-
21 excedo
I.Neut., to go out, go forth or away, to depart, retire, withdraw (freq. and class.; cf.: discedo, deficio, destituo, desero, linquo, relinquo).A.Lit.1.In gen., with ex and abl., with abl. alone, or absol.:2.ex istoc loco,
Plaut. Aul. 1, 1, 18:e medio,
Ter. Hec. 4, 3, 14:ex civitate,
Caes. B. G. 6, 8, 8:ex Italia,
Cic. Phil. 12, 6, 14:e templo,
Liv. 29, 19;for which, templo,
id. 39, 5:ex finibus,
Caes. B. G. 7, 33, 2;for which, finibus,
id. ib. 4, 18 fin.; 7, 77, 14; Liv. 30, 42; 41, 19 al.: ex illa circumscriptione, [p. 675] Cic. Phil. 8, 8:ex itinere,
Caes. B. C. 1, 79 fin.; cf.:ex via,
id. B. G. 5, 19, 1;for which, viā,
Liv. 24, 20:ex pugna, ex proelio,
Caes. B. G. 3, 4, 3; 4, 33, 2;for which, more freq., pugnā,
id. B. G. 5, 36, 3; id. B. C. 2, 7, 1; Liv. 44, 42; Verg. A. 9, 789 al.;and, proelio,
Caes. B. G. 2, 25, 1; 3, 4, 3; 4, 12 fin.; 7, 80, 3; cf.acio,
id. B. C. 2, 41, 7; 3, 94, 5; Liv. 31, 17:loco,
Caes. B. C. 1, 44, 2; 3, 45, 4; Liv. 36, 10, 15; so,locis,
id. 38, 27, 9; 27, 1, 5;and bello,
Sall. C. 9, 4:domo,
Caes. B. G. 4, 14 fin.:oppido,
id. ib. 7, 78, 1; cf.urbe,
Liv. 26, 24; 30, 7; 31, 17 et saep.:Arimino,
Caes. B. C. 1, 10, 3; 1, 11, 1:Galliā,
id. B. G. 7, 66, 4:provinciis,
id. B. C. 1, 85 fin.:patriā,
Verg. A. 1, 357:sceleratā terrā,
id. ib. 3, 60 et saep.—With de (very rare):de utero matris,
i. e. to be born, Dig. 1, 5, 15.— Absol.:abiit, excessit, evasit, erupit,
Cic. Cat. 2, 1:excedere deos, simul ingens motus excedentium,
Tac. H. 5, 13:primi omnium Macedones metu excesserant,
Liv. 42, 67 fin. —Designating the terminus:cave quoquam ex istoc excessis loco,
Ter. And. 4, 4, 21:agro hostium in Boeotiam,
Liv. 31, 26 fin.:ex his tenebris in lucem illam,
Cic. Tusc. 1, 30 fin.; cf.:ad deos,
Vell. 1. 2:invictum fore donec excederet ad deos,
Curt. 4, 7, § 27:in exsilium,
Dig. 48, 19, 4;in which sense also simply excedere,
ib. 48, 22, 7, § 17.—In partic.a.To go beyond, overstep, rise above, overtop a certain boundary.—Of personal subjects very rarely:b.alter in Pontum, alter usque Aegyptum excessit,
Just. 1, 1, 6.—More freq. of inanimate subjects:ut nulla (pars) excederet extra,
Cic. Univ. 5; Cels. 8, 9 fin.; cf.with eminere,
id. 8, 25 fin.:montes et excedentia in nubes juga,
Plin. 27, 1, 1, § 3.—To depart from life, to decease, to die (cf. decedo):B.sic ille cum undequadraginta annos regnavisset, excessit e vita,
Cic. Rep. 2, 14 fin.; so,e vita,
id. Fin. 3, 18, 60; id. Brut. 20 fin.; id. Lael. 3 fin.; id. Off. 1, 43, 153:vitā,
id. Tusc. 1, 13, 29; id. Brut. 75, 262; id. N. D. 3, 16, 41; Val. Max. 2, 6, 8; 5, 5, 3; Curt. 3, 1, 21; 9, 6, 6; Tac. H. 4, 75:e medio,
Ter. Phorm. 5, 7, 74 Ruhnk.; and simply excedere (postAug.;but v. decedo excessus, I.),
Plin. 7, 13, 11, § 58; Tac. A. 1, 5 fin.; 1, 33; Suet. Aug. 5; id. Claud. 45; id. Vesp. 2; id. Tit. 11; Val. Fl. 1, 826; Curt. 10, 5, 2; Sen. Ep. 77, 10.—Trop.1.In gen. (very rarely):2.cum animus Eudemi e corpore excesserit,
Cic. Div. 1, 25, 53; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 32, 78; id. Lael. 4, 13 al.:corpore excedere,
id. Div. 1, 30, 63: ex pristina bellandi consuetudine, Auct. B. Afr. 73: palmā, to recede from victory, to yield the victory (= decedere alicui de victoria), Verg. A. 5, 380.—Far more freq.,In partic.a.(Acc. to A. 2. a.) To go beyond a certain boundary or a certain measure, to advance, proceed, to transgress, digress (= procedere, progredi): mihi aetas ex magisterio tuo: Plaut. Bacch. 1, 2, 40:b.is postquam excessit ex ephebis,
Ter. And. 1, 1, 24 (quoted in Cic. de Or. 2, 80, 327); cf.:ut primum ex pueris excessit Archias,
Cic. Arch. 3:ad patres etiam et ad publicam querimoniam excessit res,
Liv. 25, 1; cf. Val. Max. 5, 6, 4:haec eo anno in Africa gesta. Insequentia excedunt in eum annum, quo, etc.,
Liv. 30, 26; cf. id. 21, 15:paululum ad enarrandum, etc.,
to digress, Liv. 29, 29, 5; cf.:in fabellam,
Sen. Ep. 77:in aliquid,
Plin. Ep. 5, 6, 44 fin.:res parva dictu, sed quae studiis in magnum certamen excesserit,
Liv. 34, 1; cf. id. 33, 35 fin.; 8, 33; cf. id. 3, 41:eo laudis excedere, quo, etc.,
to attain that height of fame, Tac. Agr. 42 fin.: tantum illa clades novitate et magnitudine excessit, i. e. exceeded, went beyond = eminuit, Tac. A. 2, 24.—(Acc. to A. 2. b.) To depart, disappear:II.cura ex corde excessit,
Ter. Hec. 3, 2, 12:cum cupiditatum dominatus excessit,
Cic. Par. 5, 3, 40:jam e memoria excessit, quo tempore? etc.,
Liv. 26, 13;for which, memoriā,
id. 7, 32 fin.:ubi reverentia excessit animis,
Curt. 8, 8.— Poet.:Cannaene tibi graviorque palude Maeonius Stygia lacus excessere Padusque?
i. e. have they slipped from your memory? Sil. 15, 35.Act. (post-Aug.).A.Lit., to depart from, to leave a place:B.urbem,
Liv. 2, 37, 8; 1, 29, 6; 3, 57, 10;23, 1: curiam,
id. 45, 20; cf. pass. impers.:Crotonem excessum est,
id. 24; 3 fin. —Transf., to go beyond, surpass, exceed a certain limit, to overtop, tower above (cf. above, I. A. 2. a., and B. 2. a.):nubes excedit Olympus,
Luc. 2, 271:statura, quae justam excederet,
Suet. Tib. 68:summam octoginta milium,
Liv. 39, 5;so of numbers, very freq.,
Plin. 7, 2, 2, § 22; 13, 3, 4, § 20; Quint. 9, 4, 79; Tac. A. 1, 14; Suet. Aug. 77 al.; cf.also of age,
Col. 6, 21:triennium vitae,
Plin. 8, 42, 67, § 166:annum aetatis centesimum,
id. 25, 2, 5, § 9; Plin. Ep. 2, 1, 4; 3, 7, 9; Suet. Gramm. 7;of measure: laborum periculorumque modum,
Vell. 2, 122 fin.; so,modum,
Liv. 26, 19; 28, 25; Quint. 3, 6, 62; 8, 3, 48 al.:eloquentia aut aequavit praestantissimorum gloriam aut excessit,
Suet. Caes. 55; cf.:praeturae gradum,
id. Oth. 1:principum fastigium,
id. Calig. 22:fastigium equestre,
Tac. A. 4, 40:excedente humanam fidem temeritate,
Vell. 2, 51, 3; so,fidem,
Plin. 7, 21, 21, § 85; Ov. M. 7, 166:excessisse Priscum inmanitate et saevitia crimina, quibus, etc.,
Plin. Ep. 2, 11, 2:nemine tantum ceteros excedente, ut ei aliquis se summitteret,
Just. 13, 2.—With simple acc.:decretum, ne vasa auro solida ministrandis cibis fierent, etc.... Excessit Fronto ac postulavit modum argento,
went beyond the proposal, Tac. A. 2, 33 (cf.:egredi relationem,
id. ib. 2, 38).— Pass.:duo enim multitudo, unione jam excessā,
Tert. adv. Marc. 1, 5.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
Ab origine — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Ad Kalendas graecas — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Ad calendas graecas — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Ad oculos — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Ad oculos demonstrieren — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Ars gratia artis — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
Liste lateinischer Phrasen/A — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V Inhaltsverzeichnis 1 … Deutsch Wikipedia
Synonymie — (v. gr.), 1) Sinnverwandtschaft der Wörter, Sinnähnlichkeit; 2) rhetorische Figur, nach welcher man eine Anzahl Synonyme braucht, um[151] den Gedanken nachdrücklicher hervorzuheben, wie Cicero über Catilina: Abiit, excessit, evasit, erupit … Pierer's Universal-Lexikon