Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

dixi

  • 1 dixi

    dīxī pf. к dico

    Латинско-русский словарь > dixi

  • 2 Dixi

    "Я сказал", т. е. высказался, я сказал все, я кончил.
    Г-н Греч в журнале, с жадностию читаемом во всей Европе, дает понимать, будто бы в мизинце его товарища более ума и таланта, чем в голове моей! Отзыв слишком для меня оскорбительный. Полагаю себя вправе объявить во всеуслышание всей Европы, что я ничьих мизинцев не убоюсь; ибо, не входя в рассмотрение голов, уверяю, что пальцы мои (каждый особо и все пять в совокупности) готовы воздать сторицею кому бы то ни было. Dixi! (А. С. Пушкин, Несколько слов о мизинце г. Булгарина и о прочем.)
    [ Кисляков ] уверял, что он первый отыскал наконец "почву", что он "не пройдет над миром безо всякого следа", что он сам удивляется, как это он, двадцатидвухлетний юноша, уже решил все вопросы жизни и науки - и что он перевернет Россию, даже "встряхнет" ее! Dixi - приписывал он в строку. Это слово: Dixi - попадалось часто у Кислякова и всегда с двумя восклицательными знаками. (И. С. Тургенев, Новь.)
    Я не всегда понимаю твои привязанности, но разве ты слышал от меня слово, способное огорчить твою любовь? Большего ты не вправе от меня требовать. Твоя судьба мне бесконечно близка, но я не могу следовать сердцем за всеми блужданиями твоего чувства и любить всех, кого ты любишь. Симпатия вызывается симпатией. Dixi. (Т. Н. Грановский - Н. П. Огареву, без даты.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dixi

  • 3 Dixi

    сказал; все сказано, добавить нечего

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dixi

  • 4 Dixi

    I have spoken. (I will say no more on the matter, and no one else may speak further)

    Latin Quotes (Latin to English) > Dixi

  • 5 dixi

    , dictum,ere
    говорить, называть

    Latin-Russian dictionary > dixi

  • 6 dixi

       he dicho
       ◘ Fórmula con que se suele terminar la exposición de una prueba, de un razonamiento, de un discurso, etc.
       Fórmula con la que se termina la exposición de pruebas o razonamientos de un discurso.

    Locuciones latinas > dixi

  • 7 Dixi et animam meam levāvi

    Я сказал и тем облегчил свою душу.
    Источник - Библия, Книга пророка Иезекииля, 33.9: "Если ты вразумлял нечестивца а он не обратился от пути своего, то он умрет в беззаконии своем, а ты освободил (liberasti) душу свою".
    Много уж очень свобод у нас развелось. Так что, ежели еще немножечко припустить, так пожалуй, и совсем хлебушка перестанет произрастать. Dixi et animan levavi, или в русском переводе: сказал и стошнило меня. (М. Е. Салтыков-Щедрин, За рубежом.)
    И действительно, как только к подобному сердцу сунется какая-нибудь тупая скотина, так она сейчас и отскочит назад с окровавленной мордою и с выражением комического негодования в своих оловянных глазах. - Dixi et anirnam levavi. По-русски эти латинские слова можно перевести так: выругался во все свое удовольствие. (Д. И. Писарев, Роман кисейной барышни.)
    Исходя из того положения, что табак заключает в себе страшный яд, о котором я только что говорил, курить ни в каком случае не следует, и я позволю себе некоторым образом надеяться, что эта моя лекция "о вреде табака" принесет свою пользу. Я все сказал, Dixi et animam levavi. (А. П. Чехов, О вреде табака.)
    Развернет ли человечество свое славное красное знамя, или исступленным и трусливым врагам "красной тряпки" удастся еще раз волочить его в лужах пролитой ими крови? Раздастся ли победный гимн свободе и миру всего мира или он погибнет в диком вопле поклонников войны: "Кровушки! Кровушки! Кровушки, крови посвежей!" Вот в чём вопрос. Dixi et animam levavi. (К. А. Тимирязев, Красное знамя.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dixi et animam meam levāvi

  • 8 Dixi et animam meam salvāvi

    Я сказал и тем спас свою душу.
    Естественно, что рабочая масса знать не хочет этих школ; она идет в пролетарские читальни, занимается обсуждением вопросов, непосредственно затрагивающих ее собственные интересы. И тогда самодовольная буржуазия изрекает свое Dixi et salvavi и с презрением отворачивается от класса, который "предпочитает солидному образованию неистовые выкрики злостных демагогов". (Ф. Энгельс, Положение рабочего класса в Англии.)
    Вы пишете мне, что должны написать рецензии на "Отцов и детей". Прекрасно! Пусть одна из них будет сдержанной и строгой - но выразите в ней Ваше недоумение и удивление по поводу того, что молодое русское поколение восприняло образ Базарова как обидную карикатуру, как клеветнический памфлет. Больше того, укажите на то, что я задумал этого молодца даже чересчур героически идеализированным (так оно и есть) и что у русской молодежи слишком чувствительная кожа. Из-за Базарова забросали меня таким количеством грязи и гадостей (и продолжают забрасывать), так много оскорблений и ругательств пало на мою голову, обреченную всем духам ада (Видок, купленный за деньги Иуда, дурак, осел, гадина, плевательница - это самое меньшее, что обо мне говорилось), - что для меня было бы удовлетворением показать, что другие нации смотрят на это дело совсем иначе. Я осмеливаюсь просить Вас о такой рекламе - потому что она полностью соответствует истине и, конечно, нисколько не противоречит Вашему убеждению. В противном случае я не стал бы Вас беспокоить. Если Вы пожелаете исполнить мою просьбу, то сделайте это поскорее, чтобы перевод наиболее важных мест этой рецензии я мог добавить к моим литературным воспоминаниям, которые должны скоро выйти. Dixi et animam meam salvavi. (И. С. Тургенев - Людвигу Пичу, 3.VI 1869.)
    Вероятно в ближайшие дни Вы получите только что вышедшую книгу моего друга Флобера "La Tentation de Saint Antoine"; я выслал ее Вам и хотел бы горячо рекомендовать ее остроумному и глубокому критику Г. аугсбургской "Allgemeine Zeitung". По моему мнению, это выдающееся произведение; если Вы, как я надеюсь, согласитесь с моим мнением - а также сочтете достойным труда обсудить это литературное явление - то этим Вы очень обрадуете моего друга - а я был бы Вам весьма благодарен. Итак - dixi et animam meam salvavi. (Он же - Людвигу Фридлендеру, 2.IV 1874.)
    Оба они решительно отвергали насилие, когда дело касалось их лично. У Бруно это было своего рода аристократическим высокомерием - И он и Жюльен считали, что насилие по сути дела есть посягательство на свободу духа, и не желали быть соучастниками подобного преступления - Но поскольку подлинная битва для них разыгрывалась в области духа, самое важное было спасти этот дух... "Salvavi animam meam". (Ромен Роллан, Очарованная душа.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dixi et animam meam salvāvi

  • 9 Dixi et animam levavi

    я сказал и облегчил свою душу (успокоил совесть)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Dixi et animam levavi

  • 10 quod dixi dixi

       lo que dije, dicho está; lo que dije, dicho está y no me voy a retractar de ello
       ◘ Locución latina que indica que uno no tiene intención de volverse atrás o retractarse de algo que ha dicho. La expresión está hecha por analogía con la de Poncio Pilato quod scripsi scripsi.

    Locuciones latinas > quod dixi dixi

  • 11 Я сказал и тем облегчил свою душу

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Я сказал и тем облегчил свою душу

  • 12 Я сказал и тем спас свою душу

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Я сказал и тем спас свою душу

  • 13 dico [2]

    2. dīco, dīxī, dictum, ere (indogerm. *deik, zeigen, altlat. deico, altind. diçáti, griech. δείκνυμι), durch Laute od. Worte an den Tag geben, verlautbaren, I) durch Laute = phonetisch aussprechen, cum Rho dicere nequiret, Cic.: ut eius artis, cui studeret, primam litteram dicere non posset, Cic. – II) durch Worte = sprechen, sagen, vorbringen, vortragen, erwähnen, A) im allg.: dicta, Plaut.: mendacium, Plaut. u. Nep.: illa, quae dixi, jene erwähnten Grundsätze, Cic.: quos supra diximus, Caes.: hoc lex non dicit, sagt das nicht, enthält das nicht in sich, Cic.: volui dicere, ich wollte sagen (wenn man sich selbst korrigiert), Plaut.: Hilarum dico, ich sage (meine) den H., Cic.: u. so eos dico, qui etc., Cic.: hoc dicis, dieses meinst du, Ter.: iis dico litteris, quibus etc., Cic.: non id volui dicere, Plaut.: illud ›stertit‹ volui dicere, Plaut.: dicet aliquis, es könnte einer sagen, Cic.: nihil dico amplius, Cic.: unum illud dico, Cic.: tantum (nur so viel) dico, Cic.: non dico, ich will nicht sagen, Cic.: ne dicam, um nicht zu sagen, crudelem, ne dicam sceleratum, Cic.: dicam, ich darf es sagen (parenthet.), Komik. (s. Brix Plaut. trin. 346): dicam vere, quod sentio, Cic.: quid dico saepe? immo non numquam, Cic.: dico tibi, ich spreche zu dir, ich meine dich (drohend, warnend usw.), Komik. u. Phaedr. (vgl. Brix Plaut. mil. 217 u. die Auslgg. zu Phaedr. 4, 19, 18): ebenso dicimus tibi, Ov.: tibi ego dico annon? willst du mir Rede stehen oder nicht? Ter.: aber ut A. Varius consessori (zu seinem Beisitzer) dicere solebat, Cic.: dicam nunc, laß dir nun sagen, Ov. – ut parcissime dicam, um mich sehr schonend auszudrücken, Quint. – sed dic tamen, aber sag mir doch, à propos, Komik. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 1293). – nisi quid dicis, wenn du nichts dagegen einzuwenden hast, Cic.: alqd de scripto, vom Blatte vortragen, ablesen, Cic.: causam, seine Sache (als Angeklagter vor Gericht) vortragen, sich gegen die Anklage verantworten, Cic.: dagegen causas in foro, als Anwalt Rechtsfälle verhandeln, Cic.: ius, Recht sprechen, Gericht halten, Cic. (dah. absol., do, dico, addico, s. 1. dō): sententiam (vom Senator), seine Meinung sagen, seine Stimme geben, Cic.: versus in oratione, vorbringen, anbringen, Cic. – quid dicam de patre (in betreff des V.)? Ter.: u. so quid ego de Cicerone dicam? Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 252). – ut dixi, Cic.: ut initio dixi, Cic.: ut ante dixi, ut od. quem ad modum supra dixi, Cic.: ut diximus, Cic.: ut supra diximus, Caes.: ut dictum est, Caes.: uti dictum est, ut ante dictum est, Caes., sicut ante dictum est, Nep. – nunc de conclusione dicemus, Cic.: de quibus duabus rebus in his libris promiscue dicam, Varro LL. – de nostris (verbis) dicam cur sint, de alienis, unde sint, Varro LL. – cum mihi et pro me aliquid et in Marcum multa dicenda sint, Cic. – m. folg. – ut od. ne u. Konji., sagen, ankündigen, befehlen, daß od. daß nicht usw., Cic. u.a. – Im Passiv dicor, diceris, dicitur etc., man sagt, es geht das Gerücht, man behauptet, daß ich, du, er usw., er, sie, es soll, mit folg. Nom. u. Infin., Aesculapius primus vulnus dicitur obligavisse, Cic.: dicitur inventor olivae (sc. esse), wird genannt als usw., Cic.: dicor pulsa (esse), Ov.: u. dicitur zuw. m. folg. Acc. u. Infin., dicitur eo tempore matrem Pausaniae vixisse, Nep.: anates Ponticas dicitur edundis vulgo venenis victitare, Gell.: quam (partem) Gallos obtinere dictum est (oben gesagt ist), Caes. (vgl. Dräger Histor. Synt. Bd. 2. S. 430 f.): ut dicitur, in Zwischensätzen, Cic. Cael. 28. – In der Umgangsspr., dictum ac factum u. bl. dictum factum (ἅμ᾽ επος, ἅμ᾽ εργον), gesagt getan = ohne Verzug, eiligst,Ter. (vgl. Ruhnk. u. Spengel Ter. Andr. 2, 3, 7 = 381. Wagner Ter. heaut. 760): dicto citius (= citius quam dici potest), schneller wie er's sprach, kaum hatte er's gesagt= ohne Verzug, im Nu, Verg., Hor. u. Liv. (vgl. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 80). – ante dictus, vorher genannt (erwähnt), Scrib. Larg. 163. Amm. 16, 12, 21 u. 29, 5, 24. – supra dictus, oben genannt (erwähnt), Plin. 32, 80. Quint. 6, 1, 13. Lact. 6, 5, 5. Cael. Aur. chron. 2, 12. § 140 u. 145. – B) insbes.: 1) (intr.) prägn., reden, eine Rede halten, Cic.: ars dicendi, Redekunst, Rhetorik, Cic.: dicendo excellere, durch Beredsamkeit, Cic. – bes. vor Gericht verteidigend od. angreifend für jmd. od. etw. reden, dicere pro reo, Cic.: contra alqm pro alqo apud centumviros, Cic.: acerbe in alqm, Cic.: a od. proscripto, für den wörtlichen Ausdruck sprechen, ihn verteidigen (Ggstz. contra scriptum dicere), Cic. – qui ante me dixerunt, die Vorredner, Cic.: is, qui dicturus post me erat, der Redner nach mir, Cic. – m. Dat. (vor), dicere populo, Sen. contr. 7. praef. § 1. – 2) sagen = antworten, a quo cum quaesisset, quo se deduci vellet, et ille Athenas dixisset etc., Nep.: a quo cum quaereret Pyrrhus..., Cineas dixit etc., Eutr. – 3) nennen, benennen, heißen, orbis, qui κύκλος Graece dicitur, Cic.: quidam, quem dicere nolo nomine, Catull.: est locus Hesperiam Graii cognomine dicunt, Verg.: nam tum eo verbo (hostis) peregrinum dicebant, Varro LL.: cum puerum contrario nomine puellae diceremus, ICt.: Pithecusae habitantum nomine dictae, Ov. – m. Acc. des Namens, nomen dixere priores Ortygiam, Verg.: cui Ascanium parentes dixere nomen, Liv. – übh. m. dopp. Acc. u. im Passiv m. dopp. Nom., tam bellatorem Mars se haut ausit dicere, Plaut.: quem dixere chaos, Ov.: felicem diximus Pirithoum, haben gl. gepriesen, Ov.: equidem me Caesaris militem dici volui, Caes.: lineae, quae cathetoe dicuntur, Vitr.: Meropis filia dici cupiens, Ov. – m. Ang. von wem? durch Adv. od. durch ab od. de m. Abl., unde iugum dictum est velut zugon, Diom.: Chaoniam omnem Troiano a Chaone dixit, Verg.: qui nunc Misenus ab illo dicitur, Verg.: caseus a coacto lacte ut coaxeus dictus, Varro LL.: dictae a Pallade terrae, Athen, Ov.: Romanos suo de nomine dicet, Verg.: Turonii vocantur de fluvio, Cato fr.: eaque terra de nomine eius Chanaan dicta est, Lact. – 4) singen, singend vortragen, dichten, versus, carmen, Verg. u. Hor.: modos, Hor.: in modum dicite: ›o Hymenaee Hymen‹, Catull.: carmina in imperatorem, Liv. 39, 7, 3: carmen Christo quasi deo, Plin. ep. 10, 96 (97), 7: hymnum deo, Eccl.: aliquid de Domitio, Suet. Vit. 11, 2: carmina fistulā od. avenā, Hor. u. Calp.: melos tibiā, Hor.: ad tibias dixit, Lampr. Helig. 32, 8. – 5) ernennen, zu etw. machen, dictatorem et magistrum equitum, Cic.: arbitrum bibendi, Hor. – m. dopp. Acc., alqm dictatorem, Caes.: alqm magistrum equitum, Liv.: alqm aedilem, Liv.: alqm tribunum militum, Liv.: alqm collegam, Liv.: alqm deum (zum G.), Ov. – 6) lobend erwähnen, -nennen, beschreiben, erzählen, besingen, im Liede preisen, alcis facta, amores, Verg.: naturas silvestrium, Plin.: vir dicendus, nennens-, erwähnenswert, Vell. – 7) bestimmen, festsetzen, eine Zeit anberaumen (obwohl urspr. vom mündlichen Mitteilen u. Ankündigen), locum, multam, Liv.: diem (Termin vor Gericht), Cic.: diem nuptiis, Ter.: diem operi, Cic.: iudicem, sich ausbitten, Liv.: legem, Cic.: dictum inter nos fuit, ne etc., verabredet, Ter. – dah. bestimmend versprechen, zusagen (s. Nipperd. Nep. Eum. 2, 2), sua bona cognatis, Plaut.: alia legatio dicta erat, alia data est, Cic.: dictae pecuniae, Plaut.: pecuniae Appio dictae, Sall. fr.: bes. dicere dotem, Cic., dotem alci, Varro fr.: u. dotis paululum vicino suo, Afran. fr.: quod dotis (an M.) dixi, Ter.: quidam dictas non accepere dotes, Sen. rhet.: u. doti Valeria pecuniam omnem suam dixerat, Cic.: dictas exige dotis opes, Ov. – 8) vorhersagen, Tibull., Prop. u. Ov. – 9) bejahen, versichern, Ggstz. negare, Ter. eun. 251. Cic. ep. 3, 8, 5: m. folg. Acc. u. Infin., quem esse negas, eundem esse dico, Cic. Tusc. 1, 12. – / arch. deico, Plaut. Poen. 474. Corp. inscr. Lat. 1, 1007: deicat, Plaut. Men. 243. – Perf. deixi, Corp. inscr. Lat. 1, 1007. v. 1 u. 8: deixsistis, Corp. inscr. Lat. 1, 201, 5: deixserunt, ibid. 1, 200, 85 u. 88: deixerit, ibid. 197, 23 u. 198, 47: deixserit, ibid. 1, 206. col. 2, 34: deixserint, ibid. 1, 204. col. 2, 33. – arch. Fut. deices, Plaut. Pseud. 1323. – arch. Imperat. deicunto, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 2, 4. – arch. Infin. Präs. Akt. deicere, ibid. 1, 198, 32 u. Pass. deici, ibid. 1, 205. col. 2, 28. – arch. Abl. Gerund. deicundo, ibid. 1, 198, 31; 1, 1184 u. ö. – arch. dice = dic, Plaut. capt. 359; merc. 159; rud. 124 u. ö.; vgl. Quint. 1, 6, 21; aber auch = dicam (Fut.), Cato nach Paul. ex Fest. 72, 6. – dicem = dicam (Fut.), Cato nach Quint. 1, 7, 23. – Synk. Perf.-Formen, dixti = dixisti, Plaut. asin. 823; capt. 155 u. ö. Ter. Andr. 518 u. ö. Cic. de fin. 2, 10; de nat. deor. 3, 23; Caecin. 82. Ovid. her. 11, 59. Quint. 9, 3, 22. Mart. 4, 61, 4. Corp. inscr. Lat. 1, 1449: dixis = dixeris, Plaut. asin. 839; aul. 744; capt. 149; mil. 283: Vidul. fr. V, 28 Stud.: dixem = dixissem, Carm. de fig. 65: dixe = dixisse, Plaut. Amph. fr. XI; Poen. 961. Varro sat. Men. 284. Arnob. 5, 1. Auson. sept. sap. 1 (lud.), 7 u. 4 (Cleob.), 8. – Futur. dicebo, Nov. com. 8: dicebit, Vict. Vit. 3, 36. – Parag. Infin. Präs. Pass. dicier, Plaut. Bacch. 396; cist. 83; Curc. 479; Stich. 167. Cic. Arat. 33. Vatin. ep. in Cic. ep. 5, 9, 1. Pers. 1, 28. Carm. de ponder. 20. Prud. perist. 11, 86. Aenigm. vet. bei Gell. 12, 6, 2. Caper de orth. (VII) 102, 10. – Abl. Sing. Partiz. Präs. auch dicenti, Liv. 6, 14, 13. Vict. Vit. 1, 44. – Genet. Plur. Partiz. Präs. synk. dicentum, Ovid. met. 10, 657.

    lateinisch-deutsches > dico [2]

  • 14 dico

    1. dico, āvī, ātum, āre (Intens. v. dīco, ere), I) laut-, feierlich verkündigen, daß etwas sein werde, pugnam, Lucil. 1081 (wo synk. Plusquam-Perf. dicasset). – II) weihen, A) als t. t. der Religionsspr. 1) etw. feierlich einer Gottheit zusprechen, widmen, weihen, Iovi Elicio aram in Aventino, Liv.: Capitolium, templum Iovis O. M., Liv.: alci (Iovi) donum, Cic.: Veneri carmen, Plin. – cygni non sine causa Apollini dicati, geheiligt, Cic. – 2) eine Person feierlich zur Gottheit erheben, weihen, Ianus geminus a Numa dicatus, Plin.: ille inter numina dicatus Augustus, Tac. – B) übtr.: 1) jmdm. etw. widmen, weihen, operam alci, Ter.: studium suum alcis laudi, Cic.: totum diem alci, Cic. – Insbes.: a) jmdm. eine Schrift zueignen, dedizieren, Plin. u. Quint. – b) se alci, jmdm. sich widmen, sich hingeben, se Crasso, Cic.: se alci in clientelam, Caes.: se civitati od. in civitatem, in einen Staat sich als Bürger aufnehmen lassen, -sich einbürgern, Cic. Balb. 28 u. 30. – 2) etwas durch den ersten Gebrauch gleichs. einweihen, illā acie nova signa novamque aquilam, Tac. hist. 5, 16.
    ————————
    2. dīco, dīxī, dictum, ere (indogerm. *deik, zeigen, altlat. deico, altind. diçáti, griech. δείκνυμι), durch Laute od. Worte an den Tag geben, verlautbaren, I) durch Laute = phonetisch aussprechen, cum Rho dicere nequiret, Cic.: ut eius artis, cui studeret, primam litteram dicere non posset, Cic. – II) durch Worte = sprechen, sagen, vorbringen, vortragen, erwähnen, A) im allg.: dicta, Plaut.: mendacium, Plaut. u. Nep.: illa, quae dixi, jene erwähnten Grundsätze, Cic.: quos supra diximus, Caes.: hoc lex non dicit, sagt das nicht, enthält das nicht in sich, Cic.: volui dicere, ich wollte sagen (wenn man sich selbst korrigiert), Plaut.: Hilarum dico, ich sage (meine) den H., Cic.: u. so eos dico, qui etc., Cic.: hoc dicis, dieses meinst du, Ter.: iis dico litteris, quibus etc., Cic.: non id volui dicere, Plaut.: illud ›stertit‹ volui dicere, Plaut.: dicet aliquis, es könnte einer sagen, Cic.: nihil dico amplius, Cic.: unum illud dico, Cic.: tantum (nur so viel) dico, Cic.: non dico, ich will nicht sagen, Cic.: ne dicam, um nicht zu sagen, crudelem, ne dicam sceleratum, Cic.: dicam, ich darf es sagen (parenthet.), Komik. (s. Brix Plaut. trin. 346): dicam vere, quod sentio, Cic.: quid dico saepe? immo non numquam, Cic.: dico tibi, ich spreche zu dir, ich meine dich (drohend, warnend usw.), Komik. u. Phaedr. (vgl. Brix Plaut. mil. 217 u. die Auslgg. zu Phaedr. 4, 19,
    ————
    18): ebenso dicimus tibi, Ov.: tibi ego dico annon? willst du mir Rede stehen oder nicht? Ter.: aber ut A. Varius consessori (zu seinem Beisitzer) dicere solebat, Cic.: dicam nunc, laß dir nun sagen, Ov. – ut parcissime dicam, um mich sehr schonend auszudrücken, Quint. – sed dic tamen, aber sag mir doch, à propos, Komik. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 1293). – nisi quid dicis, wenn du nichts dagegen einzuwenden hast, Cic.: alqd de scripto, vom Blatte vortragen, ablesen, Cic.: causam, seine Sache (als Angeklagter vor Gericht) vortragen, sich gegen die Anklage verantworten, Cic.: dagegen causas in foro, als Anwalt Rechtsfälle verhandeln, Cic.: ius, Recht sprechen, Gericht halten, Cic. (dah. absol., do, dico, addico, s. do): sententiam (vom Senator), seine Meinung sagen, seine Stimme geben, Cic.: versus in oratione, vorbringen, anbringen, Cic. – quid dicam de patre (in betreff des V.)? Ter.: u. so quid ego de Cicerone dicam? Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 252). – ut dixi, Cic.: ut initio dixi, Cic.: ut ante dixi, ut od. quem ad modum supra dixi, Cic.: ut diximus, Cic.: ut supra diximus, Caes.: ut dictum est, Caes.: uti dictum est, ut ante dictum est, Caes., sicut ante dictum est, Nep. – nunc de conclusione dicemus, Cic.: de quibus duabus rebus in his libris promiscue dicam, Varro LL. – de nostris (verbis) dicam cur sint, de alienis, unde sint, Varro LL. – cum mihi et pro me aliquid et in Marcum
    ————
    multa dicenda sint, Cic. – m. folg. – ut od. ne u. Konji., sagen, ankündigen, befehlen, daß od. daß nicht usw., Cic. u.a. – Im Passiv dicor, diceris, dicitur etc., man sagt, es geht das Gerücht, man behauptet, daß ich, du, er usw., er, sie, es soll, mit folg. Nom. u. Infin., Aesculapius primus vulnus dicitur obligavisse, Cic.: dicitur inventor olivae (sc. esse), wird genannt als usw., Cic.: dicor pulsa (esse), Ov.: u. dicitur zuw. m. folg. Acc. u. Infin., dicitur eo tempore matrem Pausaniae vixisse, Nep.: anates Ponticas dicitur edundis vulgo venenis victitare, Gell.: quam (partem) Gallos obtinere dictum est (oben gesagt ist), Caes. (vgl. Dräger Histor. Synt. Bd. 2. S. 430 f.): ut dicitur, in Zwischensätzen, Cic. Cael. 28. – In der Umgangsspr., dictum ac factum u. bl. dictum factum (ἅμ᾽ επος, ἅμ᾽ εργον), gesagt getan = ohne Verzug, eiligst,Ter. (vgl. Ruhnk. u. Spengel Ter. Andr. 2, 3, 7 = 381. Wagner Ter. heaut. 760): dicto citius (= citius quam dici potest), schneller wie er's sprach, kaum hatte er's gesagt= ohne Verzug, im Nu, Verg., Hor. u. Liv. (vgl. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 80). – ante dictus, vorher genannt (erwähnt), Scrib. Larg. 163. Amm. 16, 12, 21 u. 29, 5, 24. – supra dictus, oben genannt (erwähnt), Plin. 32, 80. Quint. 6, 1, 13. Lact. 6, 5, 5. Cael. Aur. chron. 2, 12. § 140 u. 145. – B) insbes.: 1) (intr.) prägn., reden, eine Rede halten, Cic.: ars dicendi, Redekunst, Rhetorik, Cic.:
    ————
    dicendo excellere, durch Beredsamkeit, Cic. – bes. vor Gericht verteidigend od. angreifend für jmd. od. etw. reden, dicere pro reo, Cic.: contra alqm pro alqo apud centumviros, Cic.: acerbe in alqm, Cic.: a od. pro scripto, für den wörtlichen Ausdruck sprechen, ihn verteidigen (Ggstz. contra scriptum dicere), Cic. – qui ante me dixerunt, die Vorredner, Cic.: is, qui dicturus post me erat, der Redner nach mir, Cic. – m. Dat. (vor), dicere populo, Sen. contr. 7. praef. § 1. – 2) sagen = antworten, a quo cum quaesisset, quo se deduci vellet, et ille Athenas dixisset etc., Nep.: a quo cum quaereret Pyrrhus..., Cineas dixit etc., Eutr. – 3) nennen, benennen, heißen, orbis, qui κύκλος Graece dicitur, Cic.: quidam, quem dicere nolo nomine, Catull.: est locus Hesperiam Graii cognomine dicunt, Verg.: nam tum eo verbo (hostis) peregrinum dicebant, Varro LL.: cum puerum contrario nomine puellae diceremus, ICt.: Pithecusae habitantum nomine dictae, Ov. – m. Acc. des Namens, nomen dixere priores Ortygiam, Verg.: cui Ascanium parentes dixere nomen, Liv. – übh. m. dopp. Acc. u. im Passiv m. dopp. Nom., tam bellatorem Mars se haut ausit dicere, Plaut.: quem dixere chaos, Ov.: felicem diximus Pirithoum, haben gl. gepriesen, Ov.: equidem me Caesaris militem dici volui, Caes.: lineae, quae cathetoe dicuntur, Vitr.: Meropis filia dici cupiens, Ov. – m. Ang. von wem? durch Adv.
    ————
    od. durch ab od. de m. Abl., unde iugum dictum est velut zugon, Diom.: Chaoniam omnem Troiano a Chaone dixit, Verg.: qui nunc Misenus ab illo dicitur, Verg.: caseus a coacto lacte ut coaxeus dictus, Varro LL.: dictae a Pallade terrae, Athen, Ov.: Romanos suo de nomine dicet, Verg.: Turonii vocantur de fluvio, Cato fr.: eaque terra de nomine eius Chanaan dicta est, Lact. – 4) singen, singend vortragen, dichten, versus, carmen, Verg. u. Hor.: modos, Hor.: in modum dicite: ›o Hymenaee Hymen‹, Catull.: carmina in imperatorem, Liv. 39, 7, 3: carmen Christo quasi deo, Plin. ep. 10, 96 (97), 7: hymnum deo, Eccl.: aliquid de Domitio, Suet. Vit. 11, 2: carmina fistulā od. avenā, Hor. u. Calp.: melos tibiā, Hor.: ad tibias dixit, Lampr. Helig. 32, 8. – 5) ernennen, zu etw. machen, dictatorem et magistrum equitum, Cic.: arbitrum bibendi, Hor. – m. dopp. Acc., alqm dictatorem, Caes.: alqm magistrum equitum, Liv.: alqm aedilem, Liv.: alqm tribunum militum, Liv.: alqm collegam, Liv.: alqm deum (zum G.), Ov. – 6) lobend erwähnen, -nennen, beschreiben, erzählen, besingen, im Liede preisen, alcis facta, amores, Verg.: naturas silvestrium, Plin.: vir dicendus, nennens-, erwähnenswert, Vell. – 7) bestimmen, festsetzen, eine Zeit anberaumen (obwohl urspr. vom mündlichen Mitteilen u. Ankündigen), locum, multam, Liv.: diem (Termin vor Gericht), Cic.: diem nuptiis, Ter.: diem operi,
    ————
    Cic.: iudicem, sich ausbitten, Liv.: legem, Cic.: dictum inter nos fuit, ne etc., verabredet, Ter. – dah. bestimmend versprechen, zusagen (s. Nipperd. Nep. Eum. 2, 2), sua bona cognatis, Plaut.: alia legatio dicta erat, alia data est, Cic.: dictae pecuniae, Plaut.: pecuniae Appio dictae, Sall. fr.: bes. dicere dotem, Cic., dotem alci, Varro fr.: u. dotis paululum vicino suo, Afran. fr.: quod dotis (an M.) dixi, Ter.: quidam dictas non accepere dotes, Sen. rhet.: u. doti Valeria pecuniam omnem suam dixerat, Cic.: dictas exige dotis opes, Ov. – 8) vorhersagen, Tibull., Prop. u. Ov. – 9) bejahen, versichern, Ggstz. negare, Ter. eun. 251. Cic. ep. 3, 8, 5: m. folg. Acc. u. Infin., quem esse negas, eundem esse dico, Cic. Tusc. 1, 12. – arch. deico, Plaut. Poen. 474. Corp. inscr. Lat. 1, 1007: deicat, Plaut. Men. 243. – Perf. deixi, Corp. inscr. Lat. 1, 1007. v. 1 u. 8: deixsistis, Corp. inscr. Lat. 1, 201, 5: deixserunt, ibid. 1, 200, 85 u. 88: deixerit, ibid. 197, 23 u. 198, 47: deixserit, ibid. 1, 206. col. 2, 34: deixserint, ibid. 1, 204. col. 2, 33. – arch. Fut. deices, Plaut. Pseud. 1323. – arch. Imperat. deicunto, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 2, 4. – arch. Infin. Präs. Akt. deicere, ibid. 1, 198, 32 u. Pass. deici, ibid. 1, 205. col. 2, 28. – arch. Abl. Gerund. deicundo, ibid. 1, 198, 31; 1, 1184 u. ö. – arch. dice = dic, Plaut. capt. 359; merc. 159; rud. 124 u. ö.; vgl. Quint. 1, 6, 21; aber auch = dicam (Fut.),
    ————
    Cato nach Paul. ex Fest. 72, 6. – dicem = dicam (Fut.), Cato nach Quint. 1, 7, 23. – Synk. Perf.-Formen, dixti = dixisti, Plaut. asin. 823; capt. 155 u. ö. Ter. Andr. 518 u. ö. Cic. de fin. 2, 10; de nat. deor. 3, 23; Caecin. 82. Ovid. her. 11, 59. Quint. 9, 3, 22. Mart. 4, 61, 4. Corp. inscr. Lat. 1, 1449: dixis = dixeris, Plaut. asin. 839; aul. 744; capt. 149; mil. 283: Vidul. fr. V, 28 Stud.: dixem = dixissem, Carm. de fig. 65: dixe = dixisse, Plaut. Amph. fr. XI; Poen. 961. Varro sat. Men. 284. Arnob. 5, 1. Auson. sept. sap. 1 (lud.), 7 u. 4 (Cleob.), 8. – Futur. dicebo, Nov. com. 8: dicebit, Vict. Vit. 3, 36. – Parag. Infin. Präs. Pass. dicier, Plaut. Bacch. 396; cist. 83; Curc. 479; Stich. 167. Cic. Arat. 33. Vatin. ep. in Cic. ep. 5, 9, 1. Pers. 1, 28. Carm. de ponder. 20. Prud. perist. 11, 86. Aenigm. vet. bei Gell. 12, 6, 2. Caper de orth. (VII) 102, 10. – Abl. Sing. Partiz. Präs. auch dicenti, Liv. 6, 14, 13. Vict. Vit. 1, 44. – Genet. Plur. Partiz. Präs. synk. dicentum, Ovid. met. 10, 657.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dico

  • 15 dīcō

        dīcō dīxī, dictus (imper. dīc; perf. often <*>ync. dīxtī; P. praes. gen. plur. dīcentum for dīcentium, O.), ere    [DIC-], to say, speak, utter, tell, mention, relate, affirm, declare, state, assert: ille, quem dixi, mentioned: stuporem hominis vel dicam pecudis attendite, or rather: neque dicere quicquam pensi habebat, S.: in aurem Dicere nescio quid puero, whisper, H.: Quid de quoque viro et cui dicas, H.: quam tertiam esse Galliae partem dixeramus, Cs.: dico eius adventu copias instructas fuisse: derectos se a vobis dicunt, Cs.: qui dicerent, nec tuto eos adituros, nec, etc., L.— Pass: de hoc Verri dicitur, habere eum, etc., it is reported to Verres that, etc.: dicitur, ad ea referri omnes nostras cogitationes, they say: quam (partem) Gallos obtinere dictum est, I have remarked, Cs.: ut supra dictum est, S.: sicut ante dictum est, N.: Facete dictum, smartly said, T.: multa facete dicta: centum pagos habere dicuntur, Cs.: qui primus Homeri libros sic disposuisse dicitur: ubi dicitur cinxisse Semiramis urbem, O.— Supin. abl.: dictu opus est, T.: nil est dictu facilius, T.— Prov.: dictum ac factum, no sooner said than done, T.— To assert, affirm, maintain: quem esse negas, eundem esse dicis.—Of public speaking, to pronounce, deliver, rehearse, speak: oratio dicta de scripto: sententiam: qui primus sententiam dixerit, voted: sententiae dicebantur, the question was put: testimonium, to give evidence: causam, to plead: ius, to pronounce judgment: ad quos? before whom (as judges)?: ad ista dicere, in reply to: dixi (in ending a speech), I have done.—To describe, relate, sing, celebrate, tell, predict: maiora bella dicentur, L.: laudes Phoebi, H.: Alciden puerosque Ledae, H.: te carmine, V.: Primā dicte mihi Camenā, H.: versūs, V.: carmina fistulā, accompany, H.: cursum mihi, foretell, V.: fata Quiritibus, H.: hoc (Delphi), O.— To urge, offer: non causam dico quin ferat, I have no objection, T. — To pronounce, utter, articulate: cum rho dicere nequiret, etc.— To call, name: me Caesaris militem dici volui, Cs.: cui Ascanium dixere nomen, L.: Quem dixere Chaos, O.: Chaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit, V.: Romanos suo de nomine, V.: Hic ames dici pater, H.: lapides Ossa reor dici, O.: dictas a Pallade terras Linquit, O.— Prov.: dici beatus Ante obitum nemo debet, O. — To name, appoint (to an office): se dictatorem, Cs.: magistrum equitum, L.: arbitrum bibendi, H.— To appoint, set apart, fix upon, settle: pecuniam omnem suam doti: hic nuptiis dictust dies, T.: diem operi: dies conloquio dictus est, Cs.: locum consciis, L.: legem his rebus: foederis uequas leges, V.: legem tibi, H.: legem sibi, to give sentence upon oneself, O.: eodem Numida inermis, ut dictum erat, accedit, S.—In phrases with potest: non dici potest quam flagrem desiderio urbis, it is beyond expression: quantum desiderium sui reliquerit dici vix potest, can hardly be told.— To tell, bid, admonish, warn, threaten: qui diceret, ne discederet, N.: Dic properet, bid her hasten, V.: dic Ad cenam veniat, H.: Tibi ego dico annon? T.: tibi equidem dico, mane, T.: tibi dicimus, O.: dixi, I have said it, i. e. you may depend upon it, T.: Dixi equidem et dico, I have said and I repeat it, H.— To mean, namely, to wit: non nullis rebus inferior, genere dico et nomine: Caesari, patri dico: cum dico mihi, senatui dico populoque R.
    * * *
    I
    dicare, dicavi, dicatus V
    dedicate, consecrate, set apart; devote; offer
    II
    dicere, additional forms V
    say, talk; tell, call; name, designate; assert; set, appoint; plead; order
    III
    dicere, dixi, dictus V
    say, talk; tell, call; name, designate; assert; set, appoint; plead; order

    Latin-English dictionary > dīcō

  • 16 dico

    [st1]1 [-] dĭco, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - faire connaître, publier, annoncer solennellement. - [abcl]b - dédier, consacrer, vouer (à une divinité). - [abcl]c - employer pour la première fois, inaugurer.[/b]    - se alicui in clientelam dicare: se mettre sous le patronage de qqn.    - se alicui dicare: se vouer à qqn, se dévouer à qqn, s’attacher à qqn.    - dicare se in servitutem alicui, Caes.: être dévoué corps et âme à qqn, se dévouer corps et âme à qqn, se faire l'esclave de qqn.    - totum diem alicui dicare, Cic. Leg. 2, 3, 7: consacrer toute une journée à qqn.    - dicare librum alicui, Plin. 19, 10, 57, § 177: dédier un livre à qqn.    - meae laudi tuum studium dicas, Cic. Fam. 2, 6, 4: tu voues tout ton zèle à me glorifier.    - se Remis in clientelam dicabant, Caes. BG. 6, 12: ils se rangeaient dans la clientèle des Rémois.    - se dicare in aliam civitatem, Cic. Balb, 30: se faire citoyen d'une autre ville.    - nova signa dicare, Tac. H. 5, 16: inaugurer de nouvelles enseignes. [st1]2 [-] dīco, ĕre, dīxi, dictum: - tr. - [abcl][b]a - dire, affirmer, prononcer, exprimer; débiter, réciter. - [abcl]b - dire le nom, nommer, appeler. - [abcl]c - haranguer, plaider. - [abcl]d - célébrer, chanter, raconter, décrire, composer, prédire. - [abcl]e - fixer, assigner, établir, régler. - [abcl]f - avertir, faire savoir, notifier. - [abcl]g - signifier, vouloir dire. - [abcl]h - nommer, élire, proclamer, élever au rang de.[/b]    - formes archaïques: - impér. prés. dice = dic. - ind. fut. dicem = dicam. - ind. fut.: dicebo = dicam. - ind. parf.: dixti = dixisti. - subj. parf.: dixis = dixeris. - subj. plus.-q.-parf.: dixem = dixissem. - inf. passé: dixe = dixisse. - inf. prés. passif: dicier = dici.    - dic (impératif prés.): dis.    - aliquid alicui dicere: dire qqch à qqn.    - dictatorem, consulem dicere: désigner un dictateur, un consul.    - dicere diem alicui ad colloquium: fixer un jour à qqn pour une entrevue.    - dicere sententiam: exposer son avis (au sénat), prononcer un discours (au sénat).    - dico, dicis: je veux dire, tu veux dire (présent de tentative).    - dicere + prop. inf.: dire que.    - dici potest + prop. inf.: [il peut être dit que] = on peut dire que.    - dicere ut + subj.: dire de, ordonner de.    - dic ei ut veniat: dis-lui de venir.    - tibi dico (dans le dialogue): c'est à toi que je parle; je t'en préviens.    - ut ita dicam (ut ita dixerim, sic dixerim): pour ainsi dire.    - causam dicere: plaider une cause.    - jus dicere: rendre la justice.    - pro aliquo (causam) dicere: plaider pour qqn.    - contra aliquem dicere: plaider contre qqn.    - causam nullam dico (causam haud dico): je n'ai pas d'objection à formuler.    - de aliqua re ad unum judicem dicere: plaider sur une affaire devant un seul juge.    - quod dicunt: comme on dit.    - ut plura non dicam: sans en dire plus.    - dictum ac factum (dictum factum), Ter. And. 2, 3, 7: aussitôt dit, aussitôt fait; à l'instant même.    - vel dicam = vel potius: ou plutôt.    - dicere ad aliquam rem: répliquer à qqch.    - facilis dictu: facile à dire.    - nihil dicere: ne rien dire de bon.    - subj. arch. - mihi ne dixis (= dixeris), scire nolo, Plaut. Mil.: ne me dis rien, je ne veux pas le savoir.    - inf. prés. passif arch. - nec quis esset umquam audieram dicier, Ter. Eun.: je n'avais jamais entendu dire qui il était.
    * * *
    [st1]1 [-] dĭco, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - faire connaître, publier, annoncer solennellement. - [abcl]b - dédier, consacrer, vouer (à une divinité). - [abcl]c - employer pour la première fois, inaugurer.[/b]    - se alicui in clientelam dicare: se mettre sous le patronage de qqn.    - se alicui dicare: se vouer à qqn, se dévouer à qqn, s’attacher à qqn.    - dicare se in servitutem alicui, Caes.: être dévoué corps et âme à qqn, se dévouer corps et âme à qqn, se faire l'esclave de qqn.    - totum diem alicui dicare, Cic. Leg. 2, 3, 7: consacrer toute une journée à qqn.    - dicare librum alicui, Plin. 19, 10, 57, § 177: dédier un livre à qqn.    - meae laudi tuum studium dicas, Cic. Fam. 2, 6, 4: tu voues tout ton zèle à me glorifier.    - se Remis in clientelam dicabant, Caes. BG. 6, 12: ils se rangeaient dans la clientèle des Rémois.    - se dicare in aliam civitatem, Cic. Balb, 30: se faire citoyen d'une autre ville.    - nova signa dicare, Tac. H. 5, 16: inaugurer de nouvelles enseignes. [st1]2 [-] dīco, ĕre, dīxi, dictum: - tr. - [abcl][b]a - dire, affirmer, prononcer, exprimer; débiter, réciter. - [abcl]b - dire le nom, nommer, appeler. - [abcl]c - haranguer, plaider. - [abcl]d - célébrer, chanter, raconter, décrire, composer, prédire. - [abcl]e - fixer, assigner, établir, régler. - [abcl]f - avertir, faire savoir, notifier. - [abcl]g - signifier, vouloir dire. - [abcl]h - nommer, élire, proclamer, élever au rang de.[/b]    - formes archaïques: - impér. prés. dice = dic. - ind. fut. dicem = dicam. - ind. fut.: dicebo = dicam. - ind. parf.: dixti = dixisti. - subj. parf.: dixis = dixeris. - subj. plus.-q.-parf.: dixem = dixissem. - inf. passé: dixe = dixisse. - inf. prés. passif: dicier = dici.    - dic (impératif prés.): dis.    - aliquid alicui dicere: dire qqch à qqn.    - dictatorem, consulem dicere: désigner un dictateur, un consul.    - dicere diem alicui ad colloquium: fixer un jour à qqn pour une entrevue.    - dicere sententiam: exposer son avis (au sénat), prononcer un discours (au sénat).    - dico, dicis: je veux dire, tu veux dire (présent de tentative).    - dicere + prop. inf.: dire que.    - dici potest + prop. inf.: [il peut être dit que] = on peut dire que.    - dicere ut + subj.: dire de, ordonner de.    - dic ei ut veniat: dis-lui de venir.    - tibi dico (dans le dialogue): c'est à toi que je parle; je t'en préviens.    - ut ita dicam (ut ita dixerim, sic dixerim): pour ainsi dire.    - causam dicere: plaider une cause.    - jus dicere: rendre la justice.    - pro aliquo (causam) dicere: plaider pour qqn.    - contra aliquem dicere: plaider contre qqn.    - causam nullam dico (causam haud dico): je n'ai pas d'objection à formuler.    - de aliqua re ad unum judicem dicere: plaider sur une affaire devant un seul juge.    - quod dicunt: comme on dit.    - ut plura non dicam: sans en dire plus.    - dictum ac factum (dictum factum), Ter. And. 2, 3, 7: aussitôt dit, aussitôt fait; à l'instant même.    - vel dicam = vel potius: ou plutôt.    - dicere ad aliquam rem: répliquer à qqch.    - facilis dictu: facile à dire.    - nihil dicere: ne rien dire de bon.    - subj. arch. - mihi ne dixis (= dixeris), scire nolo, Plaut. Mil.: ne me dis rien, je ne veux pas le savoir.    - inf. prés. passif arch. - nec quis esset umquam audieram dicier, Ter. Eun.: je n'avais jamais entendu dire qui il était.
    * * *
        Dico, dicas, prima corr. dicare. Cic. Donner à tousjours et à perpetuité.
    \
        Coniugio dicare aliquem alicui. Valer. Flac. Luy destiner et desdier pour estre son mari.
    \
        Dicare aliquam operam alteri. Plaut. Prester sa peine à aucun en quelque faict.
    \
        Se alicui in clientelam. Caesar. Se donner et desdier à aucun, et se mettre en sa sauvegarde, Devenir son vassal.
    \
        Dicare se in aliquam ciuitatem. Cic. Se rendre bourgeois d'aucune ville.
    \
        Studium suum laudi alicuius dicare. Cic. Addonner et employer son estude à, etc.
    \
        Totum hunc tibi dicamus diem. Cic. Nous te donnons tout ce jour pour faire de nous tout ce que tu vouldras.
    \
        Dicare aliquid Deo, pro Consecrare, et Dedicare. Pli. Cic. Desdier et consacrer.
    \
        Dicare opus alicui rei. Plin. Luy donner un livre à part, La descrire en un livre à part, et non point parmi les autres choses.
    \
        Dico, dicis, dixi, dictum, dicere. Dire.
    \
        Quasi tu dicas factum id consilio meo. Terent. Comme si tu disois que, etc.
    \
        Dixi venturam. Terent. J'ay dict qu'elle viendra.
    \
        Dicitur is venturus nunc peregre. Plaut. On dit qu'il viendra.
    \
        Tibi ego dico, an non? Terent. Parle je à toy à ton advis, ou si c'est à un autre?
    \
        Dicisne, an non? Interrogantis est et vrgentis. Plaut. Diras tu pas ce que je te demande?
    \
        - dic mihi Hoc primum, potin'est hic tacere? Terent. Or me dis tout premierement, ou en premier lieu.
    \
        Dicere, proprie est Oratorum. Quintil. Bien parler.
    \
        Dicere apud iudices. Cic. Plaider et porter la parolle.
    \
        Pro aliquo dicere. Cic. Plaider pour aucun et le defendre.
    \
        Dicendum est mihi igitur ad ea quae sunt a te dicta. Cice. Il me fault respondre à ce que tu as dict par ci devant.
    \
        Mirum quin te aduorsus dicat. Plaut. Mais dommage qu'il ne parle contre toy, et qu'il ne te desment, C'est merveille qu'il ne dit tout le contraire de ce que tu dis.
    \
        Ad aetatem alicuius dicere. Cic. Selon l'aage.
    \
        AEqui bonique partem aliquam dicere. Terent. Aller aucunement à la raison, Offrir quelque parti raisonnable.
    \
        Aliouorsum dixeram. Plaut. Je l'avoye dict en autre intention, ou autre sens.
    \
        Bene atque amice dicis. Plaut. Tu parles bien et en ami.
    \
        Animo praesenti dicere. Terent. Parler hardiement et asseureement sans crainte.
    \
        Ex animo. Terent. Dire à bon escient, et ainsi qu'on le sent en son cueur, Dire de bonne foy, et ainsi qu'on le pense.
    \
        Ei argumenta rei dicam. Plaut. Je luy diray les enseignes.
    \
        In aurem. Plaut. Dire tout bas à l'oreille.
    \
        Bella dicere. Virgil. Raconter.
    \
        Carmina. Virgil. Dire, ou Chanter des chansons.
    \
        Carmine aliquem dicere. Virgil. Descrire les gestes d'aucun.
    \
        Dicere causam dicitur reus. Cice. Proposer ses defenses, Se defendre en jugement.
    \
        Nunquid causam dicis, quin etc. Plaut. Veuls tu empescher que, etc.
    \
        Non causam dico, quin quod meritus est ferat. Terent. Je ne veulx pas empescher qu'il ne soit puni selon qu'il a merité.
    \
        Dixere causam tunc nescio quam. Terent. Ils dirent je ne scay quelles excuses.
    \
        Haec cura, clanculum vt sint dicta. Plaut. Que personne n'en sache rien, Faictes que ces choses soyent dictes en secret.
    \
        Coenam dicere. Plaut. Convier, Semondre à souper, Inviter.
    \
        Dictum breuiter et commode. Cic. Briefvement, et bien à propos.
    \
        In commune dicere. Plin. Dire en general.
    \
        Conatu magno nugas dicere. Terent. S'efforcer à mentir.
    \
        Contra aliquem dicitur aduocatus dicere. Cic. Plaider contre aucun.
    \
        Contumeliam dicere. Plaut. Dire quelque oultrage et parolle de despris, Villener, Laidoyer, Laidanger, Oultrager aucun de parolles.
    \
        Dicta. Cic. Dire broquars et parolles de risees, Gaber un homme, Farcer, Gaudir, Mocquer, Rigoler, Railler.
    \
        Dictatorem dicere, pro creare. Liu. Le nommer et faire.
    \
        Diem alicui. Cic. Adjourner aucun, Bailler jour, ou Assigner.
    \
        Diem capitis, vel Rei capitalis. Liu. Adjourner à comparoistre en personne en cas de crime, où il est question de l'honneur ou de la vie.
    \
        Diem iuris. Plaut. Adjourner, Assigner jour pour venir en jugement.
    \
        Diem nuptiis, vel operi dicere, quod et Praestituere dicitur. Terent. Prendre et arrester jour pour faire nopces, ou autre chose.
    \
        Non dicam dolo. Plaut. Sans mentir, Sans fraude et malengin.
    \
        Dotem et doti, dicere filio vel filiae omnia sua bona. Terent. Promettre en dot.
    \
        Facta alicuius dicere. Virgil. Composer une histoire des gestes et faicts d'aucun.
    \
        Falsum dicere. Plaut. Mentir.
    \
        Bona fide dicere. Plaut. Dire à la bonne foy et sans mentir, A bon escient et asseureement.
    \
        Bonane fide istuc dicis? Plaut. Me le dis tu vrayment? M'en asseure tu?
    \
        Nolo in illum grauius dicere. Terent. Je ne veulx point dire contre luy parolle plus picquante pour le present.
    \
        Inclementer vel acerbe in aliquem dicere. Plaut. Cic. Blasmer, Injurier, Oultrager de parolles.
    \
        Inclementer literis. Plaut. Blasmer les lettres.
    \
        Inducias dicere. Plaut. Faire treves.
    \
        Iniuste alteri dicere. Plaut. Blasmer à tort.
    \
        Ioco, vel per iocum dicere. Plaut. Dire par jeu, Et non à bon escient.
    \
        Ius dicere. Cic. Exercer la jurisdiction, Exercer judicature.
    \
        Ius dicis. Plaut. Tu parles raisonnablement.
    \
        Legem. Liu. Bailler loy à un inferieur et luy ordonner ce qu'on veult qu'il face.
    \
        Legem fullonibus, et similibus. Plin. Leur bailler loy de ce qu'ils doibvent faire en leur mestier.
    \
        De loco superiore, vel e loco superiore dicere. Ci. Parler d'enhault et du siege judicial, Parler estant assis en siege de judicature.
    \
        Ex inferiore loco. Cic. Parler au juge estant assis en son siege.
    \
        Mendacium dicere. Plaut. Mentir.
    \
        Multam dicere. Liu. C'estoit anciennement une espece de condamnation d'amende prononcee au peuple, de laquelle la confirmation ou infirmation appartenoit au peuple: par devant lequel comparoissoyent le Magistrat d'une part soustenant sa pronontiation, et la partie condamnee debatant au contraire, qu'on disoit Certare multam.
    \
        Multam dicere. Cic. Defendre sur peines, ou sur peine de l'amende. B.
    \
        Multationem, siue multam pecoris dicere. Plin. Varro. Condamner en amende de certain nombre de brebis ou de boeufs.
    \
        Nomen alicui dicere. Liu. Nommer, Bailler ou Imposer nom.
    \
        Nugas. Plaut. Jaser.
    \
        Nummos. Pompon. Promettre.
    \
        Palam dicere. Plaut. Dire en presence de touts.
    \
        In vtranque partem. Cic. Soustenir de parolles les deux parties.
    \
        Pecuniam dicere. Sallust. Promettre.
    \
        Praelia dicere. Horat. Narrer les batailles.
    \
        Hoc Netinorum foederata ciuitas publice dicit. Cic. Les Neriniens noz alliez et confederez en dient autant par leurs embassadeurs qu'ils ont ici envoyez au nom de la communaulté.
    \
        Dico quod videtur. Terent. Ce qu'il m'ensemble.
    \
        Repudium dicere. Tacit. Repudier et rejecter sa femme, Faire divorce et separation de mariage.
    \
        Iam id ipsa res dicet tibi. Plaut. La chose t'enseignera.
    \
        Rem potius ipsam dic, ac mitte maleloqui. Terent. Venez au poinct, et cessez de mesdire.
    \
        Sacramento dicere, dicebantur milites, quum ad iusiurandum adigebantur Rempublicam se non deserturos. Liu. Quand les gens prins et levez pour le faict de la guerre prestoyent le serment accoustumé entre les mains de leur capitaine, ou autre ayant povoir de le recevoir.
    \
        Dicere sacramentum. Horat. Prester et faire serment solennel.
    \
        Dicere alicui saluere. Sueton. Le saluer, Luy dire Bon jour, Dieu vous gard.
    \
        Dicere salutem alicui. Plaut. Saluer aucun, Faire priere à Dieu de le tenir sauf.
    \
        De scripto dicere. Cice. Dire et prononcer par escript, par livre, en lisant.
    \
        De se, et de suo ingenio. Cic. Parler de soy et de son esprit.
    \
        Dicere alicui valere. Sueton. Luy dire A dieu, Bon soir.
    \
        Sedulo dicere. Terent. Dire à bon escient et selon qu'on le pense.
    \
        Semel. Plin. Dire une fois pour toutes.
    \
        Sententiam dicere. Cic. Dire son opinion de quelque chose.
    \
        Pro sententia dicere. Liu. Opiner, Dire son opinion.
    \
        Dicuntur sententiae. Caesar. On dit les opinions, On opine.
    \
        Nonnullae huiusmodi sententiae dicebantur, vt impedimentis relictis, eruptione facta, etc. Aucuns estoyent de cest advis, ou opinion, que, etc.
    \
        Ex tempore. Cic. Dire sur le champ et sans y avoir pensé paravant.
    \
        Dicere testes dicuntur. Cic. Quand ils deposent par devant le juge ou l'examinateur.
    \
        Testimonium et testimonia dicere. Cice. Porter tesmoignage en jugement.
    \
        Pro testimonio dicere. Cice. Deposer et porter tesmoignage par devant un juge, ou examinateur.
    \
        Dixere vale. Ouid. Ils dirent Adieu.
    \
        Multa ad veritatem dicere. Cic. Selon la verité.
    \
        Ad voluntatem alicuius dicere. Cic. Parler au gré d'aucun et le flatter.
    \
        Nihil dixit tum vt sequerere sese? Terent. Ne te dist il pas lors que tu le suivisses?
    \
        Dico vt res est. Plaut. Je dis la chose comme elle va.
    \
        Dicitur. Cic. On dit. \ Vt dicitur. Cic. Comme on dit.
    \
        Nunquam audiui dici. Terent. Jamais je n'ouy dire.
    \
        Diceret, Quid feci? Terent. Il pourroit dire.
    \
        Dicere volui. Plaut. J'ay failli, Je vouloye dire autrement.
    \
        Nesciebam id dicere illam. Terent. Je ne scavoye pas qu'elle entendist cela.
    \
        De prandio dicis, debetur. dabo. Plaut. C'est du disner que tu parles.
    \
        Dixi Phormio. Terent. Voyla ce que je te vouloye dire, Je ne te veulx dire autre chose.
    \
        Dixine ego in hoc esse vobis Atticam eloquentiam? Terent. Ne vous ay je pas bien dict que, etc.
    \
        Dices, Quid postea, si Romae assiduo fui? Cic. Tu me diras.
    \
        Dicet aliquis, Quid ergo tu? Cic. Quelqu'un pourra dire.
    \
        Ne dixis istuc. Plaut. Ne me dis pas cela, Il n'est pas ainsi que tu me dis, Il n'en est rien.
    \
        Est locus, Hesperiam Graii cognomine dicunt. Virgil. Ils le nomment.
    \
        Merito dici posset is quoque Dionysius. Plin. Pourroit estre nommé et dict.
    \
        Dicor tibi frater ex Iberis. Martial. On me dit ton frere.
    \
        Dici vix potest quam multa sint quae, etc. Cic. A peine pourroit on dire.
    \
        Dictu nihil facilius. Terent. Il n'est rien plus aisé à dire. Dict par mocquerie d'une chose difficile à faire.
    \
        Ratio dicendi. Quintil. La maniere de bien parler.

    Dictionarium latinogallicum > dico

  • 17 ante

    antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).
    I.
    Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).
    A.
    In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).
    1.
    In space:

    quem ante aedīs video,

    Plaut. Am. 1, 1, 136:

    ante ostium Me audivit stare,

    Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:

    Ornatas paulo ante fores,

    Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:

    ante meum limen,

    Juv. 11, 190:

    ante suum fundum,

    Cic. Mil. 10:

    ut ante suos hortulos postridie piscarentur,

    id. Off. 3, 14, 58:

    ante sepulcrales infelix adstitit aras,

    Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:

    ante altaria,

    id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:

    ante hosce deos erant arulae,

    Cic. Verr. 2, 4, 3:

    quīs ante ora patrum contigit oppetere,

    Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:

    ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,

    id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:

    ante se statuit funditores,

    Liv. 42, 58:

    Flos Asiae ante ipsum,

    Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:

    si luditur alea pernox Ante Numantinos,

    Juv. 8, 11.— Trop.:

    ante oculos collocata,

    Cic. de Or. 1, 43, 192:

    ante oculos errat domus,

    Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:

    donec stet ante judicium,

    Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:

    ante Dominum vilior fiam,

    Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:

    non te justifices ante Deum,

    ib. Eccli. 7, 5:

    justi ambo ante Deum,

    ib. Luc. 1, 6;

    and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,

    ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:

    ante me ito,

    Plaut. As. 3, 3, 70:

    equitatum omnem ante se mittit,

    Caes. B. G. 1, 21:

    ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,

    id. B. C. 1, 55:

    praecurrit ante omnes,

    id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—
    2.
    Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:

    facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,

    Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:

    tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,

    superior to, Liv. 35, 14:

    necessitas ante rationem est,

    necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),
    a.
    Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;

    also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,

    Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:

    scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,

    Plaut. As. 5, 2, 8:

    tua ante omnes experientia,

    Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:

    Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,

    Verg. A. 4, 59:

    Ipse est ante omnes,

    Vulg. Col. 1, 17:

    O felix una ante alias Priameïa virgo,

    Verg. A. 3, 321:

    ante omnes furor est insignis equarum,

    id. G. 3, 266:

    scelere ante alios immanior omnīs,

    id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:

    ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,

    Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—
    b.
    Ante omnia.
    (α).
    Before all things, first of all:

    alvus ante omnia ducitur,

    Cels. 7, 30:

    oportet autem ante omnia os nudare,

    id. 8, 2:

    Ante omnia instituit, ut etc.,

    Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:

    Ante omnia autem, fratres, etc.,

    Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—
    (β).
    Comparatively, above all, especially, chiefty:

    publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,

    Liv. 2, 7; 7, 4:

    quae natura multis et ante omnia ursis,

    Plin. 8, 35, 53, § 125:

    dulces ante omnia Musae,

    the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:

    deformem et taetrum ante omnia vultum,

    Juv. 10, 191.—
    (γ).
    In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):

    ante omnia quid sit rhetorice,

    Quint. 2, 15, 1:

    ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,

    id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—
    B.
    Of time.
    1.
    Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.

    Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,

    Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:

    ante diem caupo sciet,

    Juv. 9, 108:

    ante brumam,

    Ter. Phorm. 4, 4, 28:

    ante noctem,

    Hor. S. 1, 4, 51:

    pereundum erit ante lucernas,

    Juv. 10, 339:

    ante haec omnia,

    Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.
    a.
    By a person who lived at the time:

    jam ante Socratem,

    before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:

    qui honos togato habitus ante me est nemini,

    before me, before my time, id. Cat. 4, 3:

    ante Jovem nulli subigebant arva coloni,

    Verg. G. 1, 125:

    vixere fortes ante Agamemnona Multi,

    Hor. C. 4, 9, 25:

    ante Helenam,

    id. S. 1, 3, 107:

    ante se,

    Tac. H. 1, 50:

    quod ante eum nemo,

    Suet. Caes. 26 al. —
    b.
    By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:

    ante has meas litteras,

    i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:

    per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,

    Liv. 1, 59:

    ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,

    Ov. M. 1, 5:

    ante sidus fervidum,

    Hor. Epod. 1, 27:

    ante cibum,

    id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:

    Hoc discunt omnes ante alpha et beta,

    before their A B C, id. 14, 209:

    cur ante tubam tremor occupat artus?

    Verg. A. 11, 424:

    Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,

    Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:

    ante aedilitatem meam,

    Cic. Att. 12, 17:

    ante sceptrum Dictaei regis,

    Verg. G. 2, 536:

    ante imperium ducis,

    Flor. 4, 2, 66:

    relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,

    Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:

    mortuus est ante istum praetorem,

    Cic. Verr. 1, 45, 115:

    docuerant fabulas ante hos consules,

    id. Brut. 18, 73:

    cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,

    Nep. Iphicr. 1, 3:

    quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,

    id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:

    ante hanc urbem conditam,

    before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):

    non multo ante urbem captam,

    id. Div. 1, 45:

    ante Epaminondam natum,

    Nep. Epam. 10, 4:

    ante te cognitum multis orantibus opem tuli,

    Sall. J. 110, 2:

    ante decemviros creatos,

    Liv. 3, 53 al. —
    2.
    Hence particular phrases.
    a.
    Ante tempus,
    (α).
    Before the right time:

    ante tempus excitatis suis,

    Liv. 31, 36.—
    (β).
    Before the appointed, proper, or lawful time:

    factus est consul bis, primum ante tempus,

    Cic. Lael. 3:

    honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,

    Suet. Aug. 26:

    venisti ante tempus torquere nos?

    Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—
    b.
    Ante diem, poet.,
    (α).
    Before the time:

    Caesaribus virtus contigit ante diem,

    Ov. A. A. 1, 184:

    ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,

    Stat. S. 2, 1, 108.—
    (β).
    Before the time destined by fate:

    filius ante diem patrios inquirit in annos,

    Ov. M. 1, 148:

    hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,

    id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:

    sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,

    Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —
    c.
    Ante hunc diem, with a negative:

    istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,

    never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:

    neque umquam ante hunc diem,

    Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:

    Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,

    Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —
    3.
    Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:

    in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,

    Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:

    ex ante diem VII. Id. Febr.,

    Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:

    supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,

    Liv. 45, 2, 12.—
    4.
    Sometimes to designate the whole time until the passing moment:

    ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,

    Nep. Arist. 2, 3:

    qui honos huic uni ante id tempus contigit,

    id. Timoth. 2, 3:

    invictus ante eam diem fuerat,

    Curt. 5, 3, 22.—
    5.
    Ante annos, before the destined time:

    Ante suos annos occidit,

    Ov. Am. 2, 2, 46:

    Ante annos animumque gerens curamque virilem,

    beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:

    suos annos praeterire,

    Sil. 4, 428; and:

    annos transcendere factis,

    id. 2, 348). —
    6.
    Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:

    ante hoc incognita,

    Luc. 6, 116:

    ante hoc domūs pars videntur,

    Tac. G. 13.
    II.
    Adv., of space and time (the latter most freq.).
    A.
    Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:

    fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,

    Liv. 27, 18; 22, 5:

    coronatus stabit et ante calix,

    Tib. 2, 5, 98:

    plena oculis et ante et retro,

    Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):

    si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,

    Cic. Fin. 5, 12, 35:

    pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,

    Verg. G. 3, 552.—
    B.
    1.. Of time, before, previously (always in reference to another past time, while ante as prep. is used in reference to the present).
    a.
    With verbs:

    nonne oportuit Praescīsse me ante,

    Ter. And. 1, 5, 4:

    id te oro, ut ante eamus,

    id. ib. 3, 3, 24;

    very freq. in Cic.: quod utinam illi ante accidisset,

    Cic. Phil. 11, 14:

    quae ante acta sunt,

    id. Verr. 1, 109:

    sicut ante fecimus,

    Vulg. Jos. 8, 5; ib. Jud. 16, 20:

    fructus omnis ante actae vitae,

    Cic. Marcell. 3; so Ov. M. 12, 115, and Tac. A. 6, 16:

    apud vos ante feci mentionem,

    Cic. Agr. 3, 4:

    faciam hoc non novum, sed ab eis ante factum,

    id. Verr. 1, 55; Verg. E. 9, 63; Juv. 3, 243; 15, 320:

    illud de quo ante dixi,

    Cic. Sex. Rosc. 116:

    quos ante dixi,

    id. Off. 2, 14, 50:

    ut ante dixi,

    id. Imp. Pomp. 16; id. Mil. 45:

    quem ad modum ante dixi,

    id. Sex. Rosc. 91:

    additis, quae ante deliquerant,

    Tac. A. 6, 9:

    filium ante sublatum brevi amisit,

    id. Agr. 6; id. G. 10; id. A. 11, 7; id. H. 2, 43.—And often accomp. by jam:

    acceperam jam ante Caesaris litteras, ut etc.,

    Cic. Phil. 2, 49; id. Marcell. 12; id. Verr. 2, 23.—Rarely accomp. by saepe.:

    ut saepe ante fecerant,

    Cic. Balb. 40; id. Rab. Post. 13.—
    b.
    Rarely with adjj.:

    non filius ante pudicus,

    Juv. 3, 111:

    quos acciverat, incertum, experiens an et ante gnavos,

    Tac. A. 14, 7.—
    c.
    Often with substt. in the abl. or acc. for a more accurate designation of time (cf. also abhinc with the abl. and acc.; in these cases ante was considered by the ancient critics as a prep., which could also govern the abl.; cf. Charis. p. 209 P.; Serv. ad Verg. E. 1, 30. The position of ante is sometimes before and sometimes after the subst., and sometimes between the numeral and the subst.):

    illos septem et multis ante saeculis Lycurgum accepimus fuisse sapientes,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7:

    etsi perpaucis ante diebus (i. e. before the departure of Theophilus, of whom mention is afterwards made) dederam Q. Mucio litteras ad te,

    id. Fam. 4, 9:

    paucis diebus ante,

    id. Phil. 2, 40:

    viginti annis ante,

    id. Lael. 12, 42:

    voverat eam annis undecim ante,

    Liv. 40, 52, 4 (cf. id. 40, 51:

    quae bello Ligustico ante annis octo vovisset): optimum erit ante annum scrobes facere,

    a year before, Col. 4, 2; Plin. Ep. 8, 23, 7:

    Tyron urbem ante annum Trojanae cladis condiderunt,

    a year before the fall of Troy, Just. 18, 3, 5:

    ante quadriennium amissus es,

    four years previously, Tac. Agr. 45:

    aliquot ante annos,

    Suet. Caes. 12; v. id. ib. 81 al.—
    d.
    With the advv. multo, paulo, aliquanto, tanto, quanto, and rarely permultum:

    multo ante prospexi tempestatem futuram,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    haud multo ante adventum,

    Tac. Agr. 18.—And in the order ante multo:

    ante multo a te didicerimus,

    Cic. Sen. 2, 6:

    Venisti paulo ante in senatum,

    id. Cat. 1, 7, 16; id. Marcell. 7; id. Mil. 7; Tac. G. 41; id. H. 3, 68; Suet. Caes. 21; Vulg. Sap. 15, 8; ib. 2 Macc. 3, 30;

    6, 29 et saep.—And in the order ante paulo: quae ante paulo perbreviter attigi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    profectus est aliquanto ante furorem Catilinae,

    id. Sull. 20, 56 bis; id. Verr. 1, 149.—And in the order ante aliquanto: ante aliquanto quam tu natus es, Cic. Fam. [p. 129] 10, 4; id. Vatin. 25; id. Verr. 2, 46:

    tanto ante praedixeras,

    id. Phil. 2, 33:

    quod si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    id. Verr. 2, 5, 34; 5, 78, 89; id. Cat. 3, 17; id. de Or. 1, 7, 26; so Quint. 2, 4, 28:

    quanto ante providerit,

    Cic. Sest. 8:

    permultum ante certior factus eram litteris,

    id. Fam. 3, 11; cf. Prisc. p. 1191 P.—
    2.
    Followed by quam (written also as one word, antequam; the form prius quam was more freq. in archaic Latin), sooner than; before.
    a.
    With ind. pres.:

    ante quam doceo id factum non esse, libet mihi,

    Cic. Quinct. 48:

    ante quam ad sententiam redeo, de me pauca dicam,

    id. Cat. 4, 20; id. Mil. 7; id. Deiot. 7; id. Clu. 6.—
    b.
    With ind. perf.:

    memini Catonem anno ante quam est mortuus mecum disserere,

    Cic. Lael. 3, 11:

    anno ipso ante quam natus est Ennius,

    id. Brut. 18, 72:

    ante aliquanto quam tu natus es,

    id. Fam. 10, 3:

    neque ante dimisit eum quam fidem dedit,

    Liv. 39, 10:

    ante quam ille est factus inimicus,

    Cic. Phil. 12, 9.—
    c.
    Rarely with fut. perf.:

    ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari,

    Cic. Phil. 11, 24:

    neque defatigabor ante quam... percepero,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    d.
    With subj. pres.:

    ante quam veniat in Pontum, litteras ad Cn. Pompeium mittet,

    Cic. Agr. 2, 53:

    hac lege ante omnia veniunt, quam gleba una ematur,

    id. ib. 2, 71; id. Sest. 15; id. Phil. 1, 1; Verg. E. 1, 60 sqq.; Vulg. Gen. 11, 4; ib. 4 Reg. 2, 9; ib. Matt. 6, 8.—
    e.
    With subj. imperf.:

    Romae et ad urbem, ante quam proficisceretur, quaerere coepit,

    Cic. Verr. 2, 167:

    qui (sol) ante quam se abderet, fugientem vidit Antonium,

    id. Phil. 14, 27; 8, 1; id. Verr. 4, 147; Vulg. Gen. 2, 5; 13, 10; ib. Matt. 1, 18; ib. Joan. 8, 58.—
    f.
    With subj. perf.:

    ante vero quam sit ea res adlata, laetitiā frui satis est,

    Cic. Phil. 14, 1:

    domesticum malum opprimit ante quam prospicere potueris,

    id. Verr. 1, 39; id. Sull. 44; id. Planc. 40:

    nec ante vincere desierint quam Rubro mari inclusis quod vincerent defuerit,

    Liv. 42, 52:

    nec ante (barbam capillumque) dempserit quam vindicāsset,

    Suet. Caes. 67.—
    g.
    With subj. pluperf.:

    se ante quam eam uxorem duxisset domum, sperāsse etc.,

    Ter. Hec. 1, 2, 71:

    qui ante quam de meo adventu audire potuissent, in Macedoniam perrexi,

    Cic. Planc. 98:

    ut consul ante fieret, quam ullum alium magistratum capere licuisset,

    id. Imp. Pomp. 62; id. Quinct. 9; id. Verr. 2, 55; 2, 171.—
    h.
    With inf.:

    dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere, quam ad hanc rationem devenire,

    Cic. Quinct. 54.—
    i.
    With part.:

    armati nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt,

    Liv. 21, 15, 4 (on the use of these different constructions, v. Roby, §§ 1671, 1462, 1672 etc.; Draeger, Hist. Synt. II. pp. 589 sqq.;

    and esp. Fischer, Gr. § 621). —In the poets sometimes with quam before ante: Respice item quam nil ad nos anteacta vetustas Temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante,

    Lucr. 3, 972:

    Non ego signatis quicquam mandare tabellis, Ne legat id nemo quam meus ante, velim,

    Tib. 4, 7, 8; Mart. 9, 36, 6.—Also in the poets sometimes pleon. ante—prius—quam:

    sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat Ante, pudor, quam te violo aut tua jura resolvo,

    Verg. A. 4, 24; so,

    prius—quam— ante: Aut prius infecto deposcit praemia cursu, Septima quam metam triverit ante rota?

    Prop. 3, 20, 25.—
    3.
    For the designation of order, foll. by tum, deinde, etc., first, in the first place (only in later Lat. for the class. primum):

    ut ante caput, deinde reliqua pars auferatur,

    Cels. 7, 29:

    et ante dicam de his, quae, etc.: tum, etc.,

    id. 5, 26:

    ante tonderi... deinde... tum, etc.,

    id. 6, 6, 8; so Plin. 34, 13, 34, § 131 dub.—
    4.
    Very rarely used as adj. (in imitation of the Greek):

    neque enim ignari sumus ante malorum,

    earlier, previous ills, Verg. A. 1, 198 (cf. tôn paros kakôn, Soph. O. T. 1423):

    ille elegit, qui recipit ante meliorem,

    Quint. Decl. 1, 14; cf. Liv. 24, 82, 5 (on this use of the adv., v. Kritz ad Sall. J. 76, 5).
    III.
    In composition.
    A.
    Of space, before, in front of, forwards: antepono, antefigo, antefero, antemitto.—
    B.
    Fig. of preference, before, above: antepono.—
    C.
    Of degree, before, above, more: antepotens, antepollens—
    D.
    In designations of time only with adjj. and advv.: antelucanus, antemeridianus, antehac, antelucio.With verbs, ante is more correctly written separately: ante actus, ante factus, ante gestus, ante paro, etc., although editions differ in this respect. V. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 361-390, and pp. 394-402.

    Lewis & Short latin dictionary > ante

  • 18 anti

    antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).
    I.
    Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).
    A.
    In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).
    1.
    In space:

    quem ante aedīs video,

    Plaut. Am. 1, 1, 136:

    ante ostium Me audivit stare,

    Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:

    Ornatas paulo ante fores,

    Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:

    ante meum limen,

    Juv. 11, 190:

    ante suum fundum,

    Cic. Mil. 10:

    ut ante suos hortulos postridie piscarentur,

    id. Off. 3, 14, 58:

    ante sepulcrales infelix adstitit aras,

    Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:

    ante altaria,

    id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:

    ante hosce deos erant arulae,

    Cic. Verr. 2, 4, 3:

    quīs ante ora patrum contigit oppetere,

    Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:

    ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,

    id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:

    ante se statuit funditores,

    Liv. 42, 58:

    Flos Asiae ante ipsum,

    Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:

    si luditur alea pernox Ante Numantinos,

    Juv. 8, 11.— Trop.:

    ante oculos collocata,

    Cic. de Or. 1, 43, 192:

    ante oculos errat domus,

    Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:

    donec stet ante judicium,

    Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:

    ante Dominum vilior fiam,

    Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:

    non te justifices ante Deum,

    ib. Eccli. 7, 5:

    justi ambo ante Deum,

    ib. Luc. 1, 6;

    and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,

    ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:

    ante me ito,

    Plaut. As. 3, 3, 70:

    equitatum omnem ante se mittit,

    Caes. B. G. 1, 21:

    ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,

    id. B. C. 1, 55:

    praecurrit ante omnes,

    id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—
    2.
    Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:

    facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,

    Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:

    tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,

    superior to, Liv. 35, 14:

    necessitas ante rationem est,

    necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),
    a.
    Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;

    also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,

    Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:

    scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,

    Plaut. As. 5, 2, 8:

    tua ante omnes experientia,

    Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:

    Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,

    Verg. A. 4, 59:

    Ipse est ante omnes,

    Vulg. Col. 1, 17:

    O felix una ante alias Priameïa virgo,

    Verg. A. 3, 321:

    ante omnes furor est insignis equarum,

    id. G. 3, 266:

    scelere ante alios immanior omnīs,

    id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:

    ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,

    Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—
    b.
    Ante omnia.
    (α).
    Before all things, first of all:

    alvus ante omnia ducitur,

    Cels. 7, 30:

    oportet autem ante omnia os nudare,

    id. 8, 2:

    Ante omnia instituit, ut etc.,

    Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:

    Ante omnia autem, fratres, etc.,

    Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—
    (β).
    Comparatively, above all, especially, chiefty:

    publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,

    Liv. 2, 7; 7, 4:

    quae natura multis et ante omnia ursis,

    Plin. 8, 35, 53, § 125:

    dulces ante omnia Musae,

    the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:

    deformem et taetrum ante omnia vultum,

    Juv. 10, 191.—
    (γ).
    In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):

    ante omnia quid sit rhetorice,

    Quint. 2, 15, 1:

    ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,

    id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—
    B.
    Of time.
    1.
    Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.

    Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,

    Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:

    ante diem caupo sciet,

    Juv. 9, 108:

    ante brumam,

    Ter. Phorm. 4, 4, 28:

    ante noctem,

    Hor. S. 1, 4, 51:

    pereundum erit ante lucernas,

    Juv. 10, 339:

    ante haec omnia,

    Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.
    a.
    By a person who lived at the time:

    jam ante Socratem,

    before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:

    qui honos togato habitus ante me est nemini,

    before me, before my time, id. Cat. 4, 3:

    ante Jovem nulli subigebant arva coloni,

    Verg. G. 1, 125:

    vixere fortes ante Agamemnona Multi,

    Hor. C. 4, 9, 25:

    ante Helenam,

    id. S. 1, 3, 107:

    ante se,

    Tac. H. 1, 50:

    quod ante eum nemo,

    Suet. Caes. 26 al. —
    b.
    By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:

    ante has meas litteras,

    i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:

    per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,

    Liv. 1, 59:

    ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,

    Ov. M. 1, 5:

    ante sidus fervidum,

    Hor. Epod. 1, 27:

    ante cibum,

    id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:

    Hoc discunt omnes ante alpha et beta,

    before their A B C, id. 14, 209:

    cur ante tubam tremor occupat artus?

    Verg. A. 11, 424:

    Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,

    Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:

    ante aedilitatem meam,

    Cic. Att. 12, 17:

    ante sceptrum Dictaei regis,

    Verg. G. 2, 536:

    ante imperium ducis,

    Flor. 4, 2, 66:

    relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,

    Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:

    mortuus est ante istum praetorem,

    Cic. Verr. 1, 45, 115:

    docuerant fabulas ante hos consules,

    id. Brut. 18, 73:

    cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,

    Nep. Iphicr. 1, 3:

    quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,

    id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:

    ante hanc urbem conditam,

    before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):

    non multo ante urbem captam,

    id. Div. 1, 45:

    ante Epaminondam natum,

    Nep. Epam. 10, 4:

    ante te cognitum multis orantibus opem tuli,

    Sall. J. 110, 2:

    ante decemviros creatos,

    Liv. 3, 53 al. —
    2.
    Hence particular phrases.
    a.
    Ante tempus,
    (α).
    Before the right time:

    ante tempus excitatis suis,

    Liv. 31, 36.—
    (β).
    Before the appointed, proper, or lawful time:

    factus est consul bis, primum ante tempus,

    Cic. Lael. 3:

    honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,

    Suet. Aug. 26:

    venisti ante tempus torquere nos?

    Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—
    b.
    Ante diem, poet.,
    (α).
    Before the time:

    Caesaribus virtus contigit ante diem,

    Ov. A. A. 1, 184:

    ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,

    Stat. S. 2, 1, 108.—
    (β).
    Before the time destined by fate:

    filius ante diem patrios inquirit in annos,

    Ov. M. 1, 148:

    hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,

    id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:

    sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,

    Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —
    c.
    Ante hunc diem, with a negative:

    istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,

    never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:

    neque umquam ante hunc diem,

    Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:

    Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,

    Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —
    3.
    Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:

    in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,

    Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:

    ex ante diem VII. Id. Febr.,

    Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:

    supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,

    Liv. 45, 2, 12.—
    4.
    Sometimes to designate the whole time until the passing moment:

    ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,

    Nep. Arist. 2, 3:

    qui honos huic uni ante id tempus contigit,

    id. Timoth. 2, 3:

    invictus ante eam diem fuerat,

    Curt. 5, 3, 22.—
    5.
    Ante annos, before the destined time:

    Ante suos annos occidit,

    Ov. Am. 2, 2, 46:

    Ante annos animumque gerens curamque virilem,

    beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:

    suos annos praeterire,

    Sil. 4, 428; and:

    annos transcendere factis,

    id. 2, 348). —
    6.
    Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:

    ante hoc incognita,

    Luc. 6, 116:

    ante hoc domūs pars videntur,

    Tac. G. 13.
    II.
    Adv., of space and time (the latter most freq.).
    A.
    Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:

    fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,

    Liv. 27, 18; 22, 5:

    coronatus stabit et ante calix,

    Tib. 2, 5, 98:

    plena oculis et ante et retro,

    Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):

    si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,

    Cic. Fin. 5, 12, 35:

    pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,

    Verg. G. 3, 552.—
    B.
    1.. Of time, before, previously (always in reference to another past time, while ante as prep. is used in reference to the present).
    a.
    With verbs:

    nonne oportuit Praescīsse me ante,

    Ter. And. 1, 5, 4:

    id te oro, ut ante eamus,

    id. ib. 3, 3, 24;

    very freq. in Cic.: quod utinam illi ante accidisset,

    Cic. Phil. 11, 14:

    quae ante acta sunt,

    id. Verr. 1, 109:

    sicut ante fecimus,

    Vulg. Jos. 8, 5; ib. Jud. 16, 20:

    fructus omnis ante actae vitae,

    Cic. Marcell. 3; so Ov. M. 12, 115, and Tac. A. 6, 16:

    apud vos ante feci mentionem,

    Cic. Agr. 3, 4:

    faciam hoc non novum, sed ab eis ante factum,

    id. Verr. 1, 55; Verg. E. 9, 63; Juv. 3, 243; 15, 320:

    illud de quo ante dixi,

    Cic. Sex. Rosc. 116:

    quos ante dixi,

    id. Off. 2, 14, 50:

    ut ante dixi,

    id. Imp. Pomp. 16; id. Mil. 45:

    quem ad modum ante dixi,

    id. Sex. Rosc. 91:

    additis, quae ante deliquerant,

    Tac. A. 6, 9:

    filium ante sublatum brevi amisit,

    id. Agr. 6; id. G. 10; id. A. 11, 7; id. H. 2, 43.—And often accomp. by jam:

    acceperam jam ante Caesaris litteras, ut etc.,

    Cic. Phil. 2, 49; id. Marcell. 12; id. Verr. 2, 23.—Rarely accomp. by saepe.:

    ut saepe ante fecerant,

    Cic. Balb. 40; id. Rab. Post. 13.—
    b.
    Rarely with adjj.:

    non filius ante pudicus,

    Juv. 3, 111:

    quos acciverat, incertum, experiens an et ante gnavos,

    Tac. A. 14, 7.—
    c.
    Often with substt. in the abl. or acc. for a more accurate designation of time (cf. also abhinc with the abl. and acc.; in these cases ante was considered by the ancient critics as a prep., which could also govern the abl.; cf. Charis. p. 209 P.; Serv. ad Verg. E. 1, 30. The position of ante is sometimes before and sometimes after the subst., and sometimes between the numeral and the subst.):

    illos septem et multis ante saeculis Lycurgum accepimus fuisse sapientes,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7:

    etsi perpaucis ante diebus (i. e. before the departure of Theophilus, of whom mention is afterwards made) dederam Q. Mucio litteras ad te,

    id. Fam. 4, 9:

    paucis diebus ante,

    id. Phil. 2, 40:

    viginti annis ante,

    id. Lael. 12, 42:

    voverat eam annis undecim ante,

    Liv. 40, 52, 4 (cf. id. 40, 51:

    quae bello Ligustico ante annis octo vovisset): optimum erit ante annum scrobes facere,

    a year before, Col. 4, 2; Plin. Ep. 8, 23, 7:

    Tyron urbem ante annum Trojanae cladis condiderunt,

    a year before the fall of Troy, Just. 18, 3, 5:

    ante quadriennium amissus es,

    four years previously, Tac. Agr. 45:

    aliquot ante annos,

    Suet. Caes. 12; v. id. ib. 81 al.—
    d.
    With the advv. multo, paulo, aliquanto, tanto, quanto, and rarely permultum:

    multo ante prospexi tempestatem futuram,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    haud multo ante adventum,

    Tac. Agr. 18.—And in the order ante multo:

    ante multo a te didicerimus,

    Cic. Sen. 2, 6:

    Venisti paulo ante in senatum,

    id. Cat. 1, 7, 16; id. Marcell. 7; id. Mil. 7; Tac. G. 41; id. H. 3, 68; Suet. Caes. 21; Vulg. Sap. 15, 8; ib. 2 Macc. 3, 30;

    6, 29 et saep.—And in the order ante paulo: quae ante paulo perbreviter attigi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    profectus est aliquanto ante furorem Catilinae,

    id. Sull. 20, 56 bis; id. Verr. 1, 149.—And in the order ante aliquanto: ante aliquanto quam tu natus es, Cic. Fam. [p. 129] 10, 4; id. Vatin. 25; id. Verr. 2, 46:

    tanto ante praedixeras,

    id. Phil. 2, 33:

    quod si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    id. Verr. 2, 5, 34; 5, 78, 89; id. Cat. 3, 17; id. de Or. 1, 7, 26; so Quint. 2, 4, 28:

    quanto ante providerit,

    Cic. Sest. 8:

    permultum ante certior factus eram litteris,

    id. Fam. 3, 11; cf. Prisc. p. 1191 P.—
    2.
    Followed by quam (written also as one word, antequam; the form prius quam was more freq. in archaic Latin), sooner than; before.
    a.
    With ind. pres.:

    ante quam doceo id factum non esse, libet mihi,

    Cic. Quinct. 48:

    ante quam ad sententiam redeo, de me pauca dicam,

    id. Cat. 4, 20; id. Mil. 7; id. Deiot. 7; id. Clu. 6.—
    b.
    With ind. perf.:

    memini Catonem anno ante quam est mortuus mecum disserere,

    Cic. Lael. 3, 11:

    anno ipso ante quam natus est Ennius,

    id. Brut. 18, 72:

    ante aliquanto quam tu natus es,

    id. Fam. 10, 3:

    neque ante dimisit eum quam fidem dedit,

    Liv. 39, 10:

    ante quam ille est factus inimicus,

    Cic. Phil. 12, 9.—
    c.
    Rarely with fut. perf.:

    ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari,

    Cic. Phil. 11, 24:

    neque defatigabor ante quam... percepero,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    d.
    With subj. pres.:

    ante quam veniat in Pontum, litteras ad Cn. Pompeium mittet,

    Cic. Agr. 2, 53:

    hac lege ante omnia veniunt, quam gleba una ematur,

    id. ib. 2, 71; id. Sest. 15; id. Phil. 1, 1; Verg. E. 1, 60 sqq.; Vulg. Gen. 11, 4; ib. 4 Reg. 2, 9; ib. Matt. 6, 8.—
    e.
    With subj. imperf.:

    Romae et ad urbem, ante quam proficisceretur, quaerere coepit,

    Cic. Verr. 2, 167:

    qui (sol) ante quam se abderet, fugientem vidit Antonium,

    id. Phil. 14, 27; 8, 1; id. Verr. 4, 147; Vulg. Gen. 2, 5; 13, 10; ib. Matt. 1, 18; ib. Joan. 8, 58.—
    f.
    With subj. perf.:

    ante vero quam sit ea res adlata, laetitiā frui satis est,

    Cic. Phil. 14, 1:

    domesticum malum opprimit ante quam prospicere potueris,

    id. Verr. 1, 39; id. Sull. 44; id. Planc. 40:

    nec ante vincere desierint quam Rubro mari inclusis quod vincerent defuerit,

    Liv. 42, 52:

    nec ante (barbam capillumque) dempserit quam vindicāsset,

    Suet. Caes. 67.—
    g.
    With subj. pluperf.:

    se ante quam eam uxorem duxisset domum, sperāsse etc.,

    Ter. Hec. 1, 2, 71:

    qui ante quam de meo adventu audire potuissent, in Macedoniam perrexi,

    Cic. Planc. 98:

    ut consul ante fieret, quam ullum alium magistratum capere licuisset,

    id. Imp. Pomp. 62; id. Quinct. 9; id. Verr. 2, 55; 2, 171.—
    h.
    With inf.:

    dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere, quam ad hanc rationem devenire,

    Cic. Quinct. 54.—
    i.
    With part.:

    armati nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt,

    Liv. 21, 15, 4 (on the use of these different constructions, v. Roby, §§ 1671, 1462, 1672 etc.; Draeger, Hist. Synt. II. pp. 589 sqq.;

    and esp. Fischer, Gr. § 621). —In the poets sometimes with quam before ante: Respice item quam nil ad nos anteacta vetustas Temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante,

    Lucr. 3, 972:

    Non ego signatis quicquam mandare tabellis, Ne legat id nemo quam meus ante, velim,

    Tib. 4, 7, 8; Mart. 9, 36, 6.—Also in the poets sometimes pleon. ante—prius—quam:

    sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat Ante, pudor, quam te violo aut tua jura resolvo,

    Verg. A. 4, 24; so,

    prius—quam— ante: Aut prius infecto deposcit praemia cursu, Septima quam metam triverit ante rota?

    Prop. 3, 20, 25.—
    3.
    For the designation of order, foll. by tum, deinde, etc., first, in the first place (only in later Lat. for the class. primum):

    ut ante caput, deinde reliqua pars auferatur,

    Cels. 7, 29:

    et ante dicam de his, quae, etc.: tum, etc.,

    id. 5, 26:

    ante tonderi... deinde... tum, etc.,

    id. 6, 6, 8; so Plin. 34, 13, 34, § 131 dub.—
    4.
    Very rarely used as adj. (in imitation of the Greek):

    neque enim ignari sumus ante malorum,

    earlier, previous ills, Verg. A. 1, 198 (cf. tôn paros kakôn, Soph. O. T. 1423):

    ille elegit, qui recipit ante meliorem,

    Quint. Decl. 1, 14; cf. Liv. 24, 82, 5 (on this use of the adv., v. Kritz ad Sall. J. 76, 5).
    III.
    In composition.
    A.
    Of space, before, in front of, forwards: antepono, antefigo, antefero, antemitto.—
    B.
    Fig. of preference, before, above: antepono.—
    C.
    Of degree, before, above, more: antepotens, antepollens—
    D.
    In designations of time only with adjj. and advv.: antelucanus, antemeridianus, antehac, antelucio.With verbs, ante is more correctly written separately: ante actus, ante factus, ante gestus, ante paro, etc., although editions differ in this respect. V. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 361-390, and pp. 394-402.

    Lewis & Short latin dictionary > anti

  • 19 supra

    suprā (altlat. suprād), Adv. u. Praepos. (st. superā [sc. parte] von superus), I) Adv. m. Compar.: 1) v. Raume: a) auf der oberen Seite, oben, oben darauf, oberhalb (Ggstz. infra), oleum supra siet, Cato: omnia haec, quae supra et subter, unum esse, Cic.: et mare quod supra teneant quodque alluit infra, Verg.: magno numero iumentorum in flumine supra atque infra constituto, Caes.: supra, non infra est deus, Lact. – b) darüber heraus, darüber hervor, toto vertice supra est, Verg. – Compar. superius, weiter hinauf, weiter oben, piscina superius construenda, Pallad.: superius rapiuntur, Sen.: Ggstz. subterius, Isid. orig. 16, 8, 4. – c) oben, vorher, bei Verweisungen in Schrift u. Rede, uti supra demonstravimus, Caes.: ut supra dixi, Cic.: ille, quem supra deformavi, Cic.: quae supra dixi, Cic.: supra dictae particulae, Gell.: erunt adiungenda supra dictis etiam mictualia medicamenta, Cael. Aur. – Compar. superius, weiter oben, ut superius demonstravimus, Auct. b. Hisp.: dixi superius, Phaedr.: de qua superius dixerim, Firm. – 2) von der Zeit, von oben an, von früher her, weiter (aus vergangener Zeit), pauca supra repetere, Sall., de alqo, Tac. – 3) v. Maße: a) eig.: darüber, mehr, centesimus tibi vel supra premitur annus, Sen.: ager fortasse trecentis aut etiam supra nummorum milibus emptus, Hor.: supra adicere, mehr bieten, Cic. – b) übtr., darüber hinaus, mehr, dialogos confeci et absolvi nescio quam bene, sed ita accurate, ut nihil possit supra, Cic.: dominandi supra quam aestimari avidissimus potest, Aur. Vict.: nihil supra, Ter.: supra deos lacessere, noch mehr, Hor. – dah. supra quam, mehr als, patiens inediae, algoris, supra quam cuiquam credibile est, Sall.: rem supra feret, quam fieri potest, größer machen, als es möglich ist, Cic.

    II) Praepos. m. Acc.: 1) v. Raume: a) mit Verben der Ruhe = über, oben über, oben auf, auf (Ggstz. infra), ille qui supra nos habitat, Plaut.: Nerëides supra delphinos et cete sedentes, Plin.: ubi circa muros supra subterque terram per dies quindecim pugnatum est, Liv.: mit Berücksichtigung der Rangordnung, accumbere supra alqm, (bei Tische) über jmd. liegen, Cic. – insbes. von der geographischen Lage = oberhalb, jenseit, exercitus, qui supra Suessulam Nolae praesideret, Liv.: Syene est supra Alexandriam, Plin. – bildl., supra caput, über dem Kopfe, d.i. auf dem Halse, zur Last, ecce supra caput homo levis, da hab' ich auf dem Halse, Cic.: supra caput esse, Sall. u. Liv. – übtr., zur Bezeichnung des Amtes, das jmd. hat, über, qui supra bibliothecam fuerunt, Vitr. 7. praef. § 5: supra rationes esse positum, Ps. Quint. decl. 353: libertus supra hereditates, Scribon. 162: supra insulas, Corp. inscr. Lat. 14, 2769: supra iumenta, ibid. 6, 7987 u. 9486: supra cocos, ibid. 6, 9261. – b) mit Verben der Bewegung: α) über... hinweg, über... hin, fera saltu supra venabula fertur, Verg.: supra segetes navigare, Ov. – β) oben auf, tignumque supra turba petulans insilit, Phaedr.: nec exissent umquam supra terram, Cic. – γ) über... hinaus, attolli supra ceteros mortales, Plin.: supra alqm ire, einen übertreffen, Verg.: exsurgere supra dolores, Ps. Albinov. – 2) v. der Zeit, über, vor, paulo supra hanc memoriam, Caes.: supra septingentesimum annum, Liv. – 3) vom Maße, a) eig. = über, über... hinaus, supra milia viginti, Liv.: nec supra geminos fetus, Plin. – b) übtr.: α) über, über... hinaus, supra modum, Liv.: supra morem, Verg.: supra vires, Hor.: supra humanam formam, Phaedr.: supra humanam fidem, Plin.: supra omnium opinionem, Scrib.: dominatio et potentia, quae supra leges se esse velit, die mehr gelten will als, Cic.: supra Coclites Musiosque id facinus esse, gehe über die eines K.u.M. hinaus, Liv. – β) über, außer, supra belli Latini metum id quoque accesserat, quod etc., Liv.: de floribus supra dictos scripsit Theophrastus, außer den genannten, Plin.

    lateinisch-deutsches > supra

  • 20 affero

    adfĕro (affĕro), ferre, attŭli (adtŭli), allātum (adlātum) - tr. -    - inf. passif arch. adferrier, Plaut. Aul. 571. [st1]1 [-] apporter, porter à, porter vers.    - candelabrum Romam adferre, Cic. Verr. 4, 64: apporter un candélabre à Rome.    - Socrati orationem adferre, Cic. de Or. 1, 231: apporter un discours à Socrate.    - scyphos ad praetorem adferre, Cic Verr. 4, 32: apporter des coupes au préteur.    - tamquam vento adlatae naves, Liv. 44, 20, 7: vaisseaux pour ainsi dire apportés par le vent.    - afferre se (afferri), Virg.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - afferre pedem, Cat.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - aliquid ad aliquem (alicui) adferre: apporter qqch à qqn.    - adferre litteras ad aliquem (adferre litteras alicui), Cic.: apporter une lettre à qqn.    - nimium raro nobis abs te litterae adferuntur, Cic. Att. 1, 9, 1: on m'apporte trop rarement des lettres de toi.    - nuntium alicui adferre, Cic. Amer. 19: apporter une nouvelle à qqn.    - adfertur ei de quarta nuntius, Cic. Phil. 13, 19: on lui apporte la nouvelle concernant la quatrième légion.    - crebri ad eum rumores adferebantur, Caes. BG. 2, 1, 1: des bruits fréquents lui parvenaient.    - ego jussero cadum unum vini veteris a me adferrier, Plaut. Aul. 571: je te ferai porter de chez moi un tonneau de vin vieux. [st1]2 [-] apporter une nouvelle, annoncer.    - quietae res ex Volscis adferebantur, Liv. 6, 30, 7: on annonçait que les Volsques se tenaient tranquilles.    - quicquid huc erit a Pompeio adlatum, Cic. Fam. 7, 17, 5: toutes les nouvelles qu'on apportera ici de Pompée.    - nuntiarunt caedem consulis adlatam aegre tulisse regem, Liv. 22, 37, 2: ils annoncèrent que le roi avait supporté avec peine la nouvelle de la mort du consul.    - alii majorem adferentes tumultum nuntii occurrunt, Liv. 27, 33, 1: d'autres messagers se présentent à lui, apportant la nouvelle d'un trouble plus grand (plus alarmant).    - cum mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum, Cic. Br. 1: comme la nouvelle m'avait été apportée de la mort d'Hortensius.    - adferre + prop. inf.: annoncer que, rapporter que.    - ita Caelius ad illam adtulit se aurum quaerere, Cic. Cael. 53: Caelius lui annonça qu'il cherchait de l'or.    - nuntii adferebant male rem gerere Darium, Nep. Milt. 3, 3: les messagers annonçaient que Darius n'était pas heureux dans son expédition.    - novos hostes consilia cum veteribus jungere haud incertis auctoribus Romam est adlatum, Liv. 4, 45, 3: on annonça à Rome de source certaine que de nouveaux ennemis faisaient cause commune avec les anciens.    - pro comperto adtulit Achmos statuisse progredi, Liv. 35, 29, 9: il annonça comme une nouvelle certaine que les Achéens avaient décidé de marcher de l'avant.    - adferre ut + subj.: apporter l’ordre de.    - ab Carthagine adlatum est ut Hasdrubal in Italiam exercitum duceret, Liv. 23, 27, 9: de Carthage l'ordre vint qu'Hasdrubal conduisît son armée en Italie. [st1]3 [-] porter sur, porter contre.    - vim alicui adferre, Cic. Pomp. 39: faire violence à qqn.    - manus alienis bonis adferre, Cic. Off. 2, 54: porter la main sur les biens d'autrui.    - manus alicui adferre, Cic. Quinct. 85: se livrer à des actes de violence sur qqn.    - beneficio suo manus adfert, Sen. Ben. 2, 5, 3: il enlève à son bienfait tout son prix.    - adferre sibi manus, Cic.: se tuer de sa propre main. [st1]4 [-] apporter en plus; apporter à mettre à.    - ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus, Cic. Marc. 12: en sorte que, tout ce que le temps enlèvera à ton oeuvre, il l'ajoutera à ta gloire.    - adferre non minus ad dicendum auctoritatis quam facultatis, Cic. Mur. 4: apporter à sa plaidoirie non moins d'autorité que de talent.    - quicquid ad rem publicam adtulimus, Cic. Off. 1, 155: quels que soient les services que j'ai rendus à l'état. [st1]5 [-] apporter (une preuve, un exemple, une raison); alléguer, dire.    - testimonium adferre: produire un témoignage.    - argumentum adferre: apporter une preuve.    - exemplum adferre: donner un exemple.    - rationem adferre: donner une raison.    - rationes, cur hoc ita sit, afferre, Cic. Fin. 5: expliquer pourquoi il en est ainsi.    - ad ea quae dixi, adfer si quid habes, Cic. Att. 7, 9, 4: en réponse à ce que je t'ai dit, donne-moi ce que tu sais.    - aliquid (multa) adferre, cur (quamobrem): apporter un argument, beaucoup d'arguments pour prouver que.    - quid adferre potest, quamobrem voluptas sit summum bonum? Cic. de Or. 3, 78: quel argument peut-il apporter pour prouver que le plaisir est le souverain bien?    - cur credam, adferre possum, Cic. Tusc. 1, 70: je puis donner la raison de ma croyance.    - quid adferri potest cur non casu id evenerit? Cic. Div. 2: comment peut-on prouver que cela n'est pas dû au hasard?    - adfer, quem Fabiano possis praeponere, Sen. Ep. 100, 9: cite qui tu pourrais préférer à Fabianus.    - avec quod, ce fait que: firmissimum hoc adferri videtur, cur deos esse credamus, quod... Cic. Tusc. 1, 30: la preuve la plus forte, à ce qu'il semble, qu'on produise pour justifier la croyance en l'existence des dieux, c'est que...    - avec prop. inf.: adfers in extis cor non fuisse, Cic. Div. 2, 36: tu dis que dans les entrailles de la victime le coeur manquait. [st1]6 [-] apporter, occasionner; contribuer à, aider à.    - delectationem, dolorem, luctum, metum, spem: apporter du plaisir, de la douleur, le deuil, la crainte, l'espoir.    - adferre pacem, bellum, Cic. Phil. 6, 17: apporter la paix, la guerre.    - cladem populo Romano, multas alicui lacrimas adferre, Cic. Nat. 2, 8: être la cause d'un désastre pour le peuple romain, de bien des larmes pour qqn.    - videri proelium defugisse magnum detrimentum adferebat, Caes. BC. 1, 82, 2: paraître avoir esquivé la bataille causait un grand préjudice.    - negat diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre, Cic. Fin. 2, 87: il prétend que la durée ne contribue en rien au bonheur de la vie.    - hic numerus nihil adfert aliud nisi ut... Cic. Or. 170: ce rythme ne contribue à rien d'autre qu'à faire que...    - quid loci natura adferre potest, ut... Cic. Fat. 8: quelle influence déterminante le climat peut-il avoir, pour faire que... ? [st1]7 [-] rapporter, produire, rendre.    - agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt, Cic. Off. 1, 15: les terres fertiles qui produisent beaucoup plus de grain qu'on ne leur en a confié.    - talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col. 2: une telle terre, après un long repos, produit une abondante moisson.    - plantae sinapis prima hieme translatae plus cymae vere adferunt, Col. 11: les pieds de sénevé, transplantés au commencement de l'hiver, produisent au printemps une cime plus développée.    - au fig. magnum proventum poetarum annus hic attulit, Plin. Ep. 1, 13: cette année a produit une abondante moisson de poètes.
    * * *
    adfĕro (affĕro), ferre, attŭli (adtŭli), allātum (adlātum) - tr. -    - inf. passif arch. adferrier, Plaut. Aul. 571. [st1]1 [-] apporter, porter à, porter vers.    - candelabrum Romam adferre, Cic. Verr. 4, 64: apporter un candélabre à Rome.    - Socrati orationem adferre, Cic. de Or. 1, 231: apporter un discours à Socrate.    - scyphos ad praetorem adferre, Cic Verr. 4, 32: apporter des coupes au préteur.    - tamquam vento adlatae naves, Liv. 44, 20, 7: vaisseaux pour ainsi dire apportés par le vent.    - afferre se (afferri), Virg.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - afferre pedem, Cat.: se rendre, se diriger, s'avancer.    - aliquid ad aliquem (alicui) adferre: apporter qqch à qqn.    - adferre litteras ad aliquem (adferre litteras alicui), Cic.: apporter une lettre à qqn.    - nimium raro nobis abs te litterae adferuntur, Cic. Att. 1, 9, 1: on m'apporte trop rarement des lettres de toi.    - nuntium alicui adferre, Cic. Amer. 19: apporter une nouvelle à qqn.    - adfertur ei de quarta nuntius, Cic. Phil. 13, 19: on lui apporte la nouvelle concernant la quatrième légion.    - crebri ad eum rumores adferebantur, Caes. BG. 2, 1, 1: des bruits fréquents lui parvenaient.    - ego jussero cadum unum vini veteris a me adferrier, Plaut. Aul. 571: je te ferai porter de chez moi un tonneau de vin vieux. [st1]2 [-] apporter une nouvelle, annoncer.    - quietae res ex Volscis adferebantur, Liv. 6, 30, 7: on annonçait que les Volsques se tenaient tranquilles.    - quicquid huc erit a Pompeio adlatum, Cic. Fam. 7, 17, 5: toutes les nouvelles qu'on apportera ici de Pompée.    - nuntiarunt caedem consulis adlatam aegre tulisse regem, Liv. 22, 37, 2: ils annoncèrent que le roi avait supporté avec peine la nouvelle de la mort du consul.    - alii majorem adferentes tumultum nuntii occurrunt, Liv. 27, 33, 1: d'autres messagers se présentent à lui, apportant la nouvelle d'un trouble plus grand (plus alarmant).    - cum mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum, Cic. Br. 1: comme la nouvelle m'avait été apportée de la mort d'Hortensius.    - adferre + prop. inf.: annoncer que, rapporter que.    - ita Caelius ad illam adtulit se aurum quaerere, Cic. Cael. 53: Caelius lui annonça qu'il cherchait de l'or.    - nuntii adferebant male rem gerere Darium, Nep. Milt. 3, 3: les messagers annonçaient que Darius n'était pas heureux dans son expédition.    - novos hostes consilia cum veteribus jungere haud incertis auctoribus Romam est adlatum, Liv. 4, 45, 3: on annonça à Rome de source certaine que de nouveaux ennemis faisaient cause commune avec les anciens.    - pro comperto adtulit Achmos statuisse progredi, Liv. 35, 29, 9: il annonça comme une nouvelle certaine que les Achéens avaient décidé de marcher de l'avant.    - adferre ut + subj.: apporter l’ordre de.    - ab Carthagine adlatum est ut Hasdrubal in Italiam exercitum duceret, Liv. 23, 27, 9: de Carthage l'ordre vint qu'Hasdrubal conduisît son armée en Italie. [st1]3 [-] porter sur, porter contre.    - vim alicui adferre, Cic. Pomp. 39: faire violence à qqn.    - manus alienis bonis adferre, Cic. Off. 2, 54: porter la main sur les biens d'autrui.    - manus alicui adferre, Cic. Quinct. 85: se livrer à des actes de violence sur qqn.    - beneficio suo manus adfert, Sen. Ben. 2, 5, 3: il enlève à son bienfait tout son prix.    - adferre sibi manus, Cic.: se tuer de sa propre main. [st1]4 [-] apporter en plus; apporter à mettre à.    - ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus, Cic. Marc. 12: en sorte que, tout ce que le temps enlèvera à ton oeuvre, il l'ajoutera à ta gloire.    - adferre non minus ad dicendum auctoritatis quam facultatis, Cic. Mur. 4: apporter à sa plaidoirie non moins d'autorité que de talent.    - quicquid ad rem publicam adtulimus, Cic. Off. 1, 155: quels que soient les services que j'ai rendus à l'état. [st1]5 [-] apporter (une preuve, un exemple, une raison); alléguer, dire.    - testimonium adferre: produire un témoignage.    - argumentum adferre: apporter une preuve.    - exemplum adferre: donner un exemple.    - rationem adferre: donner une raison.    - rationes, cur hoc ita sit, afferre, Cic. Fin. 5: expliquer pourquoi il en est ainsi.    - ad ea quae dixi, adfer si quid habes, Cic. Att. 7, 9, 4: en réponse à ce que je t'ai dit, donne-moi ce que tu sais.    - aliquid (multa) adferre, cur (quamobrem): apporter un argument, beaucoup d'arguments pour prouver que.    - quid adferre potest, quamobrem voluptas sit summum bonum? Cic. de Or. 3, 78: quel argument peut-il apporter pour prouver que le plaisir est le souverain bien?    - cur credam, adferre possum, Cic. Tusc. 1, 70: je puis donner la raison de ma croyance.    - quid adferri potest cur non casu id evenerit? Cic. Div. 2: comment peut-on prouver que cela n'est pas dû au hasard?    - adfer, quem Fabiano possis praeponere, Sen. Ep. 100, 9: cite qui tu pourrais préférer à Fabianus.    - avec quod, ce fait que: firmissimum hoc adferri videtur, cur deos esse credamus, quod... Cic. Tusc. 1, 30: la preuve la plus forte, à ce qu'il semble, qu'on produise pour justifier la croyance en l'existence des dieux, c'est que...    - avec prop. inf.: adfers in extis cor non fuisse, Cic. Div. 2, 36: tu dis que dans les entrailles de la victime le coeur manquait. [st1]6 [-] apporter, occasionner; contribuer à, aider à.    - delectationem, dolorem, luctum, metum, spem: apporter du plaisir, de la douleur, le deuil, la crainte, l'espoir.    - adferre pacem, bellum, Cic. Phil. 6, 17: apporter la paix, la guerre.    - cladem populo Romano, multas alicui lacrimas adferre, Cic. Nat. 2, 8: être la cause d'un désastre pour le peuple romain, de bien des larmes pour qqn.    - videri proelium defugisse magnum detrimentum adferebat, Caes. BC. 1, 82, 2: paraître avoir esquivé la bataille causait un grand préjudice.    - negat diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre, Cic. Fin. 2, 87: il prétend que la durée ne contribue en rien au bonheur de la vie.    - hic numerus nihil adfert aliud nisi ut... Cic. Or. 170: ce rythme ne contribue à rien d'autre qu'à faire que...    - quid loci natura adferre potest, ut... Cic. Fat. 8: quelle influence déterminante le climat peut-il avoir, pour faire que... ? [st1]7 [-] rapporter, produire, rendre.    - agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt, Cic. Off. 1, 15: les terres fertiles qui produisent beaucoup plus de grain qu'on ne leur en a confié.    - talis ager post longam desidiam laetas segetes affert, Col. 2: une telle terre, après un long repos, produit une abondante moisson.    - plantae sinapis prima hieme translatae plus cymae vere adferunt, Col. 11: les pieds de sénevé, transplantés au commencement de l'hiver, produisent au printemps une cime plus développée.    - au fig. magnum proventum poetarum annus hic attulit, Plin. Ep. 1, 13: cette année a produit une abondante moisson de poètes.
    * * *
        Affero, pen. corr. affers, attuli, pen. cor. allatum, pen. prod. afferre. Apporter.
    \
        Afferre ad os cibum manu. Plin. Porter la viande au bec, Appasteler.
    \
        Afferre se aliquo. Virgil. S'approcher, ou Venir en quelque lieu.
    \
        Quod ab ipso allatum est, sibi esse id relatum putet. Terent. On luy a faict de tel pain soupe.
    \
        Negat Epicurus diuturnitatem temporis ad beate viuendum aliquid afferre. Ci. Proficter, ou servir de quelque chose.
    \
        Nihil afferunt quo iucundius viuamus. Cic. Ne nous aident en rien pour vivre plus joyeusement.
    \
        Afferre aliquid ad remp. Cic. Aider, Proficter quelque chose au commun.
    \
        Afferre aliquid ad communem fructum. Cic. Aider, et porter aucun profict aux hommes.
    \
        Afferre, pro eo quod est nuntiare. Cic. Attulerunt, Caesarem iter habere Capuam. Ils ont apporté les nouvelles que Cesar, etc.
    \
        Afferre ad aliquem. Cic. Rapporter et dire à aucun.
    \
        Nihil afferunt, qui in re gerendaversari senectutem negant. Cic. Ils ne dient ou alleguent rien à propos, Ils n'ont raisons qui vaillent.
    \
        An aetatem afferret? Cic. S'excusera il sur l'aage? Alleguera il l'aage pour excuse?
    \
        Ad ea quae dixi affer, siquid habes. Cic. Apporte, Ameine, Allegue quelque chose à l'encontre de ce que j'ay dict.
    \
        Afferre crimen in iudicium. Cic. Proposer un cas de crime à l'encontre de quelcun.
    \
        Afferre ad defensionem. Cic. Alleguer pour sa defense.
    \
        Communes vtilitates in medium afferre. Cic. Communiquer, Mettre en commun.
    \
        Afferre accessionem. Cic. Accroistre et augmenter.
    \
        Adiumentum alicui ad aliquam rem. Cic. L'aider à faire quelque chose.
    \
        AEs alienum attulit mihi haec res. Cic. M'a endebté.
    \
        Amaritudinem. Plin. Faire amer.
    \
        Animum vacuum ad scribendum. Cic. Avoir l'esprit delivre quand on se met à escrire.
    \
        Animum alicui. Cic. Donner courage, L'encourager.
    \
        Argumentum afferunt, quod, etc. Plin. Ils le prouvent par ceste raison, que, etc.
    \
        Authoritatem. Plin. Cic. Donner reputation et authorité, Faire qu'on soit plus estimé.
    \
        Calamitatem et cladem. Cic. Apporter dommage irreparable.
    \
        Causam. Terent. Alleguer raison pourquoy.
    \
        Causam. Cic. Bailler occasion.
    \
        Causam mortis. Cic. Donner occasion de mort.
    \
        Causam quoniam. Plin. Causam afferentes, quoniam in Thessalia, etc. Disants que c'estoit pour cause et raison que, etc.
    \
        Quum attulisset nullam causam quae istam, etc. Cic. Veu qu'il ne scavoit dire cause vallable qui, etc.
    \
        Commutationem voluntatis. Cic. Faire changer de volunte.
    \
        Compertum. Liu. Rapporter pour certain, Apporter certaines nouvelles.
    \
        Confidentiam. Caelius ad Cic. Donner hardiesse et asseurance.
    \
        Coniecturam. Cic. Donner quelque enseigne et argument, Donner conjecture.
    \
        Consecutionem voluptatis. Cic. Donner jouyssance de volupté.
    \
        Consilium alicui. Cic. Donner conseil.
    \
        Consolationem alicui malo. Cic. Donner confort en quelque adversité.
    \
        Constantiam. Cic. Donner constance.
    \
        Consuetudinem seruiendi liberae ciuitati. Cic. L'accoustumer à son obeissance.
    \
        Contemptionem ad omnes. Caesar. Faire mespriser de touts, et qu'on n'en tienne compte.
    \
        Crimen falsum alicui. Cic. Imposer crime à aucun.
    \
        Cumulum aliquem artibus aliorum. Cic. Donner quelque accroissement.
    \
        Curam. Cic. Donner soulci, Mettre en soulci.
    \
        Delectationem. Cic. Donner plaisir.
    \
        Dentes in dominum. Varro. Mordre son maistre.
    \
        Desperationem. Caesar. Mettre en desespoir.
    \
        Detrimentum. Caesar. Cic. Porter dommage.
    \
        Difficultatem alicui rei vel homini. Cic. Rendre une chose malaisee à faire, Donner empeschement.
    \
        Dolorem capitis. Plin. Causer, ou faire douleur de teste.
    \
        Dubitationem. Cic. Mettre en doubte.
    \
        Egestatem alicui. Cic. Mettre en povreté.
    \
        Errorem animis. Cic. Faire errer.
    \
        Excusationem. Cic. Alleguer excusation.
    \
        Exemplum. Plin. Alleguer exemple.
    \
        Exilium. Cic. Causer bannissement, Estre cause de bannissement.
    \
        Expectationem. Quintil. Mettre en attente.
    \
        Facultatem. Cic. Apporter commodité.
    \
        Affertur fama. Liu. On apporte nouvelles, On fait courir le bruit, Le bruit est.
    \
        Neque vlla de eius reditu fama ferebatur. Caesar. Il n'en estoit aucun bruit, On n'en parloit aucunnement.
    \
        Fastidium alicui. Cic. Apporter desgoustement, Desgouster.
    \
        Fastidia cibo affert haec res. Colum. Elle desgouste.
    \
        Fidem alicui rei. Liuius. Faire foy de quelque chose, Faire croire quelque chose.
    \
        Fiduciam. Caesar. Donner asseurance.
    \
        Finem tributorum. Cic. Mettre fin.
    \
        Florem afferre dicuntur arbores. Colum. Porter fleur.
    \
        Hilaritatem, vel iucunditatem, aut laetitiam. Pli. Cic. Mettre en joye, Resjouir.
    \
        Honorem. Plin. Faire ou porter honneur.
    \
        Iacturam. Colum. Porter dommage, ou perte.
    \
        Incrementum. Cic. Donner accroissement.
    \
        Inertiam alicui. Cic. Faire paresseux et nonchalant.
    \
        Initium morbi. Celsus. Causer le commencement de la maladie.
    \
        Interitum. Cic. Apporter la mort et destruction ou ruine.
    \
        Laborem. Cic. Donner peine et travail.
    \
        Lachrymas alicui. Cic. Luy apporter grand dueil.
    \
        Laetitiam alicui. Cic. Le resjouir.
    \
        Languorem alicui. Cic. Le faire paresseux et nonchalant.
    \
        Laudem alicui. Cic. Apporter loz ou louange.
    \
        Leuationem. Cic. Donner allegeance.
    \
        Literas. Cic. Apporter lettres à aucun.
    \
        Luctum alicui. Cic. Causer, ou Apporter dueil.
    \
        Manus alicui. Cic. Mettre la main sur luy, Le battre.
    \
        Manus sibi. Plancus ad Ciceronem. Se deffaire soymesme, Se tuer.
    \
        Manus bonis alienis. Cic. Prendre, Ravir les biens d'autruy.
    \
        Manus vulneribus. Cic. Renouveler les douleurs.
    \
        Medicinam. Cic. Porter medecine.
    \
        Memoriam. Cic. Faire souvenir.
    \
        Metum alicui. Cic. Faire paour.
    \
        Molestiam. Cic. Faire, ou Donner ennuy et fascherie.
    \
        Moram alicui rei. Cic. Empescher et retarder.
    \
        Morbum alicui. Plaut. Faire malade.
    \
        Mortem vno ictu. Cic. Tuer tout d'un coup.
    \
        Motum animis. Cic. Esmouvoir les cueurs.
    \
        Munus Reip. Cic. Faire un bien et profict à la republique.
    \
        Necessitatem. Cic. Contraindre.
    \
        Neruos et industriam. Cic. Employer sa force et son esprit, ou son industrie.
    \
        Necem. Plin. Faire mourir. Vide NEX.
    \
        Nuntium. Cic. Apporter nouvelle.
    \
        Obliuionem tristitiae. Plin. Faire oublier.
    \
        Obscuritatem orationi. Cic. Obscurcir.
    \
        Odium. Plin. Faire hair, Engendrer haine.
    \
        Odium quod in ipsum attulerant. Cic. La haine dont ils estoyent venuz garnis à l'encontre de luy.
    \
        Odium maius affert mihi haec res, quam etc. Cela me desplaist plus, ou Me porte plus d'ennuy et de desplaisir, que etc.
    \
        Offensionem. Cic. Faire desplaisir, Offenser.
    \
        Magnam haec res illis offensionem ad omnes attulit. Caesar. Cela les mist fort en la malegrace de touts.
    \
        Opem alicui. Terent. Aider.
    \
        Opinionem populo. Cic. Mettre les gents en opinion.
    \
        Pacem animis. Cic. Mettre en repos d'esprit.
    \
        Pacem ad aliquam. Plaut. Apporter paix.
    \
        Pauorem. Plin. Faire paour, Donner crainte.
    \
        Pedem. Catul. Venir.
    \
        Periculum. Caelius ad Ciceronem. Mettre en danger.
    \
        Perniciem. Cic. Porter dommage, ou malencontre.
    \
        Perturbationem rerum. Brutus ad Ciceronem. Mettre en trouble et desarroy.
    \
        Pestem. Cic. Apporter grand'malencontre.
    \
        Pestilentiam. Plin. Amener la peste.
    \
        Pondus. Cic. Permagnum pondus affert beneuolentia erga illum. L'amor qu'il ha envers luy fait beaucoup, Cela y aide fort.
    \
        Quaestionem. Cic. Quaestionem attulerunt poetae, quidnam esset illud, etc. Ont mis en doubte, Ont doubté, Ont demandé.
    \
        Rationem quoniam, et Rationes cur. Plin. Donner, ou Alleguer raison, Prouver par raison.
    \
        Religionem afferre alicui. Cic. Mettre quelcun en scrupule de conscience.
    \
        Repulsam attulit haec res. Cic. Cela a esté cause que j'ay esté refusé et esconduict.
    \
        Requiem. Ouid. Donner, ou apporter repos.
    \
        Affertur rumoribus spes. Cic. Le commun bruit donne esperance.
    \
        Afferuntur rumores ad eum. Caesar. On luy rapporte.
    \
        Salutem. Caesar. Cic. Sauver.
    \
        Satietatem. Cic. Saouler.
    \
        Scientiam. Cic. Affert vetustas incredibilem scientiam. Apporte et donne congnoissance si grande, qu'on ne scauroit croire.
    \
        Seditiones. Cic. Mettre en dissention.
    \
        Sententiam. Cic. Dire son opinion.
    \
        Solicitudinem affert haec res. Plancus ad Ciceronem. Engendre un soulci.
    \
        Solatium. Cic. Donner soulas.
    \
        Somnum. Cic. quod et somnum inducere, et Conciliare somnum dicitur. Faire dormir.
    \
        Spem. Cic. Donner esperance.
    \
        Splendorem voci. Plin. Esclarcir la voix, Faire la voix clere et nette.
    \
        Sumptum alicui. Cic. Faire coustange à un autre.
    \
        Suppetias. Plaut. Donner secours.
    \
        Suspicionem. Cic. Donner souspecon.
    \
        Tabem gregi. Colum. Faire devenir en chartre et seicher.
    \
        Taedium. Liu. Fascher, Ennuyer, Attedier.
    \
        Terrorem. Id est Terrere. Liuius. Espovanter, Faire paour, et frayeur.
    \
        Terrores ad aliquem. Cic. Rapporter choses qui sont à craindre, et qui font paour.
    \
        Testimonium. Caesar. Prouver, Bailler preuve.
    \
        Torporem. Plin. Faire appesantir et eslourdir.
    \
        Vim. Cic. Faire violence.
    \
        Vim afferre virgini. Cic. Violer, Prendre par force.
    \
        Vim vitae et corpori. Cic. Se tuer.
    \
        Vim et celeritatem afferre. Cic. Donner force et vistesse.
    \
        Vim in docendo. Cic. Contraindre à croire.
    \
        Afferre vim, pro Cogere. Cic. Contraindre, Forcer.
    \
        Affert aliam vitam haec dies. Terent. Requiert tresestroictement.
    \
        Vtilitatem aliquam. Quintil. Apporter quelque profict.
    \
        Affertur, Impersonale. Liu. Les nouvelles sont venues que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > affero

См. также в других словарях:

  • Dixi — bezeichnet: Dixi (Automarke), eine Automarke der Fahrzeugfabrik Eisenach Dixi (Zigarette), eine 1910 von Bernhard Reemtsma erworbene und bis 1919 geführte Zigarettenmarke aus Erfurt. Dixi Holding Le Locle S.A., eine Schweizer Industriegruppe DIXI …   Deutsch Wikipedia

  • Dixi — Dixi: Dixi (выражение)  фраза, в переводе с латинского означающая «я сказал». Используется в смысле «я сказал, что нужно было сказать, и я уверен в своих аргументах». Dixi (торговая марка)  популярная торговая марка для различных… …   Википедия

  • Dixi TV — TV Dixi CTC/TV Dixi Страна Молдавия Зона вещания Молдавия Владелец ÎM „Teledixi” SRL Руководители Дан Лозован Слоган …   Википедия

  • Dixi — popular Latin expression, literally translated as I have spoken . When used, it usually means: I have said all that I had to say and thus the argument is settled Dixi, a company producing portable toilets Dixi, a former trade name of the… …   Wikipedia

  • Dixi — Saltar a navegación, búsqueda Dixi popular expresión latina, traducide literalmente es He hablado . Cuando es utilizada suele quererse decir: He dicho todo lo que tenía que decir y por lo tanto el argumento está establecido . Dixi también era la… …   Wikipedia Español

  • DIXI — usitatissima clausula, in fine orationum, tam Graecarum, quam Latinarum. Ascon. 2. Verr. Moris Vett. fuit, quum satis visum esset fluxisse verborum, hanc sibi necessitatem finiendae orationis imponere, ut dicerent ad ultimum, Dixi. Nempe, Orator …   Hofmann J. Lexicon universale

  • dixi — лат. (дикси) я сказал, я высказался; я кончил. Толковый словарь иностранных слов Л. П. Крысина. М: Русский язык, 1998 …   Словарь иностранных слов русского языка

  • Dixi — (lat.), ich habe gesprochen! Schlußformel des römischen Redners, womit er das Ende seines Vortrags den Zuhörern andeutete. Noch jetzt werden, statt des Amen in geistlichen Reden, die weltlichen lateinischen Reden so geschlossen …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Dixi — (lat., »ich habe gesprochen«), Schlußformel des römischen Redners, um das Ende seines Vortrags anzudeuten. D. et salvavi animam meam, ich habe gesprochen (nämlich, wie es meine Pflicht ist) und meine Seele gerettet (d.h. mein Gewissen beruhigt),… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Dixi — (lat.), ich habe gesprochen (Schlußformel) …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Dixi — Dixi, lat., ich habe gesprochen, bei den Alten rednerische Schlußformel. D. et salvavi animam meam, lat., habe gesprochen und meine Seele gerettet (meine Schuldigkeit gethan, mein Seelenheil bewahrt), Sprichwort …   Herders Conversations-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»