dem

der və das’ın D sg’ı

dem: I \am-an 28 May İyirmisəkkiz mayda; \am-an Morgen səhər-səhər; er ist \am-an Ende seiner Kräfte onun gücü tükənmək üzrədir; er ist \am-an Leben o sağdır; \am-an Leben bleiben sağ (diri) qalmaq; ich wohne \am-an Kulturpark mən mədəniyyət parkının yanında yaşayıram; II Superlativ-dən əvvəl am besten hər şeydən yaxşı, lap yaxşı

I vt 1. adlandırmaq, adını demək; j-n willkommen \heißen kiməsə xoşgəldin demək; 2. əmr etmək, hökm etmək; er heißt ihn schweigen* ona susmağı əmr edir; II vi adlanmaq; demək; wie heißt er? onun adı nədir? wie heißt das auf deutsch? bu almanca necədir?; das heißt (d.h.) yəni; was soll das \heißen? bu nə deməkdir?; das heißt also, daß … bu o deməkdir ki…; das will schon (etwas) \heißen! bunun da əhəmiyyəti az deyil; III vimp: es heißt… deyirlər ki…; hier heißt es aufgepaßt burada ehtiyatlı (sayıq) olmaq lazımdır; hier heißt es entweder – oder burada ikisindən birini seçmək lazımdır; ya… (o), ya… (bu)

vt 1. demək; man sagt … deyirlər …; wie gesagt deyildiyi kimi; necə deyərlər; gelinde gesagt yumşaq deyilsə; es ist nicht zuviel gesagt şişirtmədən demək olar ki …; es ist nicht zu \sagen wie … ifadə etmək çətindir ki …; wenn ich so \sagen darf əgər belə demək mümkünsə; so zu \sagen belə ki, deməli necə deyərlər; offen gesagt açığını desək; gesagt - getan! söz verdin, əməl et!; deyildi – qurtardı! Ich habe mir \sagen lassen* eşitmişəm, mənə deyiblər; lassen Sie das gesagt sein! bunu yadınızda saxlayın, bunu unutmayın! (hədə); lassen Sie sich etw. \sagen mənə qulaq asın; was Sie \sagen! nə danışırsınız?! im Vertrauen gesagt öz aramızda qalsın; mit Verlaub zu \sagen demək ayıb olmasın; ◊ sage und schreibe hərfiyyən, sözbəsöz; 2. göstərmək, bildirmək, ifadə etmək; das hat nichts zu \sagen bunun heç bir mənası yoxdur; das will nicht viel \sagen bu əhəmiyyətsiz şeydir; er hat hier viel zu \sagen onun burada böyük hörməti var

m (1*) 1. baş; den \Kopf oben behalten* 1) başını dik tutmaq; 2) məc. ruhdan düşməmək; den \Kopf hängen lassen* məc. ruhdan düşmək; er weiß nicht, wo ihm der \Kopf steht o, başını itirib; ◊ das will ihm nicht in den \Kopf məc. bu onun başına girmir; er ist nicht auf den \Kopf gefallen məc. o, axmaq deyil; der \Kopf steht ihm nicht recht məc. o özündə deyil; j-m den \Kopf warm machen məc. kimisə qızışdırmaq; j-m den \Kopf waschen* kimisə danlaqdan keçirmək; j-m etw. auf den \Kopf zusagen məc. kimisə təqsirləndirmək; j-m über den \Kopf wachsen* məc. kimisə ötüb keçmək (birlikdə); j-m den \Kopf zurechtrücken məc. kiminsə başına ağıl qoymaq; die Köpfe zusammenstecken məc. pıçıldaşmaq; alles auf den \Kopf stellen hər şeyi alt-üst etmək; sich (D) die Augen aus dem \Kopfe sehen məc. gözlərini xarab etmək (çox işləməkdən); mit bloßem \Kopfe açıq başla, başıaçıq; Hals über \Kopf çox iti, çox cəld; die Hände über dem \Kopfe zusammenschlagen* əllərini başı üstündə çarpazlamaq; 2. ağıl, zehin, dərrakə, idrak; ein klarer \Kopf ağıllı baş, aydın fikirləşən; im \Kopf(e) fikrində, ağlında; die führenden / leitenden Köpfe einer Idee hansısa ideyanın baniləri; er hat einen offenen \Kopf o, aydın fikirləşən adamdır; den \Kopf verlieren* məc. başını itirmək; çaşmaq; aus dem \Kopfe əzbər, əzbərdən; etw. im \Kopfe behalten* nəyisə yadda saxlamaq; er ist nicht richtig im \Kopfe onun ağılı özündə deyil; etw. geht mir durch den \Kopf ağlıma bir şey gəldi, yadıma bir şey düşdü; 3. baş, həyat; seinen \Kopf aufs Spiel setzen həyatı ilə risk etmək; \Kopf und Kragen kosten məc. baha başa gəlmək, baha oturmaq; es gilt den \Kopf, es geht an \Kopf und Kragen burada başınla (həyatınla) risk edirsən; den \Kopf hergeben müssen* cəfasını çəkmək; başını qurban vermək; 4. bot. papaq (göbələkdə); baş (kələm); 5.: \Kopf einer Zeituug məc. başlıq (qəzetdə); ◊ j-m eine Beleidigung an den \Kopf werfen* kimisə təhqir etmək, ; etw. auf seinen eigenen \Kopf tun* nəyisə özbaşına etmək; auf seinem \Kopf(e) bestehen* / beharren / verbleiben* dediyindən dönməmək, inad etmək; sich (D) etw. in den \Kopf setzen məc. beyninə yerləşdirmək (özünün); bei meinem \Kopf! başıma and olsun!, başım haqqı!; j-n vor den \Kopf stoßen* kiminsə xətrinə dəymək; kimisə bərk həyəcanlandırmaq; kimisə itələmək; ein Brett vor dem \Kopfe haben dan. dardüşüncəli (axmaq) olmaq

m (1) 1. yer; sich nicht vom \Flecke rühren yerindən tərpənməmək; auf dem alten \Flecke köhnə yerində; nicht vom \Flecke kommen* yerindən tərpənməmək; ◊ das Herz auf dem rechten \Fleck haben məc. cəsarətli olmaq, əsil insan olmaq, xeyirxah, düz, ədalətli olmaq; den Mund / das Maul auf dem rechten \Fleck haben dildən pərgar olmaq; 2. ləkə; blauer \Fleck göy, qançır; ein weißer \Fleck im Auge titə, ağ (göz qarasına düşən ağ ləkə); 3. bir parça torpaq; ein \Fleck Erde bir qarış torpaq (yer); 4. yamaq, pinə; ◊ den \Fleck neben das Loch setzen başdansovdu işləmək

n -s, oh. pl 1. həyat, yaşam, yaşayış; er ist am \Leben o sağdır; am \Leben bleiben sağ qalmaq; j-n am \Leben lassen kimisə sağ buraxmaq, öldürməmək; das \Leben genießen həyatdan həzz almaq; j-m das \Leben sauer / schwer machen kiminsə yaşamını ağıya döndərmək; kimisə təngə gətirmək; sich (D) das \Leben nehmen özünü öldürmək; ums \Leben kommen həlak olmaq; j-n ums \Leben bringen kimisə həyatdan məhrum etmək; sein \Leben aufs Spiel setzen, sein \Leben für etw. in die Schanze schlagen həyatını təhlükə altında qoymaq; həyatını təhlükəyə atmaq; mit dem \Leben davonkommen sağ qalmaq, salamat qalmaq; etw. mit dem \Leben bezahlen nəyəsə canını fəda etmək; sein \Leben hing an einem Faden onun həyatı tükdən asılı idi; sie schenkte einem Knaden das \Leben onun oğlu oldu; für das \Leben gern haben kimisə dəlicəsinə sevmək; Zeit meines \Lebens bütün ömrüm boyu; ins \Leben treten zühur etmək; ins \Leben rufen yaratmaq, bünövrəsini qoymaq; nach dem \Leben gemalt naturadan/orijinaldan çəkilmiş; \Leben und Treiben 1. həyat, yaşayış; 2. canlanma, canlılıq; \Lebenin die Bude bringen canlandırmaq (işi və s.)

a 1. (\alle, \alles, \alle) hamısı, hamı; vor \allem, vor \allen Dingen hər şeydən öncə; \alle beide hər ikisi; \alles Gute! salamat qalın!; in \aller Eile tələsik; in \aller Stille səssiz-səmirsiz, xəlvətcə; das ist \all es var-yox budur; \alles eingerechnet hər şeyi hesaba alaraq; \alles in \allem cəmi; in \aller Frühe səhər tezdən; xoruz banlamamış; mit \aller Gewalt var qüvvə ilə; aus \allem dem, aus \alle diesem bunların hamısından; über \alles hər şeydən artıq; bei \allem dem, bei \alle diesem buna baxmayaraq; Mädchen für \alles hər işi görən qulluqçu; gəzəyən qız; \alle Rechte vorbehalten başqası tərəfindən nəşri qadağandır (alman kitablarının titul vərəqinin arxasında olan yazı); 2. hər kəs, hər hansı; auf \alle Fälle hər ehtimala qarşı, ehtiyatdan, ehtiyat üçün; \alle acht Tage hər həftə; \alle Tage hər gün; \aller Art cürbəcür; \alle Welt hər kəs, hamı; 3. wer \alles kim olur olsun; was \alles nə olur olsun; wo \alles harada olurolsun; das ist nicht \alle Welt wieviel kim bilir, bu nə qədərdir; wer in \aller Welt … axı kim; wer in \aller Welt konnte es wissen! bunu kim bilərdi ki!; nicht um \alles in der Welt heç bir vəchlə, heç vaxt; \aller Anfang ist schwer hər şeyin başlanğıcı çətindir

I cj deməli; er kommt \also heute demək, o bu gün gəlir \also doch! yenə də olsun! II adv beləliklə

I vt 1. qaldırmaq; 2. qurtarmaq; die Tafel / den Tisch \aufheben naharı bitirmək, masadan durmaq; die Sitzung \aufheben iclası bağlamaq; die Belagerung \aufheben mühasirəni götürmək; die Schule \aufheben məktəbi bağlamaq; 3. ləğv etmək, aradan qaldırmaq; yox etmək; Aufgeschoben heißt nicht aufgehoben ata. söz. Uzatmaq ayrı, yox demək ayrı, uzatmaq hələ yox demək deyil; 4. tutmaq; məhv etmək (quldur dəstəsini); einen Dieb \aufheben oğrunu tutmaq, yaxalamaq; 5. üstünü açmaq (sui-qəsdin); 6. saxlamaq, təmin etmək; seine Sachen \aufheben şey-şüylərini yığışdırmaq; das Kind ist (dort) gut aufgehoben uşağa (orda) yaxşı baxırlar; 7. riyaz. ixtisar etmək; einen Bruch \aufheben kəsri ixtisar etmək; Il sich \aufheben riyaz. islah olunmaq

vt I əzbər demək; ein Gedicht \aufsagen şeiri əzbər demək; II imtina etmək, rədd cavabı vermək

adv tezliklə, bu yaxında; az qala; \bald recht tezliklə; \bald hier, \bald dort gah burada, gah orada; möglichst \bald mümkün qədər tez; \bald.., \bald.., gah.., gah..; \bald dies, \bald das ya belə.., ya elə; das ist \bald gesagt, aber schwer getan demək asandır, etmək çətin; das ist \bald gesagt und bälder noch getan bunu demək asandır, etmək isə daha asandır

m (diejenige f, dasjenige n, diejenigen pl) pron dem o, obiri; da ist derjenige, von dem ich gesprochen habe haqqında danışdığım budur bu adamdır

desjenigen

m (\ebenderdie f, \ebenderdas n) pron dem, \ebenderderselbe m (\ebenderdieselbe f, \ebenderdasselbe n) pron dem həmin o, həmin o özü

n (5) yumurta; weich gekochtes \Ei ilıq yumurta; hart gekochtes \Ei bərk bişmiş yumurta; ◊ wie aus dem \Ei geschält / gepellt təptəzə geyinmiş; iynədənçıxma paltar geyinmiş; sie gleichen sich wie ein \Ei dem andern ≅ onlar bir-birinə çox oxşayır, elə bil bir almadır yarı bölünüblər; wie auf \Eiern gehen* addım atmağa qorxmaq, ehtiyatlı hərəkət etmək; sanki çiy yumurta üstdə gəzmək

I vt 1. çatdırmaq; 2. vermək (yekunda); das Feld hat eine reiche Ernte \ergeben yer (tarla) bol məhsul verdi; die Untehsuchung hat \ergeben … yoxlama göstərdi ki…; II sich \ergeben 1. meydana çıxmaq, məlum olmaq; es ergab sich, daß… məlum oldu ki…; hieraus ergibt sich… buradan belə çıxır ki…; 2. təslim olmaq; 3. dalmaq, qapılmaq; 4. özünü həsr etmək; er hat sich dem Trunk \ergeben o, içkiyə qurşandı; sich dem Studium \ergeben özünü təlimə (elmə) həsr etmək; III a sadiq, vəfalı; itaətkar

I 1. a 1. azad, sərbəst; maneəsiz, əngəlsiz; \freier Zutritt açıq yol, azad giriş; Freie Stadt azad şəhər; auf \freien Fuß setzen azad etmək (həbsdən); j-m \freie Hand lassen* kiməsə sərbəst hərəkət imkanı vermək; einer Sache \freien Lauf lassen* işin gedişinə qarışmamaq; seinen Tränen \freien Lauf lassen* doyunca ağlamaq, göz yaşı tökmək; aus \freiem Antrieb könüllü; ich bin so \frei cəsarət edirəm; 2. açıq-aşkar; ein \freies Wort açıq (deyilmiş) söz; ein \freier Blick açıq (düz) baxış; 3. boş, tutulmamış; \freie Stelle 1) vakansiya; 2) tala, çəmən (meşədə), \freie Stunde boş vaxt, istirahət vaxtı; der \freie Tag istirahət günü; 4. pulsuz, havayı; \freie Fahrt pulsuz gediş (qatar), 5. boş (yer); \freie Aussicht açıq görünüş; \freier Platz boş (tutulmamış) yer; unter \freiem Himmel açıq havada; II adv 1. azad; Eintiritt \frei giriş azaddır; wir haben es \frei biz boşuq, dərsimiz yoxdur; 2. açıqcasına, açıqdan-açığa; 3. pulsuz, havayı; \frei ins Haus evə aparmaq (pulsuz); ◊ \frei sprechen* sərbəst danışmaq; improvizasiya etmək, sinədən demək; \frei heraus reden, \frei und offen sagen, \frei von der Leber weg reden nəyisə utanıb-çəkinmədən şıppıltıyla kiminsə üzünə demək

n (3*) yaddaş, hafizə; im \Gedächtnis behalten yadda saxlamaq; ich habe den Namen aus dem \Gedächtnis verloren adını yadımdan çıxartmışam; sich einen Fall ins \Gedächtnis rufen bir hadisəni xatırlamaq, yada salmaq aus dem \Gedächtnis əzbərdən, sinədən

f ovuc; \Handflächegeld n beh; \Handflächegelenk n anat. bilək; ◊ etw. aus dem \Handfläche machen bir işi (son dərəcə) asanlıqla görmək; das kann man nicht so aus dem \Handfläche machen bunu birdən (hazırlıqsız) görmək olmaz, bunu etmək zarafat deyil; er hat ein lokkeres \Handfläche o davakardır

I vt 1. qaldırmaq; 2. artırmaq; die Nase \heben məc. burnunu yuxarı tutmaq (lovğalanmaq); 2. düşürtmək; çıxartmaq; aus dem Wagen \heben arabadan (faytondan və s.) düşməyə kömək etmək; ◊ aus dem Sattel \heben məc. üstünlük qazanmaq, üstünlük əldə etmək; aus den Angeln \heben rəzədən çıxartmaq (qapı); 3. aydınlaşdırmaq, aradan qaldırmaq; ◊ Schwierigkeiten \heben çətinlikləri aradan qaldırmaq; Irrtümer \heben yanlışlıqları aradan qaldırmaq; einen Streit \heben mübahisəni kəsmək (qurtarmaq); 4. ayırmaq, altından xətt çəkmək; 5. riyaz. ixtisar etmək; ◊ einen \heben dan. gillətmək (içki); II sich \heben 1. qalxmaq, artmaq; 2. riyaz. ixtisar olunmaq, ixtisara düşmək; 3. ayrılmaq, seçilmək; ◊ hebe dich weg! rədd ol!