Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

auctus

  • 21 adauctus [2]

    2. adauctus, Abl. ū, m. (adaugeo), das Wachstum, die Zunahme, Lucr. 2, 1122. – / Solin. 23, 22 liest Mommsen ad auctus eius vel eliquia.

    lateinisch-deutsches > adauctus [2]

  • 22 auctifer

    auctifer, fera, ferum (auctus u. fero), Fülle bringend, fruchtbar, terrae, Cic. fr. poëm. I, b, 2. p. 91, 9 K. = H. I, b 6, 2 M. (b. Augustin. de civ. dei 5, 8).

    lateinisch-deutsches > auctifer

  • 23 auctifico

    auctifico, āre (auctus u. facio), vermehren, in der Opferspr. = durch Darbringung von etw. verherrlichen, alqā re honorem deorum od. deos, Arnob. 7, 17: alqā re honorare et auctificare superas dignitates, Arnob. 7, 27.

    lateinisch-deutsches > auctifico

  • 24 auctificus

    auctificus, a, um (auctus u. facio), das Wachstum fördernd, Lucr. 2, 571.

    lateinisch-deutsches > auctificus

  • 25 auctiusculus

    auctiusculus, a, um (Demin. v. auctus), etwas größer von Statur, Iul. Val. 2, 25. p. 91, 6 K.

    lateinisch-deutsches > auctiusculus

  • 26 cresco

    crēsco, crēvī, crētum, ere (Inchoat. zu creo), anfangen hervorzukommen, nach u. nach hervorkommen, wachsen, I) von noch nicht Vorhandenem: 1) im engern Sinne, v. eig. Wachstum in der Natur, wachsen, hervorwachsen = entstehen, crescentes segetes, Ov.: qui postea creverunt, die Nachkommen, Varro. – hic et acanthus et rosa crescit, Verg.: in exitu paludis saxum crescit, Plin.: crescit barba pilique per omnia membra, Lucr. – m. Dat. wem? tibi, mors, crescit omne, Sen. poët. – mit ex od. de u. Abl., quaecumque e terra corpora crescunt, Lucr.: quos (liberos) utriusque figurae esse vides, corpore de patrio et materno sanguine crescunt, Lucr. – m. inter u. Akk., avenam lolium crescere inter triticum, Enn. fr. var. 31. – bei Dichtern Partiz. crētus, a, um, entsprungen, entsprossen, entstanden, m. ab od. (selten) de u. Abl. od. m. bl. Abl., cretus Troiano a sanguine, Verg.: cretus ab origine eadem, Ov.: leo Chimaerea cretus de gente, Auct. carm. de laud. Herc.: tali de sidere cretus, Manil.: cretus Semiramio sanguine, Ov.: cretus Amyntore, Ov.

    2) im weitern Sinne, a) v. mater. Subjj., entstehen, haec villa inter manus meas crevit, Sen. ep. 12, 1. – b) v. Zuständen, erwachsen, ingens hic terris crescit labor, Sil. 3, 75.

    II) von schon Vorhandenem, wachsen = an Wachstum zunehmen (Ggstz. decrescere, minui), 1) im engern Sinne, v. eig. Wachstume in der Natur, a) übh.: crescere posse imperfectae rei signum est, Sen.: crescere non possint fruges, arbusta, animantes, Lucr.: quibus articuli in pueritia excĭderunt neque repositi sunt, minus quam ceteri crescunt, Cels. – m. Advv. wie? cr. male (v. Getreide), Ov.: cr. moderatim, paulatim, Lucr.: cr. celerrime, Plin.: cr. tarde (Ggstz. cito occĭdere), Plin., tardius, Veget. mul.: quid? tu ignoras arbores magnas diu crescere, unā horā exstirpari? Curt. – m. in u. Abl., poet. m. bl. Abl. wo? in lecticis crescunt (infantes), Quint.: pili viris crescunt maxume in capillo, mox in barba, Plin.: cr. matris in alvo, Ov.: ut pennas clivo (an einem Hügel) crevisse putes, Ov. – m. in u. Abl. wann? pili crescunt et in quibusdam morbis, Plin. – m. cum u. Abl., ostreis conchyliisque omnibus contingere, ut cum luna pariter crescant pariterque decrescant, Cic.: vis animi pariter crescit cum corpore toto, Lucr. – m. Abl. womit? woran? pulchro corpore creti, Lucr.: cr. corpore (v. Pers.), Petron. – m. Abl. wodurch? crassā magnum farragine corpus crescere iam domitis (equis) sinito, Verg. – m. Advv. od. Praepp. wohin? sursum nitidae fruges arbustaeque crescunt, Lucr.: homo crescit in longitudinem usque ad ter septenos annos, tum deinde ad plenitudinem, Plin.: ut (olea) spatium in latitudinem crescendi habeat, Col.: iecur fartilibus in immensam amplitudinem crescit, Plin.: postquam super ora caputque crevit onus, Ov. – m. in u. Akk. worein? wozu? = in etw. hineinwachsen, zu etw. verwachsen, anwachsen, zu etw. werden, cr. in caput potius quam in semen (v. der Zwiebel), Pallad.: cr. in ventrem (v. der Gurke), Verg.: similis lunae macula crescens in orbes, Plin.: u. bei Verwandlungen, in caput crescit, Ov.: coeperunt curvari manus et aduncos crescere in ungues, Ov.: in frondem crines, in ramos brachia crescunt, Ov. – b) insbes.: α) v. Knaben, zum Jüngling heranwachsen, aufwachsen, groß werden (bei Cic. adolescere), hortatus est, ut cresceret, Suet. – m. in u. Abl. wo? in cuius domo creverat, Suet. – m. Dat. für wen? wem zum Heile? toti salutifer orbi cresce puer, Ov.: ut crescerent de tuo qui crescerent tibi, Plin. pan.: u. (m. dopp. Nom.) etiam tibi discipulus (als Sch.) crescit cicaro meus, Petron. – m. sub u. Abl. unter wessen Leitung? crevisti sub noverca, Sen.: exactā pueritiā per quinquennium sub Aristotele crevit (v. Alexander dem Gr.), Iustin. – m. ad od. in u. Akk. wozu? lacte fero crescens ad fulmina vimque tonandi (v. jungen Jupiter), Manil. 1, 368: cito crescit in iuvenem, Hieron. epist. 66, 10. – β) v. jungen Tieren, aufwachsen, ille (canis) tibi pecudum multo cum sanguine crescet, Gratt. cyn. 168.

    2) im weitern Sinne, der Größe, der Höhe, dem Umfang, der Menge, Zahl, Stärke, dem Grade nachwachsen, steigen, aufsteigen, zunehmen, sich vermehren, sich vergrößern, sich steigern (Ggstz. decrescere, minui u. dgl.), a) der Größe, Höhe, dem Umfang nach, oft m. Abl. wodurch? od. m. in u. Akk. bis wohin? u. m. ab u. Abl. von wo? v. Boden, v. Bergen usw., surgit humus; crescunt loca (seine Flächen) decrescentibus undis, Ov.: hieme creverant Alpes, hoch lag in den A. der Schnee, Flor.: crescere altitudo petrae videbatur, Curt.: tum partes in omnes auctus crescit in immensum (Atlas), Ov.: petra non modicis ac mollibus clivis in sublime fastigium crescit, sed in metae maxime modum erecta est, Curt. – v. Bauten, cognata moenia laetor crescere, Ov.: iam aliquantum altitudinis opus creverat, Curt.: iam a fundo maris in altitudinem modicam opus creverat, Curt.: Caesaris naves a binis remigum in senos nec amplius ordines creverant, Flor. – v. ganzen Städten, die an Umfang u. Einwohnerzahl zunehmen, vix crediderim tam mature tantam urbem crevisse, floruisse, concĭdisse, resurrexisse, Vell.: Roma interim crescit Albae ruinis; duplicatur civium numerus, Caelius additur urbi mons, Liv.: in aeternum urbe conditā, in immensum crescente, Liv. – v. Örtlichkeiten, die, wenn man sich ihnen nähert, immer größer werden, admoto crescebant culmina gressu, Sil. 15, 216. – v. Quellen, Gewässern, steigen, schwellen, anschwellen, fons ter in die statis auctibus ac deminutionibus crescit decrescitque, Plin. ep.: fontes calidi, qui pariter cum aestu maris crescunt minuunturque, Plin.: cum Albanus lacus praeter modum crevisset, Cic.: cava flumina crescunt cum sonitu, Verg.: aestate incipit crescere (Ggstz. minuitur, v. einem Flusse), Sen.: Liger ex nivibus creverat, Caes.: forsitan Aethiopum penitus de montibus altis crescat (v. Nil), Lucr. – v. der Flut, steigen, ad mensuram enim crescit iterumque decrescit (fällt), Sen. – v. Feuer, im Bilde, sed memoriā rerum gestarum eam flammam egregiis viris in pectore crescere, nec prius sedari, quam etc., Sall.: crescente deinde et amoris in Cleopatram incendio et vitiorum magnitudine, Vell. – v. Monde, zunehmen (Ggstz. decrescere, minui, senescere), cum luna triduum recessit a sole crescit et plus illuminatur, Vitr.: lunae luminum varietas tum crescentis tum senescentis, Cic.: crescens minuensque sidus, Plin.: luna crescens (Ggstz. senescens), Varro u. Cic.: crescente lunā, Ggstz. decrescente lunā, Varro, Ggstz. senescente lunā, Varro, Ggstz. minuente lunā, Pallad., Ggstz. deficiente lunā, Gell.: lunā vel iam plenā vel adhuc crescente, Macr.: nunc de crescenti lumine lunae deminutioneque dicam, Varr. – v. Tage, zunehmen (Ggstz. decrescere), crescere dies licet et tabescere noctes, Lucr.: umbra, ut dies crevit decrevitve, modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Plin. ep. – v. den Jahren, crescentibus annis, Ov. u. Mart. – v. Speisen, die im Munde quellen, schwellen, non in ore crevit cibus, non haesit faucibus, Sen.: crescit et invito in ore cibus, Ov. – v. Geschwülsten, tumor omni frigore minuitur; non solum sub omni calore, sed etiam retento spiritu crescit, Cels. – u. v. Gliedern, laetum opere corpus et crescentia laboribus membra, vor Kraft schwellenden, strotzenden, Plin. pan.: creverunt artus (beim Foltern), Sil.: u. so (v. Gefolterten) crescit et suspensus ipse vinculis latentibus, Prud. – v. Holz, quellen, contignationes umore crescentes aut siccitate decrescentes (schwindend), Vitr. – v. Hülsenfrüchten, quellen, coquendo cr., Plin. – v. Schriften, liber crevit, Plin. ep.: quoniam satis huius voluminis magnitudo crevit, Cornif. rhet. – v. Versen, iambi a brevibus in longas (syllabas) nituntur et crescunt, Quint.

    b) der Zahl, Menge, Summe nach wachsen, steigen, zunehmen, immer größer werden, sich mehren, sich häufen (Ggstz. minui), crescit in dies singulos hostium numerus, Cic.: turba infantium augetur cotidie et crescit, Plin. ep.: crescens in dies multitudo hostium, Liv.: crescebat in dies Sullae exercitus, Vell.: ex quo intellectum est non mihi absenti crevisse amicos, Cic.: cr. malo od. per damnum (v. der Hydra, der für einen abgeschlagenen Kopf immer zwei andere wuchsen), Ov. – plagae (Schläge) crescunt, Ter.: crescit mihi materies, der Stoff (zum Schreiben) wächst mir unter den Händen, Cic. – crescentibus iam provinciis (Geschäfte), Liv. – rapi crescentibus annis, in der Blüte der Jahre, Mart.: crescentes abstulit annos, poet. = raffte sie (die Gattin) in der Blüte der Jahre dahin, Ov. – aber capi (gefesselt werden) primis et adhuc crescentibus annis (von immer mehr aufblühender Jugend), Ov. – crescentem sequitur cura pecuniam, Hor.: minori dicere, per quae crescere res (Vermögen) posset, minui damnosa libido, Hor.: opes (Reichtum) genti ex vectigalibus opobalsami crevere, Iustin.: eorum aes alienum multiplicandis usuris crescere, Nep.: crescentibus multiplicari usuris (v. einem ausgeliehenen Kapital), Ambros.: reliqua (die Rückstände der Zinsen) creverunt, Plin. ep.: crescit pretium alcis rei, Plin.: his tamen omnibus annona (Getreidepreis) crevit, Caes.

    c) der intensiven Stärke, dem Grade nach wachsen, steigen, sich steigern, zunehmen, v. Tone der Stimme od. Rede, in foro sic illius vox crescebat, tamquam tuba, Petron.: crescit oratio minus aperte, Quint.: maxime in hac parte crescere debet oratio, Quint. – v. Hitze, Wind, Sturm usw., crescente aestu, Curt.: crescente vento, Catull. – proximus dies non sine minis crescentis mali praeteriit, Curt. – v. Krankheit, Schmerz, advenientes crescentesque morbi, Cic.: crescentes morbi (Ggstz. remissiones), Cels.: si febris non decrescit, sed crescere desiit, wenn das F. nicht aufhört, sondern nur zu steigen nachläßt, Cels.: si etiam vehementius dolor crevit, Cels.: crescunt ignisque dolorque languescuntque iterum, Ov.: fruendis voluptatibus crescit carendi dolor, Plin. ep. – v. andern phys. od. äußern Zuständen, crescit mobilitas eundo, Lucr.: crescente certamine, Liv.: crescente certamine et clamore, Liv.: inter epulas ebrietate crescente, Iustin.: fama e minimo sua per mendacia crescit, Ov.: simul crescit inopia omnium (an allem), Liv.: non crescet, sed dividetur labor, Quint.: unde crevit nobis labor, Plin.: cuius originem moris a mitiore crevisse principio, quam etc., Liv.: cum periculum cresceret, Plin. ep. – v. geistigen Zuständen, quod ex his studiis quoque crescit oratio et facultas, durch diese Studien auch die Befähigung zur rednerischen Darstellung (das Rednertalent) gefördert wird, Cic.: cum robore dicendi crescet etiam eruditio, Quint.: rerum cognitio cotidie crescit, Quint.: nihil crescit (kommt weiter) solā imitatione, Quint. – v. gemütlichen Zuständen, ideoque crescit animus laude et impetu augetur, Quint.: u. so oft crescit animus alcis od. crescit animus alci (s. Krebs-Schmalz Antib. 7 S. 375), zB. crevit ex eo hostium animus, Liv.: morte Africani crevere inimicorum animi, Liv.: itaque et Romanis crevit animus, Liv.: plebi creverant animi, Liv.: hostibus quoque crevere animi, Iustin.: hāc virium accessione animus crevit praetori, ut Cassandream oppugnaret, Liv.: hinc animus crevit obsessis, Curt. – ad extremam aetatem eorum amicitia crevit, Nep.: atrocitas crescit ex his, Quint.: crescit ardor animorum, Curt.: Tuscis crevit audacia, Liv.: multo successu Fabiis audaciam crescere, Liv.: crescit audacia experimento, Plin. ep. – crevit postea caritas ipsa mutuae vetustate amicitiae, Plin. ep.: primo pecuniae, deinde imperii cupido crevit, Sall. – ne desperatio suis cresceret, Iustin. – exspectatio muneris et rumore nonnullo et studiis sermonibusque competitorum creverat, Cic. – crescente formidine, Plin. ep.: fuga atque formido crescit, Sall.: in dies crescit foeditas (Niederträchtigkeit) utrāque linguā notata, Plin. ep. – crescit invidia, Quint. u. Suet. – laetitia ipsa cum ingressu tuo crevit ac prope in singulos gradus adaucta est, Plin. pan.: ubi paulatim licentia crevit, Sall. – cotidie metus crescit, Quint.: sic urbium captarum crescit miseratio, Quint. – crescit simul et neglegentia cum audacia hosti, Liv. – crescebat in eos odium, Cic.: inter naturaliter dissimillimos ac diversa volentes crescebat odium, Vell. – inter haec simul spes simul cura in dies crescebat, Liv. – unde illis terror, inde Romanis animus crevit, Liv.: vitium in dies crescit, Cic.: crescentibus in dies vitiis (Agrippae), Vell.: vitia, quae nobiscum creverunt, mit uns groß geworden sind, Sen. – v. polit. Zuständen, causa belli coepit a foedere Philippi, postea crevit implorantibus Athenis auxilium contra regis iniurias, Flor.: socordiā Darei crevisse hostium famam, Curt.: crescente in dies et classe et famā Pompeii, Vell. – Camillo gloria crevit in Faliscis, Liv.: facti mei gratia periculo crevit, Plin. ep. – tantum opes (Albae Longae) creverant, ut etc., Liv.: cum hostium opes animique crevissent, Cic.: cum Atheniensium male gestis in Sicilia rebus opes senescere, contra Lacedaemoniorum crescere videret, Nep. – plebis opes imminutae, paucorum potentia crevit, Sall.: cuius rei praemium sit in civitate, eam maximis semper auctibus crescere, Liv. – statim et seditio crevit, ubi caput et consilium habere coepit, Iustin.: crescit favore turbida seditio, Ov. – Veiis (zu V.) non tantum animi in dies, sed etiam vires crescebant, Liv.

    d) dem Vermögen nach wachsen, zunehmen, emporkommen, reich werden, crescam patrimonio, non corpore, Petron. – m. Ang. von wo aus? durch Praepp., ut rei publicae, ex qua crevissent, tempus accommodarent, Liv.: ex parvo crevit, Petron.: ab asse crevit, Petron.: de nihilo crevit, Petron.

    e) dem Ruhme, dem Ansehen, der Macht nach wachsen, sich entwickeln, sich heben, steigen, sich emporschwingen, emporkommen, groß werden (Ggstz. minui), α) v. Staaten (Völkern) u. Königen, crescens regnum, Iustin.: sic fortis Etruria crevit, Verg.: hinc iam coepit Romana res crescere, Eutr.: sed civitas, incredibile memoratu est, quantum creverit, Sall.: si nostram rem publicum vobis et nascentem (in seinem Entstehen) et crescentem (in seinem Wachstume) et adultam (in seiner entwickelten Blüte) et iam firmam et robustam (in seiner festbegründeten Kraft) ostendero, Cic.: atqui non tantum interest nostrā Aetolorum opes ac vires minui, quantum non supra modum Philippum crescere, Liv. – m. Abl. wodurch? ubi labore atque iustitiā res publica crevit, Sall.: Rhodiorum civitas, quae populi Romani opibus creverat, Sall. – concordiā parvae res crescunt, discordiā maximae dilabuntur, Sall. – m. per u. Akk. auf welchem Wege? non pati cuiusquam regnum per scelus crescere, Sall. – m. Advv. od. Praepp. von wo? u. bis zu? o quam de tenui Romanus origine crevit, Ov.: eo magnitudinis crescere, ut etc. (v. röm. Volke), Flor.: quia Athenienses non, ut ceterae gentes, a sordidis initiis ad summa crevere, Iustin.: ceterum Saguntini in tantas brevi creverant opes seu maritimis seu terrestribus fructibus seu multitudinis incremento seu disciplinae sanctitate, ut etc., Liv. – β) v. einzelnen Pers.: date crescendi copiam, laßt wachsen u. gedeihen (= an Ansehen gewinnen), Ter.: postquam hominem adulescentem magis magisque crescere intellegit, Sall.: crescendi in curia sibi occasionem datam ratus, Liv. – m. Abl. wodurch? woran? cr. malo rei publicae, Sall.: cr. optivo cognomine, Hor.: cum de se ingentia pollicendo tum regis criminibus omnibus locis cr., Liv.: non minus dignitate, quam gratiā fortunāque cr., steigen an Ansehen usw., sein A. usw. steigen sehen, Nep.: quoad vixit virtutum laude crevit, sah er den Ruhm seiner Verdienste steigen, Nep. – m. per u. Akk. auf welchem Wege? cr. per summam gloriam, auf die rühmlichste Weise, Liv. – m. per u. Akk. der Pers. durch wen? frater per se (durch ihn) crevisset, Caes. – m. Ang. bei wem? durch apud u. Akk., si quibus tuorum meis criminibus apud te crescere libet, Liv. – m. ex u. de u. Abl. woher? infolge wessen? auf wessen Kosten? qua ex re creverat cum famā tum opibus, Nep.: timentes, ne crescendi ex se inimico collegae potestas fieret, Liv.: crescendi ex iis ratus esse occasionem, Liv.: nam si mihi liberet accusare, accusarem alios potius, ex quibus possem crescere, Cic.: oblatam sibi facultatem putavit, ut ex invidia senatoria posset crescere, quod (weil) etc., Cic.: denique, si videor hic... de uno isto voluisse crescere, isto absoluto de multis mihi crescere licebit, Cic. f) an Mut wachsen, Mut bekommen, sich gehoben-, sich groß fühlen, cresco et exsulto et discussā senectute recalesco, quotiens etc., Sen. ep. 34, 1: ex (infolge) nostro maerore crescit Charaxus, Ps. Ov. her. 15, 117. – / Synkop. Perf.-Formen cresti, Laev. erotop. fr. 6 ( bei Charis. 288, 10) u. cresse, Lucr. 3, 681.

    lateinisch-deutsches > cresco

  • 27 deminutio

    dēminūtio, ōnis, f. (deminuo), das Vermindern, Verringern, Schmälern, I) eig.: A) im allg.: accretio et deminutio luminis, Zu- u. Abnahme des Mondlichts, Cic.: so auch crescens lumen lunae deminutioque, Vitr.: stati auctus ac deminutiones (fontis), Plin. ep. (Keil diminutiones): dem. vectigalium, Erleichterung, Cic.: neque de bonis privatorum publice d. fiat, man das Privateigentum schmälere, Cic.: provinciae, die Verkürzung der gesetzlichen Amtszeit in der Provinz, Cic.: in assidua deminutione (Haase diminutione) aut adiectione esse, Ab- oder Zunahme, Sen. – B) insbes., als t. t. der Geschäftsspr., das Veräußerungsrecht, utique Feceniae Hispalae datio deminutio esset, Liv. 39, 19, 5. – II) übtr.: A) im allg.: sui (d.i. seiner Würde, Ehre), Tac. ann. 1, 14: mentis, Geistesabwesenheit, Suet. Aug. 99, 2. – B) insbes.: 1) publiz. t. t., capitis, der Eintritt in ein geringeres bürgerliches Verhältnis durch Verlust der Freiheits-, Bürger- u. Familienrechte, u. zwar capitis dem. maxima, wenn ein römischer Bürger die Freiheit u. das Bürgerrecht (Rechtsfähigkeit) verlor (zB. wenn er in Feindesgewalt geriet), capitis dem. minor od. media, wenn er nur das Bürgerrecht verlor, aber die Freiheit behielt, capitis deminutio minima, wenn er aus seiner Familie in eine andere überging, s. Gaius inst. 1, 160 sqq. Ulp. dig. 4, 5, 2 sqq. (wo auch Plur.). Paul. dig. 4, 5, 11: dem. libertatis (= dem. maxima), Caes. b. c. 2, 32, 9. Cic. de leg. agr. 2, 16. – 2) rhet. t. t., die verringernde Darstellung, die Verkleinerung, Cornif. rhet. 4, 50. – 3) gramm. t. t., die Verkleinerung eines Wortes, Varro LL. 5, 172: dah. die Verkleinerungsform, Deminutivform, Quint. 1, 6. § 4 u. 6 a. Gramm.

    lateinisch-deutsches > deminutio

  • 28 remissio

    remissio, ōnis, f. (remitto), I) das Zurückschicken, -senden, a) einer Pers.: obsidum captivorumque, Liv. 27, 17, 1. – b) einer Sache, das Zurücksenden, Zurückwerfen, splendoris, Vitr. 7, 3, 9. – II) das Nachlassen, A) eig.: a) das Herablassen, Herunterlassen, superciliorum, Cic. de off. 1, 146. – b) das Nachlassen, Fallen, vocis contentiones et remissiones, Hebungen u. Senkungen, Cic. de or. 1, 261: nisi aër influens cum incremento fecerit auctus et remissiones continenter, beständig steigt und fällt, Vitr. 8. prooem. § 2. – B) übtr.: 1) das Nachlassen, die Unterbrechung, laboris, Varro: poenae, Cic.: morbi, Cic.: animi, die geistige Abspannung, Liv.: febris, Cels.: continui clamoris, Cornif. rhet.: usus, ein (allmähliches) N. im Umgange, Cic. – 2) das Erlassen, der Erlaß, venia est meritae poenae remissio, Sen.: tributi in triennium, Tac.: nuntiationis, Aufhebung des Verbotes, ICt. – absol., publicani remissionem petentes, Suet.: post magnas remissiones (E. vom Pachtgelde), Plin. ep.: u. so de remissionibus cogitare, Plin. ep. – bei den Eccl. = Erlaß-, Vergebung der Sünde, delicti (Ggstz. retentio [das Nichterlassen] delicti), Tert. adv. Marc. 4, 28: peccatorum, Ambros. de Isaac et anim. 1. § 1. – 3) remissio animi, a) die geistige Erholung (Ggstz. contentio animi), Cic. de or. 2, 22; vgl. Sen. de tranqu. anim. 17, 5: rem. animorum, Cic. ep. 9, 24, 3: u. ohne animi, Cic. Cael. 39. Plin. pan. 81, 1: u. Plur. remissiones, Plin. pan. 49, 4. Tac. dial. 28: curarum, Tac. Agr. 9. – b) die Gelassenheit, Ruhe, in acerbissima iniuria remissio animi ac dissolutio, in Schwäche ausartende Gelassenheit, Cic. ep. 5, 2, 9: naturalis animi remissio et laxitas, Sen. ep. 66, 14. – c) die Gelindigkeit, Nachsicht (Ggstz. severitas), Cic. de or. 2, 72.

    lateinisch-deutsches > remissio

  • 29 corpus

    corpus, corporis, n. [st2]1 [-] corps, substance, élément. [st2]2 [-] corps (des êtres animés). [st2]3 [-] chair du corps, enbonpoint. [st2]4 [-] corps mort, cadavre, âme, ombre (des morts). [st2]5 [-] individu, personne. [st2]6 [-] corps, ensemble, tout. [st2]7 [-] réunion d'individus; assemblée, corporation, ordre, compagnie, collège, société, peuple.    - corpora individua: corps indivisibles, atomes.    - corpus aquae, Lucr. 2, 232: l'élément de l'eau, l'eau.    - corpus arboris, Plin.: tronc d'un arbre.    - caput est a corpore longe, Ov. M. 11, 794: sa tête est loin du tronc.    - corpore quaestum facere, Plaut. Poen. 5, 3, 21: se prostituer.    - dare pro corpore nummos, Hor. S. 1, 2, 43: payer pour ses testicules, payer pour ne pas être châtré.    - corpus Homeri, Dig.: toutes les oeuvre d'Homère.    - corpus rationum, Dig. 40, 5, 37: livre de compte.
    * * *
    corpus, corporis, n. [st2]1 [-] corps, substance, élément. [st2]2 [-] corps (des êtres animés). [st2]3 [-] chair du corps, enbonpoint. [st2]4 [-] corps mort, cadavre, âme, ombre (des morts). [st2]5 [-] individu, personne. [st2]6 [-] corps, ensemble, tout. [st2]7 [-] réunion d'individus; assemblée, corporation, ordre, compagnie, collège, société, peuple.    - corpora individua: corps indivisibles, atomes.    - corpus aquae, Lucr. 2, 232: l'élément de l'eau, l'eau.    - corpus arboris, Plin.: tronc d'un arbre.    - caput est a corpore longe, Ov. M. 11, 794: sa tête est loin du tronc.    - corpore quaestum facere, Plaut. Poen. 5, 3, 21: se prostituer.    - dare pro corpore nummos, Hor. S. 1, 2, 43: payer pour ses testicules, payer pour ne pas être châtré.    - corpus Homeri, Dig.: toutes les oeuvre d'Homère.    - corpus rationum, Dig. 40, 5, 37: livre de compte.
    * * *
        Corpus, corporis, penul. cor. n. g. Cic. Un corps.
    \
        Corpus, pro sola carne. Cic. Vires et corpus amisi. Je n'ay plus que la peau et les os, je suis tout descharné.
    \
        Auctus corporis. Lucret. Croissance, Accroissement.
    \
        Compagibus corporis includi. Cic. Estre enclos et comme emprisonné dedens le corps, comme est l'ame.
    \
        Corpus mali habitus. Cels. De mauvaise qualité ou complexion, Qui engendre mauvaises humeurs.
    \
        AEquaeuo corpore fratres. Sil. De mesme aage.
    \
        Caeca corpora. Lucret. Invisibles.
    \
        Cassum anima corpus. Lucret. Un corps sans ame.
    \
        Clarum. Seneca. Noble.
    \
        Crassum corpus terrae. Lucr. Espez.
    \
        Laborum ferentia corpora. Tacit. Laborieux, Durs à la peine et au travail.
    \
        Fidele corpus senectae. Pers. Qui ne default point à vieillesse, Qui est encore fort, et se porte bien en vieillesse.
    \
        Fluxa et resoluta corpora. Colum. Corps extenuez et debilitez.
    \
        Formosi corporis spolium dies aufert. Seneca. La beaulté corporelle se perd par laps de temps.
    \
        Frigidum et exangue corpus alicuius complecti. Quint. Embrasser un corps mort.
    \
        Genitalia corpora. Lucr. Les quatre elemens, desquels toutes choses sont engendrees.
    \
        Id aetatis corpora. Tacit. De ceste aage.
    \
        Corpus inane animae. Ouid. Sans ame, Duquel l'ame est sortie.
    \
        Inane corpus. Ouid. Mort.
    \
        Irriguum mero corpus habere. Horat. Avoir beu du vin bien largement.
    \
        Minuta. Lucret. Petits, Menus.
    \
        Niuei corporis foemina. Seneca. Blanche comme neige.
    \
        Prima corpora. Lucret. Les quatre elemens.
    \
        Rarum. Lucret. Qui n'est point espez, Cler.
    \
        Resolutum. Ouid. Tout estendu.
    \
        Semifero corpore mater. Valer. Flac. Demihomme et demi serpent.
    \
        Simulatum corpus. Ouid. L'image de quelque corps.
    \
        Spoliatum lumine corpus. Virg. Un corps mort.
    \
        Subductum. Ouid. Extenué.
    \
        Transformia corpora. Ouid. Qui se peuvent transformer et muer en diverses formes.
    \
        Vescum. Plin. Petit, Menu.
    \
        Vulsum. Quintil. Duquel on a arraché le poil.
    \
        Absumptum corpus. Sil. Consumé.
    \
        Affectum corpus. Liu. Mal disposé, Debilité, Travaillé.
    \
        Condere corpus sepulchro. Ouid. Mettre dedens le sepulchre ou tombeau.
    \
        Corripere e stratis corpus. Virgil. Se lever du lict hastivement.
    \
        Dare tumulo corpora. Ouid. Mettre dedens le tombeau.
    \
        Dare corpus somno. Ouid. Se coucher pour dormir.
    \
        Deiuncta corpora vita. Virgil. Morts.
    \
        Deiecta corpora. Virgil. Choisiz, Esleuz.
    \
        Demittere corpus morti. Ouid. Tuer.
    \
        Deponere corpus. Lucret. Se coucher à terre.
    \
        Deponere corpora sub ramis arboris. Virg. S'asseoir en l'ombre.
    \
        Distorta, et quocunque modo prodigiosa corpora. Quint. Bossus et contrefaicts.
    \
        Distrinxit summum corpus arundo. Ouid. La fleiche l'a un petit atteint et blessé au corps.
    \
        Euirare corpus. Catul. Chastrer.
    \
        Fingere corpus. Seneca. Former, Faire.
    \
        Fundere corpora humi. Virgil. Jecter par terre.
    \
        Vino somnoque per herbam corpora fusa. Virg. Estenduz.
    \
        Humare corpus. Virgil. Enterrer.
    \
        Incondita corpora. Lucan. Qui ne sont point ensepveliz.
    \
        Inhumata corpora. Virgil. Qui ne sont point enterrez.
    \
        Leuare corpus. Horat. Recreer.
    \
        Librare corpus in alas. Ouid. Voler.
    \
        Fessum corpus mandare quieti. Lucret. Se reposer.
    \
        Ex somno corpora moliri. Liu. Se lever du lict.
    \
        Perfusum corpus aeterno frigore lethi. Lucret. Mort.
    \
        Procurare corpora. Virg. Repaistre, Traicter et penser son corps.
    \
        Proiicere corpus. Catul. Abandonner, Hazarder.
    \
        Tingere corpus lymphis. Ouid. Laver.
    \
        Corpus arboris. Plin. Le corps d'un arbre.
    \
        Corpus, pro opere aliquo scripto et volumine. Cic. Videtur mihi modicum quoddam corpus confici posse. Il y a assez de matiere pour en faire un livre à part.
    \
        Corpus. Liu. Le corps et compaignie de quelque gens, College.
    \
        Concessa corpora. Caius. Compaignies permises.

    Dictionarium latinogallicum > corpus

  • 30 damnum

    damnum, i, n. [st2]1 [-] dommage, détriment, perte, préjudice, tort. [st2]1 [-] objet perdu, perte. [st2]2 [-] peine pécuniaire, amende; peine, châtiment.    - exercitum duarum cohortium damno reducit, Caes.: il ramène son armée avec une perte de deux cohortes.    - cum damno meo maximo, Plaut.: à mon très grand détriment.    - damna aleatoria, Cic.: pertes au jeu.    - damna luxuriae, Quint.: dépenses de luxe.    - damnum naturae, Liv.: défaut naturel.    - damnum infectum: dommage non causé, dommage éventuel.    - quod declamationibus nostris cares, damni nihil facis, Cic. Fam. 7, 33, 1: tu ne perds rien à être privé de mes déclamations.    - damnum alicui facere (dare, afferre): faire tort à qqn, causer du tort à qqn.    - damno aliquem mulctare: mettre qqn à l'amende, infliger une amende à qqn.    - damnum accipere (pati): subir un dommage.    - est ubi damnum praestet facere quam lucrum, Plaut.: quelquefois il vaut mieux perdre que gagner.    - damna caelestia lunae, Hor.: les pertes que la lune subit dans le ciel (= les phases de la lune).    - exsilio, damno coercere, Cic.: punir par l'exil, par l'amende.
    * * *
    damnum, i, n. [st2]1 [-] dommage, détriment, perte, préjudice, tort. [st2]1 [-] objet perdu, perte. [st2]2 [-] peine pécuniaire, amende; peine, châtiment.    - exercitum duarum cohortium damno reducit, Caes.: il ramène son armée avec une perte de deux cohortes.    - cum damno meo maximo, Plaut.: à mon très grand détriment.    - damna aleatoria, Cic.: pertes au jeu.    - damna luxuriae, Quint.: dépenses de luxe.    - damnum naturae, Liv.: défaut naturel.    - damnum infectum: dommage non causé, dommage éventuel.    - quod declamationibus nostris cares, damni nihil facis, Cic. Fam. 7, 33, 1: tu ne perds rien à être privé de mes déclamations.    - damnum alicui facere (dare, afferre): faire tort à qqn, causer du tort à qqn.    - damno aliquem mulctare: mettre qqn à l'amende, infliger une amende à qqn.    - damnum accipere (pati): subir un dommage.    - est ubi damnum praestet facere quam lucrum, Plaut.: quelquefois il vaut mieux perdre que gagner.    - damna caelestia lunae, Hor.: les pertes que la lune subit dans le ciel (= les phases de la lune).    - exsilio, damno coercere, Cic.: punir par l'exil, par l'amende.
    * * *
        Damnum, damni, Perte et dommage, Dam.
    \
        Nisi eo ad mercatum veniam, damnum maximum est. Terent. Je perdray beaucoup, Ce me sera grand prejudice, Ce me tournera à grand prejudice, Ce me sera prejudiciable.
    \
        Nihil damni erit ex tempestate. Cato. Le mauvais temps ne fera point de dommage.
    \
        Infestum damnum. Caius. Dommage qui n'est pas encore faict, mais on craint qu'il advienne, Dommage imminent.
    \
        Damni infecti cauere alicui. Paulus. Luy bailler caution de restablir et reparer le dommage, si on en faict.
    \
        Speciosum. Ouid. Quand quelque chose nous semble estre proufitable, et toutesfois elle est dommageable.
    \
        Damnis accedere. Ouid. Estre adjousté.
    \
        Damno auctus. Terent. Qui a receu dommage.
    \
        Contrahere damnum in re aliqua. Cic. Faire perte, Perdre, Recevoir dommage.
    \
        Damnum dare. Terent. Faire et porter dommage.
    \
        Facere damnum. Cic. Perdre et recevoir dommage, Faire perte.
    \
        Magnum damnum factum est in Seruio. Cic. On a beaucoup perdu à la mort de Servius.
    \
        Damni nihil facis. Cic. Tu ne pers rien.
    \
        Ferre damnum cum pudore. Ouid. Recevoir dommage et honte.
    \
        Pensare damnum. Claud. Recompenser la perte.
    \
        Rependere damna. Ouid. Recompenser les dommages.
    \
        Damno esse. Pli. Porter dommage, Estre dommageable et prejudiciable.

    Dictionarium latinogallicum > damnum

  • 31 filiolus

    fĭlĭŏlus, i, m. [filius] fils chéri ou fils en bas âge.    - Cic. Att. 1, 2, 1; Plaut. Capt. 4, 2, 96; id. Truc. 2, 8, 10; 4, 3, 31; Juv. 6, 390.
    * * *
    fĭlĭŏlus, i, m. [filius] fils chéri ou fils en bas âge.    - Cic. Att. 1, 2, 1; Plaut. Capt. 4, 2, 96; id. Truc. 2, 8, 10; 4, 3, 31; Juv. 6, 390.
    * * *
        Filiolus, filioli, pen. corr. Diminutiuum. Cic. Un petit filz.
    \
        Auctus filiolo. Cic. Plus riche qu'il n'estoit, pource qu'il luy est né un petit garson, Enrichi d'un filz.

    Dictionarium latinogallicum > filiolus

  • 32 honor

        Honor, vel honos, honoris, m. g. Ci. Honneur, Guerdon de vertu.
    \
        Honor. Cic. Dignité et estat d'honneur.
    \
        Honoris causa procedere. Sallust. Pour faire honneur et la reverence.
    \
        Vir fortissimus et clarissimus L. Sylla, quem honoris causa nomino. Cic. Lequel je ne nomme point que pour tout bien, et par honneur, Duquel je ne puis parler qu'en tout bien, et en tout honneur.
    \
        Crudus honor. Stat. Cruel honneur, comme quand à l'honneur de Dieu on pend és eglises les enseignes et harnois des ennemis tuez en la bataille.
    \
        Falsus honor iuuat. Horat. On prend plaisir à estre loué et honoré, ja soit qu'on ne l'ait pas desservi ne merité.
    \
        Pauper honos. Stat. Povre offrande, Petit don.
    \
        Temerarius. Quintil. Follement et legierement faict.
    \
        Afficere aliquem regis honore. Cic. Luy faire cest honneur de le constituer roy.
    \
        Amplius honoribus auctus. Horat. Avancé en grands estats et dignitez, Promeu à grands, etc.
    \
        Capessere. Taci. Estre establi et instalé en quelque dignité ou office.
    \
        Compellare aliquem multo honore. Virgil. Parler à aucun avec grand honneur et reverence.
    \
        Contigit ex merito tibi honor. Ouid. Tu as bien merité l'honneur qui t'est advenu.
    \
        Honore dicto. Plin. Parlant par reverence.
    \
        Intaminatis fulget honoribus. Horat. D'honneurs acquis par vertu, et non par corruption et moyens illicites.
    \
        Habere honorem alicui. Cic. Luy faire honneur, L'honorer.
    \
        Habere in honore aliquem. Cic. L'avoir en honneur et reverence, Luy porter honneur.
    \
        Honori habere Consulatum suum. Sallust. Acquerir honneur en se gouvernant bien en son Consulat.
    \
        Perinde quasi ea honori, non praedae habeant. Sallust. Comme s'ils faisoyent cela pour acquerir bonne reputation, et non pas pour leur prouffit particulier.
    \
        Honos auribus sit habitus. Curt. Ne desplaise à la compaignie, Sauf l'honneur et reverence des escoutants.
    \
        Sacros templis largitur honores. Valer. Flac. Oblations, Offrandes, Dons.
    \
        Lenaeum libat honorem. Virgil. Du vin.
    \
        Meritos aris mactauit honores. Virgil. Il immola et sacrifia aucunes bestes en l'honneur, etc.
    \
        Mandare honores hominibus nouis. Cic. Leur bailler quelque estat ou office.
    \
        AEternos honores parere alicui. Horat. Luy acquerir, etc.
    \
        Praefari honorem. Cic. Dire, Ne vous desplaise, Sauf vostre honneur.
    \
        Honori esse suis. Cic. Faire honneur à sa race.
    \
        Honori summo nuper nostro Miloni fuit, quod, etc. Cic. Ce luy fut, ou porta gros honneur.
    \
        Ea res honori fuit ei a suis ciuibus. Cic. Il fut prisé et honoré de ses citoyens à cause de ce.
    \
        In honore esse apud aliquem. Cice. Estre prisé et honoré de luy, Estre en reputation et estime.
    \
        Tollere aliquem honoribus. Horat. Eslever.
    \
        Honoribus vti. Sallust. Estre constitué en dignité.
    \
        Homines honore vsi. Cic. Qui ont exercé Magistrats.
    \
        Honor. Virgil. Beauté.

    Dictionarium latinogallicum > honor

  • 33 stagno

    [st1]1 [-] stagno, āre, āvi, ātum: - intr. - [abcl][b]a - être stagnant, séjourner (en parl. des eaux dormantes). - [abcl]b - être inondé, être submergé. - [abcl]c - tr. - inonder, submerger.[/b] [st1]2 [-] stagno, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - recouvrir d'étain, étamer. - [abcl]b - au fig. Just. consolider, fortifier, endurcir, prémunir.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] stagno, āre, āvi, ātum: - intr. - [abcl][b]a - être stagnant, séjourner (en parl. des eaux dormantes). - [abcl]b - être inondé, être submergé. - [abcl]c - tr. - inonder, submerger.[/b] [st1]2 [-] stagno, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - recouvrir d'étain, étamer. - [abcl]b - au fig. Just. consolider, fortifier, endurcir, prémunir.[/b]
    * * *
        Stagno, stagnas, stagnare. Virgil. Quand une eaue se desborde, et couvre la terre par quelque temps sans se boire et se perdre ou escouler.
    \
        Vbi marini fluctus effusi stagnare solent. Plin. Croupir.
    \
        Auctus Tyberis plana vrbis stagnauerat. Tacitus. Avoit inondé, etc.
    \
        Stagnare terram dicimus. Plin. Quand la terre ne boit point l'eaue dont elle est couverte.

    Dictionarium latinogallicum > stagno

  • 34 adauctus

    1. adauctus, a, um, s. adaugeo.
    ————————
    2. adauctus, Abl. ū, m. (adaugeo), das Wachstum, die Zunahme, Lucr. 2, 1122. – Solin. 23, 22 liest Mommsen ad auctus eius vel eliquia.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > adauctus

  • 35 auctifer

    auctifer, fera, ferum (auctus u. fero), Fülle bringend, fruchtbar, terrae, Cic. fr. poëm. I, b, 2. p. 91, 9 K. = H. I, b 6, 2 M. (b. Augustin. de civ. dei 5, 8).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctifer

  • 36 auctifico

    auctifico, āre (auctus u. facio), vermehren, in der Opferspr. = durch Darbringung von etw. verherrlichen, alqā re honorem deorum od. deos, Arnob. 7, 17: alqā re honorare et auctificare superas dignitates, Arnob. 7, 27.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctifico

  • 37 auctificus

    auctificus, a, um (auctus u. facio), das Wachstum fördernd, Lucr. 2, 571.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctificus

  • 38 auctiusculus

    auctiusculus, a, um (Demin. v. auctus), etwas größer von Statur, Iul. Val. 2, 25. p. 91, 6 K.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctiusculus

  • 39 cresco

    crēsco, crēvī, crētum, ere (Inchoat. zu creo), anfangen hervorzukommen, nach u. nach hervorkommen, wachsen, I) von noch nicht Vorhandenem: 1) im engern Sinne, v. eig. Wachstum in der Natur, wachsen, hervorwachsen = entstehen, crescentes segetes, Ov.: qui postea creverunt, die Nachkommen, Varro. – hic et acanthus et rosa crescit, Verg.: in exitu paludis saxum crescit, Plin.: crescit barba pilique per omnia membra, Lucr. – m. Dat. wem? tibi, mors, crescit omne, Sen. poët. – mit ex od. de u. Abl., quaecumque e terra corpora crescunt, Lucr.: quos (liberos) utriusque figurae esse vides, corpore de patrio et materno sanguine crescunt, Lucr. – m. inter u. Akk., avenam lolium crescere inter triticum, Enn. fr. var. 31. – bei Dichtern Partiz. crētus, a, um, entsprungen, entsprossen, entstanden, m. ab od. (selten) de u. Abl. od. m. bl. Abl., cretus Troiano a sanguine, Verg.: cretus ab origine eadem, Ov.: leo Chimaerea cretus de gente, Auct. carm. de laud. Herc.: tali de sidere cretus, Manil.: cretus Semiramio sanguine, Ov.: cretus Amyntore, Ov.
    2) im weitern Sinne, a) v. mater. Subjj., entstehen, haec villa inter manus meas crevit, Sen. ep. 12, 1. – b) v. Zuständen, erwachsen, ingens hic terris crescit labor, Sil. 3, 75.
    II) von schon Vorhandenem, wachsen = an
    ————
    Wachstum zunehmen (Ggstz. decrescere, minui), 1) im engern Sinne, v. eig. Wachstume in der Natur, a) übh.: crescere posse imperfectae rei signum est, Sen.: crescere non possint fruges, arbusta, animantes, Lucr.: quibus articuli in pueritia excĭderunt neque repositi sunt, minus quam ceteri crescunt, Cels. – m. Advv. wie? cr. male (v. Getreide), Ov.: cr. moderatim, paulatim, Lucr.: cr. celerrime, Plin.: cr. tarde (Ggstz. cito occĭdere), Plin., tardius, Veget. mul.: quid? tu ignoras arbores magnas diu crescere, unā horā exstirpari? Curt. – m. in u. Abl., poet. m. bl. Abl. wo? in lecticis crescunt (infantes), Quint.: pili viris crescunt maxume in capillo, mox in barba, Plin.: cr. matris in alvo, Ov.: ut pennas clivo (an einem Hügel) crevisse putes, Ov. – m. in u. Abl. wann? pili crescunt et in quibusdam morbis, Plin. – m. cum u. Abl., ostreis conchyliisque omnibus contingere, ut cum luna pariter crescant pariterque decrescant, Cic.: vis animi pariter crescit cum corpore toto, Lucr. – m. Abl. womit? woran? pulchro corpore creti, Lucr.: cr. corpore (v. Pers.), Petron. – m. Abl. wodurch? crassā magnum farragine corpus crescere iam domitis (equis) sinito, Verg. – m. Advv. od. Praepp. wohin? sursum nitidae fruges arbustaeque crescunt, Lucr.: homo crescit in longitudinem usque ad ter septenos annos, tum deinde ad plenitudinem, Plin.: ut (olea) spatium in latitudinem crescendi habeat, Col.: iecur fartilibus in immen-
    ————
    sam amplitudinem crescit, Plin.: postquam super ora caputque crevit onus, Ov. – m. in u. Akk. worein? wozu? = in etw. hineinwachsen, zu etw. verwachsen, anwachsen, zu etw. werden, cr. in caput potius quam in semen (v. der Zwiebel), Pallad.: cr. in ventrem (v. der Gurke), Verg.: similis lunae macula crescens in orbes, Plin.: u. bei Verwandlungen, in caput crescit, Ov.: coeperunt curvari manus et aduncos crescere in ungues, Ov.: in frondem crines, in ramos brachia crescunt, Ov. – b) insbes.: α) v. Knaben, zum Jüngling heranwachsen, aufwachsen, groß werden (bei Cic. adolescere), hortatus est, ut cresceret, Suet. – m. in u. Abl. wo? in cuius domo creverat, Suet. – m. Dat. für wen? wem zum Heile? toti salutifer orbi cresce puer, Ov.: ut crescerent de tuo qui crescerent tibi, Plin. pan.: u. (m. dopp. Nom.) etiam tibi discipulus (als Sch.) crescit cicaro meus, Petron. – m. sub u. Abl. unter wessen Leitung? crevisti sub noverca, Sen.: exactā pueritiā per quinquennium sub Aristotele crevit (v. Alexander dem Gr.), Iustin. – m. ad od. in u. Akk. wozu? lacte fero crescens ad fulmina vimque tonandi (v. jungen Jupiter), Manil. 1, 368: cito crescit in iuvenem, Hieron. epist. 66, 10. – β) v. jungen Tieren, aufwachsen, ille (canis) tibi pecudum multo cum sanguine crescet, Gratt. cyn. 168.
    2) im weitern Sinne, der Größe, der Höhe, dem Umfang, der Menge, Zahl, Stärke, dem Grade nach
    ————
    wachsen, steigen, aufsteigen, zunehmen, sich vermehren, sich vergrößern, sich steigern (Ggstz. decrescere, minui u. dgl.), a) der Größe, Höhe, dem Umfang nach, oft m. Abl. wodurch? od. m. in u. Akk. bis wohin? u. m. ab u. Abl. von wo? v. Boden, v. Bergen usw., surgit humus; crescunt loca (seine Flächen) decrescentibus undis, Ov.: hieme creverant Alpes, hoch lag in den A. der Schnee, Flor.: crescere altitudo petrae videbatur, Curt.: tum partes in omnes auctus crescit in immensum (Atlas), Ov.: petra non modicis ac mollibus clivis in sublime fastigium crescit, sed in metae maxime modum erecta est, Curt. – v. Bauten, cognata moenia laetor crescere, Ov.: iam aliquantum altitudinis opus creverat, Curt.: iam a fundo maris in altitudinem modicam opus creverat, Curt.: Caesaris naves a binis remigum in senos nec amplius ordines creverant, Flor. – v. ganzen Städten, die an Umfang u. Einwohnerzahl zunehmen, vix crediderim tam mature tantam urbem crevisse, floruisse, concĭdisse, resurrexisse, Vell.: Roma interim crescit Albae ruinis; duplicatur civium numerus, Caelius additur urbi mons, Liv.: in aeternum urbe conditā, in immensum crescente, Liv. – v. Örtlichkeiten, die, wenn man sich ihnen nähert, immer größer werden, admoto crescebant culmina gressu, Sil. 15, 216. – v. Quellen, Gewässern, steigen, schwellen, anschwellen, fons ter in die statis auctibus ac deminutionibus crescit de-
    ————
    crescitque, Plin. ep.: fontes calidi, qui pariter cum aestu maris crescunt minuunturque, Plin.: cum Albanus lacus praeter modum crevisset, Cic.: cava flumina crescunt cum sonitu, Verg.: aestate incipit crescere (Ggstz. minuitur, v. einem Flusse), Sen.: Liger ex nivibus creverat, Caes.: forsitan Aethiopum penitus de montibus altis crescat (v. Nil), Lucr. – v. der Flut, steigen, ad mensuram enim crescit iterumque decrescit (fällt), Sen. – v. Feuer, im Bilde, sed memoriā rerum gestarum eam flammam egregiis viris in pectore crescere, nec prius sedari, quam etc., Sall.: crescente deinde et amoris in Cleopatram incendio et vitiorum magnitudine, Vell. – v. Monde, zunehmen (Ggstz. decrescere, minui, senescere), cum luna triduum recessit a sole crescit et plus illuminatur, Vitr.: lunae luminum varietas tum crescentis tum senescentis, Cic.: crescens minuensque sidus, Plin.: luna crescens (Ggstz. senescens), Varro u. Cic.: crescente lunā, Ggstz. decrescente lunā, Varro, Ggstz. senescente lunā, Varro, Ggstz. minuente lunā, Pallad., Ggstz. deficiente lunā, Gell.: lunā vel iam plenā vel adhuc crescente, Macr.: nunc de crescenti lumine lunae deminutioneque dicam, Varr. – v. Tage, zunehmen (Ggstz. decrescere), crescere dies licet et tabescere noctes, Lucr.: umbra, ut dies crevit decrevitve, modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Plin. ep. – v. den Jahren, crescentibus annis, Ov. u. Mart. – v. Speisen, die
    ————
    im Munde quellen, schwellen, non in ore crevit cibus, non haesit faucibus, Sen.: crescit et invito in ore cibus, Ov. – v. Geschwülsten, tumor omni frigore minuitur; non solum sub omni calore, sed etiam retento spiritu crescit, Cels. – u. v. Gliedern, laetum opere corpus et crescentia laboribus membra, vor Kraft schwellenden, strotzenden, Plin. pan.: creverunt artus (beim Foltern), Sil.: u. so (v. Gefolterten) crescit et suspensus ipse vinculis latentibus, Prud. – v. Holz, quellen, contignationes umore crescentes aut siccitate decrescentes (schwindend), Vitr. – v. Hülsenfrüchten, quellen, coquendo cr., Plin. – v. Schriften, liber crevit, Plin. ep.: quoniam satis huius voluminis magnitudo crevit, Cornif. rhet. – v. Versen, iambi a brevibus in longas (syllabas) nituntur et crescunt, Quint.
    b) der Zahl, Menge, Summe nach wachsen, steigen, zunehmen, immer größer werden, sich mehren, sich häufen (Ggstz. minui), crescit in dies singulos hostium numerus, Cic.: turba infantium augetur cotidie et crescit, Plin. ep.: crescens in dies multitudo hostium, Liv.: crescebat in dies Sullae exercitus, Vell.: ex quo intellectum est non mihi absenti crevisse amicos, Cic.: cr. malo od. per damnum (v. der Hydra, der für einen abgeschlagenen Kopf immer zwei andere wuchsen), Ov. – plagae (Schläge) crescunt, Ter.: crescit mihi materies, der Stoff (zum Schreiben) wächst mir unter den Händen, Cic. – crescentibus
    ————
    iam provinciis (Geschäfte), Liv. – rapi crescentibus annis, in der Blüte der Jahre, Mart.: crescentes abstulit annos, poet. = raffte sie (die Gattin) in der Blüte der Jahre dahin, Ov. – aber capi (gefesselt werden) primis et adhuc crescentibus annis (von immer mehr aufblühender Jugend), Ov. – crescentem sequitur cura pecuniam, Hor.: minori dicere, per quae crescere res (Vermögen) posset, minui damnosa libido, Hor.: opes (Reichtum) genti ex vectigalibus opobalsami crevere, Iustin.: eorum aes alienum multiplicandis usuris crescere, Nep.: crescentibus multiplicari usuris (v. einem ausgeliehenen Kapital), Ambros.: reliqua (die Rückstände der Zinsen) creverunt, Plin. ep.: crescit pretium alcis rei, Plin.: his tamen omnibus annona (Getreidepreis) crevit, Caes.
    c) der intensiven Stärke, dem Grade nach wachsen, steigen, sich steigern, zunehmen, v. Tone der Stimme od. Rede, in foro sic illius vox crescebat, tamquam tuba, Petron.: crescit oratio minus aperte, Quint.: maxime in hac parte crescere debet oratio, Quint. – v. Hitze, Wind, Sturm usw., crescente aestu, Curt.: crescente vento, Catull. – proximus dies non sine minis crescentis mali praeteriit, Curt. – v. Krankheit, Schmerz, advenientes crescentesque morbi, Cic.: crescentes morbi (Ggstz. remissiones), Cels.: si febris non decrescit, sed crescere desiit, wenn das F. nicht aufhört, sondern nur zu steigen nachläßt, Cels.: si
    ————
    etiam vehementius dolor crevit, Cels.: crescunt ignisque dolorque languescuntque iterum, Ov.: fruendis voluptatibus crescit carendi dolor, Plin. ep. – v. andern phys. od. äußern Zuständen, crescit mobilitas eundo, Lucr.: crescente certamine, Liv.: crescente certamine et clamore, Liv.: inter epulas ebrietate crescente, Iustin.: fama e minimo sua per mendacia crescit, Ov.: simul crescit inopia omnium (an allem), Liv.: non crescet, sed dividetur labor, Quint.: unde crevit nobis labor, Plin.: cuius originem moris a mitiore crevisse principio, quam etc., Liv.: cum periculum cresceret, Plin. ep. – v. geistigen Zuständen, quod ex his studiis quoque crescit oratio et facultas, durch diese Studien auch die Befähigung zur rednerischen Darstellung (das Rednertalent) gefördert wird, Cic.: cum robore dicendi crescet etiam eruditio, Quint.: rerum cognitio cotidie crescit, Quint.: nihil crescit (kommt weiter) solā imitatione, Quint. – v. gemütlichen Zuständen, ideoque crescit animus laude et impetu augetur, Quint.: u. so oft crescit animus alcis od. crescit animus alci (s. Krebs-Schmalz Antib. 7 S. 375), zB. crevit ex eo hostium animus, Liv.: morte Africani crevere inimicorum animi, Liv.: itaque et Romanis crevit animus, Liv.: plebi creverant animi, Liv.: hostibus quoque crevere animi, Iustin.: hāc virium accessione animus crevit praetori, ut Cassandream oppugnaret, Liv.: hinc animus crevit obsessis, Curt. – ad
    ————
    extremam aetatem eorum amicitia crevit, Nep.: atrocitas crescit ex his, Quint.: crescit ardor animorum, Curt.: Tuscis crevit audacia, Liv.: multo successu Fabiis audaciam crescere, Liv.: crescit audacia experimento, Plin. ep. – crevit postea caritas ipsa mutuae vetustate amicitiae, Plin. ep.: primo pecuniae, deinde imperii cupido crevit, Sall. – ne desperatio suis cresceret, Iustin. – exspectatio muneris et rumore nonnullo et studiis sermonibusque competitorum creverat, Cic. – crescente formidine, Plin. ep.: fuga atque formido crescit, Sall.: in dies crescit foeditas (Niederträchtigkeit) utrāque linguā notata, Plin. ep. – crescit invidia, Quint. u. Suet. – laetitia ipsa cum ingressu tuo crevit ac prope in singulos gradus adaucta est, Plin. pan.: ubi paulatim licentia crevit, Sall. – cotidie metus crescit, Quint.: sic urbium captarum crescit miseratio, Quint. – crescit simul et neglegentia cum audacia hosti, Liv. – crescebat in eos odium, Cic.: inter naturaliter dissimillimos ac diversa volentes crescebat odium, Vell. – inter haec simul spes simul cura in dies crescebat, Liv. – unde illis terror, inde Romanis animus crevit, Liv.: vitium in dies crescit, Cic.: crescentibus in dies vitiis (Agrippae), Vell.: vitia, quae nobiscum creverunt, mit uns groß geworden sind, Sen. – v. polit. Zuständen, causa belli coepit a foedere Philippi, postea crevit implorantibus Athenis auxilium contra regis iniurias, Flor.: socordiā Darei cre-
    ————
    visse hostium famam, Curt.: crescente in dies et classe et famā Pompeii, Vell. – Camillo gloria crevit in Faliscis, Liv.: facti mei gratia periculo crevit, Plin. ep. – tantum opes (Albae Longae) creverant, ut etc., Liv.: cum hostium opes animique crevissent, Cic.: cum Atheniensium male gestis in Sicilia rebus opes senescere, contra Lacedaemoniorum crescere videret, Nep. – plebis opes imminutae, paucorum potentia crevit, Sall.: cuius rei praemium sit in civitate, eam maximis semper auctibus crescere, Liv. – statim et seditio crevit, ubi caput et consilium habere coepit, Iustin.: crescit favore turbida seditio, Ov. – Veiis (zu V.) non tantum animi in dies, sed etiam vires crescebant, Liv.
    d) dem Vermögen nach wachsen, zunehmen, emporkommen, reich werden, crescam patrimonio, non corpore, Petron. – m. Ang. von wo aus? durch Praepp., ut rei publicae, ex qua crevissent, tempus accommodarent, Liv.: ex parvo crevit, Petron.: ab asse crevit, Petron.: de nihilo crevit, Petron.
    e) dem Ruhme, dem Ansehen, der Macht nach wachsen, sich entwickeln, sich heben, steigen, sich emporschwingen, emporkommen, groß werden (Ggstz. minui), α) v. Staaten (Völkern) u. Königen, crescens regnum, Iustin.: sic fortis Etruria crevit, Verg.: hinc iam coepit Romana res crescere, Eutr.: sed civitas, incredibile memoratu est, quantum creve-
    ————
    rit, Sall.: si nostram rem publicum vobis et nascentem (in seinem Entstehen) et crescentem (in seinem Wachstume) et adultam (in seiner entwickelten Blüte) et iam firmam et robustam (in seiner festbegründeten Kraft) ostendero, Cic.: atqui non tantum interest nostrā Aetolorum opes ac vires minui, quantum non supra modum Philippum crescere, Liv. – m. Abl. wodurch? ubi labore atque iustitiā res publica crevit, Sall.: Rhodiorum civitas, quae populi Romani opibus creverat, Sall. – concordiā parvae res crescunt, discordiā maximae dilabuntur, Sall. – m. per u. Akk. auf welchem Wege? non pati cuiusquam regnum per scelus crescere, Sall. – m. Advv. od. Praepp. von wo? u. bis zu? o quam de tenui Romanus origine crevit, Ov.: eo magnitudinis crescere, ut etc. (v. röm. Volke), Flor.: quia Athenienses non, ut ceterae gentes, a sordidis initiis ad summa crevere, Iustin.: ceterum Saguntini in tantas brevi creverant opes seu maritimis seu terrestribus fructibus seu multitudinis incremento seu disciplinae sanctitate, ut etc., Liv. – β) v. einzelnen Pers.: date crescendi copiam, laßt wachsen u. gedeihen (= an Ansehen gewinnen), Ter.: postquam hominem adulescentem magis magisque crescere intellegit, Sall.: crescendi in curia sibi occasionem datam ratus, Liv. – m. Abl. wodurch? woran? cr. malo rei publicae, Sall.: cr. optivo cognomine, Hor.: cum de se ingentia pollicendo tum regis criminibus
    ————
    omnibus locis cr., Liv.: non minus dignitate, quam gratiā fortunāque cr., steigen an Ansehen usw., sein A. usw. steigen sehen, Nep.: quoad vixit virtutum laude crevit, sah er den Ruhm seiner Verdienste steigen, Nep. – m. per u. Akk. auf welchem Wege? cr. per summam gloriam, auf die rühmlichste Weise, Liv. – m. per u. Akk. der Pers. durch wen? frater per se (durch ihn) crevisset, Caes. – m. Ang. bei wem? durch apud u. Akk., si quibus tuorum meis criminibus apud te crescere libet, Liv. – m. ex u. de u. Abl. woher? infolge wessen? auf wessen Kosten? qua ex re creverat cum famā tum opibus, Nep.: timentes, ne crescendi ex se inimico collegae potestas fieret, Liv.: crescendi ex iis ratus esse occasionem, Liv.: nam si mihi liberet accusare, accusarem alios potius, ex quibus possem crescere, Cic.: oblatam sibi facultatem putavit, ut ex invidia senatoria posset crescere, quod (weil) etc., Cic.: denique, si videor hic... de uno isto voluisse crescere, isto absoluto de multis mihi crescere licebit, Cic. f) an Mut wachsen, Mut bekommen, sich gehoben-, sich groß fühlen, cresco et exsulto et discussā senectute recalesco, quotiens etc., Sen. ep. 34, 1: ex (infolge) nostro maerore crescit Charaxus, Ps. Ov. her. 15, 117. – Synkop. Perf.-Formen cresti, Laev. erotop. fr. 6 ( bei Charis. 288, 10) u. cresse, Lucr. 3, 681.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cresco

  • 40 deminutio

    dēminūtio, ōnis, f. (deminuo), das Vermindern, Verringern, Schmälern, I) eig.: A) im allg.: accretio et deminutio luminis, Zu- u. Abnahme des Mondlichts, Cic.: so auch crescens lumen lunae deminutioque, Vitr.: stati auctus ac deminutiones (fontis), Plin. ep. (Keil diminutiones): dem. vectigalium, Erleichterung, Cic.: neque de bonis privatorum publice d. fiat, man das Privateigentum schmälere, Cic.: provinciae, die Verkürzung der gesetzlichen Amtszeit in der Provinz, Cic.: in assidua deminutione (Haase diminutione) aut adiectione esse, Ab- oder Zunahme, Sen. – B) insbes., als t. t. der Geschäftsspr., das Veräußerungsrecht, utique Feceniae Hispalae datio deminutio esset, Liv. 39, 19, 5. – II) übtr.: A) im allg.: sui (d.i. seiner Würde, Ehre), Tac. ann. 1, 14: mentis, Geistesabwesenheit, Suet. Aug. 99, 2. – B) insbes.: 1) publiz. t. t., capitis, der Eintritt in ein geringeres bürgerliches Verhältnis durch Verlust der Freiheits-, Bürger- u. Familienrechte, u. zwar capitis dem. maxima, wenn ein römischer Bürger die Freiheit u. das Bürgerrecht (Rechtsfähigkeit) verlor (zB. wenn er in Feindesgewalt geriet), capitis dem. minor od. media, wenn er nur das Bürgerrecht verlor, aber die Freiheit behielt, capitis deminutio minima, wenn er aus seiner Familie in eine andere überging, s. Gaius inst. 1, 160 sqq. Ulp. dig. 4, 5, 2 sqq. (wo auch
    ————
    Plur.). Paul. dig. 4, 5, 11: dem. libertatis (= dem. maxima), Caes. b. c. 2, 32, 9. Cic. de leg. agr. 2, 16. – 2) rhet. t. t., die verringernde Darstellung, die Verkleinerung, Cornif. rhet. 4, 50. – 3) gramm. t. t., die Verkleinerung eines Wortes, Varro LL. 5, 172: dah. die Verkleinerungsform, Deminutivform, Quint. 1, 6. § 4 u. 6 a. Gramm.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > deminutio

См. также в других словарях:

  • auctus — index development (progression), growth (increase) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • AUCTUS — Florentinus, Abbas Vallis Umbriae, belli inter Lotharium Saxonem, et Conradum Suevum ferventis tempore vixir. Aliquot operum Historicorum auctor. Pocciantius, de Scriptorib. Florentinis …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Auctus, SS. — SS. Auctus, Taurio et Thessalonica, (7. Nov.), Martyrer zu Amphipolis in Macedonien, werden am 7. Nov. auch im Mart. Rom. aufgeführt. (El.) …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Mathias Auctus — Mathias (Nicolai) Auctus (eigentlich Maciej Przybyło; * vor 1490 in Krakau; † 16. Mai 1543 in Breslau) war Humanist und Stadtphysicus in Breslau[1]. Er studierte ab 1503 in Krakau und wurde 1510 Magister artium. Ab 1531/32 war er in Breslau.… …   Deutsch Wikipedia

  • Cocceius Auctus — Lucius Cocceius Auctus (1st cent. BC and 1st cent. AD) was a Roman architect employed by Octavian s strategist (and successor) Agrippa to excavate the subterranean passageways the crypta neapolitana connecting modern day Naples and Pozzuoli and… …   Wikipedia

  • Cocceius Auctus — Lucius Cocceius Auctus fue un arquitecto romano empleado por Marco Vipsanio Agripa, el estratega de Octavio, para llevar a cabo las obras de construcción de túneles subterráneos en la región de Nápoles;[1] la cripta napolitana, para conectar lo… …   Wikipedia Español

  • Servius Auctus — Maurus (oder Marius) Servius Honoratius war ein spätantiker römischer Grammatiker und Vergil Kommentator, der am Ende des 4. Jahrhunderts lebte. Er war einer der Gesprächspartner in den Saturnalia des Ambrosius Theodosius Macrobius, und… …   Deutsch Wikipedia

  • RHENUS — German. der Rhein, vel Rhyn, Gall. le Rhin, Batavis de Rhyn, notissimus, et maximus Germaniae post Danubi um fluvius, illam a Gallia disterminans, a lacu Constantiensi Basileam usque, postquam prius Rhetos ab Helvetia, a fontibus nempe usque ad… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DANUBIUS — fluvius, si quis alius, veterum atque recentiorum Graecorum, Latinorumqueve literis, monumentisqueve valde celebratus, ita ut Eratosthenes et Apollod. l. 2. de navibus merito poetarum Philosophorumqueve principem Homerum reprehendisse videantur,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PADUS — fluv. Italiae, nulli amnium claritate inferior, praecipue poenâ Phaethontis nobilis, de qua vide Eridanus; sie enim amnis iste Graecis Poetis dici solet. Martial. l. 10. Epigr. 12. v. 2. Et Phaethonteei qui petis arva Padi. De vocabulo Padi, ita… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Liste der Personen-Denkmäler in Bonn — Diese Liste verweist auf freistehende Denkmäler einzelner Personen in Bonn. Dazu gezählt werden auch Grabmäler und Stolpersteine. Die Liste ist alphabetisch nach den Nachnamen der gewürdigten Personen sortiert, bei Fürsten und Personen der… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»