Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

bring

  • 21 ENDI

    * * *
    m.
    1) the end (extremity) of an object (þar var skáli mikill ok dyrr á báðum endum);
    2) conclusion, end, issue (hvern enda eiga mundi málit); gera enda á e-u, koma enda á e-t, to bring to an end; vera á enda, to be at an end; S. var vistum með föður sínum til enda, S. stayed with his father to the end; eigi er fyrir enda um gert með þeim, their difference is not settled between them upphaf ok endir, beginning and end; hér skal nú ok endir á verða, here it shall come to an end; sá varð endir á, at, the end of it was, that; til alls endis, to the very end.
    * * *
    a, m., and endir, s, m. [Ulf. andeis = τέλος; A. S. ende; Engl. end; O. H. G. enti; Germ. ende; Swed. ände; Dan. ende]:—the end, conclusion; as in the proverbs, endirinn skyldi í upphafi skoða, Lat. quidquid incipias respice finem; allt er gott ef endirinn er góðr, all’s well that ends well; sjá fyrir enda á e-u, to see the end of a thing (how it will end); göra fyrir enda á e-u (a weaver’s term), to bring to an end, Grett. 100 new Ed.; leysa e-m illan (góðan) enda (a weaver’s term), to bring to an ill ( good) end, Korm. 164 (in a verse); mun einn endir leystr vera um þá úgiptu. it will all come to one end, Gisl. 82; binda enda á e-t, to fulfil, finish, Snót 169; göra enda á, to bring to an end, Dipl. i. 6; vera á enda, to be at an end, Fms. xi. 427 (to be at one’s wit’s end); standask á endum, Nj. 111; allt með endum, adv. from end to end, Lex. Poët.; til annars endans, Nj. 176; öðrum endanum, Eg. 91; dyrr á báðum endum, Fms. iv. 220; at sínum enda hvárir, Grág. ii. 48; til enda jarðar, 656 B. 4; endanum (with the article), 655, xxxii; til enda, to the end of life, Nj. 39; endir líkams, Hom. 103; upphaf ok endir, 146; engi endir, 157; hér skal nú ok endir á verða, it shall come to an end, Nj. 145; sá varð endir a, at …, that was the end of it, that …, Fas. ii. 514; annarr endir hersins, Fms. ix. 353; hinn neðri endir, Sks. 167 B.
    COMPDS: endadagr, endafjöl, endaknútr, endalauss, endalok, endamark, endamerki, endamjórr, endasleppt, endaþarmr.

    Íslensk-ensk orðabók > ENDI

  • 22 ALA

    (el, ól, ólum, alinn), v.
    1) to beget; born ólu þau, they begat children; börn þau, er hann elr við þeirri konu, begets by that woman;
    2) to bear, give birth to (þóra ól barn um sumarit); börn þau óll, er alin eru fyrir jól, who are born before Christmas; alnir ok úalnir (= úbornir), born and unborn, present and future generations;
    3) to bring up (children); ala skal barn hvert er borit verðr, every child that is born shall be brought up; adding the particle ‘upp’ skal eigi upp alla, heldr út bera arn þetta, this child shall not be brought up, but be exposed to perish; of animals, to rear, breed (einn smásauð, er hann ól heima í húsi sínu);
    4) to give food to, harbour, entertain (ala gest ok ganganda); guð elr gesti, God pays for the guests;
    5) fig. in various phrases; ala aldr, ala aldr sinn, to pass one’s days; a. sút to grieve, mourn (= sýta); a. önn of e-t or at e-u, to take care of, see to; a. e-t eptir e-m, to give one encouragement in a thing (ól hann eptir engum mönnum ódáðir); a. á mál, to press or urge a matter (nú elr Gunnarr á málit við þórð ok segir).
    * * *
    ól, ólu, alið; pres. el, [Ulf. a single time uses the partic. alans = εντρεφόμενος, and twice a weak verb aliþs = σιτευτός, a fatling. The word seems alien to other Teut. idioms, but in Lat. we find alere; cp. the Shetland word alie, to nourish.] Gener. to give birth to, nourish, support, etc.
    I. to bear, esp. of the mother; but also of both parents; rarely of the father alone, to beget: börn ólu þau, they begat children, Rm. 12; þat barn er þau ala skal eigi arf taka, Grág. i. 178: of the father alone, enda eru börn þau eigi arfgeng, er hann elr við þeirri konu, which be begets by that woman, 181; but esp. of the mother, to bear, give birth to; jóð ól Amma, Rm. 7; þóra ól barn um sumarit, Eg. 166, Fms. iv. 32, i. 14; hon fær eigi alit barnit, Fas. i. 118.
    β. metaph. to produce, give rise to; en nú elr hverr þessara stafa níu annan staf undir sér, Skálda 162.
    2. pass. to be born, begotten; börn þau öll er alin eru fyrir jól, who are born, N. G. L. i.; 377; the phrase, alnir ok úbornir, born and unborn, present and future generations, has now become aldir ok óbornir; eigu þau börn er þar alask ( who are born there) at taka arf út hingat, Grág. i. 181; barn hvert skal færa til kirkju sem alit er, every child that is born, K. Þ. K. 1; ef barn elsk svá naer páskum, is born, 16.
    β. of animals (rarely), justus heitir forað, þat elsk ( is engendered) í kviði eins dýrs, 655 xxx. 4.
    II. to nourish, support, Lat. alere:
    1. esp. to bring up, of children; the Christian Jus Eccl., in opposition to the heathen custom of exposing children, begins with the words, ala skal barn hvert er borit verðr, every child that is born shall be brought up, K. Á. ch. 1.
    β. adding the particle upp; skal eigi upp ala, heldr skal út bera barn þetta, this bairn shall not be brought up, but rather be borne out (i. e. exposed to perish), Finnb. 112.
    2. to feed, give food to, harbour, entertain; ala gest ok ganganda, guests; ala þurfamenn, the poor, D. in deeds of gift; en sá maðr er þar býr skal ala menn alla þá er hann hyggr til góðs at alnir sé, he shall harbour them, D. i. 169; ala hvern at ósekju er vill. to harbour, 200; Guð elf gesti (a proverb), God pays for the guests, Bs. i. 247; sótt elr sjúkan, fever is the food of the sick; utanhrepps göngumenn skal enga ala, ok eigi gefa mat, hvárki meira né minna, gangrels of an outlying district shall none of them be harboured, nor have meat given them, neither more nor less, Grág. i. 293, 117.
    β. of animals, to nourish, breed; einn smásauð er hann ól heima í húsi sínu, one pet lamb which he had reared at home in his own house, Stj. 516; segir allæliligan, ok kvað verða mundu ágæta naut ef upp væri alinn, of a live calf, Eb. 318. 2. pass, to be brought tip, educated; ólusk ( grew up) í ætt þar, æstir kappar (or were born), Hdl. 18; alask upp, to be brought up; hence uppeldi, n.
    III. metaph. in such phrases as, ala aldr sinn, vitam degere, to pass one’s days, Bárð. 165: the phrase, ala e-t eptir e-m, to give one encouragement in a thing, bring one tip in, esp. in a bad sense; ól hann eptir engum manni ódáðir, Joh. 625. 93: ala á mál, to persist in, urge on a thing; karl elr á málið ( begs hard) at Gunnar mundi til hans fara, Sd. 172, Ísl. ii. 133, 163:—the present phrase is, að ala e-t við e-n, to bear a grudge against…; and in a negative sense, ala ekki, to let bygones be bygones: ala önn fyrir, to provide for: a. öfund, sorg, um e-t, to grudge, feel pang (poët.), etc.

    Íslensk-ensk orðabók > ALA

  • 23 FELLA

    * * *
    I)
    (-da, -dr), v.
    1) to fell, make fall; fella víð, to fell timber; fella segl, to take down sails;
    2) to kill, slay (in battle); fella e-n frá landi, to slay or dethrone (a king); fella fénað sinn, to lose one’s sheep or cattle from cold or hunger;
    3) to cause to cease, abolish (fella blót ok blótdrykkjur); fella rœðu sína, to close one’s speech; fella niðr, to put an end to, abandon, give up (fella niðr þann átrúnað);
    4) fella heitstrenging á sik, to bring down on one’s head the curse of a broken vow;
    5) to tongue and groove, to fit; fella stokk á horn, to put a board on the horns of a savage bull;
    6) fig., fella ást (hug) til e-s, to turn one’s mind (love) towards one, to fall in love with; fella bœn at e-m, to address prayer to one, to beg of one; fella sik við e-t, to fit oneself to a thing: fella sik mjök við umrœðuna, to take a warm parl in the debate.
    f.
    1) framework, a framed board;
    * * *
    d, a weak causal verb, answering to the strong neuter form falla; [absent in Goth.; A. S. fellan; Engl. fell; Germ. fällen; O. H. G. fallian; Swed. fälla; Dan. fælde.]
    A. [Answering to falla A], to fell, make fall; fella við, to fell timber, Fms. ii. 84; fella mann, to fell a man, defined in the law, Grág. Vsl. ch. 3, cp. ch. 31; fella tár, to let tears fall, Sighvat; fella mel-dropa, to let the drops fall, Vþm. 14; fella segl, to take down sails, Bárð. 14; fella jörð undir e-m, to make the earth slip under one (by means of sorcery), Bs. i. 12; fella vatn í fornan farveg, to make the stream flow in its old bed, Grág. ii. 281.
    2. to fell or slay, in battle, Eg. 80, 296, 495; Bróðir felldi Brján, Nj. 275; fella e-n frá landi, to slay or dethrone a king; hann hafði fellt hinn helga Ólaf konung frá landi, Orkn. 82; var felldr frá landi Haraldr Gráfeldr, H. Graycloak was slain, Fær. 38; síðan felldu þeir frá landi Hákon bróður minn, Fms. viii. 241, v. l.; fella her, val, etc., to make havoc, slaughter, (val-fall, strages), Lex. Poët.
    β. to lose sheep or cattle from cold or hunger (v. fellir); var vetr mikill ok felldu menn mjök fé sitt, Sturl. iii. 297.
    II. to make to cease, abolish; hann felldi blót ok blótdrykkjur, Fms. x. 393; f. niðr, to drop, put an end to, abandon; var hans villa svá niðr felld, Anecd. 98; þat felldi hann allt niðr, Fms. vii. 158; ef þú fellir niðr ( gives up) þann átrúnað, ii. 88: to drop a prosecution, a law term, at konungr mundi þetta mál ekki niðr fella, vii. 127 (cp. niðr-fall at sökum); fella ræðu sína, to close one’s speech, ix. 331; þar skal niðr f. þrjá-tigi nátta, there shall [ they] let drop thirty nights, i. e. thirty nights shall not be counted, Rb. 57; fella boð, f. herör, to drop the message, not let the arrow pass, N. G. L. i. 55, Gþl. 83 (vide boð, p. 71); fella skjót, to fail in supplying a vehicle, K. Á. 22.
    2. to lower, diminish; fella rétt manns, fella konungs sakar-eyri, Gþl. 185; hann skal fella hálfri mörk, [ they] shall lower it, i. e. the value shall be lowered by half a mark, Grág. ii. 180.
    3. the phrases, fella heitstrenging (eið) á sik, to bring down on one’s head the curse for a breach of faith (vow, oath, etc.), Hrafn. 8.
    4. fella hold af, to starve so that the flesh falls away, K. Á. 200, K. Þ. K. 130; hence fella af, absol. ellipt. to become lean, starved; cp. af-feldr: the phrase, f. blótspán, q. v., p. 71; fella dóm, to pass sentence, is mod., borrowed from Germ.
    B. [Answering to falla B], to join, fit:
    I. a joiner’s term, to frame, tongue and groove; fella innan kofann allan ok þilja, Bs. i. 194; felld súð, a framed board, wainscot, Fms. vi. (in a verse), hence fellisúð; fella stokk á horn, to put a board on the horns of a savage bull, Eb. 324; eru fastir viðir saman negldir, þó eigi sé vel felldir, the boards are fast when nailed together, they are not tongued and grooved, Skálda 192 (felling); fella stein í skörð, to fit a stone to the crevice, Róm. 247: metaph., fella lok á e-t, to bring to an end, prop. to fit a cover to it, Grág. i. 67: also a blacksmith’s term, fella járn, to work iron into bars, Þiðr. 79.
    II. metaph. in the phrases, fella ást, hug, skilning, etc., til e-s, to turn one’s love, mind, etc., towards one; fellim várn skilning til einskis af öllum þeim, Stj. 4; Geirmundr felldi hug til Þuríðar, G. fell in love with Th., Ld. 114; Þórðr bar eigi auðnu til at fellasvá mikla ást til Helgu, sem vera átti, i. e. they did not agree, Sturl. i. 194; fella bæn at e-m, to apply prayer to one, beg of him, Ísl. ii. 481; fella sik við e-t, to fit oneself to a thing; ek hefi byrjað þitt erindi, ok allan mik við fellt, and have done my best, 655 xxxii. 13; felldi Þorkell sik mjök við umræðuna, Th. took a warm part in the debate, Ld. 322; hence such phrases as, fella sig (eigi) við e-t, to take pleasure (or not) in a thing; fella saman orð sín, to make one’s words agree, Grág. i. 53: to appropriate, fellir hann með því dalinn sér til vistar, Sd. 137.
    III. part. felldr, as adj. = fallinn; svá felldr, so fitted, such; með svá felldum máta, in such a way, Rb. 248; vera vel (illa etc.) felldr til e-s, to be well ( ill) fitted for a thing, Fms. xi. 76; gamall ok þó ekki til felldr, Bs. i. 472, Fms. iii. 70; Hallgerðr kvað hann sér vel felldan til verkstjóra, H. said he was well fitted to be her steward, Nj. 57, v. l.: neut., þér er ekki fellt ( it is not fit for thee) at ganga á greipr mönnum Haralds, Fms. vi. 210; svá lízt oss sem slíkum málum sé vel fellt at svara, such cases are well worth consideration, Ld. 90; ekki héldu þeir vel lög þau nema þat er þeim þótti fellt, they observed not the rules except what seemed them fit, Hkr. i. 169; þeirrar stundar er honum þótti til fellt, the time that seemed him fit, Bs. i. 161: in many compds, geð-felldr, skap-f., hug-f., pleasant, agreeable; hag-felldr, practical; sí-felldr, continuous.

    Íslensk-ensk orðabók > FELLA

  • 24 FINNA

    * * *
    (finn; fann, fundum; fundinn), v.
    1) to find (þá fundu þeir Hjörleif dauðan);
    2) to meet one (ok vildi eigi finna Hákon konung);
    3) to visit, to interview (gakk þú at finna konung);
    4) to find out, invent (rúnar munt þú finna);
    5) to discover (ok fundu þar land mikit);
    6) fig. to find, perceive, notice, feel (fundu þeir þá brátt, at);
    7) finna e-m e-t, to find fault with, blame (þat eitt finn ek Gunnlaugi, at);
    8) with preps.:
    finna á e-t, to come across, fall in with (= hitta á e-t);
    impers., fann þat á, it could be perceived;
    fann lítt á honum, hvárt, it was little to be seen whether, etc.;
    finna at e-u, to find fault with, censure, blame;
    finna e-t til, to bring forward, give as a reason (hvat finnr þú til þess?);
    9) refl., finnast til e-s, to be pleased with;
    impers., fannst Grími fátt til hans, Grim was little pleased with him;
    láta sér lítit um finnast, to pay little heed to, rather dislike;
    Ölvi fannst mikit um hann, Ölvir admired him much.
    * * *
    pret. fann, 2nd pers. fannt, mod. fanst; pl. fundu; pres. finn and finnr; in old MSS. and poetry freq. fiðr, Hm. 23, but finnr 63; pret. subj. fynda; part. fundinn; sup. fundit; the forms funnu and funnit may be found in MSS., but were probably never so pronounced; for even in Haustl. hund and fundu rhyme together; with the neg. suff. fannka, Hm. 38: [Ulf. finþan; A. S. findan; Engl. find; Germ. finden; Swed. finna; Dan. finde]:—to find; Finnar kómu aptr ok höfðu fundit hlutinn, Landn. 174; hann leitar ok fiðr, Ísl. ii. 321; Knútr hinn Fundni, Canute the Foundling, Fms. i. 112; hann herjaði á Ísland ok fann þar jarðhús mikit, Landn. 32; fundu þeir Hjörleif dauðan, 35; þar fundusk undir bein, Ld. 328.
    2. to meet one; hversu opt hann fyndi smala-mann Þórðar, Ld. 138; ok vildi eigi finna Hákon konung, Fms. x. 3.
    β. to visit; en þó gakk þú at finna konung, Nj. 7; veiztu ef þú vin átt … far þú at finna opt, Hm. 120.
    3. to find out, invent, discover: Þorsteinn er fann sumar-auka, Landn. 131, Ld. 12; Nói fann vín at göra, Al. 64, Stj. 191; rúnar munt þú finna, Hm. 143: hann fann margar listir, þær sem áðr höfðu eigi fundnar verit, Edda (pref.)
    β. to discover a country; leita lands þess er Hrafna-Flóki hafði fundit, Fms. i. 238: þá er Ísland fannsk ok bygðisk, Landn. 24; þá rak vestr í haf ok fundu þar land mikit, 26; land þat er kallat er Grænaland fannsk ok bygðisk af Íslandi, Íb. 9; í þann tíma fannsk Ísland, Eg. 15.
    γ. metaph. finna e-n at e-u, a law phrase, to bring a charge home to one, Fms. xi. 75; hence also, vera fundinn að e-n, to be guilty of a thing; vera ekki at því fundinn, to be not guilty of a thing; cp. the Engl. to ‘find’ guilty.
    II. metaph.
    1. to find, perceive, notice, feel; þú fannt at ek lauss lifi, Fm. 8; Gunnhildr finnr þat, Nj. 9; fundu þeir þá brátt, at þangat var skotið öllum málum, Eb. 330; hitki hann fiðr þótt þen um hann fár lesi, Hm. 23; þá þat finnr er at þingi kemr, 24, 63; þeir fundu eigi fyrr en fjölmenni dreif at þeim, Fms. i. 136, Nj. 79.
    β. impers. fann þat á, it could be perceived, Eg. 51; fann þó mjök á Dofra, er þeir skildu, i. e. D. felt much at their parting, Fms. x. 175; fann litt á honum, hvárt honum þótti vel eðr illa, it was little to be seen, whether …, Eb. 42.
    γ. finna til, to feel hurt, feel a sore pang, is a freq. mod. phrase, but rarely occurs in old writers: finnr þú nökkut til hverr fjándskapr, etc., Anal. 175; en Aldrían fann ekkí til þessa sjálfr, áðr einn riddari tók brandinn af honum, Þiðr. 358; hence tilfinning, feeling.
    2. to find, bring forward; finna e-t til, in support of a charge; ok finna þat til foráttu, at …, Nj. 15; hvat finnr þú helzt til þess, how dost thou make that out? 49; hann fann þó þat til, at …, Fms. vii. 258; Eyólfr fann þat til, at …, Nj. 244; hvat finnr þú til þess, what givest thou as the reason? Eb. 184; finna e-t við, to make objection to; hvártz hinn fiðr við, at hann sé eigi þar í þingi, Grág, i. 22; þá fundu þeir þat við, um gjaforð þetta, Fms. x. 87, v. l.
    3. as a law phrase, to find money, to pay, lay out; hann skal eigi finna meira af fé því, en kaupa leg, Grág. i. 207; allra aura þeirra er úmaginn skal finna með sér, 206; ok slíka aura f. honum, ii. 210; á hann enga heimting til þess er hann fann við, Jb. 421 (MS.); ef maðr selr úmaga til frafærslu ok finnr fé með, Grág. i. 266; þeim þræli er hann hefir fulla verðaura fyrir fundit, 358; hence in the old oath, ek hefka fé boðit í dóm þenna, hefka ek fundit, ok monka finna, hvárki til laga né úlaga (where bjóða and finna are opposed, i. e. bjóða to offer, finna to pay actually), 75: hence is derived the law phrase, at finna sjálfan sik fyrir, to pay with one’s self, according to the law maxim, that ‘he that cannot pay with his purse shall pay with his body,’ used metaph. to pay dear, to feel sorely; kvað makligt at hann fyndi sik fyrir, Sturl. iii. 213, Eb. 154; skaltú sjálfan þik fyrir finna, Fms. iii. 110, xi. 256, Þorst. Síðu H. 9; the pun in Anal. 177 is a mere play of words.
    4. finna at e-u, to censure, Fbr. 112, Edda (pref.), very freq. in mod. usage, hence að-finnsla and að-fyndni, censure; nearly akin is the phrase, þat eitt finn ek Gunnlaugi, at mér þykir hann vera úráðinn, that is the only fault I find with Gunlaug, Ísl. ii. 217; ef nokkut væri þat er at mætti finna, if there was anything to blame, Sks. 69 new Ed.
    III. reflex.,
    1. recipr. to meet with one another, Fms. i. 19, Nj. 8, 48; eigi kemr mér þat á úvart þótt vit finnimk á Íslandi, Fs. 20.
    2. for some instances where the sense seems purely passive, see above.
    3. freq. in a half passive reflex. sense, to be found, to occur; finnask dæmi til, examples occur, Gþl. 45; þat finnsk ritað, it is found written, occurs in books, Fms. ii. 153; finnsk í kvæðum þeim er …, Eg. 589.
    β. metaph. to be perceived, fannsk þat mjök í ræðu Erlings, Fms. vii. 258: adding á, fannsk þat opt á jarli, Nj. 46; fannsk þat á öllu, at, it was easy to see, that …, 17, 90; þat fannsk á Arnkatli goða, at …, Eb. 178.
    γ. finnask til e-s, to be pleased with a thing: impers., fannsk Grími fátt til hans, Grim was little pleased with him, Eg. 190; ekki fannsk Eiríki til þessa verks, Eric was not much pleased with it, Fs. 149; fannsk mér fleira til hans en annarra, I liked him better than the rest, Fms. i. 141; e-m finnst til e-s, to value; honum finnsk ekki til, he thinks naught of it, thinks it worthless; Fas. i. 317, freq. in mod. usage: finnask at e-u, to admire, Sighvat (obsol.): so in the phrase, láta sér lítið um finnask, to pay little heed to, rather dislike, Hkr. iii. 244; konungr lét sér ekki um þat finnask, Fms. iv. 195; lét hann sér fátt um finnask, vii. 29; Dagr lét sér ekki um finnask eðr fátt, iv. 382; Ölvi fannsk mikit um hann, O. admired him much, Nj. 41; fannsk mönnum mikit um tal þeirra, 18; honum fannsk um mikit, he was much surprised, Hkr. iii. 355: e-m finnsk, one thinks, it seems to one; mér finnsk sem hann hafi önga verki, methinks he feels no pain, Barl. 101: finnsk mér svá, at engi maðr, methinks that no man, 15: very freq. in conversation, with infin. it seems to me, methinks.
    IV. part. finnandi, a finder, 655 xii. 2; finnanda-spik, n. blubber which is the perquisite of the finder of a whale, Grág. ii. 383: part. pass. fundit, beseeming, nú mun ok vel fundit, at …, Anal. 173.

    Íslensk-ensk orðabók > FINNA

  • 25 LJÓS

    * * *
    n.
    1) a burning light (þeir þóttust sjá fjögur ljós í hauginum brenna); kveikja l., to make a light;
    2) light of the sun, etc. (hefir þat ljós af sólu); fig., láta e-t í ljós, to bring to light, reveal; koma í l., to come to light, appear;
    3) world; í þvísa ljósi ok öðru, in this life and the next.
    * * *
    n. [Dan. lys; Swed. ljus; cp. Goth. liuht; A. S. leoht; Engl. light; Germ. licht; Lat. lux]:—light; í ljósi, in light, opp. to í myrkri, Grág. i. 433; ok hefir þat ljós af sólu, Rb. 108, passim; sólar-ljós, sun-light; dags-ljós, day-light; stjörnu-ljós, star-light, Lil. 40; kerta-ljós, candle-light: and metaph., hreinlífis ljós, spektar ljós, Greg. 30, Post.; ljós heimsins, the light of the world, N. T., Pass., Vídal. passim.
    2. of lamp or torch-light (Dan. lys), often in plur.; með brennandom ljósom, Hm. 99; þrjú vóru log í skálanum … manns-hönd kemr á hit þriðja ljósit, ok kæfir ljósit, Gísl. 29; þar brann ljós, Ó. H. 72; þar brann ljós á kerti-stiku, Fb. i. 258; þeir þóttusk sjá fjögur ljós í hauginum brenna, Nj. 118; kom þá konungr til ok lét bera til ljós, Eg. 216; hvert þat ker eða kerti sem ljósit fylgir, Stj. 76: kveykja, tendra ljós, to make a light, Fs. 38, Sturl. iii. 182; slökkva ljós, to blew it out; but also, drepa ljósið, to ‘kill’ a light, i. e. to extinguish it; skrið-ljós, a lantern; gangi brúðgumi í ljósi í sama sæing konu, Grág. i. 175, N. G. L. i. 48, referring to the custom of escorting the bridegroom with lights (torches) to the bridal bed; if this was not done the marriage was unlawful.
    II. metaph., hafa í ljósi, to bring to light, Gþl. 546; láta í ljós (ljósi), to bring to light, reveal, manifest, Sks. 195, Fms. ii. 275, viii. 16; koma í ljós, to come to light, appear, Grág. i. 177.
    2. metaph. the light of life; ferr hann einatt ór þvísa ljósi til helvítis, Hom. 159; í þvísa ljósi ok öðru, in this life and the next, part of the ancient oath formula in the Fifth Court, Grág. i. 74, Nj. 241. As this court was founded in 1004, only three or four years after the introduction of Christianity, the phrase may be of Christian origin; the passage in Am. 85 (fara í ljós annat, to depart to the other light = to die) was prob. derived from the oath formula floating before the mind of the poet; poët. the eyes are called ljós kinna, ‘cheek-light,’ Kormak; brúna ljós, hvarma ljós, Lex. Poët.
    COMPDS: ljósaskipti, ljósastjaki, ljósasöx, ljósaverk.

    Íslensk-ensk orðabók > LJÓS

  • 26 LÚKA

    (lýk; lauk, lukum; lokinn), v.
    1) to shut (= lúka aptr);
    2) to end, bring to an end, finish, conclude, with dat. (hann lauk rœðu sinni);
    þá er menn höfðu lokit lögskilum at mæla, when they had finished their pleading;
    3) to pay, lúka e-m e-t (svá mikit fé, sem vér eigum konunginum at lúka);
    4) impers., lýkr e-u, it is at an end;
    lýkr þar nú sögunni, here the story ends;
    eptir þat var lokit þinginu, after that the Thing was broken up;
    var þess ván, at illa mundi illum lúka, that it would end badly with a bad man;
    þá var lokit öllum vistum nema hval, all stores were exhausted, except whale;
    absol., svá lauk at lyktum, finally it ended so that;
    lýkr svá, at þeir kaupa þessu, it ended so that they struck the bargain;
    áðr en lýkr, áðr lýkr, before the end comes (nærr munum við gangast áðr lýkr);
    um þat er lýkr, finally, in the end;
    5) with preps.:
    lúka aptr, to shut, with acc. or dat. (lúka aptr hurðina or hurðinni);
    lúka e-u í sundr, to open (lúk heill munni í sundr);
    impers., er í sundr lauk firðinum, when the fjord opened;
    lúka upp, to open, with dat. or acc. (lúka upp hurðinni or hurðina);
    lúka upp augum, to open the eyes;
    to declare, make known (en er jarl hafði því upp lokit, at hann mundi fylgja þeim);
    lúka uppgørð, to deliver a judgement (of an umpire);
    impers., lýkr e-u upp, it opens;
    lúka vel (illa) við e-n, to behave well (ill), deal fairly (unfairly) with a person (Bolli fekk Sigríði gjaforð göfugt ok lauk vel við hana);
    lúka við, to end (má vera, at svá lúki við, at þér þykki alkeypt);
    lúka yfir, impers., to come to an end, to a final issue (skal nú yfir lúka með oss);
    6) refl., lúkast, to be shut (ok þegar laukst hurðin á hæla honum);
    to come to an end, to end (hér lýkst sjá bók);
    lúkast upp, to open (fjallit laukst upp norðan).
    * * *
    pres. lýk; pret. lauk, laukt (mod. laukst), lauk; pl. luku; subj. lyki; part, lokinn; mod. ljúka, which form is not found in old writers; [Scot. louk; Shetl. lock; Dan. lukke]:
    I. to shut; lúka korn-hlöðum, Stj. 212: but mostly with prep., lúka upp, to open; lúka aptr, to shut, both with acc. and dat., in mod. usage with dat. solely; lúka upp mína kistu, Fbr. 46 new Ed.; but, lýkr þá upp kistunni, dat. (in the same page): ok hjarra-grind, svá at menn lúki upp af hrossi ok aptr ef vill, Grág. ii. 264; eru menn skyldir at lúka löghlið aptr á löggarði, ef sá maðr lýkr eigi aptr hliðit, 265; hann lýkr aptr fjósinu ok býr svá um at ekki má upp lúka, Gísl. 29; hann lýkr aptr eptir sér ramliga, 30; lúka upp hurðum, Vall. 218: lúka upp augum, to open the eyes, Bs. i. 318; but, lúka aptr augum, to shut the eyes: tak þú nú við kistu-lyklum mínum, þvíat ek mun þeim eigi lúka optar, Nj. 94; síðan lauk hann upp skemmuna, Fms. vi. 189; lúka upp dyrnar, viii. 332; tóku þá frá slagbranda ok luku upp hurðina, Ó. H. 135: nokkuru síðar var lokit (upp) úti-hurðu, Bs. i. 627; so also, lúka sundr munni, to open the mouth, Háv. 25 new Ed.
    II. metaph., lúka upp, to open one’s mind, declare, speak out; en er jarl hafði því upp lokið ( when he had made known) at hann mundi fylgja þeim, Ó. H. 54; nú skal þat upp lúka fyrir yðr er mér hefir lengi í skapi búit, 32; Guð heyrði bæn hans ok lauk upp fyrir honum öllum þessum hlutum, revealed to him all these things, Stj. 5.
    2. as a law term, lúka upp görð, to deliver a judgment, of an umpire, Fs. 49, Nj. 77; málin kómu í dóm Vermundar, en hann lauk görðum upp á Þórsness-þingi, Eb. 246; vil ek nú lúka upp sættar-görð milli þeirra Steinars ok Þorsteins, Eg. 735, passim; see görð.
    3. lúka við, to end; vera má at svá lúki við, áðr vit skiljum, at þér þykki alkeypt, Eb. 266.
    4. lúka yfir, to come to a bitter end; eigi vil ek við sonu þína sættum taka, ok skal nú yfir lúka með oss, Nj. 200; þar á móti freistar hinn frækni hversvetna, áðr yfir lúki, the bold will not give up as long as any chance is left, Al. 100; ok hugði, at þá mundi bráðast yfir lúka hans ætt ok þeirra frænda ef hann hætti til þeirra afar-kosta, it would then come to a final issue, Fms. viii. 24.
    III. to end, bring to an end, finish; nú lúku vér hér Hólmverja-sögu, Ísl. ii. 118; ok lúku vér hér þessum þætti, Njarð. 384; lúku vér svá Vápnfirðinga-sögu, Vápn. (fine); lið allt mundi vera niðri í Eyjum at lúka heyverkum, Nj. 113; þá er menn höfðu lokið lögskilum at mæla, when men had done, finished their pleading, Lv. 52.
    2. as a law term, to bring a case to a conclusion, discharge; vilju vér nú lúka málinu þótt þú ráðir einn skildaganum, Nj. 81; at vit Guðmundr görim um ok lúkim málinu, Ölk. 35; er hann hafði lokit erendum sínum, Sturl. iii. 280; vil ek nú svá at einu lúka málum mínum at þér líki vel ok Einari, Eg. 731.
    3. the phrase, lúka vel, ílla við e-n (ellipt. qs. lúka málum), to behave well (ill), deal fairly (unfairly), with a person, with the notion of a final dealing; at þeim mundi fjándskapr í þykkja ef hann lýkr ílla við þá, Eb. 114; at hann mundi enn ílla við þá lúka, Lv. 23; Bolli fékk Sigríði gjaforð göfugt, ok lauk vel við hana, Boll. 362.
    4. lúka e-u af, to finish: lúka við e-t, id.
    5. in mod. usage, ljúka and ljúka e-u, to have done eating; ljúka úr askinum, to eat up one’s platefull, leave nothing; eg get ekki lokið því, I cannot eat it all.
    IV. to pay, discharge, with acc. of the amount; lúka e-m e-t, svá mikit fé sem vér eigum konunginum at lúka, Fms. vi. 148; ok lúka í gulli eðr brendu silfri, Bs. i. 31; nú bera þeir vitni er hann lauk skuld þeirri allri sér af hendi, N. G. L. i. 32; luku þeir jarli fé svá at honum gazt at, Grett. 59 new Ed.; hann skal lúka Hallvarði fjóra mánaðar mati, Anal. 295: acc., hina fyrstu skuld lýk ek með þessu Grímhildi systur, Þiðr. 324: to discharge, of duties, Snorri kvaðsk mundu lúka erendum þeirra, Eb. 212.
    V. impers. it opens; er í sundr lauk firðinum, when the fjord (the entrance) opened, Krók. 59; ok er þeir kómu fyrir Reykjanes, ok þeir sá firðinum upp lúka, Eg. 128.
    2. it is at an end; followed by dat., lokit skal nú okkarri vináttu, Ísl. ii. 238; áðr en lúki þessi stefnu, Fms. x. 358; var þess ván, at ílla mundi íllum lúka, that it would end badly with a bad man, Fas. iii. 314; ok er lokit var drápunni, Ísl. ii. 237; ok lýkr þar nú sögunni, here the Saga ends, 186, 276; ok lýkr þar þessi sögu, Eb. (fine) and passim; ok lýkr hér nú Laxdæla-sögu, Ld. 334; þá var lokit öllum vistum nema hval, all stores at an end, all eaten up, Bs. i. 208; honum lézk allokit allri ván, all hope gone, 198; lauk svá þessum málum, Eg. 733; áðr þeim fundi lúki, Lv. 52.
    VI. absol., svá lauk at lyktum, it ended so that …, Ísl. ii. 269; lýkr svá, at þeir kaupa þessu, it ended so that they struck the bargain, Valla L. 216; lýkr þar frá honum at segja, there it ends to tell of him, passim; nær munu vit gangask áðr en lýkr, Nj. 176; þú munt ærit mjök elska féit, áðr lýkr, Gullþ. 7.
    VII. reflex. to be opened, open; fjallit lauksk upp norðan (opened), Eb. 28, Krók. 52; ok þegar lauksk hurðin á hæla honum, Edda 2:—to come to an end, ok er um þetta allfjölrætt á þingi hversu þessi mál mundu lúkask, Nj. 109: hér lýksk ( here ends) sjá bók, Íb. (fine):—gékk Haldóra með barni, ok lauksk seint um hennar hag. H. was heavy with child, and it went slowly on with her, Sturl. i. 199; at þessarar konu eymd yfir lúkisk á einhvern hátt, can come to some end, Bs. ii. 173:—to be discharged, skal þetta fé upp lúkask ( be paid out) af lögmanni, N. G. L. ii. 12.

    Íslensk-ensk orðabók > LÚKA

  • 27 VEGR

    I)
    (gen. -ar and -s; pl. -ir and -ar, acc. -u and -a), m.
    1) way, road (á vegum úti);
    2) fig. phrases, koma e-u til vegar, to bring about; fara til vegar, to go, proceed (ekki mun þér um, at kenna, hversu sem til vegar ferr); ganga (koma) til vegar, to come to an issue, be decided (gekk þat ok eigi til vegar); gera endiligan veg á máli, to bring it to an issue; venda sínum vegi, to wend one’s way;
    3) way, mode, manner; þessir menn munu sœkja oss með eldi, er þeir megu eigi annan veg, if they cannot (get at us) in any other way; einn veg, one way, in the same way; annan veg, other-wise (er annan veg en ek hygg); þann veg, thus, in that wise (þetta er ekki þann veg at skilja); hvern veg, how (eigi veit ek hvern veg þá mun verða);þótti sinn veg hvárum, each of the two had his own opinion, they disagreed; á alla vega, in every way, manner, respect; á marga vega, in many ways;
    4) direction; alla vega, in all directions, on all sides (kváðu við lúðrar alla vega í braut frá þeim); skjót annan veg, in another direction; snúa hverr síns vegar, each his own way, in different directions; flýja viðs vegar, to flee scattered about;
    5) side, hand; eins vegar, on one side (var eins vegar sjór); á hœgra (vinstra) veg e-u, on the right (left) hand of; tvá vega, on two sides.
    (gen. -s), m. honour, distinction (er yðr þat v. mikill); til vegs guði, to the glory of God.
    f. pl. levers, see vög.
    * * *
    1.
    m., gen. vegar; but vegs, Eg. 295, Bret. 262; vegsins, Hbl. 56; dat. vegi and veg; with the article veginum, Eg. 544; but veg, Fms. i. 9: pl. vegir and vegar, Eg. 544; acc. vega and vegu, the former is the better form, for the root is ‘vig,’ not ‘vigu;’ vega is also used in old adverbial phrases, as alla vega, marga vega: [Ulf. wigs = ὁδός; A. S., O. H. G. and Germ. weg; Engl. way; Dan. vej; Swed. väg; Lat. via; the root word is vega, q. v.]:—a way, road; vegir er renna til bæja, Gþl. 413; vegir allir, Eg. 543; þröngastir vegir, Fms. ix. 366, passim.
    2. metaph. phrases; fara vel til vegar, to be well on ones way, go on, Fms. ix. 283; ganga til vegar, to be in the way towards, to come to an issue, vii. 136, Boll. 355; komask til vegar, Háv. 51; einum verðr e-ð að vegi, to find one’s way out; koma e-u til vegar, to put one in the way, Ld. 320; göra veg á við e-n, to travel with one, come to an understanding; göra endiligan veg á máli, to bring it to an issue, Bs. i. 905; var þat endiligr vegr hér á, Dipl. ii. 11; venda sínum vegi, to wend one’s way, Fms. xi. 425; verða á veg e-s, i. 9; ríða í veg með e-m, on the way, iii. 110; um langan veg, a long way off, Eg. 410, Hom. 7, Edda 30; um farinn veg, á förnum vegi, see fara (A. VI. 2).
    II. special, partly adverbial, phrases; víða vega, far and wide, 655 ix. C. 1; miðja vega, midway, Gísl. 5; annan veg, another way, Grág. (Kb.) i. 153; á hvárn tveggja veg, both ways; á hægra veg. on the right hand, Fms. x. 16; á vinstra veg. Mar.; tvá vega, both ways, Fms. x. 14; á alla vega, to all sides, Grág. (Kb.) i. 148; á alla vega frá, 119; flýði sins vegar hvár, Fms. vii. 250, Ver. 11; sinn veg hverr, Landn. 36; flýja víðs vegar, to fly scattered about, Eg. 530, Fms. vi. 87; á verra veg, to the worse, i. 270; á alla vega, in every way, manner, respect. Ld. 222, Fms. xi. 76; á marga vega, Skálda ii. 148; á þrá vega, Hom. 157; fjóra vega, on four sides, D. N. iv. 506.
    2. engi veg, in no way, Blas. 43; hverngi veg, howsoever Grág. (Kb.) i. 75; annan veg, otherwise, Fms. vii. 263; einn veg, one way, in the same way, Grág. i. 490; er eigi einn veg farit úgæfu okkarri, Nj. 183; engan veg, in nowise, Fas. ii. 150: gen., eins vegar, on one side, Art.; annars vegar, Fms. viii. 228; hins vegar, on the farther side; síns vegar hverr, one on each side, Pr. 71, Fbr. 67 new Ed.; til vinstra vegsins, Hbl. 56; skógrinn var til hægra vegs, Eg. 295.
    III. a region, county; in local names, Austr-vegir, Suðr-vegir, Nór-egr.
    IV. peculiar forms are megin (acc. sing.) and megum (dat. pl., see p. 421, col. 2), dropping the initial v and prefixing the m from a preceding dative, the true forms being -egum, -eginn, as in báðum-egum, öllum-eginn, sínum-eginn, hinum-egum, þeim-egin, tveim-egum, whence báðu-megin … tveim-megin; the v remains in tveim vegum, Gþl. 418; nörðrum veginn, B. K. 32, 97; nörðra veginn, 97; tveim veginn, Sks. 414 B.
    2. suffixed to pronouns, einn, hinn, hvern, þann, sinn, in the forms -ig, -og, -ug; einn-ig, also; hinn-ig or hinn-og, the other way; hvern-ig, hvern-og, how; þann-ig, þann-og, thither; sinns-egin, sinn-og, (see these words, as also hinn B, p. 264; sinn B, p. 529; so also in Nór-egr, q. v.)
    B. vegna, a gen. pl. (?); þær heiðar er vatnsföll deilir af tveggja vegna, on both sides, Grág. i. 440; stukku menn frá tveggja vegna, Eg. 289; senda fjögurra vegna, Fms. i. 209.
    II. á vegna e-s, on one’s behalf; this is only found in later vellums, and is said to be derived from the Germ. von wegen (Grimm’s Gramm. iii. 266); which etymology is strongly supported by the fact, that af vegna or á vegna (= Germ. von wegen) is the oldest form; af hins fátæka vegna, Stj. 151; af staðarins vegna, Vm. 55; kom á stefnu fyrir oss Sira Einarr ráðsmaðr af vegna Hóla-kirkju, Dipl. ii. 18; á vegna (= af vegna) Árna, Vm. 131.
    2. then, dropping the particle, simply vegna; vegna e-s, on one’s account or behalf, on the part of; jarls vegna, Fms. x. 113, v. l.; staðarins vegna, Dipl. iii. 9, v. 9; minna vegna, on my behalf, Fms. iii. 154 (a late vellum); várra vegna, H. E. i. 436; sem Halldórr hafði áðr fram leitt sinna vegna, Dipl. ii. 5; Loðinn gaf upp sinna vegna, Fms. x. 99.
    3. lastly, in mod. usage it has become a regular prep. with gen., having displaced the old fyrir … sakir; but in this sense it is hardly found in vellums; but in inaccurate paper transcripts it is often substituted for the ‘sakir’ of the vellum; cp. Vd. old Ed. 100 and Fs. ch. 24 fine; alls vegna, Þórð. 63 old Ed.; but fyrir alls sakir, new Ed. 13, l. c.
    C. COMPDS: vegabót, vegarfall, vegarganga, vegalauss, vegaleysi, vegamót, vegarán, vegaskil, vegsummerki.
    2.
    m., gen. vegs, glory, honour; er yðr þat vegr mikill, Eg. 410; þótti þeim miklu minni vegr at þessum, 67; leita e-m vegs, Nj. 78; með miklum veg, ok þó eigi allir með jöfnum veg, Fms. x. 170; skína með mikilli birti ok veg, i. 77; rekinn frá öllum veg, es fyrr vas prýddr öllum veg, Eluc. 13; þeim sé vegr ok veldi, lof ok dýrð, 623. 57: so in the phrase, hafa veg ok vanda af e-u, to have both the honour and the responsibility of a thing.
    COMPDS: vegsboð, vegskona, vegslauss, vegsmunir.

    Íslensk-ensk orðabók > VEGR

  • 28 BRJÓTA

    * * *
    (brýt; braut, brutum; brotinn), v.
    brjóta fót sinn, to break one’s leg;
    brjóta tennr ór höfði manns, to break the teelh out of the head;
    brjóta mann um stein, to break a man on a stone;
    brjóta e-n í hjóli, to break on the wheel;
    2) to break open (brjóta haug, búr);
    3) to destroy, demolish (brjóta hof, skurðgoð, kastala);
    brjóta skip, to break one’s ship, be shipwrecked;
    4) to break, violate, transgress (brjóta heit, lög);
    en þér konungr brutuð lög á Agli, you broke the law in Egil’s case;
    5) to force, compel (brjóta menn til kristni);
    brjóta e-n til hlýðni, to force to submission;
    6) in various fig. phrases;
    brjóta odd af oflæti sínu, to break the point of one’s pride, to humble oneself;
    brjóta straum fyrir e-m, to break the stream before one, to bear the brunt of battle;
    7) with preps.:
    brjóta af brúna, to break off the bridge;
    brjóta af við e-n, to wrong one;
    brjóta á bak, to force or drive back (brjóta fylking á bak);
    to neglect, disregard (brjóta á bak ráð e-s);
    brjóta niðr, to demolish, break down (brjóta niðr hús);
    brjóta niðr blótskap, villu, to put down, abolish;
    brjóta sik niðr við jörðu, to bow down to the earth;
    brjóta saman, to fold (brjóta saman skikkju);
    to unite (brjóta saman et forna lögmál ok nýja);
    brjóta sundr, í sundr, to break asunder (brjóta sundr silfrker);
    to unfold (clothes);
    brjóta (land, þjóð) undir sik, to subdue;
    brjóta upp, to break up (þeir brutu upp þilit);
    to force or break open (brjóta upp hurð, búr, kirkju, bréf);
    to unpack (brjóta upp gersemar sínar);
    brjóta upp vistir, to bring out the victuals (for the mess);
    brjóta upp vápn, to get out the weapons, prepare for battle;
    8) refl., brjótast á e-t, to break in upon;
    Önundr brauzt á hurðina, tried to break in the door;
    brjótast á milli, to break out between;
    brjótast fram, to break forth;
    brjótast í haug, to break into a cairn;
    brjótast í e-u, to exert oneself in a thing;
    þessi maðr brýzt í miklu ofrefli, struggles against great odds;
    brjótast um, to make a hard struggle (björn brauzt um í vök);
    brjótast við ofrefli, to fight against odds;
    brjótast við borgargørðina, to exert oneself in making the burg;
    brjótast við e-u, to struggle against (brjótast við forlögunum, gæfu sinni);
    9) impers. in a passive sense;
    skipit (acc.) braut í spán, the ship was broken to pieces;
    þá braut kirkju (acc.), the church was blown down;
    strauminn braut á öxlinni, the current broke against his shoulder.
    * * *
    pret. braut; 2nd pers. brautt is obsolete; commonly brauzt or brauztu, Ó. H. 24 (in a verse), Fms. vi. 139 (in a verse of A. D. 1050); pl. brutu; sup. brotið; pres. brýt: [this word does not occur in Ulf. and is unknown in Germ.; the A. S. has breâtan, breôtan, but rarely and in the sense to destroy, demolish: but the Scandin. dialects all have it; Swed. bryta; Dan. bryde; whereas the Goth. braican, Germ. brechen, Engl. break are unknown to the Scandin. idioms. Du Cange records a Latin-Spanish britare = destruere; it is therefore likely that it came into Spain with the Goths, although Ulfilas does not use it]:—to break; with acc., Nj. 64, Bs. i. 346; þeir brutu báða fótleggi í honum, Hom. 115; sumir brutu ( hurt) hendr sínar, sumir fætr, Bs. i. 10; ef maðr brýtr tennr or höfði manns, Grág. ii. 11; hvárz þat er höggit, eðr brotið, cut or broken, id.; þeir kómu við sker ok brutu stýri, Fms. ix. 307; Þormóðr kvað betra at róa minna ok brjóta ekki, Grett. ch. 50: phrases as, b. á bak, to break the back, Fms. vii. 119; á háls, the neck, Vígl. 21; b. í hjóli (hveli), to break on the wheel, of capital punishment, Fms. xi. 372, Hom. 147; í þeim hring stendr Þórs steinn, er þeir menn vóru brotnir um ( on which the men were broken) er til blóta vóru hafðir, Eb. 26.
    2. denoting to destroy, demolish; b. skurðgoð, Fms. x. 277, Bs. i. 10; þeir höfðu brotið hof en kristnað land, Fms. i. 32; Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok öll heilög tákn, Nj. 167.
    β. b. skip, to shipwreck (skip-brot); brutu þar skipit allt í span, Nj. 282, Ld. 8, Landn. 149: absol., hón kom á Vikarsskeið, ok braut þar, 110: nú er á ( a river) brýtr af annars manns landi, Gþl. 419; cp. land-brot.
    3. adding prepp.; niðr, sundr, af, upp, to break down, asunder, off, or the like; sá er niðr braut alla Jerusalem, 673. 51; b. niðr blótskap, Fms. iii. 165, viii. (pref.); brutu þá Baglar af brúna, B. broke the bridge off, x. 331; b. sundr, ix. 482; b. upp, to break up; þeir brutu upp þilit, Eg. 235; þeir brutu upp búr hans (of burglars), 593; b. upp kirkju, Fms. ix. 12; b. upp hlið, to break up a fence, K. Þ. K. 84.
    β. b. upp, to break up a package, unpack; brýtr hann nú upp gersemar sínar, Fær. 6:—as a naut. term, b. upp means to bring out victuals for the mess, Dan. bakke op; jarl ok hans menn b. upp vistir ok setjast til matar, Fms. xi. 147: milit., b. upp vápn means to take arms, prepare for battle (in a sea fight); brjóta upp vápn sín ok berjask, Fær. 85; menn brutu upp um annan öll vápn, Fms. vi. 313 (in a verse).
    γ. b. or b. saman, to fold (clothes or the like); b. sundr, to unfold, Nj. 171: in mod. usage also b. bréf, to fold a letter (hence brot, to denote the size of a book); b. upp bréf, to break a letter open, Barl. 181; b. blað, to fold down a leaf in a book, etc.; b. út, to break ( a channel) through, Landn. 65 (of a river); þá var út brotinn óssinn, Bs. i. 315.
    4. various metaph. phrases; b. bág við, to fight, v. bágr, Fas. i. 43; b. odd af oflæti sínu, to break the point off one’s pride, to humble oneself, Nj. 94 (where to disgrace oneself); b. straum fyrir e-u, to break the stream for one, metaphor from a post or rock in a stream, to bear the brunt of battle, Orkn. 344; b. bekrann, vide bekri, Grett.
    5. metaph. to break, violate, lög, rétt, etc.; mun ek þó eigi fyrir þínar sakir brjóta lögin né konungs tignina, eða svá landsréttinn, Fms. iv. 263; en þér, konungr, brutuð lög á Agli, you broke the law in Egil’s case, Eg. 416, Fms. x. 401; at þú brjótir lög þín, xi. 93; engi skyídi annars ráð brjóta, Bret.; b. á bak, to infringe, Fas. i. 528 (cp. lög-brot, laga-brot); b. af við e-n, to wrong one, iii. 551: in theol. sense, H. E. i. 460 (vide af-brot, mis-brot, crime, sin): absol. to transgress, brjóta þau ok bæði, ok göra hórdóm, K. Á. 134.
    β. denoting force, to force, compel; b. menn til Kristni, Ld. 178, Fms. i. 142; til trúar, Fs. 98; til hlýðni, to force to submission; allt landsfólk var undir brotið ríki þeirra, all people were brought under their rule, Fms. iv. 64; hón er í hernaði ok brýtr undir sik víkinga, Odd. 22; b. konu til svefnis, a law term, violare, Grág. i. 338.
    II. reflex., with prepp. í, ór, um, út, við, or adv. braut; brjótask, to break in, out, etc.; hann brauzk í haug Hrólfs Kraka, Landn. 169; brjótumk vér þá burt ór húsinu, to break out of the house, Fas. i. 88; brjótask á, to break in upon, press; Önundr brauzk á hurðina, Onund tried to break in the door, Fs. 101, Fms. vii. 187; b. fram, to break forth, Bb.; b. milli, to break out between, Bs. i. 634; b. út, to break out, esp. in the metaph. sense of plague, disease, fire, or the like; er út brýzk vökvi ok úhreinindi, Greg. 22 (út-brot, a breaking out, eruption); b. um, to make a hard struggle (e. g. of one fettered or pinioned); því harðara er hann brauzk um, Edda 20; björn einn brauzk um í vök, Fs. 146; af ofrgangi elds þess er um brýtsk ( rages) í grundvöllum landsins, Sks. 151; b. við e-t, to struggle ( wrestle) hard against; þeir brutusk við skóga eðr stóra steina, of enraged berserkers, Fas. i. 515: metaph. to fight hard against, hann brauzk við heiðinn lýð, Fms. xi. 396; b. við ofrefli, to fight against odds, Ísl. ii. 394: absol. to strive hard, Stj. 411; Hákoni jarli var ekki mikit um at b. við borgargörðina, Haco did not care to exert himself much about making the burg, Fms. ix. 46: with dat., b. við e-u, to fight against (in a bad sense); b. við gæfu sinni, to break with one’s good luck, iv. 233; b. við forlögunum, to struggle against fate, Fs. 20; b. í e-u, to be busy, exert oneself in a thing; eigi þarftú í þessu at brjótask lengr, i. e. give it up, Fms. iii. 102; því at þessi maðr Ólafr brýzk í miklu ofrefli, this man Olave struggles against great odds, iv. 77.
    2. recipr., þeir rérust svá nær, at brutusk árarnar fyrir, that they broke one another’s oars, Fms. viii. 216.
    III. impers. in a pass. sense; skipit (acc.) braut í spán, the ship was broken to pieces, Ld. 142; skip Þangbrands braut austr við Búlandshöfða, Nj. 162; tók út skip Þangbrands ok braut mjök, Bs. i. 15: of a house, or the like, destroyed by wind or wave, þá braut kirkju (acc.), the church was blown down, 30: the phrase, straum (acc.) brýtr á skeri, the stream is broken against a skerry ( rock); strauminn braut á öxlinni, the stream broke against his shoulders, Grett. 140 (the new Ed.), the old Ed. straumrinn—not so well; lá (acc.) brýtr, the surf breaks, abates, Edda (Ht. verse 78).
    IV. part. brotinn, broken; sverð slæ ok brotin, Hkr. i. 343: as adj. in such compds as fót-brotinn, væng-brotinn, háls-brotinn, hrygg-brotinn, etc., with broken leg, wing, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > BRJÓTA

  • 29 DRAGA

    * * *
    I)
    (dreg; dró, drógum; dreginn), v.
    1) to draw, drag, pull;
    draga heim viðinn, to drag the logs home;
    draga árar, to pull the oars;
    absol., drógu þeir skjótt eptir, they soon pulled up to them;
    draga boga, to draw the bow;
    draga segl, to hoist sails (= draga upp segl);
    draga fisk, to catch, pull up fish with a line;
    draga kvernstein, to turn the millstone, to grind;
    2) to draw, inhale (draga úþefjan með nösum);
    draga nasir af e-u, to smell a thing;
    draga öndina, to breathe, live;
    3) to procure, earn, gain (þegar hann hafði fé dregit sem hann vildi);
    draga e-m e-t, to procure (or get) one a thing (eigi sögðust þeir vita, at hann drœgi Haraldi ríki);
    4) to employ as a measure (draga kvarða við viðmál);
    5) to prolong protract (dvalir þessar drógu tímann);
    6) to delay, put off, defer;
    vil ek þessi svör ekki láta draga fyrir mér lengi, I will not wait long for these answers;
    hann dró um þat engan hlut, he made no subterfuge;
    7) to delineate, draw a picture (var dregit á skjöldinn leo með gulli);
    í þann tíma sem hann dregr klæðaföllin (the folds);
    8) to trim or line garments (treyjan var dregin útan ok innan við rauða silki);
    with dat., hjálmr hans var dreginn leiri (overlaid with clay), er áðr var (dreginn) gulli;
    9) intrans to move, draw;
    drógu þeir þeim svá nær (came so near to them), at;
    10) with preps.:
    draga föt, skóklædi af e-m, to pull off one’s clothes, shoes;
    draga hring af hendi sér, to take off a ring from one’s hand;
    dró hann þá grunninu, he pulled them off the shallow;
    draga e-t af e-u, to draw, derive from a source;
    draga e-t af, to take off (Þ. hafði látit af draga brúna);
    draga e-t af við e-n, to keep back, withhold, from one;
    man héðan af eigi af dregit við oss, henceforth we shall no be neglected, stinted;
    Egill dró at sér skipit, E. pulled the ship close up to himself;
    draga vél at e-m, to draw wiles around one;
    draga spott, skaup, at e-u, to hold a thing up to ridicule;
    draga at lið, föng, to collect troops, stores;
    dró at honum sóttin, the illness drew closer to him, he grew worse;
    impers., dró at mætti hans, dró at um matt hans, his strength declined (fell off);
    til þess er dró at degi, till the day drew near;
    þá er dregr at jólum, when Yule drew near;
    dró at því (the time drew near). at hann væri banvænn;
    tók þá at draga fast at heyjum hans, his stock of hay was rapidly diminishing;
    svá dregr at mér af elli, svengd, þorsta, I am so overcome by old age, hunger, thirst;
    nú þykki mér sem fast dragi at þér, that thou art sinking fast;
    draga hring á hönd sér, to put a ring on one’s hand;
    draga (grun) á e-t, to suspect;
    draga á vetr, to rear through the winter (Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið);
    impers., dregr á tunglit, the moon is obscured (= dregr myrkr á tunglit);
    dimmu þykkir draga á ráðit Odds, it looks as if a cloud was drawing over Odds’ affairs;
    dregr á gleði biskups, the bishop’s gladness was obscured;
    draga eptir e-m, to gain on one (Þórarinn sótti ákaft róðrinn ok hans menn, ok drógu skjótt eptir þeim Steinólfi ok Kjallaki);
    draga eptir e-m um e-t, to approach one, to be nearly equal to one, in a thing;
    um margar íþróttir (in many accomplishments) dró hann fast eptir Ólafi konungi;
    draga e-t fram, to produce, bring forward (draga fram athugasamlig dœmi); to further, promote (draga fram hlut e-s);
    draga fram kaupeyri sinn, to make money;
    draga fram skip, to launch a ship;
    impers., dregr frá, (cloud darkness) is drawn off;
    hratt stundum fyrir, en stundum dró frá, (clouds) drew sometimes over, sometimes off;
    dregr fyrir sól, tungl, the sun, moon is obscured by clouds or eclipse (tunglskin var ljóst, en stundum dró fyrir);
    ok er í tók at draga skúrirnar, when showers began to gather;
    draga e-ð saman, to collect, gather (draga lið, her, skip saman);
    impers., saman dró kaupmála með þeim, they struck a bargain;
    saman dró hugi þeirra, their hearts were drawn together;
    dregr þá saman or dregr saman með þeim, the distance between them grows less;
    draga e-t í sundr, to draw asunder, disjoin (vil ek eigi draga í sundr sættir yðrar);
    impers., dregr þá í sundr or dregr í sundr með þeim, the distance between them increases;
    draga e-n til e-s, to move, prompt, induce;
    engi ofkæti dregr mik til þessarar ferðar, it is not from wantonness that I undertake this journey;
    slíkt dregr hann til vinsældar, this furthers his popularity;
    ef hann drógi ekki til, if he was not concerned;
    draga e-t til dœmis um e-t, to adduce as a proof of;
    hann hét at draga allt til sætta (to do everything in his power for reconciliation) með þeim Skota konungi;
    impers., nema til verra dragi, unless matters turn out for the worse;
    with dat., þat samband þeirra, er þeim dregr báðum til bana, which will prove fatal to both of them;
    at hér mundi til mikillar úgiptu draga um kaup þessi, that much mischief would arise from this bargain;
    dró þá enn til sundrþykkju með þeim Svíum, the old feud with the Swedes began all over again;
    svá er þat, segir R., ef ekki dregr til, unless some unforesceen thing happens;
    draga e-t undan e-m, to seek to deprive one of a thing (þeir hafa bundizt í því at draga bœndr undan þér);
    draga e-t undan, to delay (drógu Skotar undan sættina);
    hví dregr þú undan at bjóða mér til þín? why dost thou put off inviting me to come?;
    draga rót undan (tölu), to extract the root;
    draga undan e-m, to escape from one (nú lægir seglin þeirra ok draga þeir undan oss);
    impers., hann (acc.) dró undan sem nauðuligast, he had a narrow escape;
    draga e-t undir sik, to apropriate or take fraudulently to oneself (hafði dregit undir sik finnskattinn);
    impers., dró yðr (acc.) undir hrakningina, en oss (acc.) undan, you came in for hard uasge but we escaped;
    draga upp skip, to drag a ship ashore;
    draga upp segl, to hoist a sail (sails);
    impers., þoku dregr upp, fog is coming on;
    11) refl., dragast.
    f. only in pl. ‘drögur’,
    2) metric term, repetition, anadiplosis (when a stanza begins with the last word of the preceding one).
    * * *
    pret. dró, pl. drógu; part. dreginn; pres. dreg: pret. subj. drægi: [Lat. trahere; Ulf. dragan, but only once or twice, = επισωρεύειν in 2 Tim. iv. 3; Hel. dragan = portare, ferre (freq.); A. S. dragan; Germ. tragen; the Engl. distinguishes between to drag and draw, whence the derived words to draggle, trail, drawl; Swed. draga; the Danes have drage, but nearly obliterated except in the special sense to travel,—otherwise they have trække, formed from the mod. Germ. tragen]:—to draw, drag, carry, pull.
    A. ACT., with acc.
    I. to drag, carry, pull; hann dró þau öll út, Nj. 131; djöfla þá er yðr munu d. til eilífra kvala, 273; d. heim við, to drag the logs home, 53; d. sauði, to pick sheep out of a fold, Bs. i. 646, Eb. 106; d. skip fram, to launch a ship; d. upp, to draw her up, drag her ashore, Grág. ii. 433; dró Þorgils eptir sér fiskinn, Fs. 129; Egill dró at sér skipit, E. pulled the ship close up to himself, Eg. 221, 306; dró hann þá af grunninu, Fms. vii. 264; hann hafði dregit ( pulled) hött síðan yfir hjálm, Eg. 375, cp. Ad. 3; d. föt, skóklæði af e-m, to draw off clothes, shoes; þá var dregin af ( stripped off) hosa líkinu, Fms. viii. 265; dró hann hana á hönd ser, he pulled it on his hand, Eg. 378; d. hring á hönd sér, to put a ring on one’s hand, 306; (hann) tók gullhring, ok dró ( pulled) á blóðrefilinn, id.: phrases, er við ramman reip at d., ’tis to pull a rope against the strong man, i. e. to cope with the mighty, Fms. ii. 107, Nj. 10,—the metaphor from a game; d. árar, to pull the oars, Fms. ii. 180, Grett. 125 A: absol. to pull, ok drógu skjótt eptir, they soon pulled up to them, Gullþ. 24, Krók. 52: metaph., um margar íþróttir dró hann fast eptir Ólafi, in many accomplishments he pressed hard upon Olave, Fms. iii. 17: d. boga, to draw the bow, x. 362, but more freq. benda ( bend) boga: d., or d. upp segl, to hoist the sails, Eg. 93, Fms. ix. 21, x. 349, Orkn. 260: d. fiska, or simply draga (Luke v. 7), to fish with a hook, to pull up fish with a line (hence fisk-dráttr, dráttr, fishing), Fms. iv. 89, Hým. 21, 23, Fs. 129, Landn. 36, Fas. ii. 31: d. drátt, Luke v. 4; d. net, to fish with a drag-net; also absol., draga á (on or in) á ( a river), to drag a river; hence the metaphor, d. langa nót at e-u, = Lat. longae ambages, Nj. 139: d. steina, to grind in a hand-mill, Sl. 58, Gs. 15: d. bust ór nefi e-m, vide bust: d. anda, to draw breath; d. öndina um barkann, id., (andar-dráttr, drawing breath); d. tönn, to draw a tooth.
    2. phrases mostly metaph.; d. seim, prop. to draw wire, metaph. to read or talk with a drawling tone; d. nasir af e-u, to smell a thing, Ísl. ii. 136; d. dám af e-u, to draw flavour from; draga dæmi af e-u, or d. e-t til dæmis, to draw an example from a thing, Stj. 13, cp. Nj. 65; d. þýðu eðr samræði til e-s, to draw towards, feel sympathy for, Sks. 358; d. grun á e-t, to suspect, Sturl.; d. spott, skaup, gys, etc. at e-u, to hold a thing up to ridicule, Bs. i. 647; d. á sik dul ok dramb, to assume the air of…, 655 xi. 3; d. á sik ofbeldi ok dramb, Fms. vii. 20; d. e-n á talar, to deceive one, metaphor from leading into a trap, 2 Cor. xii. 17; d. vél at e-m, to deceive one, draw a person into wiles, Nj. 280, Skv. i. 33; d. á vetr, to get one’s sheep and cattle through the winter; Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið hin firstu misseri, Hrafn. 22, cp. Germ. anbinden, and in mod. Icel. usage setja á vetr; d. nafn af e-m, to draw, derive the name from, Eb. 126 (App.) new Ed.; the phrase, (hann skyldi ekki) fleiri ár yfir höfuð d., more years should not pass over his head, he must die, Þórð.
    II. to draw a picture; kross let hann d. í enni á öllum hjálmum með bleiku, Fms. iv. 96; þá dró Tjörvi líkneski þeirra á kamarsvegg, Landn. 247; var dregit á skjöldinn leo með gulli, Ld. 78, Pr. 428; í þann tíma sem hann dregr ( draws) klæða-föllin (the folds), Mar. (Fr.): d. til stafs (mod.), to draw the letters, of children first trying to write; d. fjöðr yfir e-t, a metaph. phrase, to draw a pen over or through, to hide, cloak a thing: gramm. to mark a vowel with a stroke,—a long vowel opp. to a short one is thus called ‘dreginn;’ hljóðstafir hafa tvenna grein, at þeir sé styttir ( short) eða dregnir (drawn, marked with a stroke), ok er því betr dregit yfir þann staf er seint skal at kveða, e. g. ári Ari, ér er-, mínu minni, Skálda 171: to measure, in the phrases, draga kvarða við vaðmál, Grág. i. 497, 498; draga lérept, N. G. L. i. 323.
    III. to line clothes, etc.; treyja var dregin utan ok innan við rauðu silki, Flov. 19.
    IV. metaph. to delay; dró hann svá sitt mál, at…, Sturl. iii. 13; hann dró um þat engan hlut, he made no subterfuge, Hkr. ii. 157; Halldórr dró þá heldr fyrir þeim, H. then delayed the time, Ld. 322; vil ek ekki lengr d. þetta fyrir þér, 284; vil ek þessi svör eigi láta d. fyrir mér lengr, Eb. 130.
    V. with prepp. af, at, á, fram, frá, saman, sundr, etc., answering to the Lat. attrahere, abstrahere, protrahere, detrahere, distrahere, contrahere, etc.; d. at lið, to collect troops; d. saman her, id., Eg. 172, 269, Nj. 127; d. at föng, to collect stores, 208, 259: metaph., þá dró at honum sóttin, the sickness drew nearer to him, he grew worse, Grett. 119; d. af e-m, to take off, to disparage a person, Fms. vi. 287; d. af við e-n, ok mun héðan af ekki af dregit við oss, we shall not be neglected, stinted, Bjarn. 54: mathem. term, to subtract, Rb. 118: d. fram, to bring forward, promote; d. fram þræla, Fms. x. 421, ix. 254, Eg. 354; skil ek þat, at þat man mína kosti hér fram d. (it will be my greatest help here), at þú átt ekki vald á mér; d. fram kaupeyri, to make money, Fms. vi. 8; d. saman, to draw together, collect, join, Bs. ii. 18, Nj. 65, 76; d. sundr, to draw asunder, disjoin; d. e-t á, to intimate, (á-dráttr) drag eigi á þat, Sturl. iii. 110; d. undan, to escape; kómu segli við ok drógu undan, Fms. iv. 201; nú lægir segl þeirra ok d. þeir nú undan oss, v. 11: metaph. to delay, Uspakr dró þó undan allt til nætr, Nj. 272; hirðin sá þetta at svá mjök var undan dregit, Fms. ix. 251 (undan-dráttr, delay); hví dregr þú undan at bjóða mér til þín, Glúm. 326, Fms. ix. 251, Pass. 16. 13: mathem., d. rót undan, to extract a root, Alg. 366; d. upp, to draw a picture (upp-dráttr, a drawing), to pull up, Edda I; to pull out of the snow, Eg. 546; d. út, to extract, draw out, 655 xxxii. 2; d. undir sik, to draw under oneself, to embezzle, Eg. 61, Fms. vii. 128; d. upp akkeri, to weigh anchor, Jb. 403; d. upp segl, to hoist sail, vide above; ljós brann í stofunni ok var dregit upp, Sturl. i. 142; þar brann ljós ok var dregit upp, en myrkt hit neðra, ii. 230; ok er mönnum var í sæti skipat vóru log upp dregin í stofunni, iii. 182; herbergis sveinarnir drógu upp skriðljósin, Fas. iii. 530, cp. Gísl. 29, 113,—in the old halls the lamps (torches) were hoisted up and down, in order to make the light fainter or stronger; d. e-n til e-s, to draw one towards a thing; mikit dregr mik til þess, Fs. 9; engi ofkæti dregr mik til þessarar ferðar, i. e. it is not by my own choice that I undertake this journey, Fms. ix. 352; slíkt dró hann til vinsældar, this furthered him in popularity, vii. 175, Sks. 443 B; mun hann slíkt til d., it will move, influence him, Nj. 210; ef hann drægi ekki til, if he was not concerned, 224.
    2. draga til is used absol. or ellipt., denoting the course of fate, and many of the following phrases are almost impers.; nema til verra dragi, unless matters turn out worse, Nj. 175; búð, dragi til þess sem vera vill, Lat. fata evenient, 185; ef honum vill þetta til dauða d., if this draw to his death, prove fatal to him, 103, Grett. 114; þat samband þeirra er þeim dregr báðum til bana, which will be fatal to both of them, Nj. 135; enda varð þat fram at koma sem til dró, Ísl. ii. 263; sagði Kveldúlfr at þá ( then) mundi þar til draga sem honum hafði fyrir boðat, Eg. 75; dró til vanda með þeim Rúti ok Unni, it was the old story over again, Nj. 12; dró til vanda um tal þeirra, 129; at hér mundi til mikillar úgiptu draga um kaup þessi, that mickle mischief would arise from this bargain, 30; dró þá enn til sundrþykkju með þeim Svíum, the old feud with the Swedes began over again, Fms. x. 161; ok er úvíst til hvers um dregr, Fs. 6; svá er þat, segir Runólfr, ef ekki dregr til, unless some unforeseen things happen, Nj. 75; hón kvað eigi úlíkligt at til mikils drægi um, Ísl. ii. 19; þá dró nú til hvárttveggja. Bret.; hence til-drög. n. pl. cause.
    B. IMPERS.
    1. of clouds, shade, darkness, to be drawn before a thing as a veil; dimmu (acc.) þykir á draga ráðit Odds, it looked as if gloom were drawing over Odd’s affairs, Band. 10; ok er í tók at draga skúrirnar (acc.), it began to draw into showers, i. e. clouds began to gather, Fms. iii. 206: often ellipt., hratt stundum fyrir en stundum dró frá, [ clouds] drew sometimes over, sometimes off, of the moon wading through them, Grett. 114; dregr fyrir sól, [ a veil] draws over the sun, he is hid in clouds; ský vónarleysu döpur drjúgum dró fyrir mína gleði-sól, Bb. 2. 9; dregr á gleði biskups, [ clouds] drew over the bishop’s gladness, it was eclipsed, Bs. ii. 79; eclipsis heitir er fyrir dregr sól eðr tungl, it is called an eclipse when [ a veil] draws over the sun or moon, 1812. 4; tunglskin var ljóst, en stundum dró fyrir, the moonshine was clear, and in turn [ a veil] drew over it, Nj. 118; þá sá lítið af tungli ljóst ok dró ymist til eðr frá, Ísl. ii. 463; þat gerðisk, at á dregr tunglit, ok verðr eclipsis, Al. 54.
    2. in various connections; dró yðr (acc.) undir hrakningina, en oss (acc.) undan, you were drawn into a thrashing (i. e. got one), but we escaped, Nj. 141; hann (acc.) dró undan sem nauðuligast, he had a narrow escape, Fms. ix. 392: absol., a noun or personal pronoun in acc. being understood, lítt dró enn undan við þik, there was little power of drawing out of thy reach, i. e. thy blow did its work right well. Nj. 199, 155; hvárki dró sundr né saman með þeim, of two running a dead heat: metaph. phrases, mun annarsstaðar meira slóða (acc.) draga, there will be elsewhere a greater trial left, i. e. the consequences will be still worse elsewhere, 54; saman dró hugi þeirra, their hearts were drawn together, of a loving pair, Bárð. 271; saman dró kaupmála með þeim, they struck a bargain, literally the bargain was drawn tight, Nj. 49; hann hreinsar þat skjótt þóat nokkut im (acc.) hafi á oss dregit af samneyti ( although we have been a little infected by the contact with) annarlegs siðferðis, Fms. ii. 261; allt slafr (acc.) dró af Hafri, i. e. H. became quite mute, Grett. (in a verse): in a temp. sense, til þess er dró at degi, till the day drew nigh, Fms. x. 138; þá er dró at miðri nótt, Grett. 140; þá er dregr at Jólum, Yule drew nigh, Fbr. 138; dregr at hjaldri, the battle-hour draws nigh, Fms. vi. (in a verse); dró at því (the time drew nigh), at hann var banvænn, Eg. 126: of sickness, hunger, or the like, to sink, be overcome by, svá dregr at mér af elli, svengd ok þorsta, at…, Fms. iii. 96; nú þykki mér sem fast dragi at þér, thou art sinking fast, Fas. ii. 221; ok er lokið var kvæðinu dregr at Oddi fast, O. was sinking fast, 321: of other things, tók þá at d. fast at heyjum hans, his stock was very low, Fms. iii. 208; þoku dregr upp, a fog draws on, rises, 97 (in a verse), but ok taki sú poka (nom.) fyrir at d. norðrljósit, Sks. an (better þá þoku, acc.)
    C. REFLEX, to draw oneself, move; ef menn dragask til föruneytis þeirra ( join them) úbeðit, Grág. ii. 270; Sigvaldi dregsk út frá flotanum, S. draws away from the fleet, Fms. xi. 140; ofmjök dragask lendir menn fram, i. e. the barons drew far too forward, vii. 22; hyski drósk á flótta, they drew away to flight, Fms. vi. (in a verse); skeiðr drógusk at vígi, the ships drew on to battle, iii. 4 (in a verse); dragask undir = draga undir sik, to take a thing to oneself, Grág. ii. 150; dragask á hendr e-m, drógusk opt þeir menn á hendr honum er úskilamenn voru, Sturl. i. 136; dragask e-n á hendr, hann kvað þess enga ván, at hann drægisk þá á hendr, ii. 120; dragask aptr á leið, to remain behind, Rb. 108; dragask út, to recede, of the tide, 438; dragask saman, to draw back, draw together, be collected, Fms. i. 25, Bs. i. 134; e-m dragask penningar, Fms. vi. 9; d. undan, to be delayed, x. 251; the phrase, herr, lið dregsk e-m, the troops draw together, of a levy, i. 94, vii. 176, Eg. 277; dragask á legg, to grow up, Hkr. iii. 108; sem aldr hans ok vitsmunir drógusk fram, increased, Fms. vi. 7; þegar honum drósk aldr, when he grew up, Fs. 9; dragask á legg, to grow into a man; dragask við e-t, to become discouraged, Fms. viii. 65; d. vel, illa, to do well, ill, Fs. 146: to be worn out, exhausted, drósk þá liðit mjök af kulda, Sturl. iii. 20; drósk hestr hans, ii. 75: part. dreginn, drawn, pinched, starved, hestar mjök dregnir, Fms. ix. 276; görðisk fénaðr dreginn mjök, drawn, thin, iii. 208; stóð þar í heykleggi einn ok dregit at öllu megin, a tapering hayrick, Háv. 53: of sickness, Herra Andrés lagðisk sjúkr, ok er hann var dreginn mjök, Fms. ix. 276.
    β. recipr., þau drógusk um einn gullhring, they fought, pulled. Fas. iii. 387. From the reflex. probably originates, by dropping the reflex. suffix, the mod. Swed. and Dan. at draga = to go, esp. of troops or a body of men; in old writers the active form hardly ever occurs in this sense (the reading drógu in the verse Fms. iii. 4 is no doubt false); and in mod. usage it is equally unknown in Icel., except maybe in allit. phrases as, e. g. út á djúpið hann Oddr dró, Snot 229 new Ed.; to Icel. ears draga in this sense sounds strange; even the reflex. form is seldom used in a dignified sense; vide the references above.

    Íslensk-ensk orðabók > DRAGA

  • 30 ENDA

    I)
    conj.
    1) with subj. (a standing phrase in the law connecting the latter clause of a conditional premiss) if, and if, and in case that, and supposing that;
    nú hefir maðr sveinbarn fram fœrt í œsku, enda verði sá maðr veginn síðan, þá …, if a man has brought a boy up in his youth, and it so happens that he (the boy) be slain, then …;
    2) even if, allhough, with subj. (seg mér, hvat til berr, at þú veizt fyrir úorðna hluti, enda sér þú eigi spámaðr);
    3) even;
    þá skal hann segja búum sínum til, enda á, þingi, even in parliment;
    4) if only with subj. (fyrir engan mun þori ek at vekja konunginn en segja má ek honum tíðindin, ef þú vill, enda vekir þú hann);
    5) and indeed, and of course, and also, and besides;
    enda skulum vér þá leysa þik, and then of course we shall loose thee;
    sýnist þat jafnan, at ek em fégjarn, enda man svá enn, and so it will be also in this case;
    eigi nenni ek at hafa þat saman, at veita Högna, enda drepa bróður hans, I cannot bear to do both, help H. and yet kill his brother;
    enda tak þú nú øxi þína, and now take thy axe.
    (að, or enda, ent), v.
    1) to end, coming to an end (í því sama klaustri endi hann sína æfi);
    impers., endar þar sögu frá honum, the tale of him ends there;
    2) to fulfil, perform (enda heit sitt);
    3) to mark the end of, to bound (af suðri endir hana [i. e. Asia] úthafit);
    4) refl., endast, to end, come to an end (reiði mannsins endist á einu augabragði);
    to last, hold out (berjast meðan dagrinn endist);
    meðan mér endast föng til, as long as my provisions last;
    ef honum endist aldr til, if he lives so long;
    meðan mér endast lífdagar, meðan ek endumst, as long as I live;
    to turn out, to end (well or ill), to do (enda mun þat fám bóndum vel endast at synja mér mægðar).
    * * *
    1.
    a copul. conj. with a slight notion of cause or even disjunction: [the use of this copulative is commonly regarded as a test word to distinguish the Scandin. and the Saxon-Germ.; the A. S. ende, Engl. and, Hel. end, Germ. und being represented by Scandin. auk, ok, or og: whereas the disjunctive particle is in Scandin. en, enn, or even enda, answering to the Engl., A. S., and Germ. aber, but; the Gothic is neutral, unless jab, by which Ulf. renders καί, be = auk, ok:—this difference, however, is more apparent than real; for the Icel. ‘enda’ is probably identical with the Germ. and Saxon und, and: in most passages it has a distinct copulative sense, but with something more than this]:—and, etc.
    I. with subj., a standing phrase in the law, connecting the latter clause of a conditional premiss, if so and so, and if …, and again if …; or it may be rendered, and in case that, and supposing that, or the like. The following references will make it plainer; ef goðinn er um sóttr, enda hafi hann öðrum manni í hönd selt …, þá skal hann ok sekja …, if a suit lies against the priest, ‘and’ he has named a proxy, then the suit lies also against him (viz. the proxy), Grág. i. 95; ef skip hverfr ok sé eigi til spurt á þrim vetrum, enda sé spurt ef þeim löndum öllum er vár tunga er á, þá …, if a ship disappears without being heard of for three years, ‘and’ inquiry has been made from all the countries where ‘our tongue’ is spoken, then …, 218; ef goðinn gerr eigi nemna féránsdóm, enda sé hann at lögum beiddr …, þá varðar goðanum fjörbaugsgarð, if the priest name not the court of férán, ‘and’ has been lawfully requested thereto, then he is liable to the lesser outlawry, 94; nú hefir maðr sveinbarn fram fært í æsku, enda verði sá maðr veginn síðan, þá …, if a man has brought a boy up in his youth, ‘and in case that’ he (the boy) be slain, then …, 281; ef maðr færir meybarn fram …, enda beri svá at…, ok ( then) skal sá maðr …, id.; ef menn selja ómaga sinn af landi héðan, ok eigi við verði, enda verði þeir ómagar færðir út hingat síðan, þá …, 274; hvervetna þess er vegnar sakir standa úbættar á milli manna, enda vili menn sættask á þau mál …, þá …, ii. 20; ef sá maðr var veginn er á ( who has) vist með konu, enda sé þar þingheyandi nokkurr …, þá …, 74; þat vóru lög, ef þrælar væri drepnir fyrir manni, enda ( and in case that) væri eigi færð þrælsgjöldin fyrir hina þriðju sól, þá …, Eg. 723, cp. Eb. 222; þótt maðr færi fram ellri mann, karl eðr konu, í barnæsku, enda ( and in case that) berisk réttarfar síðan um þá menn, þá skal …, 281; ef þú þorir, enda sér þú nokkut at manni, if thou darest, ‘and supposing that’ thou art something of a man, Fb. i. 170, segja má ek honum tíðendin ef þú vilt, enda vekir þú hann, ‘and supposing that’ thou wilt awake him, Fms. iv. 170; en þeir eru skilnaðarmenn réttir er með hvárigum fóru heiman vísir vitendr, enda ( and even) vildi þeir svá skilja þá, Grág. ii. 114; enda fylgi þeir hvárigum í braut ( supposing they), id.; hvat til berr er þú veizt úorðna hluti, enda sér þú eigi spámaðr, supposing that thou art a prophet, Fms. i. 333.
    2. rarely with indic.; ef kona elr börn með óheimilum manni, enda gelzt þó fé um, hón á eigi…, Eb. 225.
    II. even, even if, usually with indic.; kona á sakir þær allar ef hún vill reiðask við, enda komi ( even if) eigi fram loforðit, Grág. i. 338: in single sentences, þá skal hann segja búum sínum til, enda á þingi, even in parliament, ii. 351: the phrase, e. svá ( even so), eigi þau handsöl hennar at haldask, enda svá þau er, i. 334; enda er þó rétt virðing þeirra, ef …, and their taxation is even (also) lawful, if …, 209: in mod. usage very freq. in this sense (= even).
    III. denoting that a thing follows from the premiss, and consequently, and of course, and then, or the like, and forsooth, freq. in prose with indic.; man ek eigi optar heimta þetta fé, enda verða þér aldri at liði síðan, I shall not call for this debt any more, ‘and also’ lend thee help never more, Vápn. 18; ef þeir eru eigi fleiri en fimm, enda eigi færi, if they are not more than five, and also not less, Grág. i. 38; enda eigu menn þá at taka annan lögsögumann ef vilja, and they shall then elect another speaker if they choose, 4; enda skulum vér þá leysa þik, and then of course we shall loose thee, Edda 20; varðar honum skóggang, enda verðr hann þar óheilagr, and of course or and even, and to boot, Grág. ii. 114; skal hann segja til þess á mannamótum, enda varðar honum þá eigi við lög, i. 343; á sá sök er hross á, enda verðr sá jamt sekr um nautnina sem aðrir menn, 432; þá á sök þá hvárr er vill, enda skal lögsögumaðr …, 10; enda á hann kost at segja lögleigor á féit, ef hann vill þat heldr, 217; trúi ek honum miklu betr en ( than) öðrum, enda skal ek þessu ráða, and besides I will settle this myself, Eg. 731; sýnisk þat jafnan at ek em fégjarn, enda man svá enn, it is well known that I am a money-loving man, and so it will be too in this case, Nj. 102; beið ek af því þinna atkvæða, enda num öllum þat bezt gegna, I waited for thy decision, and (as) that will be the best for all of us, 78; er þat ok líkast at þér sækit með kappi, enda munu þeir svá verja, and so will they do in their turn, 227; Hallgerðr var fengsöm ok storlynd, enda ( and on the other hand) kallaði hón til alls þess er aðrir áttu í nánd, 18; mikit má konungs gæfa um slíka hluti, enda mun mikill frami fásk í ferðinni ef vel tekst, Fms. iv. í 29; Ölver var málsnjallr ok máldjarfr, e. var hann vitr maðr, 235; ekki mun ek halda til þess at þú brjótir lög þín, enda eru þau eigi brotin, ef …, neither are they broken, if …, Fb. i. 173, Mork. 81.
    2. with a notion of disjunction, and yet; eigi nenni ek at hafa þat saman, at veita Högna, enda drepa bróður hans, I cannot bear to do both, help Hogni and yet kill his brother, Nj. 145; er þér töldut Grænland vera veðrgott land, enda er þat þó fullt af jöklum ok frosti, that you call Greenland a mild climate, and yet it is full of frost and ice, Sks. 209 B.
    3. ellipt. in an abrupt sentence, without a preceding premiss; enda tak nú öxi þína, and now take thy axe (implying that I can no longer prevent thee), Nj. 58; enda þarf hér mikils við, 94; maðrinn segir, enda fauk höfuðit af bolnum, the man continued,—nay, the head flew off the body, Ld. 290: even in some passages one MS. uses ‘enda,’ another ‘ok,’ e. g. skorti nú ekki, enda var drengilega eptir sótt (ok var drengilega eptir sótt, v. l.), Fms. viii. 357; cp. Fb. iii. 258, 1. 16, and Mork. 7, 1. 15: the law sometimes uses ‘ok’ exactly in the sense of enda, ef maðr selr ómaga sinn af landi brott, ‘ok’ verði hinn aptrreki er við tók, þá …, Grág. i. 275.
    2.
    d, (enda, að, Fs. 8, Ld. 50, Bs. i. 865; mod. usage distinguishes between enda að, to end, finish, and enda t, to fulfil):—to end, bring to an end; ok endi þar líf sitt, Fms. i. 297; af ráðinn ok endaðr, Fs. l. c.; endaðir sínu valdi, Bs. i. 865.
    2. metaph. to bring to an end, fulfil, perform a promise or the like; þá sýslu er hann endi eigi, work which he did not perform, Grág. ii. 267; þótti Heinreki biskupi Gizurr eigi enda við konung þat sem hann hafði heitið, Fms. x. 51; enda þeir þat er Páll postuli mælti, Hom. 135; hefir þú komit ok ent þat er þú lofaðir, Niðrst. 8.
    II. reflex, to end, come to an end; reiði mannsins endisk á einu augabragði, 656 A. ii. 17; er svá hefjask upp at eigi endask, 656 B. 3; þá endisk sá enn mikli höfðingskapr Dana konunga, Fms. xi. 205; þær endask ok byrjask jafnfram ávalt, Rb. 232.
    2. to last out; ok endisk þá, allt á sumar fram, Nj. 18; meðan mér endask föng til, Eg. 66; en honum endisk eigi til þess líf, Bs. i. 77; en er veizlor endusk eigi fyrir fjölmennis sakir, Hkr. ii. 92; ok endisk því þetta hóti lengst, Gísl. 50; meðan ek endumk til, as long as I last, i. e. live, Fms. iv. 292.
    3. to end well, do; enda mun þat fám bóndum vel endask at synja mér mægðar, Ísl. ii. 215; ek veit, at þat má honum eigi endask, ef …, Rd. 311; ok öngum skyldi öðrum hans kappa enzk hafa betta nema þér, Fas. i. 104; segir honum eigi ella endask mundu, Fms. iv. 143.
    III. impers. in the phrase, sögu endar, endar þar sögu frá honum, it ends the tale, i. e. the tale is ended, Ld. 50: in mod. usage Icel. can say, saga endar, sögu endar, and saga endast, here the story ends.

    Íslensk-ensk orðabók > ENDA

  • 31 FASTI

    m. poet. fire; fœra e-n í fasta, to bring one into a strait.
    * * *
    a, m., poët. fire, Lex. Poët., root uncertain: the phrase, færa e-n í fasta, to bring one into a strait, ‘between two fires,’ Þd.

    Íslensk-ensk orðabók > FASTI

  • 32

    * * *
    I)
    (fæ; fekk, fengum; fenginn), v.
    1) to grasp with the hands, get hold of;
    hón hefir fengit einn stein, she has taken a stone;
    2) to take, capture (fengu þeir Gunnar);
    3) to get, gain, win;
    sá fær er frjár, he that woos wins;
    fá fljóðs ást to win a woman’s love;
    hann bað konunnar ok fekk heitit hennar, he asked the woman in marriage and got the promise of her hand;
    fá sitt eyrindi, to accomplish one’s errand;
    fá haærra hlut, to get the better of it;
    fá góðar viðtökur, to get a good reception;
    fá skilning á e-u, to get knowledge of;
    fá úsigr, to be defeated;
    fá skaða, to suffer harm;
    fá úvit, to fall senseless, to faint;
    fá líflát, to fall lifeless;
    fá bana, to come by one’s death;
    5) to get, procure;
    hann fekk sér gott kvánfang, he got a good wife;
    6) to give, deliver to one, put into one’s hands;
    fá mér (give me) leppa tvá ór hári þinu;
    fáit nú konungi festu (give the king bail) þá er honum líki;
    e-m sök, to charge one;
    var sá sveinn fenginn í hendr okkr, delivered into our hands;
    e-m e-t at geyma, to give a thing into one’s charge (= fá e-m e-t til geymslu);
    7) with pp. following, to be able to;
    e-n veiddan, to be able to catch one;
    hon fœr með engu móti vakit þá, she could by no means awaken them;
    þeir munu mik aldri fá sótt, they will never be able to overcome me;
    fengu þeir honum ekki nát, they could not catch him: skaltu hvergi fá undan hokat, thou shall have no chance of sneaking away;
    hann fekk þó eigi víss orðit, he could not make out for certain;
    8) with gen., to get, take, gain, win;
    þeir fengu fjár mikils, they took a rich booty;
    vel er þess fengit, it is well earned, well done;
    hann var eigi skáld, ok hann hafði ei þeirrar listar fengit, he had not received that gift: fá verðar, to take a meal;
    hann tekk sér sveitar (he raised a band) ok gørðist illvirki;
    fá konu, to get a wife, marry (hon var átján vetra, er þorsteinn fekk hennar);
    9) to conceive, of sheep and cattle (fá burðar, lambs);
    10) to touch, affect;
    þat fekk mikils hinum hertekna manni, it touched the captive deeply, þá fær þorbirni svá. mjök (Th. was so much moved), at hann grætr;
    11) impers., one can get or find;
    vápn svá góð, at eigi fær önnur slík, that the like are not to be got;
    at varla fái vitrara mann, that a wiser man is hardly to be found;
    also, one may or can (do something);
    þat skip fær vel varit eldi, that ship can well be guarded against fire;
    12) with preps.:
    fá af sér (with infin.) to bring oneself to;
    þeir fengu af verra, they got the worse of it;
    fá at veizlu, brúkaupi, blóti, to get provisions for a feast (hann fekk at blóti miklu);
    sá dagr er at jólum skal fá, the day when preparations are to be made for Yule (cf. atfangadagr);
    faðir Móða fekk á þremi, the father of M. caught hold of the brim;
    e-n, to touch, affect one, move (opt fá á horskan lostfagrir, litir);
    láta e-t á sik fá, to be (deeply) affected by, take it to heart;
    drykkr fær á e-n, the drink intoxicates one (er drykkr fekk á Hákon jarl);
    fá í e-t, to take hold of, grasp with the hand (= fá á e-u);
    forðuðu fingrum, fengu í snœri, they took hold of the strings;
    e-t or e-s til, to get, procure (var kirkja gör ok kennimanna til fengit);
    e-n til at gøra e-t, to get one to do a thing;
    þeir fengu menn til at ryðja skip sitt, they got men to clear their ship fá til e-s, to lay hold of;
    þar var fjöld fjár, fengu til margir, there was wealth of money, and many took a share of it;
    13) refl., fást í e-u, to be busy, exert oneself, engage in a matter (dróttningin mátti þar ekki í fást);
    Helgi leitaði þá, ef Sigurðr vildi í fást við Þorvald, if S. would try with Th.;
    segir hann ljúga ok fást í rógi, and deal in slander;
    fást við e-t = f. í e-u;
    f. við e-n, to have to do with, to contend with one (H. segist þá vilja … fást eigi við fjánda þenna);
    to wrestle (grapple) with one (skaltu fást við blámann várn).
    (fá, fáða, fáðr), v. to draw, paint;
    vér höfum fáða unga brúði á vegg, we have painted the young bride on the wall;
    gulli fáðr, gilded.
    * * *
    1.
    pret. sing. fékk, sometimes spelt feck or fieck, pl. fengu; pres. fæ, 2nd pers. fær, mod. færð, pl. fám, mod. fáum; pret. subj. fengja, mod. fengi; pres. fá, mod. fái; imperat. fá; sup. fengit; part. fenginn: the forms fingit, finginn, and pret. fingu (cp. Germ. fingen) are obsolete, but occur in some MSS. (e. g. Arna-Magn. 132 and 122 A): the poets rhyme— Erlingr var þar finginn; with the neg. suff., fær-at, fékk-at, Lex. Poët.: [Goth. fahan and gafahan = πιάζειν, καταλαμβάνειν; A. S. fón; Hel. fâhan; Germ. fahen, whence fahig = capax; in the Germ., however, the nasal form fangen prevailed, but in the Scandin., Swed., and Dan. or faae; the Dan. fange is mod. and borrowed from Germ.; Icel. fanga is rare and unclass. and only used in the sense to capture, whereas fá is a standing word; the ng reappears in pl. pret. and part. pass. fengu, fengit, vide above; cp. Old Engl. fet, mod. fetch]:—to fetch, get, etc.
    1. to fetch, catch, seize; fengu þeir Gunnar, they fetched, caught G., Akv. 18; Hildibrandr gat fengit kirkju-stoðina, Sturl. i. 169; hón hefir fengit einn stein, she has fetched a stone, Ísl. ii. 394; fá á e-u, to get hold of, grasp with the hand, faðir Móða fékk á þremi, Hým. 34.
    β. also, fá í e-t, to grasp; fengu í snæri, they grasped the bow-strings, bent the bow, Am. 42; hann fékk í öxl konungi, he seized the king’s shoulder, Fms. viii. 75.
    γ. to take, capture, but rare except in part.; hafði greifi Heinrekr fengit Valdimar, Fms. ix. 324; verða fanginn, to be taken, Germ. gefangen werden, i. 258, Stj. 396.
    2. to get, gain, win, with acc. of the thing; sá fær er frjár, he who wooes will win (a proverb), Hm. 91; hann skal fá af Svart-álfum, he shall get, obtain from S., Edda 69; fá brauð, mat, drykk, Fms. x. 18; þat fékk hann eigi af föður sínum, xi. 14; bað konunnar ok fékk heitið hennar, he wooed the woman and got her hand, Edda 23; fá sitt eyrindi, to get one’s errand done, Fms. i. 75; fa fljóðs ást, to win a woman’s love, Hm. 91; fá hærra hlut, to get the better, 40; ek ætla at fá at vera yðvarr farþegi, Ld. 112; hence fá, or fá leyfi, to get leave to do a thing: eg fæ það, fékk það ekki, fá að fara, etc.: Icel. also say, eg fæ það ekki af mér, I cannot bring myself to do it.
    β. to suffer, endure; fá úsigr, to get the worst of it, Fms. iv. 218; sumir fengu þetta ( were befallen) hvern sjaunda vetr, Sks. 113; fá skaða, to suffer a loss, Hkr. ii. 177; fá úvit, to fall senseless, Nj. 195; fá líflát, to fall lifeless, Grág. i. 190; fá bana, to come by one’s death, Nj. 110.
    γ. fá góðar viðtökur, to get a good reception, Eg. 460, 478, Fms. iv. 219; sá mun sæll er þann átrúnað fær, blessed is he that gets hold of that faith, Nj. 156; hann hafði fingit úgrynni fjár, Fms. xi. 40; fá skilning á e-u, to get the knowledge of a thing, i. 97.
    3. to get, procure; þá fékk konungr sveitar-höfðingja þá er honum sýndisk, Eg. 272; ek skal fá mann til at biðja hennar, Fs. 88; þeir fengu menn til at ryðja skip, they got men to clear the ship, Nj. 163; mun ek fá til annann mann at göra þetta, I will get another man to do it, 53; fá sér bjargkvið, Grág. i. 252; hann fékk sér gott kván-fang, Fms. i. 11; fám oss ölteiti nökkura, let us get some sport, vii. 119; fá sér (e-m) fari, to take a passage, vide far; fengu þeir ekki af mönnum, they could fetch no men, ix. 473; þeir hugðusk hafa fengit ( reached) megin-land, vii. 113.
    4. fá at veizlu, blóti, to get provisions for a feast, etc.; hann fékk at blóti miklu, Landn. 28; lét Þorri fá at blóti, Orkn. 3; Þórólfr Mostrar-skegg fékk at blóti miklu, Eb. 8; er fengit at mikilli veizlu, Fas. i. 242; var síðan at samkundu fingit, a meeting was brought about, 623. 52; sá dagr er at Jólum skal fá, the day when preparations are to be made for Yule, K. Þ. K. 110, hence atfanga-dagr, the day before a feast, q. v.; þá var fengit at seið, Hkr. Yngl. S. ch. 17.
    II. to give, deliver to one, put into one’s hands; hér er eitt sverð, er ek vil fá þér, Ísl. ii. 44; fá mér (fetch me, give me) leppa tvá ór hári þínu, Nj. 116; þá er keisarinn hafði fingit honum til föru-neytis, Fms. xi. 40; konungr fær honum veizlur, Eg. 27; horn þat er Bárðr hafði fingit Ölvi, 207; fáit nú konungi festu ( give the king bail) þá er honum líki, Fms. iv. 268; fá e-m sök, to charge one, Sks. 708; var sá sveinn fenginn í hendr okkr, delivered into our hands, Fms. i. 113; fékk hann búit í hendr Valgerði, iii. 24, Nj. 4; honum fékk hverr maðr penning til, Íb. 5; hon fékk biskupinum tuttugu mánaða mataból, B. K. 125; fá e-m e-t at geyma, to give a thing into one’s charge, Stj. 177; fá þá sonum þínum í hendr til geymslu, id.
    III. metaph. with a following pass. part. or sup. to be able to do; hón fær með engu móti vakit þá, she could by no means awaken them, Fms. i. 9; þú fékkt ekki leikit þat er mjúkleikr var í, vii. 119; þeir munu mik aldri fá sótt, they will never be able to overcome me, Nj. 116; ok fáit þér hann eigi veiddan, if you cannot catch him, 102; hann fékk engi knút leyst, Edda 29; fengu þeir honum ekki náð, they could not catch him, Fagrsk. 167; at Vagn mun fá yfir-kominn Sigvalda, that V. will overcome S., Fms. xi. 96: skulu vér þá freista at vér fáim drepit þá, i. 9; skaltú hvergi fá undan hokat, thou shalt have no chance of sneaking away, xi. 61; fá gaum gefinn at e-u, to take heed to a thing. Fas. ii. 517; menn fingu hvergi rétt hann né hafit, Eg. 396; at þeir mundu komit fá til lands hvalnum, Grág. ii. 381; en fékk þó eigi víss orðit …, but he could not make out for certain …, Fms. x. 170.
    β. to grow, get, become; Hjörleif rak vestr fyrir land, ok fékk hann vatnfátt, he became short of water, Landn. 34: of travellers, to fall in with, etc., þar fengu þeir keldur blautar mjök, they got into bogs, Eb. 266; þeir fengu hvergi blautt um Valbjarnar-völlu, Sturl. ii. 50; fengu þeir veðr stór, they met with foul weather, Eg. 160.
    IV. with gen.,
    1. to take, gain, earn, win; renna þeir á land upp, ok fá mikils fjár, Fms. v. 164; þeir fengu fjár mikils, they took a rich booty, Nj. 137; gáðu þeir eigi fyrir veiðum at fá heyjanna, ok dó allt kvikfé þeirra um vetrinu, Landn. 30; vel er þess fengit, it is well earned, well done, 7; nú mun ek fara þessa ferð ef þú vill; hann segir, vel er þess fengit, well done, said he, Fas. ii. 517; hann var eigi skáld, ok hann hafði eigi þeirrar listar fengit, he had not got that gift, Fb. i. 214; at þá mundi þykkja fengit betr, people would think that it suited better, Nj. 75; fá verðar, to take a meal, Hm. 33; hann fékk sér sveitar ( raised a band) ok görðisk illvirki, 623. 15: but chiefly in the phrase, fá konu, to get a wife, marry; Haraldr fékk þeirrar konu, Fms. i. 4; at ek munda fá þín, that I should get thy hand, Nj. 24; betr er þá séð fyrir kosti systur minnar at þú fáir hennar (gen., i. e. that thou marry her), en víkingar fái hana (acc., i. e. to fetch, capture her) at herfangi, Fs. 8; hón var átján vetra er Þorsteinn fékk hennar, Ísl. ii. 191.
    2. to conceive, of sheep, cattle; fá burðar, Stj. 97; er hann (sauðrinn) fær lambs, Skálda 162: absol., við þeim hafði hón (the mare) fengit, Landn. 195; at eigi fái ær við, Grág. i. 418, (cp. fang, fetus.)
    3. denoting to affect, touch, etc.; þat fékk mikils hinum hertekna menni, it touched much the captive, Orkn. 368: svá fékk honum mikils, at hans augu vóru full af tárum, Fms. i. 139; henni fékk þetta mikillar áhyggju, it caused her great care, iv. 181; fær honum þat mikillar áhyggju ok reiði. Nj. 174; nú fær mér ekka (gen.) orð þat þú mælir, Skv. 1. 20; fá e-m hlægis, to make one a laughing-stock, Hm. 19: even with acc. or an adv., þá fær Þorbirni svá mjök (Th. was so much moved) at hann grætr, Hrafn. 13.
    β. fá á e-n, to affect, chiefly of intoxicating liquors; er drykkr fékk á Hákon jarl, when the drink told on earl Hacon, Magn. 508; fær á þá mjök drykkrinn, Fms. xi. 108; aldregi drakk ek vín eðr annan drykk svá at á mik megi fá, Stj. 428; en er á leið daginn ok drykkr fékk á menn, Fms. vii. 154; drykkr hefir fengit yðr í höfuð, Fas. i. 318; á-fengr or á-fenginn, q. v.
    γ. opt fá á ( entice) horskan, er á heimskan né fá, lostfagrir lítir, Hm. 92.
    V. impers. to be got, to be had, cp. Germ. es giebt; vápn svá góð, at eigi fær önnur slík (acc.), so good, that the like are not to be got, Nj. 44; at varla fái vitrara mann, a wiser man is hardly to be found, Sks. 13; eigi fær þat ritað, it cannot be recorded, viz. being so voluminous, Fms. viii. 406; þat skip fær vel varit eldi, that ship can well be guarded against fire, ix. 368; svá mikill herr at varla fékk talit, a host so great that it could hardly be numbered, xi. 261 (Ed. fékst wrongly).
    VI. reflex. in the phrase, fásk í e-u, to be busy, exert oneself in a matter; drottningin mátti þar ekki í fásk, Fms. x. 102; Helgi leitaði þá ef Sigurðr vildi í fásk við Þorvald, if S. would try with Th., Fb. i. 379; vildir þú fásk í því sem þér er ekki lánat, 215; segir hana ljúga ok fásk í rógi, ( and deal in slander) fyrir höfðingjum, Karl. 552.
    β. fásk við e-n, to struggle against; ef nokkut væri þat er hann mætti við fásk, which he could try, Grett. 74 new Ed.: to wrestle with, skaltú fásk við blámann várn, Ísl. ii. 444; um fangit er þú fékksk við Elli, when thou strugglest against Elli, Edda 34; at Þorleikr ætti lítt við elli at fásk, Ld. 160; fámsk vér eigi við skrafkarl þenna, let us have naught to do with this landlouper, Háv. 52; ok fásk eigi við fjánda þenna lengr, Ísl. ii. 45; fást um e-t, to make a fuss about a thing: the passage, Hrólfi fékksk hugr, Fas. iii. 203, is prob. an error for Hrólfi gékksk hugr, H. was moved: the phrase, fásk þú at virði vel, take thou a good meal, Hm. 117.
    2. as a pass., esp. in the sense to be gotten; sumt lausa-féit hafði fengisk ( had been gotten) í hernaði, Fms. i. 25; at honum fengisk engi fararbeini, that no means of conveyance could be got, Grág. i. 298; eigu þeir þat allt er á (aðilðunum) fæsk, all the fines that accrue from the aðilð, 281; fékksk þat, it was obtained, Jb. 17; er hljóð fékksk, when silence was obtained, so that he could speak, Fms. i. 34: ef þeir fásk eigi, if they cannot be taken, Odd. 12 (very rare); sem úviða muni þinn jafningi fásk, thy match is not easily to be got, Nj. 46.
    VII. part. fenginn as adj. given to, fit to; ok er hann vel til þess fenginn, Fms. vi. 389; Jón var mjök fenginn ( given) fyrir kvenna ást, Bs. i. 282; fæsk eigi því níta, it cannot be denied, Am. 32.
    2. again, fanginn denotes captured, hence taken by passion; fanginn í ílsku, Fb. i. 280.
    2.
    ð, part. fát, fáð or fáið, cp. fáinn or fánn; a contracted verb = fága:—to draw, paint, Fms. v. 345; gulli fáðr, gilded, Gísl. 21; fá rúnar, to draw runes, magic characters, Hm. 143; vér höfum fáða unga brúði á vegg, we have painted the young bride on the wall, Landn. 248 (from a verse about the middle of the 10th century): of precious stuffs, fáð ript, Skv. 3. 63.

    Íslensk-ensk orðabók >

  • 33 FLYTJA

    * * *
    (flyt, flutta, fluttr), v.
    1) to carry, convey (flytja vöru til skips);
    2) to recite, deliver (flytja or flytja fram kvæði); flytja mál e-s, to plead one’s cause, interceed for one; flytja (fram) sitt erendi, to state one’s errand;
    3) to perform (flytja járnburð, skírslu); flytja fórn, to bring an offering;
    4) refl., flytjast, to flit, remove.
    * * *
    pres. flyt: pret. flutti; sup. flutt:—to cause to flit, carry, Gísl. 133; flytja vöru til skips, Nj. 4, Skálda 163, Eg. 125, 194: of trade, to export or import, þenna fjárhlut f. menn þaðan, Sks. 184; kaupmenn er mest gæði flytja landi þessu, Fms. vii. 122; frillu þá er þú hefir flutt af Noregi, Ld. 34.
    2. metaph., flytja fórn, to bring an offering, Sks. 781.
    β. to perform; flytja skírslu, járnburð, Ld. 58, Fms. viii. 149, Hkr. ii. 229.
    γ. to proclaim, preach; hvaða skiru hann flytti, 625. 90: pass., Fms. x. 161: to recite, deliver a poem, speech, etc., flytja kvæði, Ísl. ii. 222; flytja ræðu, to deliver a sermon (mod.): metaph., var sú vísa mjök flutt, the verse was much repeated, went abroad, Fms. i. 48: pass. to be told, Stj. 59, K. Á. 200.
    δ. to help, plead, intercede; flytja eyrindi, Fms. x. 44, v. l.; göfgir menn fluttu þetta mál með honum, Fms. i. 13; nú hefi ek flutt sem ek mun at sinni, Hrafn. 17; cp. af-flytja, to disparage: pass., Sks. 185 B.
    ε. to entertain, support; flytja úmegð, Mar. (Fr.): pass. to support oneself, Bs. i. 705.
    II. reflex. to flit, migrate; hann fluttisk til fjalls upp, Fms. x. 411; fluttisk þá herrinn, ix. 353; fluttusk þeir upp í árós einn, Landn. 57: láta skjóta báti ok fluttisk út á skipit, Nj. 133, Fms. xi. 143; flytjask þeir Ólafr þangat ok kasta akkerum, Ld. 76: ef þér flytisk eigi ór höfninni, Ísl. ii. 127; flytjask fram, to pass, succeed tolerably, Helgi kvað sér við slíkt hafa fram flutzk nokkura stund, Fms. v. 257: þó at nú flytisk fram búið er þú ert við, Band. 2.
    III. part. flytjandi, in the phrase, f. eyrir, movables, money, Grett. 90, Ám. 3, Pm. 22, Dipl. iii. 6.
    β. a conveyer, Grág. ii. 358: metaph. a promoter, Ó. H. 126, Glúm. 349.

    Íslensk-ensk orðabók > FLYTJA

  • 34 GEFA

    * * *
    (gef; gaf, gáfum; gefinn), v.
    1) to give (gefa e-m e-t);
    hann gaf þeim góðar gjafar, he gave them good gifts;
    gefa e-m ráð, to give one advice;
    gefa hljóð, to give a hearing;
    gefa e-m sök, e-t at sök, to lay to one’s charge, to bring a charge against one;
    gefa slög, to deal blows;
    gefa e-m drekka, to give one to drink;
    impers., e-m gefr byr (byri), one gets a fair wind (gaf þeim byr ok sigla þeir í haf);
    absol., gaf þeim vel, they got a fair wind;
    ef fœri gefr á, if you get a chance;
    ef yðr (dat.) gefr eigi missýi í þessu máli, if you are not mistaken in this matter;
    þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand;
    2) to give, grant;
    gefa heimleyfi, to grant furlough;
    gefa e-m líf, to grant one his life;
    3) to give in matrimony (ek var ung gefin Njáli);
    4) to give fodder to cattle, to feed (gefa göltum, nautum, kúm, hestum);
    5) gefa staðar, to stop;
    lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing;
    6) e-m er e-t svá gefit, or svá gefit um e-t, one is so and so disposed, thinks so and so of a thing (ef þér er þetta svá gefit sem þú segir);
    7) with preps.:
    gefa sér litit (mikit) af (or at) e-u, to take little (much) notice of;
    gefa á e-t, to pour water on;
    fig. to press on (gefr Ormr þá á);
    gefa e-m til e-s, to give in return for a thing (gefa fé til sátta);
    impers., honum hafði vel gefit til (had good luck) um hefndina;
    gefa sér mikit (lítit) um e-t, to take great (little) interest in (= gefa sér mikit, lítit, af or at e-u);
    gefa sér fátt um e-t, to take coldly, take little notice of;
    gefa e-t upp, to give up (gefa upp alla mótstöðu);
    gefa sik upp, to surrender;
    gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve;
    gefa upp leiguna, to remit the rent;
    gefa upp sakir, to remit offences;
    upp gefinn, exhausted;
    gefa e-t við e-u, to give in payment for;
    gefa sik við, to give in (þat er líkara, at ek gefa mik við);
    8) refl., gefast.
    * * *
    pret. gaf, 2nd pers. gaft, mod. gafst, pl. gáfu; pres. gef; pret. subj. gæfi; part. gefinn; with neg. suff. gef-at, gaft-attu, Fm. 7; mid. form gáfumk ( dabat or dabant mihi, nobis), Stor. 23, Bragi, Edda: [Goth. giban = διδόναι; A. S. gifan; Engl. give; Dutch geven; O. H. G. gepan; Germ. geben; Swed. gifva; Dan. give.]
    A. To give, with acc. of the thing, dat. of the person; g. gjafar, to give gifts, Fm. 7, Fms. vii. 40, Nj. 29, Hm. 48; mikit eitt skala manni gefa, 51; hann kvaðsk eingin yxn eiga þau áðr at honum þætti honum gefandi (gerundial, worth giving to him), Rd. 256; hann gaf stórgjafir öllu stórmenni, Ld. 114; hann gaf þeim góðar gjafir at skilnaði, Gísl. 9; Rútr gaf henni hundrað álna, Nj. 7; viltú g. mér þá, 73, 75, 281, passim.
    II. to give in payment, to pay; gefa vildim vit þér fé til, we will give thee money for it, Nj. 75; yðr væri mikit gefanda (gerundial) til, at þér hefðit ekki íllt átt við Gunnar, you would have given a great deal not to have provoked Gunnar, 98; ek mun g. þér til Guðrúnu dóttur mína ok féit allt, id.: to lay out, hann gaf sumt verðit þegar í hönd, Gísl. 12; gefa e-t við e-u, to pay for a thing; at þér gefit mjök margra Kristinna manna líf við yðvarri þrályndi, that you will cause the loss of many Christian lives with your stubbornness, Fms. iv. 195; þat er líkara at ek gefa mikit við, Nj. 53; gefa sik við e-u, to give oneself to a thing, attend to, be busy about, mod.: gefa í milli, to discount; hygg at hvat þú gefr í milli tveggja systra, Fms. iv. 195 (hence milli-gjöf, discount).
    III. in special sense, to give in matrimony; Njáll bað konu til handa Högna ok var hon honum gefin, Nj. 120; Vígdís var meir gefin til fjár en brautargengis, V. had been more wedded to the money than to her advancement, Ld. 26; segir at dóttir þeirra muni eigi betr verða gefin, 114:—gefa saman, to betroth, Fms. x. 381:—in mod. sense to marry, of the clergyman.
    2. to give as a dowry, portion; búum þeim er Sveinn hafði gefit til hennar, Fms. x. 310 (hence til-gjöf, dowry); eigi skal ok í klæðum meira heiman gefask með konu en þriðjungr (hence heiman-gjöf, dowry), Gþl. 212:—so also, gefa í erfðir, to give as inheritance, Bs. i. 285:—gefa ölmusu, to give alms, Bs. passim; gefa fátækum, to give to the poor, passim.
    IV. to give, grant; hann gaf honum vald yfir öllu landi, Fms. i. 18; gefa heimleyfi, to grant ‘home-leave,’ furlough, ix. 474; gefa orlof, ii. 64; gefa grið, to grant a truce to one, pardon, Nj. 165, Fms. ix. 479; gefa e-m líf, to grant one his life, 470.
    V. in various phrases; gefa e-m nafn, to give one a name, Nj. 91, Fms. i. 23, Grág. ii. 146; gefa þakkir, to give thanks, Fms. i. 231; gefa e-m tillæti, to indulge one, Nj. 169; gefa e-m rúm, to give place to one, Fms. ii. 254, vi. 195; gefa ráð, to give counsel, advice, Nj. 75, 78; gefa góð orð, to give good words, answer gently; gefa e-m stór orð, to give one big words, Fms. v. 158; gefa slög, to deal blows, ix. 313; gefa gaum at, to give heed to, Nj. 57, Eg. 551; gefa hljóð, to give a hearing, in public speaking, Nj. 230; gefa tóm, to give time, leisure, 98; gefa ró reiði, to calm one’s wrath, 175:—gefa e-m sök, to bring a charge against, complain of, 82; ok gaf ek þó hjálminum enga sök á því, I did not like the helmet less for that, Ld. 128; at eigi sé mælt, at þú gefir dauðum sök, that thou bringest a charge against a dead man (which was unlawful), Nj. 82; en hvártki okkat gefr þat öðru at sök, neither of us likes the other the less for that, 52; ekki gef ek þér þat at sök þótt þú sér engi bleyðimaðr, 54; engi þorði þó sakir á at gefa, none durst complain, Al. 123; Sigurðr jarl bað konung eigi gefa Þrændum þetta at sök, Fms. i. 57; gefa kæru upp á e-n, to give in a complaint against one, Dipl. ii. 13.
    2. gefa sér um …, to give oneself trouble about, take interest in, mostly followed by a noun; gefa sér fátt um e-t, to take coolly; gefa sér mikit um, to take great interest in; Þorfinnr lét gefa honum mat, en gaf sér lítið at honum, but else took little notice of him, Grett. 96; ekki er þess getið, at hann gæfi sér mikit um, that he shewed great interest, Fms. i. 289; mun ek mér ok ekki um þetta gefa, I will let this pass, not take offence at it, Boll. 354; en ef til mín kæmi tveir eða þrír, þá, gaf ek mér ekki um, then I took no notice of it, Fms. ii. 151; konungr gaf sér fátt um þat, Fb. i. 261; hann þóttisk vita hvat keisaranum mislíkaði ok gaf sér þó ekki um at sinni, Fms. vi. 71; ok gáfu sér ekki um viðbúnaðinn, vii. 87; so also, Skúli gaf sér litið at hvat biskup sagði, S. troubled himself little at what the bishop said, Bs. i. 873:—akin is the mod. phrase, eg gef ekki um það, I do not want it; gefðu ekki um það, do not care for it, mind it not; eg gaf ekki um að sjá það, I did not want to see it, etc.
    3. gefa staðar, to stop; lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing, Fms. vi. 384; konungr gaf staðar ok hlýddi til frásagnar þeirra, viii. 400; ok þá er sá íss gaf staðar ok rann eigi, Edda 3; ok þeir gefa eigi stað ferðinni fyrr en þeir kómu norðr, 151 (pref.); svá at staðar gaf (MS. naf) höndin við sporðinn, 40.
    VI. to give out, deal out; hón bað gefa sér drekka, bade give him to drink, Eg. 604: to give a dose, gefa e-m eitr, Al. 156:—absol. to give fodder to cattle, gefa göltum, Hkv. 2. 37; gefa nautum, kúm, hestum, Sturl. ii. 42, Gísl. 28:—gefa á, to dash over, of sea-water, cp. ágjöf: to pour water on, var gluggr á ofninum syá at útan mátti á gefa, Eb. 134; síðan lét hann gefa útan á baðit í glugg, 136; gefa á ker, to fill a goblet, Clar.: metaph. to press on, gefr Ormr þá á, Fb. i. 530 (in wrestling).
    VII. with prepp., fyrir-gefa, to forgive, freq. in mod. usage, but scarcely found in old writers; so also gefa til, cp. Dan. tilgive, D. N., vide Safn i. 96, (rare and obsolete):—gefa upp, to give up; gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve, Fms. ii. 225; gefa upp föður eða móður, 227; bændr báðu hann gefa upp eyna, Grett. 145: to remit, en þó vil ek nú upp gefa þér alla leiguna, Nj. 128; gaf honum upp reiði sína, Fms. x. 3, 6; ok gefit oss upp stórsakir, ii. 33; Brján konungr gaf upp þrysvar útlögum sínum inar sömu sakir, Nj. 269: absol., hvárt vilit þér gefa honum upp, pardon him, 205; gefa upp alla mótstöðu, to give up all resistance, Fms. ix. 322; gefa sik upp, to give oneself up, surrender, i. 198; þá gefum vér upp várn stað, 104; gefa upp ríki, konungdóm, to give up the kingdom, abdicate, resign, x. 4, xi. 392: to give up, hand over to one, Magnús konungr gaf honum upp Finnferðina með slíkum skildaga, vii. 135; ek vil gefa ykkr upp búit at Varmalæk, Nj. 25; allir hafa þat skaplyndi at gefa þat fyrst upp er stolit er, 76: to give up, leave off, gefa upp leik, to give up playing, Fas. iii. 530; gefa upp horn, Fms. vi. 241: to exhaust, empty, upp ætlu vér nú gefnar gersimar yðrar, vii. 197.
    B. IMPERS., a naut. term; e-m gefr byri, byr (acc. pl. or sing.), one gets a fair wind; gaf þeim byr ok sigla þeir í haf, Nj. 4; gaf þeim vel byri, 138; er þeir vóru búnir ok byr gaf, Eg. 99: so also absol. with or without dat. of the person, gaf kaupmönnum burt af Grænlandi, the sailors got a wind off Greenland, so as to sail from it, Fb. iii. 454; því at eigi gaf suðr lengra, Fms. ii. 185; gaf þeim vel, ix. 268; gaf honum ílla, x. 4; gaf honum eigi austan, Nj. 63: so in the saying, svo gefr hverjum sem hann er góðr.
    2. in other phrases, to get a chance; ef færi (acc.) gefr á, if you get a chance, Nj. 266; halda njósnum, nær bezt gæfi færi á honum, to keep a look-out, when there was best chance to get at him, 113; til þess gefr nú vel ok hógliga, ‘tis a fair and easy opportunity for that, Al. 156; mæltu menn at honum hafði vel gefit til ( had good luck) um hefndina, Fms. vii. 230; ef yðr (dat.) gefr eigi missýni í þessu máli, if you are not mistaken in this matter, Fbr. 32; gaf þeim glámsýni (q. v.) er til vóru komnir, Sturl. i. 179, Stj. 401; þá gaf mér sýn, then I beheld (in a vision), Fms. vii. 163; þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand, it lay open to all, vi. 70; e-m gefr á að líta, one can see, i. e. it is open and evident.
    C. REFLEX., gefask vel (ílla), to shew oneself, prove good ( bad); það sé ván at þú gefisk honum eigi vel, er þú gefsk öllum öðrum mönnum ílla, Nj. 32; eigi deilir litr kosti ef þú gefsk vel, 78; hversu gafsk Björn þér, Kári, 265; opt hafa mér vel gefisk yður ráð, your counsels have often proved good to me, Ld. 252; hefir þeim þat ok aldri vel gefisk ( it has never turned out well) í þessu landi, Fms. vii. 22; ílla gefask ílls ráð, a saying, Nj. 20; hétu allir góðu um at gefask vel (i. e. to fight manfully), Fms. vii. 262:—to happen, turn out, come to pass, sem síðan gafsk, x. 416; svá honum gafsk, so it turned out for him, Sl. 20; ok svá gæfisk, ef eigi hefði Guð þá sína miskun til sent, and so it would have come to pass, unless …, Fms. x. 395:—gefsk mér svá, it seems to me so, methinks it is so, Karl. 290, 308 (vide A. V. 2. above); þat allsheri at undri gefsk, to all people it is a wonder, Ad. 18; e-m er e-t svá gefit, to be so and so disposed, to think so and so of a thing; ef þér er þetta svá gefit sem þú segir, Fms. v. 236; svá er mér gefit, son minn, at ek em þér fegin orðin, Ó. H. 33; sagði hann at svá mundi jarli gefit, Fms. ix. 244; en svá ætla ek flestum lendum mönnum gefit, at eigi munu skiljask frá Skúla jarli, 429, v. l.; þyki mér ok sem svá muni flestum gefit, at fé sé fjörvi firr, Ld. 266; en þat mun þó mestu um stýra hversu Þórdísi er um gefit, 302; síðan talaði konungr þetta mál við systur sína, ok spurði hversu henni væri um þetta gefit, Fms. ii. 221: of the gifts of nature, mikill máttr er gefinn goðum várum, Nj. 132; ok er þat mál manna, at henni hafi allt verit ílla gefit þat er henni var sjálfrátt, i. e. that she was a bad woman in everything of her own making (but well gifted by nature), 268; ok svá er sagt at honum hafi flestir hlutir höfðinglegast gefnir verit, 254.
    2. with prepp., gefask upp, to give up, give in, surrender, Nj. 64, 124, Eg. 79: mod. to lose one’s breath: upp gefinn, upset; eigi þykjumk ek upp gefinn þó at ek sjá smávofur, Grett. 112; eigi þyki mér vit upp gefnir, ef vit veitumk at, 131; en þó at þeir feðgar sé ríkir menn, þá eru vér þó ekki upp gefnir fyrir þeim, Fb. ii. 195: in mod. usage, exhausted, having lost one’s breath, eg er uppgefinn; also of a horse, hann gafsk upp, harm er stað-uppgefinn:—e-m gefsk yfir, to do wrong, commit a fault, fail; þat mæla menn at þessi hlutr hafi konunginum yfir gefisk helzt, Fms. xi. 283; ef göfgum mönnum gáfusk stórir hlutir yfir, if the noble gave gross offence, did evil things, Bs. i. 107; engi er svá vitr at eigi gefisk yfir nokkut sinn, Karl. 451:—to give oneself to one, gefask Kristi, N. G. L. i. 339; gefsk þú hánum þá í dag með Guði, Nj. 157; gefask á vald e-s, to give oneself into another’s power, Fms. ix. 479.
    II. recipr. to give to one another; gefask gjöfum, Bret. 48; gáfusk þeir gjöfum áðr þeir skildu, Bs. i. 274.
    III. part. gefinn, given to a thing, in a spiritual sense, devout; g. fyrir bækr, lestr, smíðar, etc., given to books, reading, workmanship, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > GEFA

  • 35 höfða

    (að), v.
    2) h. mál (sök) áhönd (á hendr) e-m, to bring an action against one.
    * * *
    að, [höfuð], to ‘head,’ but esp. used as a law term, to sue, prosecute; h. mál, sök á hönd e-m, to bring an action against, Grág. i. 19, 81, 142, Nj. 234, Fms. vii. 133, passim.
    II. to behead (= afhöfða;) h. fisk, Fas. i. 489: to execute, Karl. 371.

    Íslensk-ensk orðabók > höfða

  • 36 KNÉ

    * * *
    (gen. pl. knjá, dat. knjám or knjóm), m.
    1) knee;
    sitja á kné e-m, to sit on a person’s knee;
    ganga (koma, fara, hvarfa) fyrir kné e-m, to approach one as a suppliant;
    koma e-m á kné, to bring one to his knees, overcome;
    láta kné fylgja kviði, to plant the knee on the belly;
    sitja fyrir knjóm e-rri, to attend a woman in childbirth;
    * * *
    n., gen. pl. knjá, dat. knjám, and older knióm; [Goth. kniu; A. S. cneow; O. H. G. chniu: Germ. knie; Dan. knæ; Lat. genu; Gr. γόνυ]:—the knee; hrynja í kné, Þkv. 30; á knjánum, Fms. i. 182; á bæði kné, Nj. 70; setja á kné e-m, Fms. i. 16; andaðisk Kjartan í knjám Bolla, ii. 257; á kné kalinn, Hm. 3; þat er fall, ef maðr styðr niðr kné eðr hendi, Grág.
    2. phrases, ganga, koma (fara, hvarfa) fyrir kné e-m, to go, come, before another’s knees, approach as a suppliant, Nj. 212, 229, Fbr. (in a verse), Fms. viii. 299; leiða e-n fyrir kné e-m, id., Sks. 650; láta kné fylgja kvíði, let the knee follow the belly, plant the knee on the belly, in wrestling, Grett. 28 new Ed.; koma e-m á kné, to bring one to his knees, overcome; öllum kemr hann (the death) á kné, Al. 132; henni (Elli = the Age) hefir engi á kné komit, Edda ii. 286, Karl. 421; tala um þvert kné sér, to ‘talk across one’s knees,’ to gossip, chatter, Sturl. iii. 150; rísa á kné, to arise, Hým. 51; sitja fyrir kné, knjóm e-m, to sit at one’s knees, feet, Og. 8 (of a midwife); en þjónustu-kona hennar sat fyrir knjóm henni, ok skyldi taka við barninu, Fms. viii. 7; falla á kné, to fall on one’s knees, Edda 33; þá steig hann af baki, féll á kné ok baðsk fyrir, 92; leggjask á kné, id., 95.
    3. knee-timber, in boat-building; engi var saumr í, en viðjar fyrir kné, Fms. vii. 216; ok eigi var meiri sjór á en í mitt knjám, Bs. i. 390; ertog fyrir kné hvert, krapta hvern ok kollu hverja, N. G. L. ii. 283.
    COMPDS: knésbót, knjádúkr, knjáliðr.
    II. [A. S. cneow; but cp. also Ulf. knods = γένος, Phil. iii. 5; O. H. G. knot; Hel. cnostes]:— a degree in relationship or lineage, spec, a degree of cognate relationship, a Norse law term, (höfuðbaðm is the agnate); at sjaunda kné ok sjaunda lið, in the seventh cognate and agnate degree, N. G. L. i. 15; at fimta kné ok fimta lið, id.; at fimta kné ok fimta manni, to the fifth degree of relalionship by the female and the fifth by the male side, 350; til níunda knés, 49, 50; af kné hverju, at sétta kné, 148; nú skal engi maðr fá frændkonu sína skyldri en at fimta kné, ok at fimta manni frændleif, 350; kvenn-kné (q. v.), cognate lineage.
    B. COMPDS: knébeðr, knébeygjask, knébjörg, knéfall, knéfalla, knékast, knékrjúpa, knéliðr, knérunnr, knésetja, knésetningr, knésig, knéskél, knéskot, knésól.

    Íslensk-ensk orðabók > KNÉ

  • 37 LEIÐ

    I)
    (-ar, -ir), f.
    1) way (fara, ríða leið sína or leiðar sinnar);
    2) way, road (á skóginum vóru tvennar leiðir);
    þar er leiðir skildi, where the roads parted;
    3) course (on the sea);
    segja leið, to pilot;
    4) adverb. phrases:
    koma e-u til leiðar or á leið, to bring about;
    skipast á betri leið, to change to a better way;
    á þá leið, in this wise, thus;
    fram á leið, á leið fram, further, all along; afterwards, for the time to come;
    5) levy;
    leiðar at biðja, to call out a levy.
    f. a local assembly (in the Icelandic Commonwealth).
    from líða.
    * * *
    1.
    f. [A. S. lâd; Engl. lode or load (in lodestar, loadstone)]
    I. that which leads, a lode, way; ríða, fara, leið sína, Fms. vi. 176, Nj. 260, Eg. 359; or gen. leiðar sinnar, Fms. i. 10; ríða leiðar sinnar, Ísl. ii. 342; inn á leið, inwards, Eg. 81; alla leið, all along, Fb. i. 442; norðan á leið, Eg. 51.
    2. a way, road; var honum þar allt kunnigt fyrir, bæði um leiðir ok manna-deili, Eg. 539; á skóginum vóru tvennar leiðir … var sú leiðin skemri, 576; alþýðu-leið, the high road, 579; þar er leiðir skildi, where the roads parted, id.; þeir fara sem leiðir leggja, Fb. i. 253.
    3. esp. a naut. term, the course on the sea; þjóð-leið, the highway; inn-leið, the course along the shore; út-leið, djúp-leið, the outer course; segja leið, to pilot, Bs. i. 484; whence the Old Engl. lodesman = pilot.
    II. metaph. and adverb. phrases; koma e-u til leiðar, to bring about, Nj. 119, 250, Fms. vi. 300; koma e-u á leið, id., i. 51; snúa til leiðar, id., vi. 122, vii. 136; skipask á betri leið, to change to a better way, Eg. 416; á þá leið, thus, Fms. iv. 252; hverja leið sem, howsoever, Stj. 595: fram á leið, or á leið fram, further, all along; barnit æpði sem áðr á leið fram, Bs. i. 342, Orkn. 316, Sks. 301: afterwards, for the time to come (fram-leiðis), Grág. i. 322, Sks. 480: um leið, by the way; um leið og eg kom, mod.: þegar leið sem, adverb. as soon as, Stj. 94; þegar leið sem hann var fæddr, 101, 267; þegar um leið, at once, Barl. 157; þá leið, thus, Hom. 120: in the same manner, sömu leið, likewise, Grág. ii. 134, Stj. 123; aðra leið, otherwise.
    III. a levy = leiðangr; biðja leiðar, Hkv. 1. 21; róa leiðina enda gjalda þó leiðvítið, Hom. St.
    COMPDS: leiðarlengd, leiðarlýsing, leiðarsteinn, leiðarstjarna, leiðarsund, leiðarvísan, leiðarvísir, leiðarvíti.
    2.
    f. [different from the preceding, and akin to if not derived from the A. S. Lîða, the name of a double month, June and July, (ærra and æftera Lîða); it remains in the Engl. Leet = the law court of the hundred]:—the Leet, a meeting which in the Icel. Commonwealth was held shortly after midsummer, fourteen nights after the dissolution of the Althing; the Leet was the third and last public meeting (Vár-þing, Alþingi, Leið); at the Leet the new laws and licences of the past Althing were published, as also the calendar of the current year, etc. At the time of the Grágás, 12th and 13th centuries, the Leet was held where the vár-þing or fjórðungs-þing used to be held, and lasted a day or two (tveggja nátta Leið, Nj. 168, Fs. 75), and was held in common by all the three goðar of the quarter (sam-leið). But in the Saga time (10th century) the Leets appear to have been a kind of county assemblies; this may be inferred from the records of the Sagas, as also from local names indicating small county ‘Leets,’ different from the sam-leið of the Grágás. For the Grágás, see esp. Þingsk. Þ. Kb. ch. 61 (p. 111 Ed. 1853). For the Sagas, Glúm. ch. 25, Lv. ch. 2, 3; líðr nú á sumarit, ríðr hann til Leiðar ok helgar hana, Band. 9, 10, Þorst. Síðu H. ch. 3, Ld. ch. 6l, Sturl. iii. 169; the manna-mót, Heiðarv. S. ch. 17, also refers to a Leet; á leiðum ok lögmötum, Fs. 43; tveggja nátta leið, 75; leið-mót, Nj. 168, Fs. 75, Lv. 8. Special Leets named, Vöðla-leið, Hegranes-leið, Rd. 292; Ljósvetninga-leið, Nj. 184, Lv. 7, Rd. 292; Eyfirðinga-leið, Reykdæla-leið, Lv. 7 (Þverár-leið, v. l.); Þverár-leið in south-western Icel., Sturl. iii. 169.
    II. local names, Leið-völlr, Leet-field, Harð. S. ch. 31; Leið-hólmr, Korm. ch. 9, where also hólmganga was held. ☞ After the union with Norway the Icel. Leet remained (see the Jb.), and was held at intervals down to the 17th century, see Pál Vídal. Skýr. s. v. leið, pp. 326, 327.
    COMPDS: Leiðardagr, Leiðarmál, Leiðarmorgunn, Leiðarskeið, Leiðarvöllr.

    Íslensk-ensk orðabók > LEIÐ

  • 38 lykt

    f. end, conclusion (sú varð l. á viðrskiptum þeirra, sem nú má heyra); esp. in pl., gøra (vinna) lyktir á e-u, to do, perform; koma málum til lykta, to bring a case to a final issue; leiða e-t til lykta, to bring to an end, finish; at lyktum, at last, finally (þó flýði hann at lyktum); þat verðr at lyktum, at, the end of it was, that.
    * * *
    1.
    f. [lúka], chiefly used in plur. the end, conclusion, Fms. vii. 187, x. 253, xi. 82, 217, 326, Eg. 733: adverb., at lyktum, and til lykta, at last, finally, Nj. 99, Eg. 196, Fms. vii. 232, 278, x. 409. lykta-lauss, adj. endless, Barl. 142.
    2.
    f. [Dan. lugt], a smell, Gd. 73; ó-lykt, a bad smell. lyktar-lauss, adj. without smell.
    3.
    f. [Dan. lögte], a lantern, Bs. ii. 257.

    Íslensk-ensk orðabók > lykt

  • 39 LÆGJA

    (-ða, -ðr), v.
    1) to lower, let down (l. segl);
    2) fig. to humble, bring down (hann drap þá, eða lægði þá á annan veg);
    3) impers., lægir e-t, it is lowered, sinks; þeir sigldu svá, at lönd (acc.) lægði, they sailed so far that the land sank out of sight; þegar er sólina lægði, when the sun sank; of a storm, it abates (þá tók at l. veðrit);
    4) refl., lægjast, to fall, sink abate (vindar lægðust; af hans tilkvámu lægðist harkit).
    * * *
    ð, [lágr], to lower, let down; lægja segl, Fms. ii. 305; höfin lægja storma sína, Sks. 221.
    II. metaph. to humble, bring down; at lægja þessa villu, Hkr. i. 102; en drap þá er móti honum vóru, eða lægði ( humbled) þá annan veg, Fms. x. 192; lægja sik, to lower, humble oneself, Hom. 40, 50.
    III. impers. it is lowered, sinks; nú lægir segl (acc.) þeirra, Ó. H. 182; þeir sigldu svá at lönd (acc.) lægði, they sailed so far that the land sank out of sight, Ant. Am. 271; þegar er sólina lægði, when the sun sank, Eb. 172.
    2. of a storm, it abates; þá tók at lægja veðrit (acc.), Nj. 124; en er veðrit tók at mínka ok lægja brim, Eg. 99; til þess er veðr lægði, 129; en þegar um várit er sjó tók at lægja, 160.
    IV. reflex. to get lower; lönd lægjask, to sink under the horizon, Orkn. (in a verse):—to sink, fall, abate, þá lægðusk þeir ok féllu niðr, Fms. x. 324, Sks. 204; af hans tilkvámu lægðisk harkit, Fms. ix. 414.

    Íslensk-ensk orðabók > LÆGJA

  • 40 NYT

    from njóta.
    * * *
    f., gen. nytjar, [not; Scot. note], use, enjoyment, produce:
    1. in sing. specially of the profit or produce of kine, milk; veiti vörð kú, ok þiggi af nyt ok hafi þat fyrir gras ok gæzlu, N. G. L. i. 24; gefa málsverð Jóladag ok nyt fjár þess, Vm. 169; nýta sér nyt fjár, Grág. i. 428: bregða nyt, to cease to give milk or give less milk, ii. 231, passim; ær-nyt, bú-nyt, milk, dairy produce; mál-nyta, id., or milch-kine; ‘fella saman nytina’ is said of a cow that is in profit or gives milk all the year round till she calves again.
    2. plur. nytjar, use; víkingar tóku fé allt er þeir máttu nytjum á koma, Fms. ii. 2; hún leyfði Vala bróður sínum nytjar í Brekku-landi, use of the land or pasture, Korm. 152 (lands-nytjar).
    II. use, enjoyment, esp. in plur.; Guð vildi eigi unna honum nytja af þvi barni, Sks. 692; hann kvaðsk engar nytjar hafa Helgu, Ísl. ii. 263; hann á fé allt hálft við mik en hefir engar nytjar ( interest) af, Fms. vi. 204; Íslendingar munu hennar hafa miklar nytjar ok langar ( they will derive lasting blessing from her) ok hennar afkvæmis, v. 322; litlar nytjar munu menn hafa Hafliða … mun hann verða skammlífr, Bs. i. 651; koma nytjum á e-t, to bring to use, make profitable, Fb. i. 300, Al. 112, 132.
    2. seldom in sing.; þá á þess nyt þat at vera er ómaginn var deildr, Grág. i. 243; færa sér e-t í nyt, to bring into use, Fb. i. 118, and in mod. usage. nytja-maðr, m. a useful worthy man, Ísl. ii. 13, Sturl. i. 203.

    Íslensk-ensk orðabók > NYT

См. также в других словарях:

  • bring — W1S1 [brıŋ] v past tense and past participle brought [bro:t US bro:t] [T] [: Old English; Origin: bringan] 1.) a) to take something or someone with you to the place where you are now, or to the place you are talking about →↑take ▪ Did you bring… …   Dictionary of contemporary English

  • Bring — Bring, v. t. [imp. & p. p. {Brought}; p. pr. & vb. n. {Bringing}.] [OE. bringen, AS. bringan; akin to OS. brengian, D. brengen, Fries. brenga, OHG. bringan, G. bringen, Goth. briggan.] 1. To convey to the place where the speaker is or is to be;… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Bring It On — may refer to:In film and television: * Bring It On (film), a 2000 film about a high school cheerleading squad ** Bring It On Again , a 2004 sequel ** , a 2006 sequel ** , a 2007 sequel ** Bring It On Cinco , a 2008 sequel * Bring It On (6teen… …   Wikipedia

  • bring — ► VERB (past and past part. brought) 1) carry or accompany to a place. 2) cause to be in a particular position, state, or condition. 3) cause (someone) to receive (specified income or profit). 4) (bring oneself to do) force oneself to do… …   English terms dictionary

  • bring — [brɪŋ] verb brought PTandPP [brɔːt ǁ brɒːt] LAW bring a case/​charge/​suit/​lawsuit to organize a legal case against someone: • a string of lawsuits brought by jobseekers who think they re the victims of discrimination • Company directors are… …   Financial and business terms

  • bring — [briŋ] vt. brought, bringing [ME bringen < OE bringan < IE base * bhrenk , *bronk > Welsh he brwng, to bring, lead] 1. to carry or lead (a person or thing) to the place thought of as “here” or to a place where the speaker will be [bring… …   English World dictionary

  • Bring It! — Saltar a navegación, búsqueda Bring It! Álbum de Puffy AmiYumi Publicación 17 de Junio de 2009 (Japón) Género(s) Pop japonés …   Wikipedia Español

  • Bring It On — Título Triunfos Robados en Latinoamérica A por todas en España Ficha técnica Dirección Peyton Reed Producción Marc Abraham Thomas A. Bliss …   Wikipedia Español

  • Bring'Em In — Saltar a navegación, búsqueda Bring Em In es el primer álbum del grupo sueco Mando Diao, publicado en 2002 en Suecia. En 2003 el álbum se puso a la venta como CD y como LP de manera internacional, recibiendo críticas favorables. La edición… …   Wikipedia Español

  • bring — / briŋ/ vt brought / brȯt/, bring·ing, / briŋ iŋ/: to begin or commence (a legal proceeding) through proper legal procedure: as a: to put (as a lawsuit) before a court this is an action brought to recover damages b: to formally …   Law dictionary

  • bring — [v1] transport or accompany attend, back, bear, buck*, carry, chaperon, companion, conduct, consort, convey, deliver, escort, fetch, gather, guide, gun*, heel*, import, lead, lug, pack, pick up, piggyback*, ride, schlepp*, shoulder, take, take… …   New thesaurus

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»