-
101 sæ-konungr
m. a sea-king; vóru margir sækonungar þeir er réðu liði miklu ok áttu engi lönd, þótti sá einn með fullu heita mega sækonungr, er hann svaf aldri undir sótkum rapti ok drakk aldri at arinshorni, Yngl. S. ch. 34, cp. Caesar Bell. Gall. i. 36; sækonungur, opp. to herkonungar, Fb. i. 25, ll. 6, 7; Auði ok Buðli vóru sækonungar ok fóru báðir með her sinn, id.; Haki ok Hagbarðr hétu bræðr tveir, þeir vóru sækonungar (sjá-konungar Ed.) ok höfðu lið mikit, Yngl. S. ch. 25; Gorr hafði Eyjarnar ok var hann því kalladr sækonungr, Orkn. 8; Sváfu barn ok sækonungs, Hdl.; hvernig skal sæ kenna? Kalla sækonunga leið ok braut, Edda 66; hvernig skal kenna skip?—Svá at kalla hest eða dýr eða skið sækonunga, 90. For a list of the names of mythical sea-kings see Edda (Gl.), ending thus,—sékk-at ek fleiri sækonunga, 111. The word is poetical, and refers only to the ancient age of the Vikings in the 8th and 9th centuries, see konungr. -
102 til-brigði
n. pl. a change, Bárð. 169.2. nature; sem hann á t. til, Art.; sem líkindi eru á ok þeir áttu t., Sturl. i. 3; hon hefir íllt lunderni hlotið af íllum tilbrigðum, Al. 153, Str. 61, Þiðr. 129, Fb. ii. 142. -
103 UNA
(uni, unda, unat), v.1) to be content in a place (Tumi undi eigi í Flateyju);2) to dwell, abide, in a biblical sense (una í helgum friði);3) to enjoy, be happy in, content with a thing;þeir undu illa sínum hlut, they were much dissatisfied with their lot;una lífi, to enjoy life;una vel við ráð sitt, to be content with one’s lot;uni (imperat.) þú vel við, be content!una sér, una við sik, to be happy, feel at ease;una lítt eptir e-n, to feel deeply the loss (death) of a person.* * *pres. uni; pret. unði, later undi; subj. ynði; imperat. uni, Glúm. 354, Fas. i. 146, Eb. l. c.; part. unat: [a Goth. wunan is assumed from the participle unwunands = ἀδημονων, Phil. ii. 26; the word prop. means to dwell, abide; A. S. wunian; Old Engl. to wone; Germ. wohnen]:—to abide, dwell; börn áttu þau bjoggu ok unðu, dwelt and abode, Rm.; fiskr unir í flóði, the fish lives in water. Gm.; hér munda ek eðli una, Fsm.2. to dwell, abide, in a Biblical sense; með Guði unir sá er unir í helgum friði, Hom. 5; una skolu vér í elsku Guðs ok náungs, … sá er unir í ástinni í Guði unir ok Guð í honum, Hom. (St.), rendering of Lat. manet.II. but mostly, as in the Goth. word above cited, in a special sense, to dwell on, enjoy, be happy in, content with a thing, with dat.; þangat sem hann hafði áðr lengst verit ok sínu ráði bezt unat, Fms. i. 135; Gullharaldr undi þá miklu verr enn áðr, was still less at his ease, 83; gamni mær unði, enjoyed her luck, Hbl.; at hóm sér né ynðit, Am. 54; hvártki sér unði, 86; una lífi, to enjoy life, Hkv. 1. 54; eigðú um aldr þat ok uni dóttir, Gkv. 2. 32; ok unandi auði stýra, ok sitjandi sælu njóta, Skv. 3. 16; ok uni allvel meðan svá er búit, Sturl. i. 206; una munda ek með þér, ef þú fengir mér konu þá er …, Fms. i. 289; þótti Hallfreði svá mikill skaði at um Ólaf konung at hann undi öngu, iii. 24; hann unði sér engu, was restless and unhappy, Fs. 113; hann unði lítt eptir Gunnlaug, Ísl. ii. 273; uni (imperat.) nú við þat, Fas. i. 146; uni þú nú vel við, Eb. 117 new Ed.; en þu uni við svá vel sem þú vill, Glúm. 354; una vel sínu ráði, Fb. i. 116; skalt þú fara ok una vel við ráð þitt. Nj. 11; þeir undu við it versta, 251; Þórólfr unir ílla við sinn hlut, Ld. 40; uni ek því bezt við æfi mína. Fs. 21.2. sayings; unir auga neðan á sér, Völs. R.; þar er allr sem unir, Vídal. ii. 62; sæll er hinn er unir sínu, happy is he who is content with his lot, Edda (Ht.), in a ditty by bishop Klæng; öng er sorg verri en sér öngu at una, Hm. 94. -
104 VAKA
* * *I)(vaki, vakta, vakat), v.1) to be awake, to keep awake (hann hefir vakat í alla nótt); v. yfir e-u, to watch during the night (v. yfir fé sínu);(gen. pl. vakna), f.1) waking halda vöku sinni, to keep oneself awake;2) vigil (fara til hins heilaga Ólafs til vöku);3) eve of saint’s day.* * *pres. vaki; pret. vakði, vakti; subj. vekði; imperat. vaki, mod. vak, vaktú; part. vakat; thus having lost the strong inflexion which it has in Goth. as well as in Engl.: [Ulf. wakan, pret. wôk; A. S. wakjan; Engl. wake, pret. woke; Germ. wachen; Dan. vaage; Lat. vig-ilare]:—to be awake; hann hefir vakat í alla nótt, Nj. 55; attú vakir í alla nótt, Eg. 418; þrælarnir vöktu, Fms. i. 111; vaki ek ávallt, Vkv.; hann hugðisk vesa at Lögbergi ok vaka, enn hann hugði alla menn aðra sofa, Íb. 7; ok einn morgin er þeir vöktu báðir, Fms. ii. 197; ætlar hann at ek skyla þar vaka yfir ok yrkja um skjöld hans, Eg. 699; Ásgrímr vaknaði eina nótt ok heyrði at Kári vakti, Nj. 210; þar hefir ek vakat ok hugsat um nótt ok dag, Fms. i. 84; vaki þú Angantýr, Fas. i. (in a verse); vaki mær meyja, vaki mín vina, Hdl. 1; vaki þú Fróði, Gs. 17; vaki þú Helgi! fullsofit er, Dropl. 30; vaki menn í skálanum! Gísl. 29; the mod. imperat. is vak, as in the verse,—Vak þú minn Jesú, vak í mér! vaka láttú mig eins í þér, Pass. 4, the last verse of the hymn; vakði hann löngum, Ó. H. 207; ósviðr maðr vakir um allar nætr, Hm. 22; vekða ek Einherja, Em.; Litlu síðarr vaknaði Þórhallr ok spurði hvárt Þiðrandi vekti, Fms. ii. 195: with prep., vaka yfir e-u, to watch, i. 9, iv. 299, Eg. 375: the phrase, láta e-t í veðri vaka, to make believe, pretend.2. vakna, Sturl. iii. 186 C.3. part. vakandi; ván er vakandi (i. e. vakanda manns) draumr, hope is a waking dream.II. to come to the surface, of fish; fiskar vaka þar í öllum ám, Snót, passim in mod. usage. -
105 vápna-tak
n. [A. S. wæpen-getæc; Engl. wapentake]I. a weapon-grasping, a law phrase; in their assemblies the ancients used to express their consent bv waving or brandishing their weapons, ‘si placuit [sententia] frameas concutiunt, honoratissimum assensus genus est armis laudare,’ Tacit. Germ. ch. 11; ‘more Dacorum tela mutuae voluntatis pacto una concusserunt,’ Dudo De Moribus et Actis Normannorum, iii. 96; ‘collisione armorum et contactu,’ Andreas Suneson (Lex Scan.); var Sverri gefit konungs-nafn á þessu átta-fylkna-þingi ok dæmt með vápna-taki. Fms. viii. 41; æptu allir upp með vápna-taki, at þeir skyldi allir vera útlægir, Hkr. iii. 325, v. l.2. metaph. a vote or decree, resolution passed at a public assembly; veita göra vápnatak, eiga v. at e-u; skulu þingmenn honum jörð dæma ok veita honum v. til þess, at hann knegi verja jörð sína með lögum ok dómi, N. G. L. i. 89; þá eigu býjar-menn at leggja dóm á ok veita v. at, Grág. ii. 409 (referring to Norway); beiddi þess alla er á vóru þinginu, liðsmenn, bændr ok bæjarmenn, at þeir skyldi göra v. at því, at dæma með lögum …, Fms. vii. 293; áttu þeir handfesti ok v. at þessu heiti er konungr mælti fyrir, viii. 55; var þá gört lögtekit, ok átt v. at, at Sveinn konungr skyldi kjósa þann af sonum sínum sem hann vildi til konungs eptir sik í Danmörk, xi. 213; njóti sá vátta sinna ok æsti bændr vápnataks, N. G. L. i. 250; þá eigu þingmenn honum með vápnataki jörð at skeyta, 96; ef maðr rýfr þann dóm er dæmdr er á alþingi, ok v. er at átt innan Lögréttu ok útan, Js. 7, N. G. L. ii. 190; ok vér saman settum ok samþyktum ok lýst vár þá í Túnsbergi fyrir almúganum ok v. á tekit ( resolved) at fyrir lög skyldi dæma …, iii. 206.II. in the Icel. parliament (alþingi) the word assumed a peculiar sense, for in the Grág. ‘vápnatak’ means the breaking up of the session, when the men resumed their weapons, which had been laid aside during the session (see vápnaburðr, vápn A); þat skal vera fjórtán nóttum eptir vápnatak, en þat heitir v. er alþýða ríðr af alþingi, Hrafn. 19, referring to the middle of the 10th century, where however it may be an anachronism; but in the Grágás and in Icel. of the 12th and 13th centuries it was a standing term, see Grág. passim; eptir vápnatak, i. 80; fjórtán nóttum eptir vápnatak, 123, 194, ii. 178.III. in that part of England which formed the ancient Denelagu, ‘wæpentak’ or ‘wapentagia’ came to mean a subdivision, answering to ‘hundred’ in the Saxon shires. Although altered in sense, this word was no doubt imported from the Danish, for in Leges Edvardi Confessoris, ch. 30, the words ‘sub lege Anglorum’ and ‘lingua Anglica’ are simply an error of a scribe for Danorum, Danica, for ‘taka’ is not A. S., but Norse, see Konrad Maurer, Germania xiv. 317 sqq. -
106 vátt-orð
n. evidence, testimony; þeirra þriggja váttorða er í dóminn áttu at koma, Nj. 36; hann flutti fram vitni sín ok v., Fms. vii. 142; reifa váttorð, Nj. 243; kveðja váttorða allra, er sök eigu at fylgja, Grág. i. 34; váttorða-kvöð, summons to give evidence, ii. 124. -
107 verja
* * *I)(ver; varða; variðr, varðr), v.1) to defend (v. sik vel ok frœknliga); v. landit fyrir e-m, to defend the country against one; ek man þó engum hlífa, ef ek á hendr mínar at v., if I have to fight for my life;2) v. mál, to defend a cause, opp. to sœkja;3) v. e-t, or v. e-m e-t, to guard a place, hold it against a comer (at vísu ætla ek at v. þér ríki mitt); Egill varði dyrrnar, E. held the door; v. e-t laga lýriti, to forbid by a lawful protest;4) v. e-u, to keep away (Birkibeinar vörðu eldinum ok fengu sløkkt); v. e-m e-u, to withhold from one; meyjar ástum muna þér verða of varið, the maiden’s love shall not be denied thee;5) refl., verjast, to defend oneself (þeir vörðust með drengskap); v. e-u, to defend oneself against (þar mœtti hann finngálkni ok varðist því lengi).(ver; varða; variðr, varðr), v.1) to wrap, enclose; v. e-n armi, faðmi, to fold in one’s arms, embrace; mun ek vexa vel blæju at v. þitt líki, to shroud thy body; variðr, mounted, adorned (gulli, silfri, járni variðr);2) v. sverði, to swing, wield the sword;3) v. sér til, to exert oneself; en með því at hann varði sér mjök til, þá spruttu honum fœtr á jakanum, as he exerted himself greatly, his feet slipped on the ice;4) to invest money, lay out, expend (hann selr jarðir sínar ok verr fénu til útanferðar); vænta ek, at ek hafa þá vel varit, that I have made a good bargain;5) pp. n., varit; áttu svá til varit of menn, at, thou art so well provided with men that; þú átt til þess varit, it is thy nature; e-m er svá varit, at, one is so constituted that (honum var svá v., at hann var undirhyggjumaðr).f. outer garment, cloak (hann hafði yfir sér verju, saumaða saman af mörgum tötrum).* * * -
108 Vin-gólf
n. [vin, f., or vinr, m.], the ‘mansion of bliss,’ a kind of Elysium or ‘Sans-souci’ of the Northern mythology; Óðinn … hans óska-synir eru allir þeir er í val falla, þeim skipar hann Valhöll ok Vingólf, ok heita þeir þá Einherjar, Edda 13; Gimli eða Vingólf, þat var hörgr er gyðjurnar áttu ok var hann allfagr, þat hús kalla menn Vingólf, 9. -
109 VINNA
* * *I)(vinn; vann, unnum, unninn), v.1) to work, labour, do work (Ásmundr vildi lítit vinna);vinna á akri ok plœgja, to work in the field and plough;2) to work, till, cultivate (vinna akr, jörðina);3) to work, perform, do;vinna verk sin, to do one’s work;þat verðr hverr at vinna, er ætlat er, every one must do the work that is set before him;þér hafið mikit stórvirki unnit, ye have done a great deed;vinna eið, sœri, to take an oath;vinna bœtr á e-u, to redress;vinna e-m beinleika, beina, to show hospitality to one;vinna e-m geig, bana, to work harm, death, to one;vinna e-m úsœmd, to bring shame, disgrace on one;vinna e-m bót (illt), to do one good (harm);vinna e-m hefnd, to take revenge on;4) vinna e-m, to wait upon, attend to, tend (Höskuldr bað hana vinna þeim hjónum);5) to win, gain;vinna orrustu, sigr, to gain a battle, victory;vinna sigr á e-m, to obtain a victory over, defeat, one;6) to win, conquer (vinna land, borgir, skip);vinna e-t aptr, to recover by conquest, reconquer (vinna aptr þat ríki, er látit er);7) to overcome, master, get the better of (þeir ætla, at þeim muni illa sœkjast at vinna oss);8) to avail (veit ek eigi, hvat þat vinnr);e-t vinnr e-m þörf, it suffices, is sufficient for one (þörf vinnr hverjum presti at segja eina messu);vinna e-m at fullu, to be quite sufficient for one, do away with, kill (tók hann sótt þá, er honum vann at fullu);9) to withstand, with dat., = vinna við e-u;sköpum viðr (= vinnr) manngi, no man can withstand his fate;10) followed by an a. or pp., to make (vinna e-n sáran, reiðan, barðan, felldan);vann hann yfirkominn Harald, he succeeded in vanquishing H.;vinna hefnt, to take revenge;vinna annat, to prove;11) to reach (smíðuðu einn stöpul, þann er þeir ætluðu at vinna skyldi til himins);12) with preps., vinna at e-u, to be busy with (vinna at heyi);vinna at svínum, sauðfé, to tend swine, sheep;fá ekki at unnit, to effect nothing (ekki munu þér fá at unnit svá búit);vinna at e-m, to do away with, kill (þat var markat á tjaldinu, at Sigurðr vann at Fáfni);vinna e-t á, to do, effect (höfum vér mikit á unnit í várri ferð);vinna á e-m, to do one bodily injury, = vinna áverka á e-m (með þann hug at vinna á Gunnari);vinna e-t til e-s, to do one thing in order to obtain or effect another (vildi hann vinna þat til sættar með þeim brœðrum);þat vil ek til vinna, that I am ready to do;vinna til e-s, to make oneself worthy of, deserve (vinna til dauða);vinna til fjár ok frægðar, to act so as to gain money and fame;vinna við e-u, to withstand (mátti hann ok eigi við sköpum vinna né sínu aldrlagi);vinna e-n yfir, to overcome;13) refl., vinnast, to last, suffice;meðan dagrinn vannst, as long as the day lasted;Illugi elti hann meðan eyin vannst, to the end of the island;festrin vannst eigi til jarðar, the rope was not long enough to touch the ground;þar sátu konur úti frá sem vannst, as there was room;ek vinnst eigi til þér at launa, I am unable to reward thee;ekki unnust þau mjök fyrir, they did little to support themselves;recipr., vinnast á, to wound one another.f. work, labour;vera at vinnu, to be at work.* * *pres. vinn, vinnr, older viðr, Gkv. 2. 30, Fms. vii. 239 (in a verse), Edda i. 492, Am. 45, Ad. 21, etc.; pret. vann, vannt (mod. vanst), vann; pl. unnu; subj. ynni; imperat. vinn; part. unninn (vunnu, vynni, vunninn): with suffixed pers. pron. vinn’k, Hm. 158; vann’k, Bkv. 2. 26: pres. reflex. vinnz, Grág. (Kb.) i. 3, 85, 86: pret. vannz, Stj. 131, and passim: with suffixed neg. vant-attu, thou workedest not, Hkv. 2. 20; plur. vinna-t, 2. 21; [Ulf. winnan = πάσχειν, ὀδυνασθαι; A. S., O. H. G., and Hel. winnan; Engl. win; Dan. vinde; Swed. vinna.]A. To work, labour, of any household work, as also in a wider sense; fasta ok vinna til nóns, Dipl. ii. 14; hann var félauss ok vann til matar sér, worked for his food, 656 C. 24; þessi er svá röskliga vann, worked so well, Nj. 270; þat verðr hverr at vinna sem ætlað er, 10; vinna hvárt er vill, to do whichever he will, Grág. (Kb.) i. 99; eiga sem mest at vinna, to be very busy, Nj. 97; Ásmuudr vildi lítið vinna, would not work, Grett. 90; þrællinn vann allt þat er hann vildi … at honum þætti þrællinn lítið vinna, Nj. 73; hvat er þér hentast at vinna (?), 54; vinna verk sín, to do one’s work, Eg. 759; vinna e-m beinleika, beina, reiðu, to do one service, attend on him as a guest, Fs. 52, MS. 623. 52, 54: ellipt., vinna e-m, to wait upon, tend; bað hana vinna þeim hjónum, Ld. 34.2. to work, till, cultivate; þeim manni er jörðina vinnr ok erviðar, Stj. 30; vinnit hana (the earth) ok plægit, 187.II. to work, perform; nú hefir þú þat unnit er þú munt eigi með feðr mínum lengr vera, Nj. 129; vinna e-m geig, bana, to work harm, death to, 253, Fbr. (in a verse), Korm. 116; v. e-m úsæmd, Fs. 32; vinna e-m bót, to do good; er mörgum manni vann bót þeim er aðrar mein-vættir görðu mein, Landn. 211, Hkr. iii. 69; vinna bætr á e-u, to redress. Eg. 519; vinna e-m hefnd, to take revenge on: of feats, prowess, deeds, hvat vanntú meðan (?), Hbl.; keisari vann þar mikinn hernað, Fms. xi. 301; herja ok vinna margs kyns frægðar-verk, … af stórverkjum þeim er hann vann, x. 231, 232.2. to win, gain; vann hann aptr borgir ok kastala, Fms. x. 231; vita ef ek mega aptr vinna þat ríki er látið er, id.; hann viðr sér frama, Fas. ii. 472; vinna mikla sæmd, Fms. i. 96; vinna land, kastala = expugnare, i. 23, vii. 79, x. 414; vinna undir sik allan Noreg, i. 4, 87; vinna orrostu, to gain a battle, vii. 123; vinna sigr, to gain a victory, i. 85, x. 231, passim; er vunninn var Ormrinn langi, iii. 29.3. to conquer, vanquish; er hann vann konung svá ágætan, Fas. i. 34; vinnr Sigmundr hann skjótt, Fær. 82; at Egill ynni flesta menn í leikum, Eg. 191.4. to avail; veit ek eigi hvat þat vinnr, Fms. vii. 160; margir lögðu gott til ok vann þat ekki, Sturl. iii. 261; vinna e-m þörf, to suffice, be sufficient, do, Grág. i. 457, Orkn. 138; þörf vinnr hverjum presti at segja eina messu, H. E. i. 473; nægisk mér ok þörf vinnr, ef son minn Joseph lifir, Stj. 221; mætti þörf vinna lengi at ærnu lítið mjöl. Blas. 43; þá tók hann sótt þá er honum vann at fullu, Fms. xi. 2; galdrinn vann honum at fullu, i. 100.5. special usages; vinna eið, særi …, to take an oath, Grág., Nj., passim; þeir unnu honum land ok trúnað, swore homage to him, Fms. x. 401.6. to make, followed by an adjective or participle; hann vann væltan hann, Post. 645. 68; hrútr, er hann mátti eigi heimtan vinna, Grág. i. 419; með sínum vælræðum vann hann yfir kominn Harald, Fms. x. 257; ef goðinn viðr eigi dóm fullan áðr sól komi á þingvöll þá er hann útlagr, Grág. (Kb.) i. 50; ef hann viðr dóminn fullan, 80; ef hann viðr eigi heimilt, ii. 142: esp. in poët. phrases, vinna e-n felldan, barðan, sáran, reiðan, hræddan, to make fallen, i. e. to fell, etc.; as also, vinna brotið = to break; vinna hefnt, to take revenge; vinna svarat e-u, to respond to, Lex. Poët.; Paulus vann þat sannat, at …, Post. (Unger) 231.III. with dat. to withstand (ellipt. for vinna við …?); sköpum viðr manngi, Am. 45; vinnat skjöldungar sköpum, Hkv. 2. 21; ek vætr honum vinna kunna’k, Vkv. 39; munat sköpum vinna, Skv. 1. 53; Korm. 104 (in a verse).IV. to suffer, undergo; according to the Gothic this would be the original sense, but it only remains in such phrases as, vinna víl, vinna vás, Lex. Poët.; vinna eld, to suffer fire, Fms. viii. 9.V. with prepp.; vinna at, to ‘win to’ a thing, effect; þeir fá ekki at unnit, Fms. vii. 270; drekinn vinnr síðan at honum, does away with him, Stj.; vinna at sauðfé, svínum, to tend sheep, swine, Dropl. 16, Rm. 12; vinna at segli, to manage, attend to the sail, Grett. 94 B:—vinna á, to make, effect; höfum vér mikit á unnit, Fms. xi. 264; þú munt mikit á vinna um þetta mál, Fas. i. 459: to do one bodily harm, kill, ef griðungr viðr á manni, Grág. (Kb.) ii. 188; ef fé viðr á fé, i. 192; maðr vinnr á manni, Nj. 100, Lv. 29; á-unnin verk, bodily injuries, Kb. i. 145; maðr á sín at hefna, ef vill, sá er á verðr unnit, 147:—vinna fyrir, ok var ekki fyrir unnit um sumarit, Þorf. Karl. 414; vinna fyrir sér; vinna fyrir mat sínum, to win one’s food; hann vinnr ekki fyrir mat sínum, he wins not his bread (mat-vinnungr):—þat vinn ek til eingis at svíkja þá er mér trúa, Band. 31 new Ed.; vildi hann vinna þat til sættar með þeim bræðrum, Fms. iv. 17; hann hirti ekki hvat hann vann til ef hann fengi þat, x. 7; þat vil ek til vinna, Nj. 170; mun ek heldr þat til vinna at giptask Þorbirni, Ld. 70; vilja gjarna nökkut við hann til vinna, Fær. 25; það er ekki til vinnandi, it is not worth the trouble; fé því er ek vann til, earned, Eg. 519:—vinna við e-u, to withstand; sköpum viðr manngi, mátti hann eigi við sköpum vinna né sínu aldrlagi, Fas. i. 199:—vinna e-n yfir (Dan. overvinde), to overcome, Fms. iii. 156, Finnb. 266.B. Reflex., ekki unnusk þau mjök fyrir, they did little to support themselves, Ld. 146; láta fyrir vinnask, to forbear, desist from; þó skal enn eigi láta fyrir vinnask, Fms. vii. 116; Þorgeirr lét eigi fyrir vinnask um þetta mál, Rd. 296; lét prestrinn fyrir vinnask of umbræðuna þaðan frá, Bs. i. 341.2. to last, suffice; alla þessa þrjá daga vannsk (vannz Ed.) þeirra vegr, Stj. 131; ríki Assyriorum vannsk ( lasted) um þúsund ára, 140; Illugi elti hann meðan eyin vannsk, to the end of the island, Grett. 172 new Ed.; meðan dagrinn vannsk, as long as the day lasted, till evening, Fas. iii. 4; festrin vannsk eigi til jarðar, the rope was not long enough to touch the ground, Fms. ix. 3: to reach, smíðuðu stöpul þann er vinna(sk) skyldi til himins, Edda (pref.); þar sátu konur úti frá sem vannsk, as there was room, Fms. x. 16; skyldi drekka saman karlmaðr ok kona svá sem til ynnisk, Eg. 247; meðan Jólin ynnisk, Hkr. i. 138 (vynnisk, Fms. 1. 32, l. c.); Ketill bað Eyvind svá vítt nema land at þeim ynnisk báðum til vel, Rd. 231; ef eigi vinnsk til (fé) til hvárs-tveggja, Grág. i. 288; fé þat skulu þeir hafa sem vinnsk, … ef fé vinnsk (vinnz Ed.) betr (Dan. slaae til), Grág. (Kb.) i. 85, 86; fé svá at vinnask mætti at ærnu þúsund manna, 623. 21; þess viðar er vinnask megi mál ok misseri, Hm. 59; ef hánum vinnsk (vinnz) eigi fróðleikr til þess, Grág. (Kb.) i. 209; vér trúum orku, afli ok sigr-sæli, ok vinnsk oss þat at gnógn, Ó. H. 202 (cp. ‘vinna þörf’ above); ek vinnumk eigi til þér at launa, I am unable to reward thee, Finnb. 238; ek vinnumk eigi at dýrka þitt nafn, Barl. 181.II. recipr., vinnask á, to wound one another; þar er menn vinnask á, Grág.; þau vinnask á þann áverka, er …, Kb. ii. 40; vinnask á enum meirum sárum, K. Þ. K. 116. -
110 VITA
* * *(veit, vissa, vitaðr), v.1) to have sense, be conscious (hann var enn eigi ørendr, en vissi þó ekki);with gen., gráðugr halr, nema geðs viti, unless he has his senses about him;2) to know;engi vissi skapara sinn, no one knew his maker;þeir er vel mart vitu, those who know many things;vita sik saklausan, to know oneself to be innocent;veizt þú, hvat þér man verða at bana, dost thou know what will be the cause of thy death?;vita skyn á e-m, to know one;Flosi kvaðst eigi vita skyn á, hverir lögmenn væri beztir, F. said that he knew nothing about who were the best lawyers;vita ván or vánir e-s, to expect, look for (G. vissi slíks matar þar ekki ván);vita fram, to be prescient, know the future;veit þat trúa min, upon my faith!;3) to see, try to find out (bað þá vita, hvat af Gretti yrði);vittu, ef þú hjálpir, see if thou canst help;vit, at þá náir sverði því, try to get that sword;4) to look, be turned towards;vita upp, fram, aptr, to look (be turned) upwards, forwards, backwards;vita móti sólu, at sjánum, to face the sun, the sea;vita til norðrættar, to look north;ormahöfuð öll vitu inn í húsit, all the heads of the serpents look into the hall;with gen., þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland;sökin veit til lands-laga, en ekki til Bjarkeyjar-réttar, the case comes under the country-law, and not under the town-law;6) to bode, betoken, with gen. (ekki vita slík orð lítils);þat mun eigi øngra tíðinda vita, this betokens no small tidings;7) to mean, have such and such bearing;hvat veit óp þetta, what means this shouting?;eigi veit þannig við, that is not the case;seg mér hit sanna, hversu við veit, how things stand;ok rœddu um þat, at nú mundi vel vita, that things were likely to take a good turn;8) with preps.:vita af e-u, to know of (ekki vissi á. af kaupi þeira);vita e-t at sér, to know oneself to be guilty of;vita e-t eptir sér = vita e-t at sér (vita eptir sér slíkan glœp);vita e-t frá sér, to be conscious (sensible) of (ek var svá syfjaðr, at ek vissa fátt frá mér);vita e-t fyrir, to know beforehand (ørlög sín viti engi maðr fyrir);vita til e-s, vita til um e-t, to know of (ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs);vita ekki til sín, vita ekki til manna, to have lost consciousness, one’s senses;recipr. to know of an another (þeir vissust jafnan til í hafinu);vita um e-t, to make inquiries about (fara at vita um e-t);to know about (eigi veit ek um gaman þetta);vita e-t við e-n, to get to know a thing, from one (mun ek vita við skipverja mina, hvat þeim sýnist ráð).* * *a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii: pres. veit, veizt (veiztu), veit; plur. vitum, vituð, vitu, later and mod. vitið, vita; the latter form appears in vellums early in the 14th century, e. g. þér vitið, Fms. vi. 144, from the Hulda: pret. vissa, vissir, vissi (never visti, cp. Goth. wissa, mod. Dan. vidste): subj. pres. vita, pret. vissa; imperat. vit, vittú; part. vitaðr (vitinn, Hornklofi): with neg. suff. veit-at, knows not, Hm. 74; veit-k-a-ek, ‘wot I not I,’ Hkr. iii. 376; veizt-attu, Hbl. 4; vitum-a, we know not, Skv. 3. 18; vissi-t, knew not: [Ulf. witan = εἰδέναι, γιγνώσκειν; A. S. and Hel. witan; Engl. wit; Germ. wissen; Dan. vide; Swed. vita; Lat. videre; Gr. εἰδέναι.]A. To wit, have sense, be conscious; hneig hón aptr ok vissi ekki til manna, Bjarn. 68; varð hann svá feginn at varla vissi hann, Flóv.; faðirinn vissi ekki lengi, svá þótti honum mikit, Bs. i. 369; hann þóttisk nær ekki vita fyrir hræzlu, Fms. vii. 142; hann var enn eigi örendr en vissi þó ekki, Fb. ii. 453; ek var svá syfjaðr at ek vissa fátt frá mér, Gísl. 6l; hestr laust einn ungan mann í höfuðit, ok sprakk mjök, ok vissi ekki, Bs. i. 314, l. c.; tók hann einn þeirra ok varðisk með, þar til er sá vissi ekki til sín, Fms. vi. 110; hann tók augna-verk strangan, ok vissi hann löngum hvárki í þenna heim né annan, Bs. i. 317; hann vissi lengi ekki hingat, 336; ok vissi þá ekki til sín löngum, 335; hvárt skal hjóna færa annat fram þat sem heldr hefir fé til, nema annat þeirra viti eigi vel ( unless he be not in the enjoyment of his full senses) en þegar er því batnar, Grág. i. 300: with gen., gráðigr halr nema geðs viti, Hm. 19 (see B. 3).2. vita skyn á, to understand, know, Nj. 223, Grág. ii. 167, Fms. i. 186, xi. 323 (see skyn); vita ván e-s, to expect, Eg. 746, Fms. viii. 180, Nj. 75, Blas. 46.II. to wit, know; vituð ér enn eða hvat, Vsp.; þeir er vel mart vitu, Hm. 53: ek veit, 76; vita sik saklausan, to know oneself to be sackless. Eg. 49; síðan skaltú vita þitt eyrendi, Finnb. 258; ef þeir vitu þetta eigi, Nj. 231; skaltú ok þat vita, at …, 88; lát sem þú vitir eigi, Ísl. ii. 250; þeir munu vitað hafa með Þráni, Nj. 136; ek veit allt með henni, El.; hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, Nj. 2; veit ek þann mann er þora man, 89; veizt þú hvat þér man verða at bana?—Veit ek, segir Njáll, 85; veitat hinn er vætki veit, Hm. 74.2. with prepp.; vita fram (fram-viss); vissi hann vel fram sem Vanir aðrir, Þkv. 15: vita fyrir, to foreknow (for-vitri); vita örlög sín fyrir, Hm. passim; mundi hann þat vita fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98: vita til e-s, to know of. Fms. x. 337; ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs. Eg. 78.3. with the particle ‘at;’ þóttisk Þorkell vita at Grímr var þar, Dropl. 34; hana vissi at skíða-hlaði var við dyrr þær, 29; eigi munda ek vita at blóðrefillinn kæmi við mik í gær líttað, Fms. xi. 144: veitka ek nema þú þykkisk nú minn lávarðr, Hkr. iii. 376.III. in exclamations; hvat veit ek hvárt menn munu aldri hætta lygi-sögum, Fb. i. 184; var þetta hans bani, sem vita mátti, i. e. of course, Stj. 541; hvat ek veit, hvárt ek mun, what know I! should I? …, as an interjection, Nj. 85; veiztu, ef þú vin átt, farðú at finna opt, Hm. 43; veit þat trúa mín, upon my faith! Edda; veit menn, mod. viti menn! see maðr B. 3; hvar viti menn ( whoever knew) slíku bellt við konungmann, Eg. 415; hvar viti áðr orta mærð með æðra hætti, Edda (Ht.)IV. to see, try; má ek vita at ek fá af henni nökkurn vísdóm, Stj. 491; ek mun ríða ok hitta Óspak, ok vita at hanni vili sættask, Band. 5; ok vita at vér næðim Sokka víkingi, Fms. ii. 5; sá skal vita, er á strenginum heldr, hvárt hann skelfr, Fb. ii. 129; vil ek fara ok vita, at ek mega bjarga honum, 623. 16; vittu ef þú hjálpir, see if than canst help, Og. 5; vit at þú náir sverði því, Dropl. 28; fara heim ok vita hvers víss yrði, Nj. 114; vér skulum hlaupa at fylkingu þeirra, ok vita at vér komimk svá í gegnum, Fær. 81; skal yðr þat heimilt, ok vita at þit þroskizk hér, 45; sendi Sirpa bónda sinn at vita sér um brún-gras, to fetch for her (cp. vitja), Finnb. 258; ókunnugr ertú mér, ok vil ek vita við skipverja hvat þeim sýnisk ráð, Fbr. 62 new Ed.; ok bað hana vita af hón kenndi höfuðit, Bjarn. 68.V. to look towards, of a place, = Lat. spectare ad, vergere in; in þat er vissi til norðr-ættar, Edda 22; sá armr er vissi at dikinu, Fms. vi. 406; ok lögðusk þaðan undir sem at veit bænum, viii. 377; bæði þat er aptr vissi ok fram, vii. 94; á þann bekk er vissi móti sólu, vi. 439; þann arminn er vissi at sjánum, viii. 115; rökðu þangat sporin sem klaufirnar höfðu vitað, Ó. H. 152; vissu þá grundvellir upp, en veggir í jörð niðr, Sks. 142 new Ed.; fætr vissu upp, Eg. 508; þar á eynni er vissi til Atleyjar, 222; þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland, Þorf. Karl. 420; en þróask, ef hann vissi til mikilleiks, if it shewed growth, Korm. 8; allt þat er honum þótti grjóts vita, þótti honum við gull glóa, Konr.2. metaph. to come under that and that head, to respect, mean, have such and such bearing; sökin veit til lands-laga en ekki til Bjarkeyjar-réttar, this case comes under the country-law, and not under the town-law, Fms. vii. 130; eigi veit þannig við, that is not the case, Nj. 180; ef öðru-vísi veit við, Al. 106; seg mér et sanna, hversu við veit, how things stand, Fms. iii. 70; konungr svarar, at mál þat vissi allt annan veg við, Ó. H. 199; hvat veit hrygð þessi? Stj. 600; hvat veit óp þetta, what means this shouting? Fms. viii. 141; hvat vissi laga-frétt sú er Emundr spurði í gær? Ó. H. 87; skipan er hér á vorðin, ok veit ek eigi hvat þat veit, I know not what it means, cannot understand it, Fs. 6; þat man eigi öngra tíðenda vita, i. e. that will mean something great, Nj. 83; gör sem ek býð þér, ok kann vera, at þór viti vel, do as I bid thee, and may be, it will be well with thee, 655 xiii. B. 4; ok rædda um þat at nú mundi vel vita, Ísl. ii. 354; hræzlu (gen.) þat vissi, it savoured of fear, Am. 97; ekki vita slík orð lítils, Sd. 151; hlæra þú af því at þér góðs viti, it is for no good that thou laughest, Bkv. 2. 31; er lítils góðs vissi, Barl. 20: þá gleði er viti til meins, Hom. (St.); þat er til hans veit, what respects him, Orkn. 314; þat er til heiðins siðar veit, N. G. L. i. 383.3. vita á, to forebode; brakar í klaufum, vind mun á vita, Mar. 1057 (cp. á-vitull); það veit á regn, storm, …, of weather marks.B. Recipr. to know of one another; þeir vissusk jafnan til í hafinu, Landn. 56; ok vitask þeir við mála-munda þann sín á miðli, to know mutually, Grág. i. 469; better, ok vitusk þeir þat við mála-munda þann, Kb. i. 131.2. pass.; skyldi aldrei annat vitask, to be known, Fas. i. 22.3. part.; vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 412; margs vitandi, Vsp. 20, Edda 11; vitandi vits, Hm. 17, Fms. v. 258 (cp. A l); vitandi mann-vits, Edda 9; viss vitandi, intentionally, knowingly, jb. 309 A; visir vitendr, Grág. (Kb.) i. 243, ii. 57; visar vitendr, Grág. i. 228.4. the past pret.; á morgun skal okkur saga vituð verða, to be known, proved, 655 xiii. B. 1; þat mátti eigi vitað verða, 625. 83; ef þetta er satt, þá er þat vitað (clear, manifest) at hón hefir eigi mær verit, Fms. x. 294; þat er vitað ( well known) at sjá. maðr er afbragð annarra manna, vi. 144; ok er þat vitað hver stóriðendi görðusk um hans mál, vii. 124; sá er þeim völlr of vitaðr, that field is marked out for them, Vþm. 18; valr vitinn Friggjar faðm-byggvi, allotted to Odin, Hornklofi. -
111 væri
I) n. abode, shelter (þeir átu hvárki vist né væri í Víkinni).* * *n. abode, shelter; þeir áttu hvárki vist né væri í Víkinni, Fb. iii. 52; hvergi fékk hann vist né væri, Grett. 137 A; þeir skulu hér ekki eiga vist né væri, Fb. iii. 453; ú-væri, unrest, from itch. -
112 ÞAT
pron.3) conj. that, = at (sagði sönn tíðindi af ferðum Þorgils ok þat hann hafði eltan Hrafn á fjöll upp).* * *or mod. það, neut. of a demonstr. pron.; the nom. sing. is of a different root, sá, sú (p. 516); the other cases are,—gen. þess, þeirar, þess; dat. þeim, þeiri, því and þí; acc. þann, þá, þat: plur. þeir, þær, þau; gen. þeirra; dat. þeim; acc. þá, þær, þau (mod. þaug): the mod. forms have rr in þeirrar, þeirri, þeirra; but for the olden time they are less correct, as may be seen from rhymes: [Goth. þata; Engl. that; Germ. dass, i. e. daz; Dan. det.]A. That, in the various cases, see Gramm. p. xxi; Óláfr tók því vel, … kvaðsk hennar forsjá hlíta um þat mál, … þat sama haust, … þann dag svaf Unnr í lengra lagi, … nefni ek til þess Björn ok Helga, … eptir þat stóð Unnr upp ok kvaðsk ganga mundu þeirrar skemmu, sem hón var vön at sofa í, bað at þat skyldi hverr hafa at skemtan sem þá væri næst skapi, Ld. 14; því at þeir ( they) urðu eigi á annat sáttir, þeir es ( those who) fyrir norðan vóru, Íb. 9 (þeir is here repeated, first as personal then as demonstr. relat. pron.); land þat er kallat er Grænland, … hann kvað menn þat mundu fýsa þangat farar, at landit ætti nafn gott, … prest þann er hét Þangbrandr, id.; en þat vas til þess haft, … í stað þann, … lög þau es Kristninni skyldi fylgja, 11; þeir menn vóru er þess gátu, there were men that guested (= Lat. erant qui), Nj. 90; á þeiri stundu, Fms. xi. 360.2. with the article; bæta þat skipit er minnr var brotið, Fms. ii. 128; yfir hafit þat it djúpa, Edda 28; þann inn mikla mann, Hkr. ii. 251.II. it (as that is used in provincial speech in England), in indefinite phrases, it is, it was, it came to pass; þat var siðr, at …, Eg. 505; þat var einhverju sinni at, Nj. 2; en þat vas er hann tók byggja landit fjórtán vetrum eða fimtán fyrr, Jb. 9, and passim.III. denoting this, these, = þessi: sagði Egill at mjöðdrekku þá vill hann hafa at afnáms-fé, Eg. 240; sagði at sú var kona hans, er þar sat, ok svá at þau ( they) áttu húsa-kot þau ( those cottages), Ó. H. 152; this use is freq. on Runic stones, e. g. rúnar þær, kuml þaun (= þau), etc.2. denoting such; segja menn at þau yrði æfi-lok Flosa, at …, Nj. 282; hárit þat á höfði sem silki gult væri, the hair on his head was like yellow silk, Fms. x. 381; þeirrar einnar konu ætla ek at fá, at sú ræni þik hvárki fé né ráðum, Ld. 14: öllum þeim hlutum er þeim (pers.) líkaði, and passim.IV. in a diminutive sense, suffixed to the noun; stund þá, a little while, Fær. 169; jarl hafði tjaldat upp frá stund þá, see stund, Fms. xi. 85; brosa lítinn þann, Fb. ii. 78 (Fms. iv. 101); lítt þat and lítt-at, ‘little that,’ i. e. a little, see p. 394, col. 1; litla þá stund, 623. 10; glam þat varð af, a little tinkling wind, Fms. xi. 129; klumbu eina mikla eða hálf-róteldi þat, id.V. ellipt. þann; þykki mér þann (viz. kost) verða upp at taka, Nj. 222, Eg. 157 (see kostr, p. 353, col. 2): í þeiri (viz. hríð), in that nick of time, in that moment, Fms. x. 384, 414, Flóv. 33; ár rauð ungr í þeiri, Ód.; þann fyrsta (viz. tíma), Fms. vii. 201.B. The gen. þess in special usages, resembling A. S. þus, Engl. thus; this may be simply ellipt., ‘vegar,’ ‘konar,’ or the like being understood:1. denoting mode, kind, manner, so that, thus that; hvat sér þú nú þess er þér þykkir með undarligu móti? Nj. 62; hvernog hann skyli þess berjask, in what way he should fight, so that, Al. 70; hvat er hann þess, at ek hlýða upp á hans tal, what kind of man that I should listen to his talk.? Stj. 263; hvat manni ertú þess, at ek muna láta þik fyrri yfir fara? Karl. 16; hvern veg þess megi vera, Hom. (St.); engi veg þess, Hom. 196 (Ed.); hve lýðrinn skyldi lifa þess es Guði mætti vel líka, Hom.; hugsar hann, hversu hann mætti honum haga þess at honum yrði sjálfum nokkur sæmd í, Mar.; hvern veg skal ek skiljask við konung þenna þess er yðr muni líka, Ó. H. 75; hugum leiddi hann, hversu hann mætti þess sitja í svá ágætu sæti, at hann vær eigi …, Sks. 623; hversu bar þess til, how did it come to pass so? Stj. 166; hefi ek nokkut, bróðir. þess gört at þér mislíki, have I done aught that it should mislike thee? Gísl. 99; ekki var þess ( nothing of the kind) í Máriu lífi er vándir menn hafa, Mar.; ef knökut er þess, at ér farit ósigr, Fb. i. 183; at öllum hlutum þess er hann hafði spurt, in all things so as (i. e. in so far as) he had heard, Þiðr. 158.2. þess þó, yet so that, i. e. only short of that, with but one reservation; vilda ek helzt hafa atferð ok höfðingskap Hrólfs kraka, þess þó ( yet so that), at ek hélda allri Kristni ok trú minni. Fms. v. 172; sem þér líkar, þess þó, at þú frelsir oss fyrir þína miskun, Stj. 404: dropping þó, en hann vægði í öllu fyrir þeim bræðrum, þess er hann minkaði sik í engu, so that, yet so that …, Ld. 234; leita flestir at hafa hættu-minna, þess at þeir verði sik frýju, Sturl. iii. 68; alla þá hluti er ek má, þess er mér skyli eigi vera skömm at, all things that I may, yet so that it shall not be a shame to me, anything short of dishonour, Þiðr. 194; svá harða sótt sem þeir er hardast fengu, þess er eigi gékk önd ór honum, Fb. ii. 144.II. þess as a locative, there prob. ellipt., ‘staðar’ being understood; Einarr spurði Egil hvar hann hefði þess verit staddr at hann hafði mest reynt sik, Eg. 687; hvar kómu feðr okkrir þess, at faðir minn væri eptirbátr föður þíns, hvar nema alls hvergi? Ísl. ii. 236; hvar þess er ( wheresoever) aðrir taka fyrst arf enn erfingi réttr, Grág. i. 191; ætlaða ek þá at ek munda hvergi þess koma, at ek munda þess gjalda, at ek væra of friðsamr, Orkn. 120; því at hann ætlaði at hann mundi þess víðar koma, at hann mundi njóta föður sins enn gjalda, Gísl. 73; hvar-vitna þess er maðr spyrr lögspurning, Grág. (Kb.) i. 41; hvar þess er heilagr dómr hans kom, Hom. (St.); þeir megu hvergi þess sendir vera, at …, Hom. 182 (Ed.); hver-vetna þess er þingmenn verða víttir í Gula, N. G. L. i. 5.III. with a compar. the more, so much the more, cp. Germ. desto; heldr var hón þess at lítilátari, Hom. 169 (Ed.); þess meirr er hinn drekkr, þess meirr þyrstir hann, svá þess fleira es þú hafðir þess fleira girndisk þú, 190 (Ed.); til þess meiri staðfestu, Dipl. v. 22; þyrstir æ þess at meirr, Eg. 605; þess betr er þær eru görvar djúpari ok mjóri, Sks. 426.C. The dat. því, prop. fyrir því, and then dropping the prep., and using the remaining dat. adverbially:—therefore; því er þessa getið, at þat þótti vera rausn mikil, Ld. 68: því and þí, therefore; ok því svá, at …, Pr. 400; því ætla ek hann … at …, 325; því máttú varkynna mér, at mér þykkir féit gott, Gullþ. 7.II. því-at, ‘for that,’ because; tóksk eigi atreiðin, því-at búendr frestuðu, Ó. H. 215; því-at úvíst er at vita, Hm. 1; því-at úbrigðra vin fær maðr aldregi, 6; því-at hón á allan arf eptir mik, Nj. 3; því-at allir vóru görviligir synir hans, Ld. 68; því-at þat er ekki af manna völdum, Gullþ. 5; því-at ek em bróðir feðr þíns, 6.2. dropping the ‘at;’ því ek hefi spurt, at …, Fms. vi. 4; því Hákon var bróður-son hans, Sturl. i. 140.III. therefore; ok varð því ekki af ferðinni, Ísl. ii. 247: fyrir-því (Dan. fordi; Early Engl. forthy), therefore, Fms. i. 235.IV. því at eins, only on that condition, Fms. xi. 154: af því, therefore, passim.V. hví, why, in later vellums (the 15th century), and so in mod. usage; því riðu menn yðrir undan? Fms. iii. 183, Sd. 149. l. 9; því mun ek þó eigi vita mega at troll ráði fyrir, Gullþ. 5.D. For the personal pronoun, which in plur. has the same declension, see þeir, þær, þau, p. 732. -
113 ÞEGJA
(þegi, þagða, þagat), v. to be silent (R. þagði við); þegi þú!, be silent!; with gen., þegi þú þeira orða, keep silence from such words, speak not so; þegja yfir e-u, to keep silent about, conceal (kvað hana hølsti lengi hafa, þagat yfir svá góðri ætt).* * *pres. þegi; pret. þagði; subj. þegði; imperat. þegi, þegiðu; with neg. suff. þegj-attu, Vtkv.; part. þagat(þagt, Anecd. 10, Sks. 562 B); [Ulf. þahan = σιωπαν, σιγαν; Hel. þagjan; O. H. G. dagen; Dan. tie; Swed. tiga; Lat. tăceo; cp. also þagga and þagna]:—to be silent; Rútr þagði við, Nj. 2; þegi, be silent! Art. 22; þegi skjótt (imperat.), Ld. 220; sitja þegjandi, Fms. vii. 160; sá er æva þegir, whoever keeps silence, Hm.; mæli þarft eðr þegi (subj.) … þá hefir hann betr ef hann þegir, … fátt gat ek þegjandi þar, id., and passim.2. with prep., þegja yfir e-u, to conceal; leyn þessum glæp ok þegi, yfir systir mín, Stj. 520; hafa þagat yfir fundinum, Fms. vi. 273; hvað hana hölzti lengi hafa þagat yfir svá góðri ætt, Ld. 36; mart þat er guðspjalla menninir hafa þagt yfir, Sks. l. c.; þegja af söngum, to leave of singing, Stj. 50.3. with gen., þegi þú, Þórr, þeirra orða, keep silence from such words, Thor, i. e. do not say so! Thor, Þkv. 18: the law phrase, þegja sik í fjörbaugs-garð, Grág. i. 69.II. the saving, þungr er þegjanda róðr; þegjanda logn, a still calm, Sks. 52 new Ed. -
114 ÞEIR
(þær, þau), dem. pron. pl. they, those, answering to the sing. ‘sá, sú, þat’, and ‘hann, hón, þat’;1) the neut. pl. ‘þau’ as collective for a masc. and fem.; síðan gengu þau (sc. Njáll and Bergthora) inn bæði;2) ‘þeir’ is frequently used before an adv., or a prep. with its complement; þeir norðr þar, those there in the north; þeir fyrir austan árnar, those east of the rivers;3) pleonast. before the names of two or more persons; þau Ásgerðr ok Þorsteinn, Asgerd and Thorstein; börn þeira Hildigunnar ok Kára váru þeir Starkaðr ok Flosi, the children of H. and K. were these, S. and F.; þeir feðgar, father and son;4) ellipt., before the name of a single person; þeir Oddr, O. and his men; frá skiptum þeira Þórðar, about the dealings of Thord and Björn; þau Asgerðr, Asgerd and her son (Thorstein).* * *þær, þau. This is the plur. of the personal pron., answering to sing. hann, hón, þat; gen. þeira and mod. þeirra; dat. þeim; acc. þá, þær, þau; in mod. speech þau is sounded þaug, which form occurs as early as Run. Gramm. of 1651, and often rhymes in mod. poets with words ending in g, e. g. flaug, þaug, Bb. 2. 17: [the A. S. uses the forms hi, hira, him, hi, and so in early South. E., whereas the North. E. has thay, thair, thaim; South. E. and Chaucer hii, here, hem, Morris’ Specimens, p. xv; Dan. de, deres, early Dan. deræ, dat. dem.]A. They, them, theirs (see Gramm. p. xxi); töluðu þeir mart, ríða þeir heim af þingi; þeir kómu í Fljótshlíð, Gunnarr tók vel við þeim; Njáll mælti til þeirra …, slíkar fortölur hafði hann fyrir þeim, … þeir spurðu þær tíðenda, báðu þær eigi leyna, þær sögðu svá vera skyldu; at þeim muni ílla sækjask at vinna oss, … vér getum þá eigi með vápnum sótta, and so in endless instances.2. a peculiarity of the Icel. is the constant use of the neut. plur. ‘þau’ as collective for a masc. and fem.; síðan gengu þau inn bæði (i. e. Njall and Bergthora), at hann skyldi breiða yfir þau húðina; börn þeirra Þjálfa ok Rösku, ok görðusk þau … þá er þau höfðu gengit litla hríð, Edda 28; Ask ok Emblu … önd þau né áttu óð þau né höfðu, Vsp.; and so also of things, e. g. þau páll og reka; þau hönd og fótr, and so on.B. Special usages; this pronoun is used collectively before the names of two or more persons, the neuter being used when the persons are of different sexes:1. where more than one are expressly named; þau Ásgerðr ok Þorsteinn, they, Asgerd and Thorstein, Eg. 702; þeir Starkaðr ok Þórðr, ok Flosi, Nj. 282; börn þeirra Hildigunnar ok Kára, the children of H. and K., id.; synir þeirra Starkaðar ok Hallberu vóru þeir Þorgeirr ok Börkr ok Þorkell, 89; synir hans vóru þeir Kolr ok Óttarr ok Haukr, id.; bræðr Hallgerðar vóru þeir Þorleikr, faðir Bolla, ok Ólafr faðir Kjartans, ok Bárðr, they, Thorleik, Olave, and Bard, 2; faðir þeirra Þorkels föður Brands, ok Þorgils föður míns, Jb. 20 (restored by Maurer; the emendation in the Editions is an error; the passage is parallel to that given above from Nj.); Þórr ok þeir lagsmenn, Thor and they—his followers, Edda 28.2. ellipt., as it seems, where the one part is understood, and not named; in this case the neut. þau is used whenever the name understood is different in gender; þeim Oddi, to Odd and his men, Fms. vi. 379; þeir Vagn, W. and his men; þeir Pálnatóki, P. and his men, xi. 95; þeir Þóroddr, … þeim Þóroddi, Hkr. ii. 251; frá skiptum þeirra Þórðar, the dealings of Thord ( and Björn), Fms. iv. 110; þeir feðgar, they, father and son, Nj. 8; þau Ásgerðr, Asgerd and her son, Eg. 702; vinátta var með þeim frændum þeirra, i. e. between him and their kinsmen, Grett. 132; þeirra bræðra, Fms. xi. 160; þeir í Orkneyjum, Nj. 270; af þeim ( those) fyrir austan árnar, 210.—This use of the pronoun þeir, þær, þau is peculiar to the old Scandin. and Icel. tongue, and is not found in any other Teut. language. We take it to be a remnant from an ancient time when the article was still used detached and not suffixed, being, as in Homeric Greek, used half as a demonstrative pronoun; thus Iliad viii. 457, αϊδ Ἀθηναίη τε και Ἤρη, sounds quite Icel., þær Aþena og Hera; Icel. extend it also to the other cases, þeirra (gen.) Aþenu og Heru, þeim Aþenu og Heru; cp. also II. xiii. 496, 526; the usage of the neut., as above, seems peculiar to Icel. It is therefore an error to explain ‘þeir Þóroddr,’ etc., as if a copula ‘ok’ had been dropped between the pronoun and the pr. name, þeir ‘ok’ Þóroddr; it is in fact an elliptical abbreviated version of the usage in B. 1: similar is the use of hann and hón for the sing. (see hann B. II. p. 239, col. 1), and of Gr. ὁ as in Od. xxi. 181.C. For this pronoun as demonstrative, see þat, p. 731. -
115 þing-sköp
n. pl. the rules or regulations of a parliament; enda er rétt at lýsa annan dag viku ef menn vilja þat í þingsköpum hafa, Grág. i. 18; þat er ok rétt at þeir hafi þ. þau er þingheyendr verða á sáttir, 103. Eg. 725; hann skal ok upp segja þingsköp hvert sumar, ok aðra þáttu alla, Grág. i. 12. þingskapa-þáttr, m. the section of law referring to the þingsköp, Grág. (Kb.) i. 38 sqq. -
116 ÞURFA
I)(þarf, þurfta, þurft), v.1) to need, want (ekki þarft þú at ganga í hús mín); with gen., þurfa e-s, or þurfa e-s við, to stand in need of (ek þyrfta nú guðs miskunnar); Gunnarr kvað einskis mundu við þurfa, G. said there was no need of anything;2) impers., þess þarf (við), it is needed; þess þyrfti, at, it would be necessary that; with acc. (hversu marga munu vér menn þurfa); ekki var sá leikr, er nökkurr þyrfti við hann at reyna, it was no use for anybody to strive with him in any game.a. wanting, in need of (liðs þíns væra ek þá þurfa).* * *a verb whose present takes a preterite form, see Gramm. p. xxiii; pres. þarf, þarft, þarf; pret. þurfum, þurfut, þurfu (mod. þurfið, þurfa); subj. þyrfti; part. þurft: with neg. suff., þarft-attu, thou needest not, Kormak; þurfu-t, they need not, Lex. Poët.; [Goth. þaurban = ἀνάγκην ἔχειν, χρήζειν; A. S. þurfan; Germ. durfen, etc.]B. To need, want:I. with infin.; ekki þarft þú at ganga í hús mín, Fms. x. 262: ok þarf eigi sá spyrja á þingi, Grág. i. 20; ok þarf hann þá eigi at taka þær, ii. 81; þat fé þarf eigi til tíundar at telja, K. Þ. K. 142; nú þyrftir þú at hafa svá mikinn við at þér nægði, Fs. 27; mikit mant þú þ. fram at leggja með honum, Nj. 3; vilja mundu goðin, at þenna Ás þyrfti eigi at nefna, Edda 17; engum manni þarf tysvar í vatn drepa, N. G. L. i. 340; ekki þurfti þá griða at biðja, it was no use begging, Eg. 298.II. with gen.; af þú þarft manna við, Ld. 218; hann þarf heilla ráða (gen.) ok tryggva návistarmenn (acc.), Fms. ix. 262; þarf hér mikils við, Nj. 94; ef nokkurs þarf við, Ld. 42; Gunnarr kvað einskis mundu við þurfa, Nj. 93; fanga þeirra er hann þóttisk þurfa, Fms. i. 11; verða þér at liði ef þú þyrftir, Ísl. ii. 327; afla þess er þurfti, Eg. 39; ef þess þurpti viðr, Barl. 58; þætti mér (þess) þurfa, at þú leystir þetta verk betr af hendi, Grett. 91.2. with acc.; hversu marga munu vér menn þurfa, Nj. 93; ek veit görst at þurfi (sic) þér brýningina, Ld. 240; öll þau föng er hann þurfti, Eg. 69; ok þurfti föng mikil, 39; þat allt er þeir þurfu til Guðs þjónustu, K. Þ. K. 142; ekki var sá leikr er nokkurr þyrfti við hann at reyna, it was no use for anybody to try it with him, i. e. nobody was a match for him, Nj. 29; þarf hann minna svefn enn fugl, Edda 17.III. part. as subst.; sumir þeir er þurfendr voru, Bs. i. 431; þurfendr klæða ok matar, 623. 21; þeim öðrum sem þurfandis er, Stj. 152; vera þurfandi e-s, Barl. 35. -
117 andróði
m. pulling against tide and wind; þeir tóku (áttu) mikinn andróða, they had a hard pull. -
118 dœma
(-da, -dr), v.1) to give judgement, pass sentence; dœma mál, to give judgement in a case; dœma dóm, to give a verdict or sentence; dœma sekt, útlegð, to pass sentence of a fine, out-lawry; dœma eindaga á fé, to fix a term for payment; dœma lög, to pass a lawful sentence; dœma e-n skógarmann, to proclaim one an outlaw; dœma e-m e-t, to adjudge a thing to one; dœma e-m dóm, to deal out a sentence to one; dœma e-n af e-u, to declare one to have forfeited (dœma e-n af sinni sœmd); dœma um e-t, to judge of;2) to talk, converse; dœma við e-n, to talk with one; drekka ok dœma, to drink and talk; en er þeir áttu of þessa hluti at dœma, when they were talking of those things. -
119 sækonungr
m. sea-king (vóru margir sækonungar, þeir er réðu liði miklu ok áttu engi lönd). -
120 ørlögsímu
n. pl. threads, strands of fate (snøru af afli ørlögþáttu).
Страницы
См. также в других словарях:
Attu — NASA Geocover 2000 Satellitenbild Gewässer Pazifischer Ozean Inselgruppe … Deutsch Wikipedia
Attu — may refer to:*Attu Island in Alaska *The Battle of Attu, the primary land battle in the Aleutian Islands campaign of World War II, which took place on Attu Island in May 1943. *Attu Station, Alaska, a LORAN station on Attu Island *Attu… … Wikipedia
Attu — Saltar a navegación, búsqueda Attu puede referirse a: Isla de Attu, en Alaska; La batalla de Attu, realizada en la Segunda Guerra Mundial; Attu, una localidad en el oeste de Groenlandia. Obtenido de Attu Categoría: Wikipedia:Desambiguación … Wikipedia Español
Attu — Attu, Insel, zum Atchaschen Bezirk der russischnordamerikanischen Colonien gehörig … Pierer's Universal-Lexikon
Attu — [at′o͞o] westernmost island of the Aleutians: 338 sq mi (875 sq km) … English World dictionary
Attu — Cette page d’homonymie répertorie les différents lieux partageant un même toponyme. Attu fait référence à : Attu, une île à l extrémité occidentale de l arc des îles Aléoutiennes en Alaksa; La bataille d Attu qui s y déroula en mai… … Wikipédia en Français
Attu (Etats-Unis) — Attu (États Unis) Cet article concerne l île Aléoutienne. Pour le village du Groenland, voir Attu (Groenland). Attu est une île de l archipel des Aléoutiennes, à l ouest de l Alaska. Elle fait partie des Near Islands et constitue le point… … Wikipédia en Français
Attu (île) — Attu (États Unis) Cet article concerne l île Aléoutienne. Pour le village du Groenland, voir Attu (Groenland). Attu est une île de l archipel des Aléoutiennes, à l ouest de l Alaska. Elle fait partie des Near Islands et constitue le point… … Wikipédia en Français
Attu Island — Attu Attu peut faire référence à : Attu, une île à l extrémité occidentale de l arc des îles Aléoutiennes en Alaksa; La bataille d Attu qui s y déroula en mai 1943. Attu, un village du Groënland (Danemark). Ce document provient de « Attu ».… … Wikipédia en Français
Attu (Groenlandia) — Saltar a navegación, búsqueda Para otros usos de este término, véase Attu. Attu es una localidad en la municipalidad de Qaasuitsup, cerca de la bahía de Disko al oeste de Groenlandia, a 67º56 N 53º35 O en una pequeña isla. Su población es de 295… … Wikipedia Español
Attu (Этту) — «Attu» («Этту») эскортный авианосец (США) Тип: эскортный авианосец (США). Водоизмещение: 11706 тонн. Размеры: 156,1 м х 32,9 м 6,3 м. Силовая установка: двухвальная, паровые машины. Вооружение: одно 127 мм (5 ) орудие. В 1942 г. владелец… … Энциклопедия кораблей
