-
1 (vegabréfs)skoîun
-
2 hafa stjórn á
-
3 stjórna, stÿra, setja reglur um
-
4 stjórntæki
-
5 flugturn
-
6 SITJA
* * *(sit; sat, sátum; setinn), v.1) to sit, be seated;hann sat it næsta honum, he sat next him;sitja upp, to sit erect (þeir létu hann sitja upp í hauginum); to sit at table;2) to stay, sojourn;sitja heima, to stay at home (sitr Gunnarr nú heima nökkura hríð);sitja kyrr, to remain quiet, stay at home;sitja í festum, to sit as one’s betrothed (of the bride between the betrothal and wedding);to reside (Haraldr konungr sat optast á Rogalandi);to sit fishing (þeir vóru komnir á þær vastir, er hann var vanr at sitja);3) to tarry (gørði liðinu leitt at sitja);sitja veðrfastr, to lie weather-bound;4) with acc., sitja e-t ór hendi sér, to let it slip through idleness;sitja byr ór hendi sér, to miss a fair wind;5) sitja vel (illa) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order;sitja launþing, to hold a secret meeting;6) sitja e-t, to put up with, endure (eigi mundu þeir þvílíka skömm eða hneisu setið hafa);sitja e-m e-t, to submit to, put up with at one’s hand (sitja mönnum skammir ok skapraunir);er slíkt engum manni sitjanda, it is not to be endured from any man;7) sitja e-m e-t, to cut one off from (hugðust þeir Sveinn at sitja honum vatn);8) with preps.:sitja at e-u, to sit busy with a thing;sitja at sumbli, to sit at a banquet;sitja at tafli, to sit at chess;sitja at fé, nautum, to tend sheep, cattle;sitja at málum, to sit over a case, debate it;sitja á stefnu, to be in the chair at a meeting;sitja á sannindum, to withhold (conceal) the truth;sitja á sér, to control oneself, keep down one’s temper (Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn);sitja á svikrædum, svikum við e-n, to plot against one;sitja fyrir, to be on the spot (úvíst er at vita, hvar úvinir sitja á fleti fyrir);sitja fyrir e-u, to be a hindrance to (sitja fyrir sœmd e-s);to be exposed to, have to bear (sitja fyrir hvers manns ámæli);sitja fyrir ádrykkju e-s, to be one’s drinking-mate;sitja fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman;sitja fyrir málum, to lead the discussion;sitja fyrir e-m, to lie in ambush (in wait) for;sitja hjá e-u, to be present at (sitja hjá ráðagerðum e-s);to sit idly by (þú munt þó drepa vilja bróður minn, ok er þat skömm, ef ek sit hjá);sitja inni, to sit in prison;sitja til e-s, to wait;er þar til at sitja, we may wait till then;sitja um e-t, to watch for an opportunity;þeir sátu um at rengja, they watched to find a flaw in the proceedings;to plot against (hann sitr um ríki hans);sitja um líf e-s, to seek one’s life;sitja um e-n, to lie in wait for, waylay;sitja um e-u, to be busy with (sitja um nauðsynjamálum);sitja um borðum, to sit at table;sitja undir e-u, to be subject to;sitja yfir e-u, to sit over a thing, be busy with (ekki mun ek lengr yfir þessu sitja);sitja yfir drykkju, borðum, to sit drinking, at table;to attend to (sitja yfir málum manna);sitja yfir kvæðum, to listen to songs;sitja yfir e-u, to take possession of;láta slíka sitja yfir váru, to let such persons withhold our property from us;to bear down (hann sat yfir virðland);sitja yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right;sitja yfir sjúkum manni, to sit up with (nurse) a sick person, esp. a woman in labour;9) recipr., sitjast nær, to sit near one another.* * *pres. sit; pret. sat, sazt, sat, pl. sátu; subj. sæti; imperat. sit, sittú; part. setinn; with the neg. suff. sit-k-a, I sit not, Hkv. 2. 34: [Ulf. sitan = καθησθαι; A. S. sittan; Engl. sit; Germ. sitzen; Swed. sitta; Dan. sidde; Lat. sedere; Gr. ἔδος, ἔζεσθαι]:—to sit; s. á haugi. Vsp. 34, Þkv. 6, Skm. 11; þeir sátu á vellinum, Nj. 114; þar sem búarnir sitja, 110, Grág. i. 4; konungr sat á hesti, Fms. x. 255, 408; hann sat it næsta honum, Nj. 2; ganga til matar, ok sátu þeir um hríð, Eg. 483; svá vildi hverr maðr sitja ok standa sem hann bauð, … ok var rétt at segja at hann væri bæði konungr ok biskup yfir landinu, Bs. i. 67; s. fyrir, to be on the spot, Hm. 1: in greetings, sit heill! sitið heilir, ‘sit hale,’ be seated and welcome, Fms. x. 201, Ísl. ii. 438; nú sittú heill, Sighvat (Ó. H. in a verse); seggi biðr hann s. í frið, Skíða R. 28; s. at mat, to sit at meat, Fms. x. 378; s. at sumbli, Ls. 10; s. at tafli, to sit at chess, Ísl. ii. 359; s. at fé, s. at nautum, to tend sheep, neat-cattle, Boll. 336, Eg. 714, Sturl. i. 77; s. at málum, to sit over a case, debate it, Ld. 18; s. á stefnu, to be in the chair at a meeting, Ó. H. 85: s. upp, to sit up, sit erect; þeir létu hann s. upp í hauginum, Nj. 118: to sit at table, Jökull sat upp ok orti vísu, Ó. H. 191; gékk konungrinn at sjá þá er upp sátu, who sate at table, Greg. 43; Eyvindr hafði mest forráð at veizlunni, ok sat ekki upp, Orkn. 246; þeim sinnum er jarl sat upp (uppi Ed.) mataðisk sveinninn með honuni, Fms. ix. 245: s. úti, to sit outside (at night), of wizards (úti-seta), Vsp. 21, Orkn. 234, 246; þat er úbóta-verk at s. úti, N. G. L. i. 350; svá segja menn at Gunnhildr, fóstra Hákonar, léti s. úti til sigrs honum … en Þórdís skeggja er sú kona kölluð sem sagt er at úti sæti, Fms. vii. 275.2. with prepp.; sitja á svikræðum, svikum við e-n, to plot against, Fms. i. 263, ii. 34; sitja á sér, to control, constrain oneself; Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn, Nj. 25; hann gat ekki á sér setið, he could not keep quiet:—s. fyrir e-u, to be exposed to, to have to stand the brunt of; s. fyrir ámæli, hættu, afar-kostum, Nj. 71, Fms. v. 71, vii. 125; s. fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman, iv. 274, vi. 13, Ölk. 36, Band. 12; s. fyrir málum, to lead a discussion, Fms. ix. 98; s. fyrir e-m, to sit in ambush (fyrir-sát), Nj. 94, 107. Ld. 218: ellipt., Nj. 94, Eg. 577, 743:—s. hjá, to sit by:—s. til e-s, to watch for; er þar til at sitja, Nj. 103:—s. um e-t, to watch for an opportunity; þeir sátu um at rengja, 242; er ætíð sátu um þat at spilla friðinum, Magn. 464: to plot against, s. um sæmd e-s, Fms. v. 273; hann sitr um ríki hans, 293; s. um líf e-s, to seek one’s life, Ld. 40, Fms. i. 223; s. um e-n, to waylay, Landn. 287, Nj. 131:—s. undir, to sit under one, keep him on one’s knees; s. undir barni, sittu undir mér! s. undir lestri, to ‘sit under’ a preaching; s. undir hlyðni, to be subject to, Sks. 476 B:—s. yfir e-u, to sit over a thing; s. yfir drykkju, Eg. 6; s. yfir sjúkum manni, to sit up with a sick person, Fms. vii. 166, x. 250; esp. with a woman in labour, iv. 32, viii. 8 (yfirsetu-kona = a midwife); also, sitja yfir málum manna, to attend to (as judge), Ó. H. 86, Fms. vii. 60, Nj. 189; ekki er nú tóm at s. yfir kvæðum, to listen to songs, Ísl. ii. 235; s. yfir varningi sínum, to sit over one’s wares, Sks. 28: to superintend, Fms. viii. 5 (Fb. ii. 533): sitja yfir e-u, to take possession of what belongs to another person; at úvinir mínir siti eigi yfir mínu, Ísl. ii. 146, 224; þeir menn hafa setið yfir eignum várum ok ættleifð, Fms. i. 223; sitr nú yfir fé því Atli inn skammi, Eg. 468; hann sat yfir virðingu allra höfðingja, Nj. 173; s. yfir hlut e-s, 89, Ld. 66, Eg. 512: s. yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right, Ld. 266.II. to abide, stay, sojourn; sitja heima, to stay at home; sitr Gunnarr nú heima nokkuta hríð, Nj. 106; s. heima sem dóttir (heima-sæta); s. heima sem mær til kosta, Sams. S. 6; sat hann þar hálfan mánuð, Nj. 106; þat var engi siðr at s. lengr en þrjár nætr at kynni, Eg. 698; viku var at boðinu setið, Ld. 200; í slíkum fagnaði sem þeir sátu, Fms. x. 260; hann sat at Gufuskálum inn þriðja vetr, Eg. 592; setið hefir þú svá nær, at þú mættir hafa hefnt þessa, Nj. 178; sátu þingmenn Runólfs í hverju húsi, Bs. i. 20; s. kyrr, to remain quiet, stay at home, Grág. i. 163; s. í festum, of a betrothed woman between the espousals and the wedding, Nj. 4: to reside, Haraldr konungr sat optast á Rogalandi, Eg. 367, Nj. 268, Fms. i. 23, Ver. 60: s. at löndum, to reign, Hkr. ii. 3; s. at búum sínum, Fs. 12; sitja búðsetu, to live in a booth, Grág. i. 187, ii. 71; s. strandsetri, to live on the coast(fishing), i. 263, 290; s. slímu-setri, to hang on to a place, living upon other people, Gþl. 200, N. G. L. i. 70; þér munut þurrt hafa um setið allar vitundir, had no part nor knowledge of it, Sturl. iii. 261: to stay, answer not to a call, Grág. i. 447; nú sitr einn hverr lengr niðri, N. G. L. i. 40; s. um stefnu, 344; ef hann sitr svá þrjá vetr at hann geldr eigi tíund sína rétta, K. Á. 94; s. hjá e-u, to be neutral, take no part; hann hafði áðr setið hj;á málum þessum, Lv. 9, Ísl. ii. 267, Nj. 84, 97; þú lætr þá menn s. hjá kyrra, remain undisturbed, Ld. 258; s. hjá fé, to tend sheep.2. a fishing term, to sit fishing on a mið, q. v.; á þær vastir er hann var vanr at s. ok draga flata fiska … þeir váru komnir svá langt út, at hætt var at s. útarr fyrir Miðgarðs-ormi, Edda 35.3. to tarry; görði liðinu leitt at sitja, Fms. x. 344; s. veðr-fastr, to lie weather-bound, Eg. 482; s. í díblissu, to sit in a dungeon, Fms. ix. 219; s. kyrr, Grág. i. 163; s. fyrir, to remain sitting, Fms. v. 66; sitja til járns, to sit preparing for the ordeal, 308, 311; s. fyrir ádrykkju e-s, to be one’s cup-mate, Eg. 253.III. with acc.; sitju e-t ór hendi sér, to ‘sit a thing out of one’s hands,’ let it slip through idleness, Fms. v. 276: mod., s. e-t af sér, id.; skulut ér ekki sitja byri því heldr, miss a fair wind, vi. 358; þegjandi sitr þetta Þórir jarl á Mæri, Orkn. (in a verse); hafði annat bréf komit til Lopts á sama sumri, ok sat hann bæði (acc.), he ‘sate it off,’ i. e. did not answer to the call, Bs. i. 726; (so in mod. usage, s. e-n af stokki, to ‘sit him off,’ wait till he is gone;) sátu margir af sínum hestum, many ‘sate off’ dismounted from, their horses, Fms. vi. 211; sitja rétti sínum, to remain inactive until one’s right is prescribed, Grág. ii. 91, K. Þ. K. 26.2. sitja vel (ílla) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order; sal hann þann bæ vel, Brandkr. 57; þessi jörð er vel setin; sátu þessir allir brullaup sitt í Gautavík, Vígl. 33; s. launþing, to hold a secret meeting, Fms. xi. 219.3. sitja e-t, to put up with an injury; eigi mundu þeir þvilíka skömm eðr hneisu setið hafa, Ísl. ii. 338; þykkisk hann þá lengr hafa setið Sveini þann hlut er hann mundi eigi öðrum þola, Fms. xi. 62; menn munu þat eigi s. þér, ef þú meiðir fé manna, Glúm. 342; s. mönnum slíkar hneisur, Ld. 278; s. mönnum skammir ok skapraunir, Fms. ii. 14; s. e-m frýju, Hkr. iii. 397; er slíkt engum manni sitjanda (gerund.), ‘tis not to be endured from any man, Korm. 162.4. to cut one off from; fyrr munu þér svelta í hel, enn þér sitið oss mat, Fms. vi. 152; hugðusk þeir Sveinn at s. honum vatn, x. 407; ok mundi svá ætla at s. þeim mat þar í Eyjunum, Orkn. 410.IV. reflex. in recipr. sense; þeir skulu svá nær sitjask ( sit so near one another) at hvárir-tveggi nemi orð annarra, Grág. i. 69; er mér lítið um at hætta til lengr at þit sitisk svá nær, Ld. 158.2. part., nú mun eigi mega sitjanda hlut í eiga, there is no time to rest, Nj. 110. -
7 STILLA
* * *(-ta, -tr), v.1) to still, soothe, calm (Njörðr stillir sjá ok eld);stilla sik, to control oneself, keep control of one’s temper;stilla sonu okkura, to restrain our sons;2) to moderate, temper, with dat. (konungr var allreiðr ok stillti þó vel orðum sínum);3) to arrange, settle;vel er þessu í hóf stillt, this is very justly settled;stilla gørðinni, to moderate, regulate the arbitration;stilla til um e-t, to arrange (hversu þeir skyldi til stilla um ferðina);stilla svá til, at, to manage, that (nú skulum vér stilla svá til, at þeir nái eigi at renna);4) to tune an instrument (stilla hörpu, strengi);5) to walk with measure, noiseless steps (hann stillti at rekkjunni hljóðliga);6) to entrap, outwit (hann þykkist nú hafa stilltan þik mjök í þessu).* * *t, [A. S. stilljan; Engl. still; Dan. stille]:—to still, soothe, calm; Njörðr stillir sjá ok eld, Edda; stilla sik, to still oneself, keep down one’s wrath, Nj. 27, Fms. i. 15; hann var svá óðr at þeir fengu varla stillt hann, Fs. 38; s. skap sitt, 34; s. sonu okkra, to restrain them, Eg.2. to moderate, temper; stilla til mundangs-hófs, Sks. 778: with dat., svá stillti hann lífi sínu, at …, 655 iii. 4; stilltú vel aflinu, Nj. 32; s. afli þínu, Fms. vi. 105; s. lítt drykkjunni, Hkr. ii. 249; stilla orðum, Fms. vi. 323, vii. 158, Glúm. 338; s. röddu, Vkv.; vel er þessu í hóf stillt, Nj. 54; engi er svá snjallr, at svá kunni at s. sínu viti, at …, Flóv. 31; stilla görðinni, to moderate, regulate the arbitration, Nj. 54; nú, ef undir þik kæmi görðin, vil ek at þú stillir henni, Band, 9: s. til um e-t, to arrange; hversu þeir skyldi til stilla um ferðina, Fms. i. 163; skulu vér s. svá til, at …, Eg. 582, Fs. 29; hann stillir svá til um róðrinn, Gullþn 70; stilltu þau Ásgerðr um, watched the opportunity, 702; Guð stillti honum til lausnar, Fms. x. 391; Fjölni þótti nú ofraðar-vel um stillt, xi. 47; stilla til friðar, to make peace, conciliate.3. to tune an instrument; stilla hörpu, stilla strengi, Bs. i. 155.II. to walk with measured, noiseless steps; hvert stillir þú, Halli (?) … Hleyp ek fram at skyrkaupum, Fms. vi. 363; ok stillti næsta Brúna, Skíða R. 163; fékk hón síðan lurk, ok stillti at selnum, Bs. i. 335; hann stillti at rekkjunni hljóðliga, Grett. 126 new Ed.; þeir stilltu at steininum, Fms. viii. 343; þá stillti Davíð til, ok skar nokkut svá af kyrtil-blaði Sauls konungs, Stj. 718. 1 Sam. xxiv. 4; hann stillir nú fram tré undan tré, Karl. 67.2. to entrap; hann þykkisk nú hafa. stilltan þik mjök í þessu, Fms. xi. 113; vér stilltum svá til glæps, Sighvat; nú kveð ek her stilltan, led into a trap, entrapped, Fms. vi. 420 (in a verse).III. part. stilltr, q. v. -
8 deila
* * *I)(-da, -dr), v.sú á, er deilir með jötna sonum grund ok með goðum, that river which parts the giants and the gods;alit þat land, er vatnsföll deila til sjófar, of which the rivers form the boundaries down to the sea;vildi H. bæði kjósa ok deila, H. would both choose and deal (viz. divide the catch in shares and choose for himself the share he liked best);láta en kjósa ok deila, to give one an arbitrary power in a case;with dat. (hversu má keisarinn deila sér í tvá staði);2) to deal out, apportion, allot;deildr hlutr, a share allotted to one;deila dögurð, mat á málum, to deal out portions of food in a household;deila víg með verum, to deal victory fairly among men;3) to distinguish, discern, = greina;eptir þat sá sól ok mátti þá deila ættir, they could then discern the quarters of heaven;deila liti, to discern colours;eigi deilir litr kosti (acc. pl.), colour is no sure test of the quality;4) to busy or occupy oneself with, deal with (engi maðr á önnur mál at deila í kirkju, nema biðja fyrir sér);hann við Ríg rúnar deildi, he capped ritnes (spells) with R.;deila orðspeki við e-n, to contend in learning with one;þótt hringbrotar heiptir deili, though men hate one another;deila kníf ok kjötstykki, to share knife and meat;5) deila við e-n, to quarrel with one (deila við heimska hali);deili gröm við þik, may the fiends bandy words with thee;deila um e-t, to quarrel, contest about;þeir deildu um (they have a lawsuit about) jarðir;deila á e-n, to contend against one;deila illyrðum, illdeildum, to chide, abuse one another;deila afli, ofríki, við e-n, to deal harshly and overbearingly with one;impers., ef í þat deilir, if there be dissent on that point;ef í deilir með þeim, if they disagree;6) to be master of, possess (deila bauga, fé);hug skaltu deila, thou shalt control thy mind (feelings);þar er munuð deilir, when love is concerned, in a matter of love;7) refl., deilast, to spread, branch off (svá viða sem kristni deilist um heim);meðan mér deilist lífit til, as long, as life is granted me;deilast at e-u, to disagree about a thing.f. disagreement, contest;eiga, halda, deilu við e-n, to quarrel or contend with one.* * *u. f. disagreement, a contest, often as a law term, law contest (laga-deila, þing-deila), Nj. 90, Fms. i. 68, iv. í 19, 198, vi. 136, viii. 146, Sturl. i. 105, Eg. 367, Rd. 304, Ld. 204.COMPDS: deilugjarn, deilumál, deiluvænligr. -
9 DEILA
* * *I)(-da, -dr), v.sú á, er deilir með jötna sonum grund ok með goðum, that river which parts the giants and the gods;alit þat land, er vatnsföll deila til sjófar, of which the rivers form the boundaries down to the sea;vildi H. bæði kjósa ok deila, H. would both choose and deal (viz. divide the catch in shares and choose for himself the share he liked best);láta en kjósa ok deila, to give one an arbitrary power in a case;with dat. (hversu má keisarinn deila sér í tvá staði);2) to deal out, apportion, allot;deildr hlutr, a share allotted to one;deila dögurð, mat á málum, to deal out portions of food in a household;deila víg með verum, to deal victory fairly among men;3) to distinguish, discern, = greina;eptir þat sá sól ok mátti þá deila ættir, they could then discern the quarters of heaven;deila liti, to discern colours;eigi deilir litr kosti (acc. pl.), colour is no sure test of the quality;4) to busy or occupy oneself with, deal with (engi maðr á önnur mál at deila í kirkju, nema biðja fyrir sér);hann við Ríg rúnar deildi, he capped ritnes (spells) with R.;deila orðspeki við e-n, to contend in learning with one;þótt hringbrotar heiptir deili, though men hate one another;deila kníf ok kjötstykki, to share knife and meat;5) deila við e-n, to quarrel with one (deila við heimska hali);deili gröm við þik, may the fiends bandy words with thee;deila um e-t, to quarrel, contest about;þeir deildu um (they have a lawsuit about) jarðir;deila á e-n, to contend against one;deila illyrðum, illdeildum, to chide, abuse one another;deila afli, ofríki, við e-n, to deal harshly and overbearingly with one;impers., ef í þat deilir, if there be dissent on that point;ef í deilir með þeim, if they disagree;6) to be master of, possess (deila bauga, fé);hug skaltu deila, thou shalt control thy mind (feelings);þar er munuð deilir, when love is concerned, in a matter of love;7) refl., deilast, to spread, branch off (svá viða sem kristni deilist um heim);meðan mér deilist lífit til, as long, as life is granted me;deilast at e-u, to disagree about a thing.f. disagreement, contest;eiga, halda, deilu við e-n, to quarrel or contend with one.* * *d, [Goth. dailjan and ga-dailjan = μερίζειν, μεταδιδόναι, διαιρεθν, etc.; A. S. dælan; Engl. to deal; Germ. theilen; O. H. G. tailjan; Swed. dela; Dan. dele.]I. with acc. (never dat.), to deal, divide; the phrase, vilja bæði kjósa ok deila, will both choose and deal, of unfair dealing, a metaphor taken from partners, e. g. fishermen, where one makes the division into shares (deilir), and the others choose (kjósa) the shares they like best, Ld. 38; deildr hlutr, a dealt lot. i. e. share dealt or allotted to one, Grág. i. 243; d. e-m e-t, to allot one a thing, to deal out to one, ii. 294: deila dögurð, d. mat (in mod. usage skamta), to deal out portions of food in a household, Ísl. ii. 337; sér at þar var manni matr deildr, Gísl. 47; þú kunnir aldregi d. mönnum mat, Ls. 46: þá er maðr á brot heitinn ef honum er eigi deildr matr á malum, Grág. i. 149; cp. the proverb, djarfr er hver inn deildan verð; d. fé, Skm. 22; d. bauga, Rm. 20; d. e-t út, to deal out, give, Fms. xi. 434.2. of places, to divide, bound; fírðir deila, the firths are the boundaries, Grág. ii. 217; vatnsföll ( rivers) d. til sjávar. Eg. 131: sva vítt sem vatnsföll deila til sjávar, Landn. 57. K. Þ. K. 34.β. used impers. as it seems; deilir norðr vatnsföllum, Ísl. ii. 345; fjöll þau er vatnsföll deilir af milli héraða, the fells that divide the waters, form the water-shed, between the counties, Grág. i. 432; þar er víkr deilir, Hlt.3. metaph. to distinguish, discern; eptir þat sá sól, ok máttu þá d. ættir, after that the sun broke forth, and they could discern the airts (of heaven), Fb. i. 431, Fms. iv. 38; deila liti, to discern colours (lit-deili), hence the proverb, eigi deilir litr kosti (acc. pl.), colour (i. e. look, appearance) is no sure test, Nj. 78: metaph., d. víg, to act as umpire in a fight, tourney, or the like, Ls. 22: we ought perh. to read deila (not bera) tilt með tveim, 38.4. various phrases, deila sér illan hlut af, to deal onself a had share in, to deal badly in a thing, Ld. 152: the phrase, e-t deilir máli (impers.), it goes for a great deal, is of great importance, Hs. 65, mod. usage skipta máli, miklu, etc.: d. mál, to deal with a thing, Hom. 34; d. mál e-s, to deal speech, to discuss or confer with one, Ó. H. 82 (in a verse): d. e-n málum, to deal, i. e. speak, confer, with one, Krók. 36 C: d. orðspeki við e-n, to deal, i. e. contend in learning with one, Vþm. 55; rúnar, Rm. 42; eiga við e-t at d., to have to deal with a thing, Fms. viii. 288: the phrase, d. mál brotum, to deal piecemeal with a case, take a partial or false view of a thing, or is the metaphor taken from bad payment (in bauga-brot, q. v.)? Eb. 184; þeir hafa eigi deilt þetta mál brotum, i. e. they have done it thoroughly, have not been mistaken, Konr. 52: to share in a thing, d. kníf ok kjötstykki, to share knife and meat, Grág., Ísl. ii. 487: the phrase, d. hug, to ‘deal one’s mind,’ pay attention to, with a notion of deep concern and affliction; heil vertú Sváfa, hug skaltú d., thy heart shall thou cleave, Hkv. Hjörv. 40: deildusk hugir, svá at huskarlar héldu varla vatni, their minds were so distraught, that the house-carles could hardly forbear weeping, Fms. vi. (in a verse); hence a hardened man is called lítill skapdeildar maðr, (Hugdeila, mind’s concern, is the name of a poem of the 17th century): at þeir deildi enga úhæfu, that they should forbear dealing outrageously, Fms. i. 22; d. heiptir, to deal hatred, to hate (poët.), Hkv. 41: d. afli, ofríki við e-n, to deal harshly and overbearingly with one. Fms. i. 34; d. illyrðum, ill-deildum, to chide, abuse one another, Háv. 37, Ld. 158.II. neut. to be at feud, quarrel; the saying, sjaldan veldr einn þegar tveir deila; deili gröm við þig, Hkv. I. 43; ek bað flögð d. við þau, Sighvat: d. til e-s, to quarrel for a thing, Eg. 510: d. upp á e-n, to complain of one, Stj. 294. Exod. xvii. 2, ‘Why chide ye with me?’β. impers., ef í þat deilir, if there be dissent on that point, Grág. ii. 125; ef í deilir með þeim, if they dissent, i. 58.2. d. um e-t, to contend about a thing, as a law term; þeir deildu ( they had a lawsuit) um jarðir, Fms. iv. 201; þeir deildu um landaskipti, 315; þeir deildu um land þat er var …, Landn. 125; þeir deildu um leysingja-arf, 100, 101: metaph., d. um stafn, to come to a close fight, Orkn. 232.III. reflex. to spread, branch off; vatnsföll deilask milli héraða, Grág. ii. 218; svá víða sem hón (i. e. Christianity) deilisk um heim, Hom. 49.2. meðan mér deilisk lífit til, as long as life be dealt (i. e. granted) me, Fms, viii. 205; e-t deilisk af, a thing comes to pass, Hkr. iii. 55 (in a verse); kölluðu þeir, at lengi mundi vörn deilask af úti, that a long defence would be dealt out, i. e. there would be a long struggle, Sturl. i. 59, cp. the Goth. afdailjan = to pay off; hugr deilisk (vide above): þat mun oss drjúgt deilask, it will cost us dear, Am. 19. -
10 RÁÐ
n.1) counsel, advice;H. bað hann ráð á leggja, H. asked his advice;leggja e-t til ráðs með e-m, to advise one;bera ráð sín saman, to consult together;hafa ráð e-s, to follow one’s advice (þá væri hann vitr, ef hann hefði yður ráð);fara fram ráðum e-s, to act upon one’s advice (skaltu mínum ráðum fram fara);eiga ráð við e-n, to take counsel with one (átti jarl þá ráð við menn sína);gøra ráð fyrir e-u, to expect, look out for a thing;leita ráða við e-n, to seek counsel from one (leitar jarl ráða við lenda menn);gefa ráð til, to give one a counsel (hann gaf þatr ráð til, at);2) expedient, means (hitta, kunna ráð til e-s);sjá mun ek ráð til þess, I can see help for that;3) resolved action, plan;gøra ráð sitt, to form a plan;gøra e-t at ráði, to resolve (var þetta at ráði gørt);taka til ráðs, til ráða, to adopt a plan (hvat skulu vit nú til ráða taka);4) wise counsel, what is advisable;Illugi kvað þat ekki ráð, I said it was not advisable;vera til ráðs, til ráða, to be advisable;hvat er nú til ráða, what is now to be done?verða at ráði, to succeed, to turn out well (varð allt at ráði, þat er hann réð mönnum);5) consent, will, wish, agreement (var sú gjöf gör með ráði konungs);at ráði frænda hernnar, with the consent of her kinsmen;6) authority, command (vöru öll ráð af honum tekin);bera e-n ráðum, to overrule one;koma ráði við e-n, to be able to control (ek kem trautt ráði við hann);7) state of life, condition, lot (vilda ek bróðir, at þú bœttir ráð þitt ok bœðir þér konu);heim skaltu fara ok una vel við ráð þitt, and be content with thy lot;breyttu þau faðir hans ok móðir ráði sínu ok fóru útan, they broke up their household and left Iceland;8) marriage, match (unn frænda þínum góðs ráðs);ek réð ráði hennar fyrri, I chose a husband for her before;9) councillor (annat várt hit œzta ráð);10) council (konungrinn ok hans ráð).* * *n. [Dan. raad; Old Engl. reed; Germ. rath], ‘rede’ counsel, advice; leggja ráð á, e-t, Nj. 4; hvat leggr Njáll til ráðs? 72; hvat þykki þér ráð? 23, Fas. ii. 510; stundum var hann á tali við þá menn er ráða hans þurftu, kunni hann til alls góð ráð at leggja, þvíat hann var forvitri, Eg. 4; göra ráð sitt, to form a plan, Nj. 5, 21; Njáll gékk í brott einn saman ok hugsaði ráðit, 98; ek skal leggja ráðin til, segir Valgarðr, 166; ekki er þat mitt ráð, Nj. 23; var þetta at ráði gört, resolved, Ld. 70; þar til er biskup görir annat ráð fyrir, Vm. 113; göra ráð fyrir e-u, to expect, Nj. 261; eiga ráð við e-n, to take counsel with one, 127; leita ráða, Edda 26.2. plur. a settled plan, foresight; með ráðum ok kappi, Nj. 79, Eg. 257; köld ráð, Ld. 284; nú skulu vér fara at ráðum við þá, Eg. 582; annat hvárt með styrk eða ráðum, Ld. 178; vörn mun verða engi, ef vér förum ráðum at, Fms. ii. 11; ef þeir hefði meirum ráðum fram farit, vii. 318:—a planning, bana-ráð, fjör-ráð, land-ráð, áljóts-ráð, q. v.; þat eru ráð, ef …, Grág. ii. 127; frændr Óttars kenndu ráðin Sigurði konungi, Fms. vii. 230.3. wise, true councel, what is advisable; varð allt at ráði ( turned to good ends) þat er hann ráð mönnum, Nj. 30; lizt mér nú hitt ráð, at …, 82; ok er eigi ráð at hafa færi, 94; oss mun ekki haustlaugt ráð at fara til Noregs, Eg. 263; mun eigi þat ná ráð at þér hverfit aptr, Boll. 348; ekki er ráð nema í tíma, sé tekit, a saying; Illugi kvað þat ekki ráð, Ísl. ii. 247; ok er nú ráð at gjalda féit ( high time), Fms. vi. 248; þat er nú ráð, at leggja at landi ok ganga upp, 260; andi ráðs ( wisdom) ok styrktar, 686 B. 13.4. consent, will, agreement, wish: sú gjöf var gör með ráði konungs, Eg. 35; með mínu ráði, 737; án ráði e-s, Nj. 38, Fms. xi. 111, Grág. i. 334; at ráði frænda hennar, 164; hón skaut til ráða föður síns, 331; fjarri mun þat þínn ráði, Nj. 80; með ráði hinna vitrustu manna, 88, Ld. 232; hann nam land at ráði Skallagríms, Landn. 59, Grág. i. 232; við ráð frænda síns nokkors, 307; ef maðr kyssir konu á laun ok at ráði hennar, 337; eigi á at ljá … nema allra ráð fylgi, 437; fyrir ráð skaparfa síns, 202; at sínn ráði, willingly, of one’s own accord, ii. 91.II. denoting action:1. household affairs, management, business, usually in plur.; hann hafði selt í hendr öll ráð syni sínum, Eg. 22; er Þórólfr var eigi heima, hafði Þorgils þá þar ráð, 53; hón var at ráðum með syni sínum, höfðu þau rausnar-bú mikit, 478; Rútr fékk henni öll ráð í hendr fyrir innan stokk, Nj. 11; þeirrar einnar konu ætla ek at fé at sú ræni þik hvárki fé né ráðum, Ld. 14; engi ráð skalt þú taka af mér, ok fara hvergi fyrr en ek vil, Ísl. ii. 205, Bs. i. 819; telja hann af ráðunum fjárins ella, Grág. i. 202; en ef hón veit at bóndi hennar mundi eigi ljá vilja, þá á hón eigi ráð, then she has no right to do it, 382; bera e-n ráðum, (cp. taka ráðin af e-m, to overrule), Nj. 198; hón tók við fé ok ráðum eptir föður sinn, Fs. 126.2. a state of life, condition; vilda ek bróðir, at þú bættir ráð þitt ok bæðir þér konu, Nj. 2; rausnar ráð, Þorf. Karl. 364; breyttu þau faðir hans ok móðir ráði sínu ( they broke up the household) ok fóru útan, Bs. i. 152; ráða-breytni (q.v), change, Þorf. Karl. 370; er þér sá til at staðfesta ráð þitt ok kvangask, Grett. 5 new Ed.; heim skaltu fara, ok una vel við ráð þitt, Nj. 11; ok fór yðvart ráð þá betr fram, 198; áljótr mikill er um ráð konunnar, Ld. 30; þar sem þér hafit allt ráð várt í hendi, 174; kippa undan þeirri stóð er áðr hélt mest upp ráði hennar, Glúm. 341: sómasamligt ráð, Fs. 21; segja at þar liggi honum við náliga allt ráð ok líf, Fms. xi. 101; nema vér kynnim þeim allt várt ráð, 655 xi. 3; at þú þegir skjótt ok fle prir ekki um mitt ráð, Fas. ii. 507; Vali sagði gott frá hans ráði, Band. 4: þú hefir mikit at ráði, 12; hann sagði þá henni hvat títt var um ráð Elisabeth, 625. 85; Jóseph varðveitti ráð Máriu festar-konu sinnar hreinliga, Post.; kona hét Þórdís, et léttari skyldi verða, ok horfði ráð hennar heldr seinliga, ok til mikils háska, Bs. i. 195; gör svá vel ok unn frænda þínum góðs ráðs, a good match, Ld. 198.3. marriage; láta þat standa fyrir ráðum, Nj. 23; lýkr svá með þeim at ráðin skyldi takask, ok skyldi boð vera at hálfs-mánaðar fresti at Mosfelli, 99; þau ráð tókusk ok fékk Þórðr Ísríðar, Fb. ii. 251; en ef þá takask ráðin eigi. Grág. (Kb.) ii. 32; engi latti ok tókusk ráðin. Fas. ii. 347; hón er kvenna friðust ok með miklu fé, þvi ráði mun ok þér í hendr koma, Fs. 21; ráð hefi ek hugat fyrir þér, þú skalt biðja Kolfinnu, 88; ráð þau skyldu takask at öðru sunni, Eg. 26; þar er Ásgerðr frændkona þin, þar vilda ek hafa fullting þitt at ek næða því ráði 331; hann á dóttur er Ólöf heitir, þar þætti mér vaxa þinn heiðr ef þú fengir þat ráð, Fas. ii. 433; þá vóru skil ð ráð þeirra Sigriðar Stórráðu, Fms. x. 219; þá, reiddisk drottning mjök … engi ráð vil ek við hann eiga, 285; þat it göfugliga ráð, 324; lézt Sigvaldi nú kominn til ráða við Ástríði, xi. 104; eigi skal faðir neyða dóttur sina til ráða, Grág. i. 307; gipta honum dóttur þina er hann þess ráðs maklegr, Glúm. 360: biskup rauf þau ráð öll sem hann vissi at úlögum ráðin vera, Bs. i. 107.4. in a pers. sense, a counsellor, a council, Stj. 510; annat várt hit æðsta ráð, Fms. vi. 59; er konungr var á tali við ráð sitt, ix. 279: a senate, þat köllu vér ráð, er lögmaðr ok ráðsmenn sitja á málum manna ok skipa, N. G. L. ii. 244; konungrinn ok hans ráð, Bs. i. 719; konungs ráð, the king’s council, 758; Dixin ok öll hennar ráð, D. and all the queen’s councils, Fb. i. 92.B. COMPDS: ráðsandi, ráðabið, ráðabreytni, ráðabrot, ráðafar, ráðafátt, ráðagörð, ráðagerðarmaðr, ráðagörstr, ráðahagr, ráðakensl, ráðakona, ráðskona, ráðakostr, ráðalauss, ráðaleitan, ráðamaðr, ráðsmaðr, ráðsmannsdæmi, ráðsmennska, ráðanautr, raðaneyti, ráðarúm, ráðaskortr, ráðaskot, ráðastofnan, ráðaætlan. -
11 stilli
n.1) self-control, calmness (með góðu stilli);2) trap (nú hefir refrinn í stilli gengit).* * *n. a resting-place; friðar-stilli, Pass. 21. 8, 12; til-stilli, um-stilli, an arrangement.2. a trap on the sea or in a river; stóð svá í stilli, Safn i. 61; nema selr liggi á látri því er stilli er til hlaðit, Gþl. 465; ganga í stilli, to go into a trap, Fas. iii. 355; koma í stilli, id., Grett. 83; stillis-veiðr, catching in a trap, Dipl. v. 23. -
12 tœla
(-dá, -t), v.; t. um e-n, to keep a person under control. -
13 úsjálfráða
a. beyond one’s own control; bezt at sér um þat allt, er henni var úsjálfrátt, best gifted in everything that was not in her own power. -
14 fjarstÿring
-
15 getnaîarvarnir
-
16 hafa tök á, ráîa viî
-
17 stjórnlaus
См. также в других словарях:
control — con·trol vt con·trolled, con·trol·ling 1: to exercise restraining or directing influence over esp. by law 2: to have power or authority over precedent control s the outcome in this case 3: to have controlling interest in control n … Law dictionary
control — sustantivo masculino 1. Examen o comprobación de personas o cosas cuyo conocimiento interesa: Realicé un control de matemáticas. La directora lleva el control de los alumnos que faltan a clase. 2. Vigilancia: Ese preso está sometido a fuerte… … Diccionario Salamanca de la Lengua Española
CONTROL-M — is batch scheduling software produced by BMC Software, originally written for mainframes but also available for distributed computing platforms including Unix, Windows, Linux and OpenVMS environments. BMC Software claims that CONTROL M is the… … Wikipedia
control — CONTRÓL, controale, s.n. 1. Analiză permanentă sau periodică a unei activităţi, a unei situaţii etc. pentru a urmări mersul ei şi pentru a lua măsuri de îmbunătăţire. ♢ Lucrare de control = lucrare scrisă prin care se verifică periodic… … Dicționar Român
Control — puede referirse: a la tecla Control de los teclados informáticos; al control remoto o mando a distancia, es un dispositivo electrónico usado para realizar una operación remota (o telemando) sobre una máquina; a una muestra testigo; al capítulo… … Wikipedia Español
Control — Con*trol , n. [F. contr[^o]le a counter register, contr. fr. contr r[^o]le; contre (L. contra) + r[^o]le roll, catalogue. See {Counter} and {Roll}, and cf. {Counterroll}.] 1. A duplicate book, register, or account, kept to correct or check… … The Collaborative International Dictionary of English
control — ► NOUN 1) the power to influence people s behaviour or the course of events. 2) the restriction of an activity or phenomenon. 3) a means of limiting or regulating something: exchange controls. 4) a device by which a machine is regulated. 5) the… … English terms dictionary
Control — ist der Originaltitel eines Spielfilms von Tim Hunter aus dem Jahr 2004, siehe Control – Du sollst nicht töten der Titel eines Spielfilms von Giuliano Montaldo, siehe Control (1987) der Titel eines Spielfilms von Anton Corbijn, siehe Control… … Deutsch Wikipedia
control — [kən trōl′] vt. controlled, controlling [ME countrollen < Anglo Fr contreroller < Fr contrerole < ML contrarotulus, a counter, register < L contra, against + rotulus: see ROLL] 1. Obs. to check or verify (payments, accounts, etc.) by… … English World dictionary
control — (Del fr. contrôle). 1. m. Comprobación, inspección, fiscalización, intervención. 2. Dominio, mando, preponderancia. 3. Oficina, despacho, dependencia, etc., donde se controla. 4. puesto de control. 5. Regulación, manual o automática, sobre un… … Diccionario de la lengua española
Control — Con*trol , v. t. [imp. & p. p. {Controlled}; p. pr. & vb. n. {Controlling}.] [F. contr[^o]ler, fr. contr[^o]le.] [Formerly written {comptrol} and {controul}.] 1. To check by a counter register or duplicate account; to prove by counter statements; … The Collaborative International Dictionary of English
