the town;
    5) denoting company, with (bauð þeim heim vill alla sína menn);
    v. annan, þriðja, fjórða mann, being two, three, four altogether;
    6) towards (a person or thing), respecting, regarding (mildr, blíðr, góðr v. e-n);
    til gæzlu v. e-n: for keeping, watching one;
    hræddr v. e-n, afraid of one;
    7) of cause, by, at;
    falla v. högg, to fall by a stroke;
    sigla v. stjörnuljós, to sail by starlight;
    verða reiðr v. e-t, to become wroth at;
    8) as compared with, set off against (þrjóta mun okkr illsku v. þik);
    eigi minna virðr en v. konunginn, of equal worth with the king;
    9) according to, after (gera klæði v. vöxt e-s);
    v. sik, in proportion;
    hann var skapaðr allr v. sik, well shaped, symmetrical;
    vita, hvat v. sik væri, to know what was the matter;
    10) denoting means, with, by (v. þessar fortölur);
    tendra eld v. e-t, to make fire by;
    11) ellipt. usages;
    bregða við, to start;
    hann þagði v., he remained silent;
    fá v. þrjú skip, to add three ships;
    þurfa v., to need;
    bjarga, hjálpa e-u v., to help, put right;
    koma e-u við, to bring about.
    (gen. -jar, pl. -jar), f. withy, withe; collar (viðjar af gulli).
    pers. pron. dual, we two.
    * * *
    1.
    f., gen. sing. viðjar, pl. viðjar, [Dan. vidje; Engl. withy; akin is víðir, q. v.]:— a withy or with; síðan var viðin ( a withy halter) dregin á hals honum, Fms. vii. 13 (see v. l.); þarmarnir urðu at viðu (sic) sterkri, Fas. iii. 34; ef röng eða viðjar slitna, Jb. 398; var enginn saumr í, en viðjar fyrir kné, of a boat, Fms. vii. 216; höggva tré til viðja, K. Þ. K. 88; viðjar af gulli ok silfri, on a dog, Hkr. i. 136, Fas. iii. 45; tún-svín þat er hringr, knappr eða við sé í rana, Grág. ii. 232; stjórn-við, the ‘rudder-withy,’ the strap in which the paddle-like rudder moved, like the ζευκτηρίαι in Act. Apost. xxvii. 40.
    2.
    pron. pers. dual (= vit), we two (see ek C); this spelling, which is also that of the oldest vellums, answers to the mod. pronunciation, passim: in mod. usage it has quite taken the place of the old plur. vér.
    3.
    prep., also used ellipt. without its case, or simply as an adverb; við is a curtailed form of viðr, which latter form remains in a few compds, even in mod. usage, thus, viðr-eign, viðr-kenna, viðr-nefni, viðr-lífi, viðr-væri; when found singly, við is the common form in Icel.; but as in MSS. it is commonly abbreviated, v̾, the two forms are hardly distinguishable; við, however, is received as the usual form, viðr being more freq. in Norse vellums, and in some later Icel. vellums imitating the Norse spelling: [Goth. wiþra = πρός; A. S. wider; cp. Scot. wither-shins; O. H. G. widar; Germ. wieder; but Engl. with; Dan. ved; Swed. wäd]:—against, towards, etc.
    WITH DAT.
    A. Against, denoting a leaning or resting on, striking against, or the like; hann hjó hann upp við garðinum, smote him standing against the wall, Nj. 120; stinga höndum við berginu, Symb. 59; ganga við brekkunni, up-hill, against the hill, cp. Lat. adversus montem, Valla L. 212; skjóta við honum skildinum, Fms. i. 44; ljósta skildi við kesjunni, Eg. 378; hann spyrndi við svá fast … spyrna við grunni, Edda 36; kasta sér niðr við vellinum, Nj. 58; leggja e-n við velli, Boll. 344; slá honum niðr við steininum, dashed his head against the stone, Finnb. 292; hann drap hann við borðinu, Korm. 236; hjó af honum höfuð við stokkinum, Fas. ii. 285; ok lagði (þá) við stokki, Am. 73; hús liggja við velli, lie down in ruins, Fms. iii. 144; er hinn efri kjöptr við himni enn hinn neðri við jörðu, the upper jaw touching the heaven, the lower the earth, Edda 41; skera af sér strenginn við öxinni, rubbing it against the axe, Nj. 136; vóru segl hans at sjá við hafi, the sails were seen out at sea, far in the offing, Fas. ii. 403.
    II. against, towards, of direction; gapa við tunglinu, Fas. iii. 622; horfa við e-m, to look towards, face, Eg. 293; horfa baki við e-m, Hkr. iii. 384; líta við e-m, Nj. 132, Fms. i. 125, vii. 314; horfa vid landi, A.A. 24; snúa baki við e-m, Fas. i. 296; snúask við e-m, Hkr. ii. 120.
    III. along with, with, denoting company; hann hafði við sér harpara einn, Str. 57; hann hafði marga smiðu við sér, Fms. ix. 377; fór Margaðr ok Guthormr við honum, Hkr. iii. 113; at Ástríðr mundi vera við feðr sínum, i. 188; er hér ok Sigurðr við jarli, Fms. ix. 327; hann var þar upp fæddr við henni, x. 421; bjóðum vér þér við Hákoni þangat, ix. 252; ferr heim við sínum mönnum, Rd. 312; fór hann við liði sínu, Hkr. iii. 44; við hundrað skipum, Fas. i. 461; gengr síðan í sæti sín við oðrum mönnum, Fms. x. 17; bað biskup ríða við sér (= með sér), 6.
    2. with, of an instrument; jarl hljóp upp við sverði, Fms. ix. 340; sjau menn við vápnum, viii. 14; gengu tveir menn við merkjum, x. 15: the phrase, eiga, ala, geta barn við kouu, Grág., Fms. i. 113, iii. 110, Ld. 102, Eg. 31; merrin fékk við þeim hesti, Landn. 195.
    3. spec. usages; við góðum vinskap, Boll. 362; halda vináttu við föstum trúnaði, Fms. ix. 375; at þær sagnir muni vera við sannindum, true, viii. 6; at berjask við honum eðr við honum lífit láta, ix. 332; fara við herskildi … eyða land við eldi, x. 134; ausa e-t við moldu, Hkr. i. 220; skipuðu mörgum hlutum við (with, among) sínum mönnum, Fms. x. 91; gengu síðan í sæti sín við öðrum mönnum, among other men, 17; skreiðask fram við (= með) landinu, viii. 437.
    4. = ok, with, together with; Þórr við Grimni = Th. and G., Hallfred; höfuð við hjarta, head and heart, Kormak.
    B. METAPH. USAGES:
    I. denoting barter, exchange, against, for (like Gr. ἀντί); gefa gull við grjóti, Fas. iii. 45; selja við verði, Fms. i. 80; seldu mik við hleifi, Hm.; við litlu verði, Eg. 100; við fémútu, Nj. 215; meta e-t við silfri, Fms. x. 5; gefa margra manna líf við yðvarri þrályndi, iv. 194.
    2. denoting remedy, against; beiti við bit-sóttum en við bölvi rúnar, Hm. 140; hjálpa e-m við e-u, to help against, passim.
    II. against, denoting contest, warding off, withstanding; hafa afla við e-m, Lv. 43; hafa liðs-afla, liðs-kost við e-m, Ld. 372, Hkr. i. 272: ellipt., hafa (viz. afi) við e-m, to be one’s match, Lv. 109; þótti sem engi mundi hafa við þeim í vígi, Nj. 89; eg hefi ekki við þér, I cannot lift with (i. e. am no match for) thee; ábyrgjask e-t við e-u, Grág. ii. 216, 364; forða e-m við háska, Edda i. 116; halda þá við ágangi Hákonar, Fms. i. 224; varðveita e-n við e-u, Grág.; ekki hélzk við þeim, Eg. 125; rísa við e-m, Sturl. ii. 119; vera búinn, van-búinn við e-m, Ld. 324; sat hann þar við áhlaupum Dana, Fms. i. 28; vinna við sköpum, Fas. i. 199; sporna við e-u, göra við e-u, see göra, sporna; ef þat nemr við förinni, Ld. 70 (see nema A.I. 7, 8); mæla við e-u, Hkr. ii. 198; tölðu allir við förinni, Greg. 28; setja hug sinn við e-u, Fms. x. 232; kveða nei við e-u, Sturl. i. 27; drepa hendi við e-u, Hkr. ii. 164; reiðask við e-u, Nj. 182; e-m ríss hugr við e-u, Fas. i. 30; mér býðr við e-u, to loathe; sjá við e-u, to shun; varna við e-u, to beware of; vera hætt við e-u, in danger of, Ísl. ii. 262; ú-hætt við e-u, safe, Landn. 319.
    III. with verbs;liggja við e-u, to lie on the verge of; honum lá við falli, Fas. iii. 261; búið við skipbroti, Ísl. ii. 245; honum var við andhlaupi, Eg. 553; sjá, horfa, líta … við e-u, to look towards; taka við e-u, to receive; búask við e-u, to prepare for, expect, Ld. 106; verða vel, ílla, við e-u, to behave well, ill, on some occasion; komask við veðri, see veðr.
    IV. ellipt. usages; þeir snerusk þá við, turned round, facing, Nj. 245; hón drap við hendi, Lv. 38; hann laust við atgeirinum, Nj. 84.; hann stakk við forkinum, Eg. 220; hann stakk við fótum, stopped, Finnb. 300; hrífa við, to catch hold, Bs. i. 197, 423, Gísl. 125; búask við, to make oneself ready; göra við, to resist; rísa við, to withstand, Fs.; at ek bjóða við tvenn verð, Ld. 146; hvatz hinn fiðr við, whatsoever he may object, Nj. 99; taka við, to begin where another stops; þú skalt gefa mér við ( in return) verjuna, Fbr.
    WITH ACC.
    A. By, at, close to:
    I. denoting proximity; skjöldr við skjöld, shield to shield, in a row, Nj. 125; skip við skip, Ó. H. (in a verse); samnask hlutr við hlut, Rb. 108; hálsinn við herðarnar, Ld. 40; sníða skeggið við hökuna, Eg. 564; við bryggju-sporðinn, Fms. i. 14; grafa barn við kirkju-garð út, K. Þ. K.; uppi við fjallit, Eg. 137; við Sandhóla-ferju, Nj. 29; við vaðit, 83; við veginn, by the way-side, Fb. ii. 330; hér við ána, by the river, Ld. 46; búa við Þjórsá, Nj. 93; liggja við land, Fms. i. 14; við Ísland, Grág.; binda stein við hálsinn, Ld. 154; draga segl við hún, hoist sail to the top, Hkr. ii. 6; reka spora við eyra e-m, Nj. 82; festa e-n við meið, tré, to fasten to a pole, a tree, Glúm. 391; nísta við gólfit, to pin it to the floor (see nista); binda við fót e-s, to bind up a broken leg, Bárð. 167; dró upp flóka við austr, in the east, Vígl. 22.
    2. temporal, towards, at; við vetr sjálfan, Fms. ii. 97; Krók. 51 C; við sólar-setr, Fas. i. 514; við sól, with the sun, at sunrise. Eg. 717; við aptan, towards evening, Grág. (Kb.) ii. 143; við þat sjálft, at that moment, Fms. xi. 432; bregða í kross við hvert orð, at every word, K. Þ. K.; vera við aldr, to be stricken in years, Eb. 18, Ísl. ii. 192, Fms. ii. 81; ef barn er við dauða, on the point to die, N. G. L. i. 345; við sjálft, on the verge of (see sjálfr); við váða sjálfan, búið við geig, on the verge of, Eg. 158; Grettir var við svefn, just asleep, Grett. 127.
    3. phrases, við svá búit, after all done, often with the notion of ‘in vain, nothing having been done’ (búa B. II. δ); fóru við þat heim, Fms. i. 54, ix. 469, Nj. 127; skildu við þetta, 260, Ísl. ii. 217.
    II. at, to; Hrútr er við skip, Nj. 4; Hrútr var við búð, 79; vera heima við bú sitt, 215; hanga upp við siglu-rá, Fas. iii. 659; bundinn við staf, Eg. 232; fastr við altara, fastened to the altar, Vm. 110; styðja sik vid e-t, to lean on, Fms. ix. 512; sitja upp við hægindit, leaning on it, Ld. 16; sitja upp við vegginn, Nj. 153; ganga við staf, 219; ganga við tréfót, Eb. 66; styðjask við höndina, Fas. i. 228; rísa upp við olboga, Þórð. 15; sitja við stýri, at the rudder, Eg. 385; hafa barn við brjóst, to have a bairn at breast, N. G. L. i. 340; leggja, bæta, auka, við e-t, to add to; blanda við e-t, to mix with; vera við e-t, to be present at, Ld. 92, Eg. 540; sitja við drykk, mat, to sit at drink, meat, Eg. 303, 420.
    III. denoting association, together with; vera samþingi, samfjórðungs við e-n, Grág. ii. 237; vera saman við e-n, vera samvista við e-n, eiga samneyti við, vera sammæðr við e-n, passim; vera utan-fjórðungs við víg, Grág. ii. 89; vera við e-t riðinn; þeir vildu eigi vera hér við heiðna menn, Íb. 4; búa við e-n, Gísl. 17.
    2. direction; í sýn við bæinn, Fas. ii. 507; í örskots-helgi við garðinn, Grág.; standa í höggfæri við e-n, Nj. 97; við þat lík at lifa, Hm.
    IV. denoting company, with; bauð þeim heim við alla sína menn, Vígl. 27; riðu við sextigi manna, Nj. 10, 213, Ld. 164; gékk á land við einn svein, Fms. ix. 502; sækja land við útlendan her, Hkr. i. 198; við fá, marga … menn, Fas. i. 35; the phrase, við annan, þriðja fjórða … mann (see annarr I. 1); þú ert hér kominn við svá mikit fé, Ld. 112; sækja mál við níu búa, Grág.; við váttorð, Kb. i. 103; leyfa e-t við vitni, Ld. 104; bjóða e-t við váttorð, in the presence of, by witnesses, Nj. 243.
    B. METAPH. USAGES:
    I. towards a person or thing, respecting, regarding; hryðja við aðilja, Grág. (Kb.) i. 127; missa fjár síns við þjóf, Grág.; skilja við e-n, to part with (see skilja); til metnaðar við sik, Edda i. 20; til huggunar við sik, Ld. 228; til þjónustu við e-n, Eg. 28; til gæzlu við e-n, for keeping, watching one, Ld. 152; ganga, koma, fara til fundar, til móts … við e-n, 62, 90, Nj. 4, Eg. 101; mildr, blíðr, léttr, kátr, ástúðigr, góðr, harðr, grimmr, reiðr, harðráðr, stríðr, … við menn, mild … towards, Nj. 2, 47, 48; víkjast undan við e-n, Ld. 42; fyrir kapps sakir við e-n, til liðveizlu, hjálpar … við e-n, Eg. 44, Nj. 75; sýna vinskap, halda vinskap við e-n, Ld. 150; leggja ást við e-n, 34; líka vel, ílla við e-n, Nj. 53; eiga eyrindi við e-n, Eg. 260; eiga orð við e-n, 255; hafa lög við e-n, Nj. 106; tala, mæla, ræða, segja, spjalla við e-n, to talk, speak … with a person, passim; skipta, eiga, … við e-n, to deal… with; berjask, deila við e-n, to fight with, against; göra e-t við e-n, so to act with, Greg. 43; reyna e-t við e-n, to contend with one, Nj. 46, 94, Edda i. 106; hafa misgört við e-n, Fms. viii. 103; láta vaxa óþokka við e-n, Nj. 107; tilför við Gunuar, 101; mála-tilbúnaðr við e-n, 100; sekr við e-n, útlagr við goða, Grág.
    2. hræddr við e-n, afraid of one; verða varr við e-t, to perceive; vanr við e-t, used to a thing; hann var svá vanr við vini sína, Fms. viii. 220; fella sik við e-t, kunna við e-t, to apply oneself to, to like.
    II. of cause, by, at; falla við högg, to fall by a stroke, Nj. 163; hrata við lagit, Eg. 379; vakna við e-t, Fas. ii. 116; vakna við draum; verða glaðr, reiðr, hryggr, úkátr … við e-t, to become glad, wroth … at, Íb. 10, Eg. 102, 321, passim; bregða sér við e-t, Ld. 190: by, við minn atbeina, Fms. vi. 66; við samþykki e-s, Eg. 165; við ráð e-s, Grág. (Kb.) ii. 30; gört þat við einræði þitt, Ld. 188; et þat at vánum við skaplyndi Þorgeirs, Nj. 255; hlaða seglum við mikinn háska, with great danger, Korm. 168; sigla við stjörnu-ljós, to sail by star-light, Fms. i. 24; lesa við ljós, to read with a light; búa sik við skart, to dress fine.
    III. as compared with, set off against; sex sær við kú, Grág. i. 502–504; selja, virðing sína við íllgirni þínaa, Eb. 160; þrjóta mun mik íllsku við þik. Hkr. i. 322; mik skortir við hann, Nj. 90; hafa afta við e-n, Eg. 187; eigi minna virðr enn við konunginn, i. e. of equal worth with the king, Fms. xi. 45; er þetta við mikla fémuni, Hrafn. 19; fjórðungi skerð við goðorð önnur, Grág. (Kb.) i. 211; Skotland er þriðjungr ríkis við England, Nj. 266; þriðjung við liðsmenn, Eg. 57; at þriðjungi við ykkr, Ld. 102; helming við hann, Fms. i. 22; gaf þeim hálfar tekjur við sik, 7.
    IV. við þann kost, on that condition, Grág. (Kb.) i. 233: of medicine, for, við svefnleysi, við orms-bit, við offeitan kvið …, Lækn.: in mod. usage dat., and so in Hm. 138.
    V. denoting fitness, proportion; göra klæði við vöxt e-s, Eg. 516; við þeirra hæfi, 109; er þat ekki við þitt æði, Ld. 298; vera við alþýðu-skap, Fs. 63; við sik, in proportion, B. K. 8; neyta skógar við sik sem þarf, Grág. ii. 292; þat er hann má eigi sjálfr við sik njóta, himself alone, 623. 21; hann var skapaðr allr við sik, well shaped, symmetrical, Fas. i. 173; fagrt ok allt vel við sik, Fms. x. 321; veðrit vesnaði en nátt-myrkr á við sik. Bjarn. 52; vita hvat við sik væri, to know what was the matter, Fms. xi. 11, Fas. ii. 516; leggja mál við tré, Ld. 316; draga kvarða við lérept, vaðmál, Grág. i. 497, 498.
    VI. with, by, denoting means; tendra eld við fjallrapa, to light fire with, Bs. i. 7; við þessar fortölur, Ld. 204; kom svá við umtölur góðra manna, Nj. 267; við áskoran þína, 258; mýkjask við e-t, Fms. v. 239; húð skorpnuð við eld, Nj. 208.
    VII. with verbs; lifa við skömm, meizlur, harm, lifa við slíka harma, to live with or in shame, sorrow, Nj. 92, Hkr. ii. 107, Eg. 604, Ld. 332; leika við e-n, Nj. 2; kaupa við e-n, Grág.; binda við e-t, to bind, fasten to; sætta, rægja, friða e-n við e-n, Eg. 226, Grág. ii. 99; tala, … við e-n, to speak, deal … with, Nj. 2, 197, Ld. 22 (see I); hefja upp bónorð við e-n, Eg. 38; leita eptir við e-n, leita ráða við e-n, eiga hlut at við e-n, Nj. 75, 101, 213, Eg. 174; fæða, lifa, fæðask, ala, búa, bjargast, við e-t, to feed, live, subsist … on, Edda i. 46, Fms. i. 226, v. 219, Nj. 236, passim; vera við e-t, to be present at, and metaph. to enjoy, Hom. 87, Edda (pref.); nema lyfsteinn sé við riðinn, Ld. 250; hann brá upp við fætinum (viz. við lagit), Nj. 264; binda við e-t, to bind to, Fms. ix. 358; at þeim heimilum ok í örskotshelgi við (viz. þau) á alla vega, Grág. (Kb.) i. 88; þar við, hér við, at engi mundi þar þora við at etja, Nj. 89.
    2. hagr við e-t, skilful at; kunna vel við e-t, id.; skjarr við skot, Ls.; temja, venja, … við e-t; drekka við sleitur (see sleita); kveða við raust, Sturl. iii. 317, Eg. 554; syngja vid tón, Sturl. iii. 210; búa sik við skart, skikkja búin við gull, Fms. x. 199; skyrta saumuð við gull, embroidered with, Fas. ii. 529; glóa við gull, to glow or gleam with gold, Lex. Poët.
    VIII. elliptical or ad- verbial usages; bregða við, to start; hann þagði við, remained silent, Nj. 2; verða bilt, felmt við, Ísl. ii. 274, Nj. 105; fá við þrjú skip, to add three ships, Fms. xi. 73; jók nú miklu við, it waxed much, Ld. 54; kveða við, gella við, to scream, yell; þurfa við, to need, Nj. 74; njóta e-s við, to enjoy, 85; komask við, to be touched; leita við, to try; bera við, to happen (see bera); koma við, to touch; standa, bíða við, to stop a bit; nema við, to hinder, cause a hindrance; kunna við, to like; koma e-u við, to bring a thing about, 101; ef ek viðr um kæmumk, if I could manage it, Hbl.; bjarga e-u við, hjálpa við, to help, put right; reisa við, rétta við, to raise up again, put right; kannask við, to recognise; vera við staddr, to be present, = við e-t staddr.
    IX. in recipr. phrases, talask við, eigask við, fásk við, etc., to speak … to one another, where the object is suffixed to the preceding verb.
    X. with an adverb or particle, of direction; upp á við, niðr á við, upwards, downwards; vestr á við, Fas. ii. 244; móts við, towards; á við, equivalent to (það er á við tvær merkr); austan við, vestan við, sunnan við, fram við, inn við, etc., followed by an accusative.

    Íslensk-ensk orðabók > VIÐ

  • 72 VÍTI

    * * *
    m.
    1) token, mark, signal; þat þótti eigi góðs v., it boded nothing good;
    2) as a naut. term; hafa vita af landi, to stand so near land as to be aware of it;
    3) a beacon, kindled as a warning signal (brenna, kveikja, kynda vita).
    * * *
    n. [A. S. wîte; Old Engl. wite], a fine, sconce; sex marka víti, Grág. i. 319; skal þar gjaldask vítið, 451; Þorgils segir, at hón skal víti ( punishment) fyrir taka, Fms. vii. 219; slíkt víti sem hann hafði á sér tekit, xi. 117; ef þú bregðr eigi af … ella liggr þér á víti, iv. 27; er þat ráð at Hákon skapi þér víti fyrir, ok far þú í sveit hans, vii. 153; leiðar-víti, see leið; hel-víti, q. v.: the saying, láta sér annars víti at varnaði, Nj. 23 (Sól. 19); borða-víti, a table-sconce; en er kom at Jólum vóru víti upp sögð, but when Yule came the sconces were declared, Fms. vi. 242; (cp. the sconces in the Oxford Colleges).
    COMPDS: vítisgjald, vítishorn, vítalauss, vítilauss, vítislauss, vítaverðr.

    Íslensk-ensk orðabók > VÍTI

  • 73 berja

    v (acc) (ber, barði, börðum, barið)
    bít, uhodit, tlouci
    Hann barði mig í andlitið með barnabílstól í gær.
    Bjartur hlýtur sjálfstæðið sem hann barðist fyrir alla sína ævi.
    Hann barði að dyrum, og þar kom út ungleg stúlka, og fríð. Hann heilsaði henni, en hún hljóp um háls honum, og grét af gleði yfir því, að sjá mann.

    Íslensk-tékknesk orðabók > berja

  • 74 leggja

    v (acc) (legg, lagði, lögðum, lagt)
    1. položit (se), umístit, natáhnout se
    2. postavit, stavět
    3. - ((dat)) - parkovat
    Þegar hann leggur bílnum fyrir framan Völundarhús 42 sér hann að hér er eitthvað mikið um að vera.
    leggja mikið/ lítið upp úr e-n - poklát (co) za hodně /málo důležité
    Ég legg - mikið upp úr því - að vinna með frændum okkar í Norðri - í friði og spekt.
    leggja af - hubnout, zhubnout
    Hún leggur af vegna þess að hún er veik.
    Hún leggur af stað til Akureyrar.
    leggja á - zavěsit, položit telefon
    Hann leggur símann á af því að hann vill ekki tala við mig.
    Hann leggur áherslu á að heppilegasta leiðin til skólaþróunar komi innan frá, þ.e. frá skólafólkinu sjálfu.
    leggja e-ð að veði - dát (co) v sázku, vsadit (co)
    Ég legg auðvitað heiður minn að veði um að allir peningarnir munu skila sér til góðra samtaka.
    Nú er að segja frá þeim bræðrum að þeir leggja hatur á Stóradalsbóndann og sitja um líf hans.
    Ég legg peninga inn í bankann.
    leggja niður - zrušit, odstranit
    leggja saman - sčítat, přičítat
    Barnið leggur saman tvo og þrjá og fær fimm.
    Nokkuð er misjafnt eftir landshlutum og árstíðum hvað selurinn leggur sér helst til munns.
    leggja sig - lehnout si, natáhnout se, odpočinout si
    leggja til - navrhnout, předložit návrh
    Ég legg til að þessi plaköt verði lagfærð.
    leggja út - vysvětlit, tlumočit
    Ég veit ekki hvort ég legg út í þá umræðu núna.
    Hann leggur við hlustir þegar ég tala í símann við vinkonu mína.
    leggjast- (refl) - lehnout si, natáhnout se
    Svo buðu mennirnir hver öðrum góða nótt á kristilegan hátt, og það brakaði í rúmunum þegar þeir lögðust fyrir.

    Íslensk-tékknesk orðabók > leggja

  • 75 LEIKA

    * * *
    I)
    (leik; lék, lékum; leikinn), v.
    1) to play (við skulum nú leika fyrst);
    leika leik, to play a play;
    leika tveim skjöldum, to play a double game;
    leika at e-u, to play (amuse oneself) with (Katla sat ok lék at hafri sínum);
    leika at tafli, to play at chess;
    leika sér, to play (hann lék sér þá enn á gólfi með öðrum börnum);
    2) to perform, of a feat or act of prowess (en ek hygg, at engi annarr fái þat leikit);
    3) to move, swing, wave to and fro, hang loosely (leika á lopti);
    landit skalf sem á þræði léki, as if balanced on a string;
    4) of flame, fire, water, waves, to play lightly about or over, lick (eldr tók at leika húsin);
    eldrinn lék skjótt, the fire spread fast;
    leikr hár hiti við himin sjálfan, the lofty blaze plays against the very heavens;
    fig., e-m leikr e-t í skapi (í mun), one feels inclined to, has a mind to (þat leikr mér í skapi at kaupa Íslandsfar);
    5) to deal (hardly) with, to (ill-)treat (leika e-n illa, hart, sárt, sárliga);
    6) to play a trick upon, delude, = leika á e-n (djöfullinn leikr þá alla);
    7) to bewitch, esp. in pp. (maðr sá var leikinn af flagði einu);
    8) with preps.:
    leika á e-n, to play a trick upon (mjök hefir þú á oss leikit);
    fig., lék þat orð á, at, it was rumoured, that;
    e-m leikr öfund á, to envy;
    e-m leikr hugr á, to have a mind to;
    þar leikr minn hugr á, my mind is bent upon that;
    hón segir föður sínum um hvat at leika er, she told her father how things stood;
    leika e-n út, esp. in pp., to ill-treat (konungr sér nú Áka, hversu hann er út leikinn);
    leika við e-n, to play with one;
    leika við, to continue (meinit hafð lengi við leikit);
    9) refl., leikast, to be performed, done;
    ef þat má leikast, if this can be done;
    leikst á e-n, it goes against one, he gets the worst of it (mjök hefir leikizt á minn hluta);
    leikast við, to play one against the other, play a match;
    höfðu þeir leikizt við barna leikum, meðan þeir vóru ungir, they had been playmates.
    (pl. leiku), n. plaything, doll.
    f.
    1) = leika, n.;
    2) play-sister (vér vórum leikur vetr níu).
    * * *
    pres. leik; pret. lék, léku; part. leikinn; [Ulf. laikan = σκιρταν; A. S. lâcan; mid. H. G. leiche; Dan. lege; Swed. leka; North. E. to lake]:—to play, sport, Vsp. 42, Am. 76; hann leikr nú eptir magni, Lv. 28; leika leik, 68; hann lék fyrir honum marga fimleika, Fær. 66; leika at skáktafli, to play at chess, Fms. iv. 366; en er þeir léku at taflinu, þá lék konungr fingrbrjót mikinn, ok sagði hann skyldi annat leika, id.; leika hörpu, to play the harp, Stj. 458; leika sungfæri, 631:—leika sér, to play, esp. of children, passim; as also, leika sér at e-u, to play at a thing, passim.
    2. to delude, play a trick on; Djöfullinn leikr þá alla, Andr. 66: esp. with prepp., leika á e-n, to play a trick on a person, Nj. 155; mjök hefir þú á oss leikit, nær sem vér fáum þess hefnt, Grett. 149; ef aðrir leita á oss, þá má vera at vér leikim þá enn nokkut í mot, to make a counter move, Boll. 346; lék hón feðr sinn af sér, she played him off, Stj. 181; svá at eins leikr þú við flesta vini þína, Fms. ii. 181.
    3. ef svá ílla er, at um þat sé at leika, if that is on the cards, Fms. viii. 102, Al. 132, 134; hón segir föður sínum um hvat at leika er, she told her father how things stood, Ld. 206, Fms. viii. 93.
    4. to perform, of a feat or act of prowess, of a play; þú fékt eigi leikit þat er mjúkleikr var í, Fms. vii. 119; þeir kváðu hann verðan vera at hafa, ef hann léki þat, Finnb. 220; en ek hygg at engi annarr fái þat leikit, Fms. i. 152; hann lék þat optliga, er hann barðisk, er fáir gátu við séð, ii. 106; þat má leikask, Fas. i. 88; þessa þrjá hluti lék hann senn, Eb. 240.
    5. the phrases, leika lauss við, to be free, at large, disengaged (cp. ‘to play fast and lose with’); láti þér hann nú eigi lausan við leika lengi, Fms. xi. 154; en Hákon sjálfr skal leika lauss við svá, H. shall not be engaged in the battle, i. e. be in reserve, 127; leika lausum hala (see hali); leika tveim skjöldum, to play a double game, Hkr. i. (in a verse).
    II. to move, swing, wave to and fro, hang loosely; leika á lopti, Hm. 156; leika á mars baki, Hðm. 12; lék þar grind á járnum, Fms. v. 331; landið skalf sem á þræði léki, Fas. i. 424; skjálfa þótti húsit sem á als oddi léki, 87; lét hann leika laust knéit í brókinni, Fms. vii. 170; árar léku lausar í höndum honum, vi. 446; þeir steypðo golli nýteknu ór afli leikanda ( melted gold) í munn honum, Hom. (St.) 69.
    2. to lick, of flame, to catch, of fire = Lat. lambere; þeir vöknuðu eigi fyrr en logi lék um þá, Fms. i. 292; hiti leikr við himin, Vsp. 57; varð eldr lauss í miðjum bænum, eldrinn lék skjótt, ætluðu þeir at verja eldinum, en þá var þar svá mjök leikit (so much burnt) at þeir máttu ekki við festask, Fb. iii. 175; eldr tók at leika húsin, Gullþ. 28; eldrinn tók at leika vatns-keröldin ok viðinn, Fms. xi. 35; heldr en þar léki eldr yfir, viii. 341; lék eldrinn skjótt tjörgaða spónu í keröldunum, i. 128.
    3. of water, waves, stream, to play, wash; unnir léku, Hkv. 2. 11, Lex. Poët.; þótti honum þat helzt frói at hafa höndina niðri í læknum, ok láta strauminn leika um sárit, Fas. iii. 388; vatnit var djúpt at landinu, ok hafði leikit undan bakkanum, svá at holt var með, the water had washed the earth away, and made the bank hollow, Grett. 131 A:—of wind, veðr var kalt ok lék á nordan, 113 new Ed.: allir ketill lék utan ok innan sem ein sía, Bs. ii. 9.
    4. metaph., lék þat orð á, it was rumoured, Fms. i. 288, Fs. 75; var þá vinátta þeirra kær, þótt þat léki nökkut á ýmsu, though there were ups and downs in their friendship, Fms. vi. 369; leika á tvennu, id., Mag. 33; lék á hinu sama, it went all one way, Fms. v. 252; leika á tveim tungum, ‘to swing on two tongues,’ of various reports of the same thing, ix. 255; leikr þat sízt á tvímæli, hverr fræði-maðr sem frá þeim hefir sagt, Edda (pref.) 147; ef tortrygð leikr á, if there is any suspicion, Js. 26; þar leikr þó minn hugr á, have a mind for a thing, Eg. 520; þat leikr mér í skapi ( I have a mind) at kaupa Íslands-far, Fms. ii. 4; ok ef þér leikr aptr munr at, Ld. 318, v. l.; leika í mun, id., Skv. 3. 39; leika landmunir, to feel homesick, Bjarn.; e-m leikr öfund á e-u, to envy, Fms. vi. 342; leika hugr á, to have a mind to, love; hón er svá af konum, at mér leikr helzt hugr á, vii. 103.
    III. esp. in the part. hag-ridden, bewitched, as madmen or people bedridden or taken by a strange illness were thought to be ‘ridden’ by trolls; syndisk mönnum þann veg helzt sem hann mundi leikinn, þvíat hann fór hjá sér ok talaði við sjálfan sik, Eb. 270; maðr sá er Snorri hét var leikinn af flagði einu, Bs. i. 464.
    2. metaph. to ill-treat, vex; hví ertú svá ílla leikin? Nj. 18, Sd. 169; sárt ertú leikinn, Sámr fóstri, Nj. 114; sagði þeim engan frama at drepa fá menn ok þó áðr ílla leikna, Fms. ix. 47; börðu þeir mik ok léku sárliga, Fb. i. 547; þeir tóku hann ok léku hart ok börðu, Andr. 64; Loka mær hefir leikinn allvald, Loki’s maid (Death) has laid hands on the king, Ýt.:—to vex, annoy, cp. at þjófar né leiki, that the thieves shall not take it, Hm.; þau á vági vindr of lék, the wind swamped them, Gkv. 1; meinit hafði lengi við leikit, the illness had vexed him a long time, Bs. i. 190.
    IV. reflex. to be performed, done; ef þat má leikask, if this can be done, Fas. i. 88; sögðu at þat mætti þá vel leikask, at vinda segl á Orminum ok sigla á haf út, Fms. ii. 326:—leikask á e-n, to get the worst of it; mjök hefir á leikisk minn hluta, I have been utterly worsted, Ísl. ii. 269; ok léksk mjök á mönnum Agða jarls, Fms. iii. 187; ok þótti nú opt á leikask í viðskiptum þeirra Grettis, Grett. 151.
    2. recipr., leikask við, to play a match, to play one against another; ok er þat bezt at vit sjálfir leikimk við, Grett. 99 new Ed., Sturl. i. 23, Fms. ii. 269, Þórð. 15 new Ed.; ok höfðu þeir leikisk við barnleikum allir þrír meðan þeir vóru ungir, they had been playmates, Fms. vi. 343; ef þeir skyldi tveir við leikask, Glúm. 370:—at þér komizt undan með lausafé yðart, en þá leikisk um lönd sem auðit er, escape with the movable property and leave the land to its fate, and let them quarrel about the land as best they can, Eb. 98.

    Íslensk-ensk orðabók > LEIKA

  • 76 SIGNA

    I)
    (að), v. to sink or slide down (honum þótti byrðrin þung signaði hón niðr á bakit).
    (að, or -da, -dr), v.
    1) in a heathen sense, to mark with the sign of Thor’s hammer, to dedicate, to a god (s. full Óðni, Þór);
    2) to sign with the cross, make the sign of the cross over (gengu þeir undir borð ok signdu mat sinn); s. sik, to cross oneself (on the forehead and breast);
    3) to bless; signaðr Ólafr, the blessed O.
    * * *
    in pres. signi; pret, signdi, but also signaði; part. signt and signat. This word occurs in one of the oldest heathen poems, and is applied to a northern heathen rite; it is common to all Teut. languages except Gothic; yet as no ‘laut-verschiebung’ has taken place, it may be borrowed from the Latin, and perhaps came in with the earliest missions, cp. the remarks s. v. prim-signing: or sigr and signa may possibly be kindred words? [Hel. seginon; Germ. segnen; Lat. signare]:—to sign, consecrate; signa e-m e-t:
    I. in a heathen sense, see the remarks on hamarr; signa full, to sign the goblet with the sign of the hammer before drinking, Sdm. 8; enn er hit fyrsta full var skenkt, þá mælti Sigurðr jarl fyrir, ok signaði Óðni … Sigurðr jarl mælti, konungr görir svá sem þeir göra allir, er trúa á mátt sinn ok megin, ok signa full sitt Þór, hann görði hamars-mark yfir áðr hann drakk, Hkr. i. 143; en sá er görði veizluna ok höfðingi var, þá skyldi hann signa fullit ok allan blótmatinn, 139; signdi Bárðr fullit, Eg. 210 (öl þat er Bárróðr signdi, in a verse, l. c.); þar vóru minni öll signuð Á;sum at fornum sið, Ó. H. 102; þá blætr hann heiðnar vættir, ef hann signir fé sitt öðrum en Guði, K. Þ. K.; þeir eru gumnar goðum signaðir, Hdl. 27; skylda ek Vikar goðum of signa. Fas. iii. (in a verse); nú eru hér tólf hreinbjálfar er ek vil þér gefit hafa hefi ek þá svá signaða ok magnaða ( charmed and bewitched) at engan þeirra mun járn bíta, Fb. iii. 245.
    II. to sign with the cross; sem páfinn leit þá, signaði hann þá, Karl. 303; páfinn signdi matinn, 20; gengu þeir undir borð ok signdu mat sinn, Eb. 268; áðr matrinn var signdr, Fms. vii. 159; er hann signdi Dróttinn várn með sinni hendi, 625. 63 (of the sign of the cross in baptism):—signa sik, to sign oneself with a cross on the forehead and breast; þau signdu sik ok sveininn, Nj. 201, Barl. 207; sign þik eigi, Th. 3; þá er hann hefir signt sik, 655 xi. 4; ekki frá ek hann signdi sik, Skiða R. 44; hón signdi sik ok mælti, þetta er úfæra, Grett. 150 new Ed.; Þorsteinn vakti hana, biðr hana signa sik, ok biðja Guð hjálpar, Þorf. Karl. 396.
    2. [Germ. segnen; Dan., Swed., and Norse signe, signa], to bless; henni mun ek bleza ok hana signa, Stj. 115; er Guð signdi ok þangat sendi, Karl. 289; Guð signi yðr! Art.; signi Guð ykkr báða, Skíða R. 118; vel ert þú signuð af sjálfum Guði, Stj. 424; komi þér, vel signaðir (Dan. vel-signet), til míns Föður ríkis, Hom. 156; hins signaða Magnúss, the blessed Magnus. Magn. 512; hans signuðu móður, Th. 25, Rb. 422; signaðr Ólafr, Fms. v. 222; hans signaði líkamr, Th. 28: van-signdr, cursed, Mar.: the word in this sense has been superseded by bleza, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > SIGNA

  • 77 SKÚTA

    I)
    (gen. pl. skúatna), f. a small craft, skiff (hrundu þeir fram skútu).
    f. taunt; drepa e-m skútu um e-t, to taunt one with.
    (-tti, -tt), v. to jut out (bjargit skútti yfir fram).
    * * *
    u, f. [Dan. skude], a small craft or cutter; a number of such used to accompany a fleet for use in rivers or on the coasts; they were distinguished from the byrðingar or ships of burden, which carried the supplies; þeir höfðu sex langskip. fimm skútur, en þrjá byrðinga, Orkn. 256; hann fór með skútu alskipaða norðr í Fjörðu, Eg. 155, Fms. i. 60; gakk á skútu er hér liggr útborða langskipinu, Eg. 354; skútur ok róðrar-ferjur, id.: hann hafði skútu er hann átti, ok á þrjá tigi manna, 23; hrundu þeir fram skútu ok hljópu þar á sex karlar, Nj. 18; þá reyri skúta at skipi jarls, Fms. vi. 317: kom borð skútunnar á kinnung karfans, Eg. 386; ganga á skútur ok sigla vestr til Orkneyja, eðr allt til Suðreyja, Fms. viii; skútu góða, réru á borð tíu menn eða tólf, Ó. T.; hann lét búa snekkju tvítug-sessu ok með skútu fimtán-sessu, ok enn vista-byrðing, Fms. vii. 310; skútu fimmtán-sessu með öllum reiða, Hkr. i. 201; hann spurði at Varbelgir vóru fyrir sunnan á þremr skútum, Fms. ix. 474: létti-s., hleypi-s., róðrar-s., lagnar-s.
    COMPDS: skútnaherr, skútnalið, skútnamenn.

    Íslensk-ensk orðabók > SKÚTA

  • 78 STYÐJA

    (styð, studda, studdr), v.
    1) to rest (one thing on another), esp. so as to support oneself thereby; s. hendi, fœti, to rest one’s hand or foot on something (annarri hendi styðr hann á herðar Jökli);
    2) to stick, pierce (þeir Gullveig geirum studdu);
    3) s. e-n, to hold one up, support one; skriðnaði hann öðrum fæti ok studdi sik með hendinni, he supported himself with his hand;
    4) fig. to support, aid (hann studdi ráðvanda menn í heilræðum);
    5) refl, styðjast, to lean upon (Á. studdist á øxi sína); s. við konungs borð, to lean the hands upon the king’s table.
    * * *
    styð, pret. studdi; subj. styddi; imperat. styð, styddú; part. stutt; [stoð; A. S. studu; Dan. stötte]:—to steady, prop; s. hendi, fæti, to lean upon the hand or foot; þat er fall ef hann styðr niðr kné eðr hendi, Grág. ii. 8; sá studdi höndunum á bálkinn, Orkn. 112; annarri hendi styðr hann á herðar Jökli, Finnb.; styðja sik við, to lean upon; falla munda ek nú, ef eigi stydda ek mik við báða fætr, Fas. i. 22; Hrafn hnekði at stofni einum ok studdi þar á stúfinum, Ísl. ii. 268; hann studdi sik með hendinni … þeir segja at þat var alls ekki at fótr styddisk við hönd, Edda 77: styðja e-n, to hold one up, support one; at eigi tæki menn til hans ok styddi hann er hann gékk út á skipit, Ó. H. 125.
    2. metaph. to prop, back; allt skal ek styðja þar um, Nj. 41; hann skal styðja allar fylkingar, Fms. xi. 127; hamingja er yðr styðr, i. 104: as a law term, to back, second, fimm menn skolu s. vætti hans, Grág. i. 42, ii. 321; styðja svá orðin með sönnu efni, Edda (Ht.); s. eyrendi, ræðu e-s, Fms. vi. 44, passim.
    II. reflex. to lean oneself upon; at þú styðisk við konungs borð, to lean the hands on the king’s table, Sks. 292; þeir stóðu ok studdusk við spjót sín, Fms. i. 280; þá styðsk þú á kné fyrir hánum, to lean upon one’s knee, Sks. 363: metaph., styðjask við þeirra ráða-görð, Fms. viii. 28.
    2. part. studdr, supported, backed; studdr ríki ok virðingu af keisara, Mar.
    B. To hit with a pointed thing (Dan. stöde); Bragi styðr á hann reyr-sprotunum, touches him with the wand, Sturl. i. 2; er Gullveig geirum studdu, when they goaded G. with spears, Vsp.

    Íslensk-ensk orðabók > STYÐJA

  • 79 tjalda

    * * *
    (að), v.
    1) to pitch a tent (þat var annarr siðr þeira at tjalda aldri á skipum);
    2) to hang with cloth or tapestry (lét Þyri tjalda höllina grám vaðmálum).
    * * *
    að, to pitch a tent, Fms. vi. 181, v. 286, Hkr. iii. 286: on ships, þat var annarr siðr þeirra at tjalda aldri á skipum, Fas. ii. 37; þeir lögðu skip sitt til hafnar, en er þeir höfðu tjaldat ok um búizk, Eg. 37; þeir sá þar fyrir bænum fljóta langskip tjaldat, 88, Hkr. ii. 43; er þeir höfðu tjaldat ok fest skip sitt, Fms. vii. 314; þeir höfðu tjaldat yfir skipi sínu, Eg. 121: vagn tjaldaðan, a tilted or covered wagon, Hkr. i. 70; tjalda klæðum of kistu, Bs. i. In places of annual popular meetings such as the Icel. Alþing, each priest or man of mark had his own búð, viz. four roofless walls, which remained open; and when parliament met, he threw a tent over his booth as a roof, dressing it out as a room with hangings and benches; this was called ‘tjalda búð,’ see Grág. i. 186, and Nj. passim, Ó. H. ch. 133 (for the Faroe), and Mr. Dasent’s Burnt Njal.
    2. of the hangings of a bed; rekkjan var vel tjöldut, Fs. 5; höll tjaldat inum fegrsta borða, Nj. 6; tjalda höllina grám vaðmálum, Fms. i. 118; hann lét t. kirkju borða þeim er hann hafði út haft, Bs. i. 77: of a canopy, tjaldat var um þveran skálann í milli þeirra, 41.

    Íslensk-ensk orðabók > tjalda

  • 80 undan

    prep. with dat. and adv.
    1) from under, from beneath;
    hann hjó undan honum fótinn, he cut his leg off;
    hann spratt upp undan borðinu, he sprang up from (sitting at) the table;
    hann spratt upp undan garðinum, from under the fence;
    halda skipum undan landi, to stand aivayfrom the shore;
    2) without motion;
    skerit var út undan firðinum, the skerry was just off the mouth of the fjord;
    G. prestr undan Felli, from Fell;
    3) from, away;
    snúa undan e-m, to turn away from;
    heimta fé mitt undan Hrúti, to claim my property out of Hrut’s hands;
    4) ahead of, before (ganga, fara undan e-m);
    5) as adv. (hann lætr fara undan sauðfé þat, er skjarrast var);
    komast undan, to escape.
    * * *
    prep. with dat. and adv. from under, from underneath; hann kastaði í pallinn undan sér hásætinu, he threw the cushion away from the seat he sat on, Nj. 175; hjó undan honum fótinn, cut his foot from under him, cut his leg off, 9; madr kippti fótum undan honum, svá at hann féll, Fms. ii. 149; hann hafði rétt fingrinn út undan húðinni, Nj. 208; berjask undan skildi eða buklara, Sks. 374 B; hann spratt upp undan borðinu, he sprang up from the table, Nj. 152; spratt upp u. garðinum, up from under the fence, where he had been hidden, 170; róa fram undan eyjunni, Fms. ii. 305; sjá þeir renna skip undan eyjum fram, x. 205; halda skipum undan landi, to keep with his ship from under the land, stand off land, i. 225; gaf byr undan landi, Ísl. ii. 243; þá er hann var þrévetr, gékk hann eigi u. konum, Eb. 320; hestisk Þórólfr á hann en graðungrinn gékk eigi u. at heldr, 324 (of a vicious bull).
    2. without motion, of position; skerit var út undan firðinum, the skerry was out at sea just off the fjord, Háv. 49; ísar liggja langt undan landi, lie off the land, Sks. 173 B; … skeri, þat er vika u. landi, Landn. 134; undan þríhyrningi, from (the farm) Th., Nj. 93, 103; undan Felli, from Fell, Sturl. i. 9.
    3. from, away, in the sense of retreating, pursuing, shunning, escaping, flying from a thing; snúa undan, to turn away from, Nj. 95; get ek þess at þú vilir eigi renna u. þeim, id.; komask undan, to escape; ríða undan. 105; varpa sér undan, 91; ef þetta berr undan, escapes, 63: metaph., fara undan, to keep aloof, withdraw from, refuse, 99; þeir þágu þá undan, got them relieved. 163; frelsa e-n undan valdi e-s, Fms. x. 142; skilja undan, see skilja; ganga undan, to pass away, be lost, i. 23; láta jarl ráða svá miklu ríki undan yðr, 52; Styrr dró alla menn undan Þorgesti, Eb. 108; heimta fé mitt undan Hrúti, claim it from under Rut’s hand, call on Rut to yield it up, Nj. 31; hve þér mundi undan, ef þú hefðir nökkut þat gört er frami væri at, Ísl. ii. 358 (a corrupt passage).
    4. ahead of, before, both as prep. and adv.; ganga, fara undan e-m, to go before, ahead of, opp. to eptir; hann lætr fara undan sauðfé þat er skjarrast var, Ld. 96; hann var á undan mér alla leiðina; farðú á undan, eg skal koma á eptir, freq. in mod. usage; the ancients here mostly use fyrir, q. v.
    5. lömb undan ám, a lamb under a ewe (born of it); kið undan geitum, kálfar undan kú, Grág. ii. 305: so in mod. usage, hann er u. henni Hyrnu, of the young and the dam; so also, smjör undan tuttugu kúm, tíu ám, Fb. ii. 529.

    Íslensk-ensk orðabók > undan

Страницы

См. также в других словарях:

  • Wikingerzeit — Chronik (kleine Auswahl) 793 Wikingerüberfall auf das Kloster von Lindisfarne 795 Beginn der Überfälle auf Irland (Inishmurray) 799 Beginn der Überfälle auf das Reich der Franken 830 erneute Wikingerüberfälle auf England 840 erst …   Deutsch Wikipedia

  • Nordgermanische Religion — Als Nordgermanische Religion wird die Gesamtheit von Kulten und diesen zugrunde liegenden religiösen Vorstellungen verstanden, die in vorchristlicher Zeit im skandinavischen Raum verbreitet waren. Inhaltsverzeichnis 1 Hintergrund 2 Vorwikingische …   Deutsch Wikipedia

  • Wikingerschiff — Abbildung eines Wikingerschiffes aus dem Nordisk familjebok. Wikingerschiff ist die Bezeichnung für die Schiffstypen, die während der Wikingerzeit (800–1100) in Nordeuropa benutzt wurden. Diese Schiffe wurden auch nach der Wikingerzeit weiter… …   Deutsch Wikipedia

  • Thor — Vermutliche Figur des Thor, Bronzeguss ca. 1000 n. Chr., im Isländischen Nationalmuseum. Nahe Akureyri (Island) gefunden. Thor im Norden oder Donar bei den kontinentalen germanischen Völkern ist „der Donnerer“ (Nomina Agentis), ursprünglich als… …   Deutsch Wikipedia

  • Vanen — Die Wanen (abgeleitet vom altnordischen Vanir – „die Glänzenden“, auch Vanen geschrieben) bilden neben den jüngeren Asen das ältere der beiden Göttergeschlechter in der nordischen Mythologie. Sie wohnen in Wanaheim. Den Wanen, als Göttern des… …   Deutsch Wikipedia

  • Wane — Die Wanen (abgeleitet vom altnordischen Vanir – „die Glänzenden“, auch Vanen geschrieben) bilden neben den jüngeren Asen das ältere der beiden Göttergeschlechter in der nordischen Mythologie. Sie wohnen in Wanaheim. Den Wanen, als Göttern des… …   Deutsch Wikipedia

  • Nordische Mythologie — Mythische Personen und Orte (Die Liste ist nicht vollständig) Asen Balder, Bör, Bragi, Buri, Dag, Delling, Forseti, Heimdall, Hermod, Höder, Hönir, Kvasir, Lodur, Loki, Magni und Modi, Odr, Odin …   Deutsch Wikipedia

  • Wanen — Die Wanen (abgeleitet vom altnordischen Vanir – „die Glänzenden“, auch Vanen geschrieben) bilden neben den jüngeren Asen das ältere der beiden Göttergeschlechter in der nordischen Mythologie. Sie wohnen in Wanaheim. Den Wanen, als Göttern des… …   Deutsch Wikipedia

  • Wikingerschiffbau — Nachbau im Vikingeskibs Museet in Roskilde Der Wikingerschiffbau ist durch Quellen belegt und auch archäologisch gut dokumentiert. Funde wie das Gokstad Schiff, das Tuneschiff, das Oseberg Schiff und der Schiffsfriedhof von Skuldelev geben… …   Deutsch Wikipedia

  • Skögul — En la mitología escandinava, Skögul o Geirskögul es una de las valquirias. Se la menciona en la Völuspá y aparece como un personaje menor en Hákonarmál. Su nombre se encuentra muy frecuentemente en kennings. Exceptuando esto, es desconocida, pero …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»