Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

artes+suas+alicui+o

  • 1 concilio

    āvī, ātum, āre [ concilium ]
    1) соединять (corpora materiae Lcr; dispersa Lcr)
    2) уплотнять, сбивать, валять ( vestimentum Vr)
    3) сближать, сдружить ( aliquos inter se C)
    c. aliquem alicui Cs, C — расположить кого-л. в чью-л. пользу
    c. aliquem aliquā re C — склонить кого-л. чём-л. на свою сторону (снискать чём-л. чьё-л. расположение) (c. judicem Q; animos hominum C)
    nihil est accommodatius ad conciliandum Q — нет ничего более подходящего для того, чтобы расположить в свою пользу
    4) устраивать, заключать (nuptias Nep, Just)
    5) доставлять, доставать, добывать (alicui principatum VP; pecuniam C)
    6) приобретать, стяжать, снискивать (sibi amorem ab omnibus C; famam clementiaejustitiaeque L)
    alicui invidiam c. VP — навлечь на кого-л. ненависть
    7) редко предлагать, советовать, рекомендовать ( artes suas alicui O)
    8) сводничать, сводить (aliquam alicui Ctl, Su etc.)

    Латинско-русский словарь > concilio

  • 2 conciliō

        conciliō āvī, ātus, āre    [concilium], to bring together, unite, reconcile, make friendly, win over, conciliate: nos: inter nos legiones sibi pecuniā: homines inter se: homines sibi conciliari amiciores, N.: civitates amicitiā Caesari, Cs.: primoribus se patrum, L.: arma quae sibi conciliet, seeks as allies, V.: deos homini, O.: reges, N.: animos hominum: mihi sceptra Iovemque, i. e. the throne through the favor of Jupiter, V.—To procure, purchase, obtain, acquire, win, gain: prodi, male conciliate, you bad bargain, T.: HS viciens ex hoc uno genere, to extort: pecuniae conciliandae causā.—Fig., to cause, bring about, procure, mediate, acquire, make, produce: pacem, T.: favorem ad volgum, L.: quocum mihi amicitiam: vestram ad me audiendum benevolentiam: maiestatem nomini Romano, L.: otium, N.— To commend: artes suas (alicui), O.
    * * *
    conciliare, conciliavi, conciliatus V TRANS
    unite, bring together/about; cause; win over, attract; acquire, procure, buy; attract favor of, render favorably disposed; commend, endear; acquire; gain; bring a woman to man as wife, match; procure as a mistress; obtain improperly

    Latin-English dictionary > conciliō

  • 3 concedo

    concēdo, ĕre, cessi, cessum [ABCU]A - intr. [st1]1 [-] s’en aller, se retirer d'un lieu.    - concedere ab aliquo, Plaut.: quitter qqn.    - concedere ex aedibus, Ter.: sortir de la maison.    - concedere oculis alicujus, Plaut.: s'éloigner des regards de qqn.    - concedere retro: reculer. [st1]2 [-] cesser, mourir.    - concedere (vitā): quitter la vie, décéder.    - concedere fato (naturae): [céder au destin (à la nature)] = mourir d’une mort naturelle.    - irae concessere deūm, Virg.: le courroux des dieux s'est apaisé. [st1]3 [-] se retirer vers un lieu, aller, s'en aller, passer.    - concedere domum, Ter.: se retirer chez soi.    - Argos habitatum concessit, Nep.: il se retira à Argos, pour y habiter.    - concedere ad dextram, Ter.: passer à droite.    - concedere in turbam, Hor.: se mêler à la foule.    - concedere caenae nuptiali, Apul.: se rendre à un repas de noce. [st1]4 [-] passer d'un état à un autre; se ranger (à un parti ou à une opinion).    - non concedo Epicuro: je ne me range pas à l’avis d’Epicure.    - concedere in matrimonium, Just. 24, 2, 10: se marier.    - nomen imperantium concedere, Sall. J. 18, 12: prendre le nom de ses vainqueurs.    - concedere in deditionem, Liv. 28, 7, 9: se rendre.    - concedere in partes, Tac. H. 2, 1: embrasser un parti.    - concedere in sententiam alicujus, Tac.: se ranger à l'avis de qqn.    - concedere in aliquem, Cic. ap. Aug.: se ranger à l'avis de qqn. [st1]5 [-] faire place à, céder, avoir de la déférence, se rendre à; être inférieur.    - magnitudini medicinae concedere, Cic.: céder à la puissance du remède.    - concessum de victoriā credebant, Liv. 3, 60: ils croyaient qu'on leur abandonnait la victoire.    - neque nox concedit die (= diei), Plaut. Am.: la nuit ne fait pas place au jour.    - concedere injuriae, Sall. J. 14: laisser le champ libre à l'injustice.    - concedere obsidioni, Tac. An. 13: laisser faire le siège.    - concedere aetati, Sall. J. 11, 4: faire une concession à l'âge.    - concedere postulationi alicujus, Cic.: déférer à la demande de qqn.    - concedere alicui re (de re ou in re), Cic.: le céder à qqn en qqch, être inférieur à qqn en qqch. [ABCU]B - tr. et intr. [st1]1 [-] céder, concéder, abandonner, accorder, faire une concession, permettre; faire l'abandon de, faire le sacrifice de.    - concedere aliquid alicui: accorder, abandonner (qqch à qqn).    - concedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - concedere ludum pueris, Hor.: laisser les jeux à l'enfance.    - non conceditur loqui de... Caes.: il n'est pas permis de parler de...    - concedere partem octavam, Plin. Ep. 8, 2, 3: faire remise du huitième.    - concedere + inf.: admettre que, concéder que.    - concedere + inf. ou ut + subj.: permettre de, accorder que, concéder de.    - concedant ut viri boni fuerint, Cic. Lael. 5, 18: qu'ils accordent que ces hommes furent des gens de bien.    - concedere petitionem alicui, Cic. Phil. 2.2.4: faire à qqn le sacrifice de sa candidature. [st1]2 [-] pardonner, excuser.    - aspice Philoctetam, cui concedum est gementi, Cic. Tusc, 2, 19: regarde Philoctète, à qui on doit pardonner les gémissements.    - concedere inimicitias rei publicae, Cic. Prov. Cons. 18.44: faire à la patrie le sacrifice de ses inimitiés.    - Marcellum senatui concessisti, Cic. Marcell.: tu as fait grâce à Marcellus par considération pour le sénat.    - patri concessus est, Tac. A. 16, 33: il fut épargné à cause de son père.
    * * *
    concēdo, ĕre, cessi, cessum [ABCU]A - intr. [st1]1 [-] s’en aller, se retirer d'un lieu.    - concedere ab aliquo, Plaut.: quitter qqn.    - concedere ex aedibus, Ter.: sortir de la maison.    - concedere oculis alicujus, Plaut.: s'éloigner des regards de qqn.    - concedere retro: reculer. [st1]2 [-] cesser, mourir.    - concedere (vitā): quitter la vie, décéder.    - concedere fato (naturae): [céder au destin (à la nature)] = mourir d’une mort naturelle.    - irae concessere deūm, Virg.: le courroux des dieux s'est apaisé. [st1]3 [-] se retirer vers un lieu, aller, s'en aller, passer.    - concedere domum, Ter.: se retirer chez soi.    - Argos habitatum concessit, Nep.: il se retira à Argos, pour y habiter.    - concedere ad dextram, Ter.: passer à droite.    - concedere in turbam, Hor.: se mêler à la foule.    - concedere caenae nuptiali, Apul.: se rendre à un repas de noce. [st1]4 [-] passer d'un état à un autre; se ranger (à un parti ou à une opinion).    - non concedo Epicuro: je ne me range pas à l’avis d’Epicure.    - concedere in matrimonium, Just. 24, 2, 10: se marier.    - nomen imperantium concedere, Sall. J. 18, 12: prendre le nom de ses vainqueurs.    - concedere in deditionem, Liv. 28, 7, 9: se rendre.    - concedere in partes, Tac. H. 2, 1: embrasser un parti.    - concedere in sententiam alicujus, Tac.: se ranger à l'avis de qqn.    - concedere in aliquem, Cic. ap. Aug.: se ranger à l'avis de qqn. [st1]5 [-] faire place à, céder, avoir de la déférence, se rendre à; être inférieur.    - magnitudini medicinae concedere, Cic.: céder à la puissance du remède.    - concessum de victoriā credebant, Liv. 3, 60: ils croyaient qu'on leur abandonnait la victoire.    - neque nox concedit die (= diei), Plaut. Am.: la nuit ne fait pas place au jour.    - concedere injuriae, Sall. J. 14: laisser le champ libre à l'injustice.    - concedere obsidioni, Tac. An. 13: laisser faire le siège.    - concedere aetati, Sall. J. 11, 4: faire une concession à l'âge.    - concedere postulationi alicujus, Cic.: déférer à la demande de qqn.    - concedere alicui re (de re ou in re), Cic.: le céder à qqn en qqch, être inférieur à qqn en qqch. [ABCU]B - tr. et intr. [st1]1 [-] céder, concéder, abandonner, accorder, faire une concession, permettre; faire l'abandon de, faire le sacrifice de.    - concedere aliquid alicui: accorder, abandonner (qqch à qqn).    - concedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - concedere ludum pueris, Hor.: laisser les jeux à l'enfance.    - non conceditur loqui de... Caes.: il n'est pas permis de parler de...    - concedere partem octavam, Plin. Ep. 8, 2, 3: faire remise du huitième.    - concedere + inf.: admettre que, concéder que.    - concedere + inf. ou ut + subj.: permettre de, accorder que, concéder de.    - concedant ut viri boni fuerint, Cic. Lael. 5, 18: qu'ils accordent que ces hommes furent des gens de bien.    - concedere petitionem alicui, Cic. Phil. 2.2.4: faire à qqn le sacrifice de sa candidature. [st1]2 [-] pardonner, excuser.    - aspice Philoctetam, cui concedum est gementi, Cic. Tusc, 2, 19: regarde Philoctète, à qui on doit pardonner les gémissements.    - concedere inimicitias rei publicae, Cic. Prov. Cons. 18.44: faire à la patrie le sacrifice de ses inimitiés.    - Marcellum senatui concessisti, Cic. Marcell.: tu as fait grâce à Marcellus par considération pour le sénat.    - patri concessus est, Tac. A. 16, 33: il fut épargné à cause de son père.
    * * *
        Concedo, concedis, pen. prod. concessi, concessum, concedere. Terent. Se partir d'un lieu, S'en aller.
    \
        Concedere aliquo. Cic. Aller en quelque lieu.
    \
        Concedamus huc. Plaut. Retirons nous ici.
    \
        Num ab oculis concessi tuis? Plaut. Me suis je bougé de devant toy?
    \
        Pol ego abs te concessero. Plaut. Je m'en iray d'avec toy.
    \
        Tantisper hic ego ad ianuam concessero. Plaut. Je me retireray vers la porte.
    \
        Concede ad dexteram. Terent. Mes toy, ou Tire toy à dextre.
    \
        Vita per auras concessit moesta ad manes. Virgil. L'ame s'est separee du corps, est sortie hors.
    \
        Pollicita est ea se concessuram ex aedibus. Terent. Qu'elle s'en ira demourer ailleurs.
    \
        Concede hinc intro. Terent. Va t'en d'ici là dedens.
    \
        In voluntarium exilium concessit. Plin. iunior. Il s'est banni de son bon gré.
    \
        In ius, ditionemque alicuius concedere. Liuius. Se rendre ou mettre en la subjection et domination d'aucun.
    \
        Gens Masaesylorum omnis, in ditionem imperiumque Mezetulli concessit. Liu. Se rendit à Mezetullus.
    \
        Concedere in sententiam alterius. Liu. S'accorder à aucun, Estre de son opinion et advis.
    \
        Concedere, absolute. Tacit. Mourir.
    \
        Superis concessit ab oris. Virgil. Il est mort.
    \
        Veneno vita concedere. Tacit. Mourir de, ou par poison.
    \
        Vita concedere. Tacit. Mourir.
    \
        Concedit nox diei. Plaut. La nuict s'en va et fait place au jour.
    \
        Dies concedit caelo. Virgil. Le jour s'en va, Il est nuict.
    \
        Concedere, Permittere. Cic. Conceder, Permettre.
    \
        Concede vt officium meum, memoremque in benemeritos animum praestem. Cic. Permes, endure que, etc. Souffre que, etc.
    \
        Pati atque concedere. Cic. Souffrir et permettre.
    \
        Concedere vrbem aliquam in iras cuiuspiam. Virg. Luy permettre de se venger d'une ville contre laquelle il est courroucé.
    \
        Amores suos concedere. Catul. Donner ce qu'on aime.
    \
        Animam concedere alicui. Ouid. Donner la vie, Le laisser vivre.
    \
        Dolorem atque inimicitias suas alicui concedere. Cicero. Quand en faveur et pour l'amour de quelcun nous pardonnons et remettons les tors et injures qu'on nous a faict, et ne voulons point nous en venger.
    \
        Falsum concedere alicui. Lucret. Conceder et accorder.
    \
        Concedere impunitatem. Caesar. Ne punir point, Remettre ou differer la peine.
    \
        Id laudis alicui concedere. Propert. Luy faire cest honneur.
    \
        Libertatem concedere. Caesar. Donner liberté.
    \
        Ludum pueris concedere. Horat. Permettre de jouer.
    \
        Partem octauam pretii concedere. Plin. iunior. Remettre du pris, Rabbatre, Quicter la huitieme partie.
    \
        Peccasse semel concedere. Ouid. Pardonner la premiere faulte.
    \
        Veniam concedere alicui. Stat. Pardonner.
    \
        Vitam concedere, et ignoscere peccata. Hirtius. Donner la vie saulve.
    \
        Concedere de iure suo. Cic. Relascher, N'aller point à la rigueur, Estre content de perdre du sien.
    \
        Concessit Senatus petitioni tuae. Cic. Il t'a octroyé, Il s'est condescendu à ta demande, Il t'a accordé ta demande.
    \
        Concedo, forsitan aliquis aliquando eiusmodi quippiam fecerit. Cic. Je mes par cas, Soit ainsi, Je vous accorde, Je prens le cas.
    \
        Concedo tibi vt ea praetereas. Cic. Je suis content que, etc. Je le vous donne gaigné.
    \
        Concedere aliquid. Cic. Conceder, Accorder quelque chose.
    \
        Concedere alicui. Terent. Luy laisser et quicter la place, Luy ceder, et supporter sa fantasie.
    \
        Magnitudini medicinae, doloris magnitudo concedit. Cic. Cede, Est vaincue et surmontee.
    \
        Solio concedere. Silius. Se lever pour faire honneur à aucun, et le mettre dedens le siege.
    \
        Veris concedere. Horat. Ceder à la verité, Confesser verité.
    \
        Nemini concedere de re aliqua. Cic. Ne vouloir point donner gaigné à quelqu'un en quelque different, Ne vouloir point recongnoistre qu'on soit moindre que luy.
    \
        Etsi de cupiditate nemini concedam, caeteris rebus inferiores sumus. Cic. Combien que je ne soye en rien moins convoiteux que les autres.
    \
        Non concedo tibi, plus vt illum ames, quam ego ipse amo. Cic. Je ne vous accorderay point cela, que vous l'aimiez plus que moy.
    \
        Omnes tuas artes, quibus tu magnus es, tibi concedit. Cic. Il les vous quicte.
    \
        Bona quaedam proscriptorum diripienda concessit. Cic. Il donna congé, et permist de piller, etc.
    \
        Conceditur profecto verum esse vt bonos boni diligant. Cic. On concede, On confesse bien.
    \
        Nec plura effari concessum est. Sil. Il ne luy a point esté permis.

    Dictionarium latinogallicum > concedo

  • 4 concilio

    concĭlĭo, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] assembler, réunir, joindre. [st2]2 [-] au fig. réunir, rendre bienveillant, gagner, concilier, faire agréer. [st2]3 [-] mettre en rapport, procurer (en s'entremettant), ménager, acheter, se procurer.    - pacem alicui conciliare: ménager par un accord la paix à qqn.    - pecuniam alicui conciliare: procurer de l’argent à qqn.    - otium conciliare, Nep. Timol. 3, 2: assurer la tranquillité.    - pecuniae conciliandae causa: pour se procurer de l’argent.    - aliquem aliqua re conciliare: gagner qqn par qqch.    - conciliare ceteros: gagner les autres à sa cause.    - conciliare nuptias: s'entremettre pour un mariage.    - benevolentiam alicujus alicui conciliare: ménager à qqn la bienveillance de qqn.    - amicitiam alicui cum aliquo conciliare: lier qqn d’amitié avec qqn.
    * * *
    concĭlĭo, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] assembler, réunir, joindre. [st2]2 [-] au fig. réunir, rendre bienveillant, gagner, concilier, faire agréer. [st2]3 [-] mettre en rapport, procurer (en s'entremettant), ménager, acheter, se procurer.    - pacem alicui conciliare: ménager par un accord la paix à qqn.    - pecuniam alicui conciliare: procurer de l’argent à qqn.    - otium conciliare, Nep. Timol. 3, 2: assurer la tranquillité.    - pecuniae conciliandae causa: pour se procurer de l’argent.    - aliquem aliqua re conciliare: gagner qqn par qqch.    - conciliare ceteros: gagner les autres à sa cause.    - conciliare nuptias: s'entremettre pour un mariage.    - benevolentiam alicujus alicui conciliare: ménager à qqn la bienveillance de qqn.    - amicitiam alicui cum aliquo conciliare: lier qqn d’amitié avec qqn.
    * * *
        Concilio, concilias, conciliare. Plaut. Concilier, Estre cause et moyen de la congnoissance et accointance de deux, ou plusieurs ensemble.
    \
        Conciliat et coniungit inter se homines ratio et oratio. Cic. Unit, Conjoinct, Accouple.
    \
        Virtus conciliat amicitias. Cic. Assemble et unit les amitiez.
    \
        Auro conciliatur amor. Propert. Est attiré, ou attraict par argent.
    \
        Pecunia conciliare sibi legiones. Cic. Les attirer à soy par argent.
    \
        Animum alicuius conciliare sibi. Liu. Unir à soy, Gaigner son amour.
    \
        Iudicum animos sibi conciliare. Quintil. Attraire à soy.
    \
        Affinitatem inter aliquos conciliare. Plaut. Brasser ou faire affinité ou alliance entre aucuns.
    \
        Artes suas conciliare dictis. Ouid. Collauder et faire avoir en estime et reputation.
    \
        Authoritatem conciliare rei alicui. Plin. La faire estre en authorité et estime.
    \
        Conciliare alicui beneuolentiam alterius. Cic. Estre moyen qu'un autre l'aime.
    \
        Fidem in dicendo conciliat amplificatio. Cic. Fait avoir opinion aux auditeurs qu'on dit verité.
    \
        Fidem alicuius conciliare famae. Ouid. Acquerir.
    \
        Conciliare sibi gratiam per rem aliquam. Cic. Acquerir.
    \
        Incommoda alicui conciliare. Lucret. Luy brasser quelque dommage.
    \
        Miseros magis fortuna conciliat suis. Senec. Fait plus aimer.
    \
        Odium re aliqua conciliare. Plin. Acquerir haine.
    \
        Pacem conciliare. Terent. Mettre paix, Faire paix.
    \
        Pecuniam conciliare. Cic. Amasser argent.
    \
        Somnum conciliare, cui opponitur Fugare somnum. Plin. Faire endormir.
    \
        Vires conciliare alicui. Stat. Le faire fort.
    \
        Voluntatem alicuius conciliare sibi. Cic. Acquerir son bon vouloir.
    \
        Concilia eum huc. Plaut. Attray, ou attire le ici, Indui le à venir ici, Fay tant qu'il vienne ici.
    \
        Sursum aliquid conciliare, apud Lucretium. Assembler en hault.

    Dictionarium latinogallicum > concilio

  • 5 dirigo

    dīrĭgo (dērĭgo), ĕre, rexi, rectum [di + rego] - tr. - [st2]1 [-] redresser, mettre en ligne droite, aligner, tracer, ranger. [st2]2 [-] diriger, pousser, lancer en ligne droite. [st2]3 [-] disposer, ordonner, arranger. [st2]4 [-] diriger, tourner, conformer, régler. [st2]5 [-] envoyer, adresser. [st2]6 [-] fendre, mettre en pièces. [st2]7 [-] qqf. intr. - aller en ligne droite, se ranger en bataille.    - coronam si direxeris, (erit) virga, Sen. Q. N. 1, 10: si tu redresses un cercle, tu auras une ligne droite.    - regiones lituo dirigere, Cic. Div. 1, 17: partager les régions (du ciel) avec le bâton augural.    - vela ad castra Cornelia dirigere, Caes. B. C. 2, 25, 6: faire voile vers le camp Cornélien.    - aciem dirigere, Caes. B. G. 6.8.5: ranger une armée en bataille.    - aciem ad aliquem dirigere, Cat. 63.56: tourner les yeux vers qqn.    - alicui hastam dirigere, Virg. En. 10.401: lancer un javelot contre qqn.    - in aliquem hastam dirigere, Ov. M. 8.66: lancer un javelot contre qqn.
    * * *
    dīrĭgo (dērĭgo), ĕre, rexi, rectum [di + rego] - tr. - [st2]1 [-] redresser, mettre en ligne droite, aligner, tracer, ranger. [st2]2 [-] diriger, pousser, lancer en ligne droite. [st2]3 [-] disposer, ordonner, arranger. [st2]4 [-] diriger, tourner, conformer, régler. [st2]5 [-] envoyer, adresser. [st2]6 [-] fendre, mettre en pièces. [st2]7 [-] qqf. intr. - aller en ligne droite, se ranger en bataille.    - coronam si direxeris, (erit) virga, Sen. Q. N. 1, 10: si tu redresses un cercle, tu auras une ligne droite.    - regiones lituo dirigere, Cic. Div. 1, 17: partager les régions (du ciel) avec le bâton augural.    - vela ad castra Cornelia dirigere, Caes. B. C. 2, 25, 6: faire voile vers le camp Cornélien.    - aciem dirigere, Caes. B. G. 6.8.5: ranger une armée en bataille.    - aciem ad aliquem dirigere, Cat. 63.56: tourner les yeux vers qqn.    - alicui hastam dirigere, Virg. En. 10.401: lancer un javelot contre qqn.    - in aliquem hastam dirigere, Ov. M. 8.66: lancer un javelot contre qqn.
    * * *
        Dirigo, dirigis, penul. corr. direxi, directum, dirigere. Pli. iunior. Dresser, Adresser, Diriger.
    \
        Dirigere acies, pro Ordinare. Virgil. Dresser et ordonner une armee.
    \
        Affatus dirigere alicui. Claud. Adresser sa parolle à aucun.
    \
        Arcu dirigere tela. Horat. Tirer droict d'un arc.
    \
        Dirigere artes suas ad voluptatem. Cic. Exercer ses arts et sciences seulement pour volupté, N'avoir principal et final esgard à autre chose que à volupté, Faire volupté son but.
    \
        Vitam suam ad normam rationis. Cic. Reigler sa vie selon raison.
    \
        Cacumen ramuli ad caelum. Varro. Dresser et conduire.
    \
        Ad veritatem saepissime dirigit coniectura. Cic. Meine droict, Conduit.
    \
        Gressum. Virgil. Adresser son chemin.
    \
        Hastam in aliquem. Ouid. Jecter droict à luy.
    \
        Iaculum totis viribus. Seneca. Darder de toute sa force.
    \
        Literas ad aliquem. Modestinus. Envoyer et adresser des lettres à aucun, Diriger.
    \
        Dirigere in manum. Senec. Mettre tout droict dedens la main.
    \
        Ad naturam leges hominum diriguntur. Cic. Les loix humaines sont faictes et reiglees selon nature, ou conformeement à nature, Sont conformees à nature.
    \
        Norma aliquorum quaedam dirigere. Cic. Dresser et reigler, ou Guider et conduire, etc.
    \
        Vtilitate officium dirigere. Cic. Reigler à son prouffit le plaisir qu'on fait.
    \
        Dirigere aliquem ad suam opinionem. M. Antonius ad Ciceronem. Gouverner, Conduire.
    \
        Ad illius similitudinem, artem et manum dirigebat. Cic. Dressoit et conduisoit.
    \
        Eius tota similitudo ad succum porri dirigitur. Plin. Est semblable.
    \
        Visus dirigere ad aliquem. Claud. Regarder droict vers aucun, Dresser la veue vers, etc.
    \
        Honestate dirigenda est vtilitas. Cic. Il fault reigler utilité par honnesteté.

    Dictionarium latinogallicum > dirigo

  • 6 ratio

    ōnis f. [ reor ]
    1) счёт, подсчёт (r. accepti atque expensi Pl, тж. r. acceptorum et datorum C)
    rationem inire Cs (putare Pl, subducere C, conficere Cs) — считать, подсчитывать
    rationem alicujus rei habere (inire) C etc. — высчитывать что-л.
    a rationibus (sc. servus) Suсчетовод
    3) список, перечень, ведомость
    rationem alicujus rei conficere C — вести список чего-л.
    in rationem venire, тж. in rationes inferri Pt — быть внесённым в список, т. е. быть взятым на учёт
    4) сумма, итог, число ( pecuniae C)
    plurima auri et argenti r. Pt — множество золота и серебра, но
    5) деловые связи, денежные взаимоотношения, взаимные расчёты
    re ac ratione conjunctum esse cum aliquo C — находиться в деловых отношениях с кем-л.
    6) дела, вопросы (r. popularis C)
    temporis r. C — время, условия, обстоятельства
    quae r. tibi cum eo intercesserat? Cчто за дело было у тебя с ним?
    7) отношение, взаимоотношения
    veterem cum aliquo rationem reducere Pt — восстановить прежние отношения с кем-л.
    pro ratione alicujus rei C, Cs — сообразно с чем-л., по отношению к чему-л.
    habēre rationem cum terrā C — быть связанным с землёй, т. е. заниматься сельским хозяйством
    8) область, категория, разряд (in rationem utilitatis cadere C; studia in dissimili ratione C)
    9) учёт, соображение, принятие во внимание
    rationem habere (ducere) alicujus rei C — принимать что-л. во внимание
    10) выгода, интерес
    r. rei publicae C — учёт государственных интересов, политические соображения
    rationes suas alicui rei anteponĕre C — ставить свои личные интересы выше чего-л.
    salutis alicujus rationem habere Cs — заботиться о чьей-л. безопасности
    11) мышление, размышление, обдумывание, рассмотрение ( omnia ratione lustrare C)
    12) предмет размышления, проблема ( rationes agitandae exquirendaeque C)
    13) рассудок, разум ( bestiae rationis expertes sunt C); разумность, смысл (nulla hujusce rei r. est C)
    r. est aliquid facere Cразумно (т. е. следует) что-л. сделать
    14) образ, способ, приём, метод, план (r. dicendi C; r. argumentandi C; r. vivendi rhH. или vitae C; Socratĭca r. disserendi C)
    castrensis r. Cлагерный режим
    ratione C — методически, планомерно
    r. et via C — систематичность, планомерность
    r. belli C, Cs, QCвоенное искусство
    15) возможность, путь (nulla ad aliquid r. erat C)
    16) образ мыслей, взгляд, точка зрения, принцип ( homo alterius rationis C); направление, смысл ( epistulae in eandem rationem scriptae C); форма, порядок (duplex est r. orationis C)
    r. comitiorum C — порядок работы комиций, т. е. организация выборов
    17) основание, мотив ( alicujus rei causam rationemque cognoscere C)
    nullā ratione Cs — никоим образом, но: C без всякого основания
    confirmare aliquid rationibus C — подкрепить что-л. основательными доводами
    18) обоснование, доказательство (quid opus est ratione? C)
    19) (тж. r. conclusa Ap) умозаключение, вывод
    20) учение, система, теория, наука, школа (r. Epicūri C)
    21) положение, правило, мнение (mea sic est r. Ter)
    22) положение, состояние, устройство, система
    r. atque ordo Cs — упорядоченность, распорядок
    r. ordoque agminis Cs — походный порядок, строй

    Латинско-русский словарь > ratio

  • 7 concilio

    concĭlĭo, āvi, ātum, 1, v. a. [concilium].
    I.
    To bring together several objects into one whole, to unite, connect (class. in prose and poetry, not in Hor.).
    A.
    Prop. (thus several times in Lucr. of the union of atoms):

    primordia Non ex illarum conventu conciliata,

    not formed by the union of separate parts, Lucr. 1, 612; 2, 901:

    dispersa,

    id. 6, 890:

    omnia in alto,

    id. 5, 466; cf. also id. 1, 1042; 2, 552.—Of physical union of other kinds:

    traduces bini inter se obvii miscentur alliganturque unā conciliati,

    Plin. 17, 23, 35, § 211;

    of medic. mixtures: gramen hyoscyami cerae,

    to mix, Ser. Samm. 40, 754.—
    2.
    Of the fulling of cloth:

    vestimentum,

    Varr. L. L. 6, § 43 Müll.—
    B.
    Trop.
    1.
    To unite in thought or feeling, to make friendly, to procure the favor of, to make inclined to, to gain, win over; constr. aliquos inter se, aliquem alicui or absol. (in this sense very freq.).
    (α).
    Aliquos inter se:

    quin res publica nos inter nos conciliatura conjuncturaque sit,

    Cic. Fam. 5, 7, 2; so,

    conciliare et conjungere homines inter se,

    id. Off. 1, 16, 50:

    feras inter sese,

    id. Rosc. Am. 22, 63.—
    (β).
    Aliquem ( aliquid) alicui:

    conciliare sibi, avertere ab adversario judicem,

    Quint. 6, 1, 11:

    quas (legiones) sibi conciliare pecuniā cogitabat,

    Cic. Fam. 12, 23, 2:

    Pammenem sibi similitudine fortunae,

    Tac. A. 16, 14:

    homines sibi,

    Nep. Ages. 2 fin.; id. Them. 10, 1:

    simulatque natum sit animal, ipsum sibi conciliari et commendari ad se conservandum,

    Cic. Fin. 3, 5, 16:

    eam civitatem Arvernis,

    Caes. B. G. 7, 7; cf.:

    reliquas civitates amicitia Caesari,

    id. B. C. 3, 55 fin.:

    per quam (causam) cum universo ordini tum primoribus se patrum concilient,

    Liv. 4, 48, 9:

    arma sibi,

    Verg. A. 10, 151:

    deos homini,

    Ov. F. 1, 337:

    audientem exordio,

    Quint. 8, prooem. 11:

    judicem probationibus nostris,

    id. 4, 3, 9:

    Maurorum animos Vitellio,

    Tac. H. 2, 58; cf.:

    quas res quosque homines quibus rebus aut quibus hominibus vel conciliasset vel alienasset ipsa natura,

    Quint. 5, 10, 17: omne animal primum constitutioni suae conciliari, i. e. governs itself in accordance with, etc., Sen. Ep. 124, 14; cf. id. ib. §

    15 sqq.: primum sibi ipsum conciliatur animal,

    id. ib. §

    17: frui iis rebus, quas primas homini natura conciliet,

    Cic. Ac. 2, 42, 131; cf. conciliatio, I. B. 2.—Without dat.:

    conciliabat ceteros reges,

    Nep. Hann. 10, 2; so,

    accusatorem,

    Quint. 6, 1, 12:

    conciliare, docere, movere judicem,

    id. 11, 1, 61; cf. id. 2, 5, 7; 3, 9, 7:

    plures,

    Tac. A. 15, 51:

    animos hominum,

    Cic. Off. 2, 5, 17; cf. id. de Or. 3, 53, 204:

    animum judicis,

    Quint. 4, 1, 25; cf.:

    animos judicum (opp. alienare),

    id. 11, 1, 8:

    animos plebis,

    Liv. 1, 35, 2:

    animos militum pollicitationibus,

    Suet. Oth. 6; cf. Tac. H. 1, 18, —
    (γ).
    ( Aliquem) ad aliquid: Labienum praefecit togatae, quo majore commendatione conciliaretur ad consulatūs petitionem, Auct. B. G. 8, 52.—
    (δ).
    Absol.:

    nihil est ad conciliandum gratius verecundiā,

    Quint. 11, 3, 161:

    conciliare, narrare,

    id. 3, 4, 15.—
    2.
    = commendo, to represent something to one as agreeable, pleasant, etc., i. e. to recommend:

    et dictis artes conciliasse suas,

    Ov. Tr. 3, 11, 42.—
    II.
    With acc. and dat. (aliquid alicui) or absol., to procure, provide, prepare, produce something for one.
    A.
    With physical objects.
    1.
    Of the procuring of a maiden, an object of love, in an honorable and (more freq.) in a dishonorable sense, to unite, procure, couple (cf. Lucr. 5, 961):

    tute ad eum adeas, tute concilies, tute poscas,

    Plaut. Trin. 2, 2, 111:

    num me nupsisti conciliante seni?

    Ov. Am. 1, 13, 42:

    conciliata viro,

    Cat. 68, 130:

    existimabatur Servilia etiam filiam suam Tertiam Caesari conciliare,

    to give as a mistress, Suet. Caes. 50:

    cum ei dignatio Juliā genitam Atiam conciliasset uxorem,

    Vell. 2, 59, 2.—Once with ad:

    a tuā me uxore dicam delatum, ut sese ad eum conciliarem,

    Plaut. Mil. 3, 1, 206.—
    2.
    To procure, obtain by purchase or otherwise, to purchase, acquire, win, gain:

    illum mihi,

    Plaut. Poen. 3, 5, 25; cf.:

    male habiti et male conciliati,

    i. e. at a bad bargain, id. Ps. 1, 2, 1:

    prodi, male conciliate,

    Ter. Eun. 4, 4, 2: Mi. Estne empta mihi haec? Pe. His legibus habeas licet, Conciliavisti pulcre, Plaut. Ep. 3, 4, 39 sq.:

    ut tibi recte conciliandi primo facerem copiam,

    a chance for a good bargain, id. Pers. 4, 3, 69:

    si ullo pacto ille (filius) huc conciliari potest,

    can be brought here, Plaut. Capt. 1, 2, 22 (cf. id. ib. prol. 33):

    HS. viciens ex hoc uno genere,

    to extort, Cic. Verr. 2, 2, 58, § 142; cf.

    pecunias,

    id. ib. 2, 2, 55, § 137; 2, 3, 30, § 71; 2, 3, 84, § 194;

    and, in a more gen. sense: summum bonum esse frui rebus iis, quas primas natura conciliavisset,

    id. Ac. 2, 42, 131.—
    B.
    With abstr. objects, to cause, bring about, procure, acquire, make, produce, etc.:

    affinitatem et gratiam,

    Plaut. Trin. 2, 4, 42; cf.

    gratiam,

    Suet. Calig. 3:

    pacem inter cives,

    Cic. Fam. 10, 27, 1; cf. Ter. Heaut. 5, 5, 2:

    amorem sibi,

    Cic. Arch. 8, 17; cf. id. de Or. 2, 51, 206:

    favorem ad vulgum,

    Liv. 29, 22, 8; cf.:

    favorem populi,

    Suet. Caes. 11:

    amicitiam cum aliquo,

    Cic. Deiot. 14, 39:

    gloriam,

    id. Mur. 20, 41:

    laudem,

    Quint. 2, 7, 4:

    dignitatem auctoribus suis,

    Tac. Or. 9:

    famam clementiae,

    Liv. 21, 60, 4:

    majestatem nomini Romano,

    id. 29, 11, 4:

    odium,

    Quint. 5, 13, 38; 6, 2, 16:

    risus,

    to cause, id. 6, 3, 35:

    otium,

    Nep. Timol. 3, 2:

    otii nomine servitutem,

    id. Epam. 5, 3:

    nuptias,

    to bring about, id. Att. 5, 3; Just. 7, 6, 10; cf.:

    jugales toros,

    Stat. S. 3, 5, 70.—Hence, concĭlĭātus, a, um, P. a. (in acc. with I. B.), friendly; in partic. in a pass. sense.
    A.
    Beloved:

    (Hasdrubal) flore aetatis primo Hamilcari conciliatus,

    Liv. 21, 2, 3:

    juvenis aetatis flore conciliatus sibi,

    Curt. 7, 9, 19; cf. Suet. Vit. Ter. 1; id. Vit. 7.—In sup.:

    est nobis conciliatissimus,

    Symm. Ep. 9, 37.—
    B.
    In an act. sense, favorably inclined, devoted, favorable to something; comp.:

    ut judex ad rem accipiendam fiat conciliatior,

    Quint. 4, 2, 24:

    (homo) voluptati a naturā conciliatus, a dolore autem abjunctus alienatusque est,

    Gell. 12, 5, 18.— Adv. not in use.

    Lewis & Short latin dictionary > concilio

  • 8 advoco

    ad-vŏco, āvi, ātum, 1, v. a., to call or summon one to a place, esp. for counsel, aid, etc.; constr. absol., with ad, in, or dat.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    ego Tiresiam advocabo et consulam quid faciendum censeat,

    Plaut. Am. 5, 1, 76:

    contionem,

    Cic. Verr. 2, 3, 80:

    aliquem ad obsignandum,

    id. Att. 12, 18; so Liv. 1, 39:

    viros primarios in consilium,

    Cic. Verr. 2, 3, 7, § 18; so Liv. 42, 33:

    ego vos, quo pauca monerem, advocavi,

    Sall. C. 60:

    eo (i. e. in aedem Concordiae) senatum advocat,

    id. ib. 47:

    (Deus) advocabit caelum desursum,

    Vulg. Psa. 49, 4:

    advocari gaudiis,

    to be invited, Hor. C. 4, 11, 13:

    aegro,

    Ov. R. Am. 110:

    causis,

    Quint. 11, 1, 38.—
    B.
    Trop.:

    animum ad se ipsum advocamus,

    we turn the mind upon itself, call the thoughts home, Cic. Tusc. 1, 31:

    non desiderat fortitudo advocatam iracundiam,

    id. ib. 4, 23; so id. Ac. 2, 27; id. Tusc. 5, 38. —
    II.
    Esp.
    A.
    In judicial lang., t. t., to avail one's self of some one in a cause, as aid, assistant, witness, counsellor, etc., to call in:

    aliquem alicui,

    Plaut. Cas. 3, 3, 6; so id. Bacch. 2, 3, 28; id. Ps. 4, 7, 59:

    aliquot mihi Amicos advocabo,

    Ter. Phorm. 2, 1, 83:

    viros bonos complures advocat,

    Cic. Quint. 21:

    in his, quos tibi advocasti,

    id. ib. 2 al.—Also used of the friend of the plaintiff or defendant, who calls in his friends to aid in the suit:

    Oppianicus in judicio Scamandri aderat, frequens advocabat,

    Cic. Clu. 19.—Hence, transf. to other things, to call to one's aid, to call to for help, to summon:

    desuper Alcides telis premit omniaque arma Advocat,

    Verg. A. 8, 249:

    secretas artes,

    Ov. M. 7, 138:

    ad conamina noctem,

    Sil. 9, 82; Sen. Troad. 613:

    aliquid in tutelam securitatis suae,

    Vell. 2, 108:

    vires suas,

    Sen. Ben. 6, 2.—
    B.
    To get a respite, to delay, Plin. Ep. 5, 8; v. advocatio, II. C. —
    C.
    To give consolation, to console (in imitation of the Gr. parakalein), Tert. adv. Marc. 14.
    In the phrase ADVOCAPIT CONCTOS, in the song of the Fratres Arvales, Grotef.
    (Gr. II. 290) explains advocapit as an old imperat., instead of advocabite.Hence, advŏcātus, i, m.
    A.
    In the class. per., in judicial lang., one who is called by one of the parties in a suit to aid as a witness or counsel, a legal assistant, counsellor (diff. from patronus or orator, who spoke for a client engaged in a suit; from cognitor, who appeared in the name of such parties as had themselves been at first in court;

    and from procurator, who appeared for such as were absent,

    Ascon. ad Cic. Div. in Caecil. 4; Ruhnk. ad Ter. Eun. 2, 3, 48; Heind. ad Hor. S. 2, 5, 38;

    v. Smith's Dict. Antiq.): quaeso, ut advocatus mihi adsis neve abeas,

    Plaut. Am. 4, 3, 3; so id. Men. 5, 2, 47; id. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 1, 23; 6, 11; id. Trin. 5, 2, 37 al.:

    adversusne illum causam dicerem, cui veneram advocatus?

    Ter. Ad. 4, 5, 43; so id. Eun. 2, 3, 49; 4, 6, 26; id. Ad. 4, 5, 11:

    quis eum umquam non modo in patroni, sed in laudatoris aut advocati loco viderat,

    Cic. Clu. 40; id. Phil. 1, 7:

    venire advocatum alicui in rem praesentem,

    id. Off. 1, 10, etc.; Liv. 42, 33, 1.—
    B.
    In the post-Aug. per., for patronus, orator, etc., who conducted a process for any one, an advocate, attorney, etc., Quint. 12, 1, 13; cf. id. 12, 1, 25; 5, 6 fin.; 9, 3, 22; Plin. Ep. 7, 22; Tac. A. 11, 5, 6; Suet. Claud. 15 and 33.—
    C.
    Esp., in eccl. Lat., of Christ as our intercessor, advocate:

    advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum,

    Vulg. 1 Joan. 2, 1.—
    D.
    Transf., in gen., an assistant, helper, friend:

    se in fugam conferunt unā amici advocatique ejus,

    Cic. Caecin. 8, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > advoco

  • 9 devoveo

    dē-vŏvĕo, vōvi, vōtum, 2, v. a.
    I.
    To vow, devote (usually to a deity).
    A.
    Prop. (class.):

    Marti ea, quae bello ceperint,

    Caes. B. G. 6, 17, 3; so,

    Dianae pulcherrimum,

    Cic. Off. 3, 25, 95:

    gnatam pro muta agna,

    Hor. S. 2, 3, 219 et saep.;

    esp. freq.: se diis, or simply se,

    to devote one's self to death, to sacrifice one's self, Cic. N. D. 2, 3 fin.; id. Fin. 2, 19, 61:

    se pro aere alieno, in jesting allusion to the death of the Decii,

    id. Phil. 11, 6, 13:

    se pro patria Quiritibusque Romanis,

    Liv. 5, 41, 3; id. 8, 9; 9, 4; Verg. A. 12, 234:

    devota vita,

    Cic. Par. 1, 2, 12; cf.:

    devotis corporibus in hostem ruentes,

    Liv. 9, 17:

    ancipiti deum irae devotus,

    id. 10, 39: hinc Remus auspicio se devovet, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107:

    devota morti pectora,

    Hor. Od. 4, 14, 18; cf.

    without morti: stabat devota juventus,

    Luc. 4, 533:

    caput pro salute alicujus,

    Val. Max. 6, 2, extr. 2 et saep.—
    B.
    Transf., to devote, give up, attach (rarely):

    vobis animam hanc devovi,

    Verg. A. 11, 442; cf.:

    suos annos soli tibi,

    Ov. M. 14, 683; esp.: se, to give one's self up to, devote one's self to:

    se amicitiae alicujus,

    Caes. B. G. 3, 22, 2; cf.:

    se gloriae,

    Curt. 9, 6 fin.:

    se regibus,

    Sall. Hist. Fragm. 1, 73.—
    C.
    To promise solemnly, vow; with inf. or obj. clause (late Lat.):

    qui se devoverunt, nec manducare nec bibere,

    Vulg. Act. 23, 21:

    totam vitam suam serviturum se esse devovit,

    August. Serm. 286, 4; Gregor. M. Homil. 1, 19, 7.—
    D.
    To mark out, destine, appoint:

    exspectatione omnium T. Annio devota et constituta ista hostia esse videtur,

    Cic. Harusp. Resp. 3, 6.—
    II.
    Qs. to devote to the infernal gods, i. e. to curse, to execrate (mostly poet. and in post-Aug. prose—for syn. cf. detestor):

    aliquem,

    Nep. Alcib. 4, 5:

    natum suum (Theseus),

    Ov. F. 6, 738:

    se ipse,

    Quint. 5, 6, 2:

    scelerata arma,

    Ov. M. 5, 102:

    suas artes,

    id. ib. 8, 234:

    devota arbos,

    Hor. Od. 3, 4, 27:

    devoti sanguinis aetas,

    id. Epod. 16, 9 et saep.; v. such a form of imprecation in Macr. S. 3, 9.—
    III.
    To bewitch by conjurations ( poet.):

    aliquem carminibus, pollentibus herbis,

    Tib. 1, 8, 18:

    aliquem trajectis lanis,

    Ov. Am. 3, 7, 80; cf.:

    devota veneno corpora,

    id. ib. 3, 7, 27. —Hence, dēvōtus, a, um, P. a. (acc. to no. I. B.).
    A.
    Devoted to any one, i. e. attached, faithful (post-Aug.):

    ni tibi deditus essem Devotusque cliens,

    Juv. 9, 72;

    so with deditus,

    Sen. Ben. 3, 5:

    devotissimus alicui,

    Suet. Caes. 67 fin.; cf. Sen. Ben. 5, 17; and:

    DEVOTISSIMVS NVMINI MAIESTATIQVE EIVS,

    Inscr. Orell. 859; and so in comp., Claud. B. Gild. 289: animus alicui devotus, Tiber. ap. Suet. Tib. 67:

    equester ordo scenae harenaeque devotus,

    id. Calig. 30.— Poet.:

    devotae in externa proelia dextrae,

    ready for, Luc. 3, 311.— Subst.:

    cum DC devotis, quos illi Soldurios appellant,

    with six hundred faithful followers, Caes. B. G. 3, 22, 1. —
    B.
    In Christian authors, pious, devout:

    Roma Deo,

    Prud. adv. Symm. 2 fin.:

    filia Christo,

    Hier. Ep. 108, 2:

    jejunia,

    Aus. Idyll. 1, 2; so, obedient to authority, Cassiod. Varr. 2, 16.—
    C.
    Like deditus, given to, abandoned to a habit or thing (rare):

    vino,

    Phaedr. 4, 5, 6.— Adv.: dēvōtē, devotedly, faithfully: devote ac strenue, Cod. Th. 6, 24, 10.— Sup.:

    Deo devotissime serviamus,

    Lact. 6, 9 fin.; Aug. Ep. 86 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > devoveo

  • 10 finis

    fīnis, is (abl. regularly fine;

    fini,

    Lucr. 1, 978;

    also fine,

    ib. 976;

    and adverb. fini, ea fini, qua fini,

    Cato, R. R. 21, 3; 28, 2; 154; Gell. 1, 3, 30; 7, 3, 29; Dig. 16, 2, 19), m. (f. mostly ante- and post-class. and poet., and only in sing., Att., Caecil., Varr., Sisenn. ap. Non. 205, 6 sq.; Lucr. 1, 107; 551; 555; 561 sq.; cf. Lachm. p. 43; Verg. A. 2, 554; 5, 328; 384; 12, 793 al.;

    rarely in class. prose,

    Cic. Leg. 2, 22, 55; id. Fam. 12, 1, 1; id. Att. 9, 10, 4; Liv. 4, 2, 4 Weissenb. ad loc.; 9, 26, 9; 22, 57, 5; Plin. 30, 10, 24, § 82; 33, 1, 1, § 3; 33, 6, 31, § 98 al.; plur. f. only Varr. L. L. 5, 1, 13; v. Neue, Formenl. 1, 703) [for fidnis, root bhid-, fid-, v. findo; for the suffix, cf.: pa-nis, ig-nis, etc.], a boundary, limit, border, = terminus, horos.
    I.
    Lit.:

    accessit propius et jam ingrediens intra finem ejus loci, quem oleae terminabant, etc.,

    Cic. Caecin. 8, 22:

    fere ad extremum finem provinciae Galliae,

    Liv. 40, 16, 5; cf. id. 33, 37, 6:

    Philaenōn arae, quem locum Aegyptum vorsus finem imperii habuere Carthaginienses,

    Sall. J. 19, 3:

    quem ad finem porrecta ac loca aperta pertinebant, cedentes (hostes) insequi,

    as far as, Caes. B. G. 2, 19, 5:

    quibus venientibus ad finem legatio Veientium obviam fuit,

    Liv. 4, 58, 1; cf.:

    nulla legatio ad finem praesto fuerat,

    id. 38, 15, 10; 10, 35, 1:

    haud procul Argivorum fine positis castris,

    id. 28, 5, 5; cf. id. 35, 27, 9 Drak.—In plur.:

    vicini nostri hic ambigunt de finibus,

    Ter. Heaut. 3, 1, 93:

    nec Mamilia lege singuli, sed ex his tres arbitri fines regemus,

    Cic. Leg. 1, 21, 55 (v. rego, I. B.):

    in finibus Lycaoniae, mihi litterae redditae sunt,

    id. Fam. 15, 1, 2: Q. Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datus... fines [p. 752] terminare, id. Off. 1, 10, 33; cf.:

    SEX. ATILIVS INTER ATESTINOS ET VEICETINOS FINIS TERMINOSQVE STATVI IVSIT,

    Inscr. Orell. 3110:

    fines proferre, propagare,

    Cic. Rep. 3, 12; id. Mur. 9, 22:

    inter eos fines, quos feci,

    Liv. 1, 18, 9:

    atque hominum finem Gades Calpenque secutus,

    Sil. 1, 141.—
    B.
    Transf.
    1.
    In plur., borders, and hence territory, land, country enclosed within boundaries:

    propere de finibus suis exercitus deducerent,

    Plaut. Am. 1, 1, 60:

    per agrum Sequanorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus absunt,

    Caes. B. G. 1, 10, 1; cf.:

    si suas copias Aedui in fines Bellovacorum introduxerint,

    id. ib. 2, 5, 3:

    civitatum fines incolere,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 8:

    ego his finibus ejectus sum, quos, etc.,

    Sall. J. 14, 8:

    neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret,

    id. ib. 79, 3:

    Multum interest, alienos populare fines an tuos uri exscindive videas,

    Liv. 28, 44, 2:

    veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset,

    where these gods were worshipped, Macr. S. 3, 7, 6.—
    2.
    Fine or fini alicujus rei, up to, as far as, a certain point (very rare):

    matresfamiliae de muro pectoris fine prominentes passis manibus obtestabantur Romanos, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 47, 5 Oud. N. cr. (al. pectore nudo); so,

    fine inguinum ingrediuntur mare,

    Sall. H. Fragm. 3, 38 Gerl. (in Arus. Mess. p. 231 ed. Lind.):

    fine genūs vestem ritu succincta Dianae,

    Ov. M. 10, 536:

    per mare umbilici fine ingressi, Auct. B. Afr. 85, 1: amphoras nolito implere nimium ansarum infimarum fini,

    Cato, R. R. 113, 2: Asiam orientis fine a Macedonibus perdomitam, Justin. 30, 4.
    II.
    Trop., a limit, bound:

    Crassus mihi visus est oratoris facultatem non illius artis terminis, sed ingenii sui finibus, immensis paene, describere,

    Cic. de Or. 1, 49, 214; cf.:

    certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim,

    id. Quint. 10, 35:

    finem et modum transire,

    to go beyond all bounds and measure, id. Off. 1, 29, 102; cf.:

    transcendere fines Juris,

    Lucr. 3, 60:

    modum aliquem et finem orationi facere,

    Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

    est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultraque citraque nequit consistere rectum,

    Hor. S. 1, 1, 106:

    intra Naturae fines vivere,

    id. ib. 50:

    (dixit) mulierem quinque pueros enixam... eumque esse finem multijugae hominum partionis,

    Gell. 10, 2, 1:

    consulta, quibus sedecim stipendiorum finem expresserant,

    term, limit, Tac. A. 1, 78:

    his finibus luxuriam coercere,

    Gell. 2, 24, 15.—Hence, the starting-point in a race:

    Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes Prosiluere suis (of vessels),

    Verg. A. 5, 139.—
    B.
    Transf., like telos.
    1.
    An end:

    in hoc (aequo judicio) uno denique falsae infamiae finis aliquis atque exitus reperiatur,

    Cic. Clu. 3, 7:

    dicendi finem facere,

    id. Sest. 65, 136; cf.:

    si placet, in hunc diem hactenus... finem disputandi facere,

    id. Rep. 2, 44 fin.:

    scribendi,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    maledictis,

    Ter. Heaut. prol. 34:

    injuriis,

    Caes. B. G. 1, 33, 1:

    vitae finem afferre alicui,

    Cic. Phil. 6, 1, 2; cf.:

    quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est,

    id. Rep. 6, 25:

    finem judiciariae controversiae constituere,

    id. Verr. 2, 1, 2, § 5:

    oratio lecta ad eum finem, quem, etc.,

    as far as, id. de Or. 1, 34, 154:

    ludus repertus, et longorum operum finis,

    Hor. A. P. 406:

    imperium sine fine,

    everlasting, Verg. A. 1, 279:

    pigetque actorum sine fine mihi,

    Ov. M. 2, 387:

    poscens sine fine oscula,

    id. ib. 4, 334 al.—Adverb.: ad eum finem, until that:

    amor bestiarum in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere,

    Cic. N. D. 2, 51, 129:

    mansit in condicione usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,

    id. Verr. 1, 6, 16: quem ad finem, till when? how long? quamdiu furor iste tuus eludet? quem ad finem sese effrenata jactabit audacia? id. Cat. 1, 1, 1:

    piratam vivum tenuisti: quem ad finem? dum cum imperio fuisti,

    id. Verr. 2, 5, 29, § 75; id. Mur. 5, 11; id. Fam. 9, 26, 1; cf.: Lu. Sequere... In. Sequor:

    sed finem fore quem dicam nescio (i. e. sequendi),

    Plaut. Trin. prol. 2.—
    b.
    In partic.
    (α).
    The end of life, latter end, death (not till after the Aug. per.):

    comperit invidiam supremo fine domari,

    i. e. after death, Hor. Ep. 2, 11, 12: tu ne quaesieris, quem mihi, quem tibi Finem di dederint, id. C. 1, 11, 2:

    nec quicquam jam de fine, si fata poscerent, recusans,

    Vell. 2, 123, 2; Sen. Ep. 30, 3; Val. Max. 3, 3, 4 ext.:

    septem a Neronis fine menses sunt,

    Tac. H. 1, 37:

    Augusti,

    id. A. 1, 4; 1, 16; 2, 39:

    voluntarius,

    id. ib. 4, 19; 15, 63 et saep.—
    (β).
    The end, extremity of an ascending series, i. e. the highest point, greatest degree, summit: sentis credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26; cf. id. ib. 1, 4, 11; and:

    ad finem bonorum, quo referuntur et cujus causa sunt facienda omnia,

    the chief good, id. Leg. 1, 20, 52:

    fines bonorum et malorum,

    id. Fin. 1, 17, 55; hence the title of Cicero's treatise De Finibus, analog. to the Gr. peri telôn; cf. id. Att. 13, 21, 4, with ib. 19, 4:

    honorum populi finis est consulatus,

    id. Planc. 25, 60:

    quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent,

    id. Tusc. 2, 1, 3:

    duodecim tabulae, finis aequi juris,

    Tac. A. 3, 27. —
    (γ).
    An end, purpose, aim, object (but an end subjectively regarded, as an intention, or design, is propositum, consilium, mens, etc.):

    omnes artes habere finem aliquem propositum, ad quem tendunt,

    Quint. 2, 17, 22:

    laudis et gloriae,

    id. 8, 3, 11:

    domus finis est usus,

    Cic. Off. 1, 39, 138:

    officium ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad persuasionem: finis, persuadere dictione,

    id. Inv. 1, 5, 6; cf. id. ib. 2, 51, 156; id. Part. Or. 4, 11; id. de Or. 1, 42, 188; 2, 34, 145; Quint. 2, 15, 6:

    quem finem vel quid summum et ultimum habeat rhetorice,

    id. ib. 38:

    volgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem, Nihilo minus ipsi lucet, etc.,

    Cic. Off. 1, 16, 52:

    ad finem vitae,

    Quint. 2, 17, 41:

    medicinae,

    id. ib. 25; 2, 21, 3.—
    (δ).
    An intention, design, end in view (very rare; cf. g supra):

    quod ad eum finem memoravimus, ut, etc.,

    Tac. A. 14, 64.—
    2.
    In rhet. lang., i. q. finitio and definitio, qs. an explanatory limiting, a definition, explanation (perh. not in Cic., but repeatedly in Quint.):

    dicuntur argumenta ex finitione seu fine,

    Quint. 5, 10, 54:

    est frequentissimus finis, rhetoricen esse vim persuadendi,

    id. 2, 15, 3; id. ib. 11 sq.; 4, 4, 3 Spald. N. cr.
    3.
    In the later jurid. Lat., a measure, amount:

    placuit, ut fructus hypothecarum usuris compensaret, fini legitimae usurae,

    Dig. 20, 1, 1:

    finem pretii, deminuere vel excedere,

    ib. 21, 2, 66:

    ad finem peculii legata praestare,

    ib. 49, 17, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > finis

  • 11 haurio

    haurĭo, hausi, haustum, 4 (archaic imperf. hauribant, Lucr. 5, 1324; perf. subj. haurierint, Varr. ap. Prisc. p. 905 P.; part. perf. haurītus, App. M. 3, p. 139; 6, p. 178; supin. hauritu, id. ib. 2, p. 121; part. fut. hauritura, Juv. in Joh. 2, 253:

    hausurus,

    Verg. A. 4, 383; Sil. 7, 584; 16, 11:

    hausturus,

    Sen. Q. N. 4, 2, 1; dep. perf. foramen fama est lucem hausum, Sol. 5, 15), v. a. [perh. for haus-io; cf. hio, hisco; prop. to empty], to draw up or out, to draw (class., esp. freq. in the transf. and trop. signif.; cf. sorbeo).
    I.
    Lit., to draw water, etc.:

    cum vidisset haustam aquam de jugi puteo, terrae motum dixit instare,

    Cic. Div. 1, 50, 112:

    palmis hausta duabus aqua,

    Ov. F. 2, 294:

    is neque limo Turbatam haurit aquam,

    Hor. S. 1, 1, 60:

    ipse manus hausta victrices abluit unda,

    Ov. M. 4, 740.— Absol.:

    num igitur, si potare velit, de dolio sibi hauriendum putet?

    Cic. Brut. 83, 288. —Prov.: de faece haurire, to draw from the dregs, i. e. to choose the worst:

    tu quidem de faece hauris,

    i. e. speak of the worst orators, id. ib. 69, 244.—
    B.
    Transf.
    1.
    To drain, drink up; to spill, shed:

    ita vina ex libidine hauriuntur, atque etiam praemio invitatur ebrietas (shortly before and after, bibere),

    Plin. 14, 22, 28, § 140; cf. id. ib. § 146; and: cui non audita est obscoenae Salmacis undae Aethiopesque lacus, quos si quis faucibus hausit, Aut furit [p. 843] aut, etc., Ov. M. 15, 320 (for which:

    qui ex Clitorio lacu biberint,

    Plin. 31, 2, 13, § 16):

    quae (pocula) simul arenti sitientes hausimus ore,

    i. e. drained, emptied, drunk off, Ov. M. 14, 277; so,

    cratera,

    id. ib. 8, 680:

    spumantem pateram,

    Verg. A. 1, 738: statim me perculso ad meum sanguinem hauriendum, et spirante re publica ad ejus spolia detrahenda advolaverunt, to drain, i. e. to spill, shed, Cic. Sest. 24, 54:

    cruorem,

    Ov. M. 7, 333; 13, 331:

    nudantis cervicem jugulumque, et reliquum sanguinem jubentes haurire,

    Liv. 22, 51, 7; Lact. 5, 1, 8:

    quem (sanguinem) civiles hauserunt,

    Luc. 1, 13.—
    b.
    Of things:

    imoque a gurgite pontus Vertitur et canas alveus haurit aquas,

    draws in, lets in, Ov. F. 3, 591: jam flammae tulerint, inimicus et hauserit ensis, drunk up, i. e. their blood, Verg. A. 2, 600.—
    2.
    In gen., to tear up, pluck out, draw out, to take to one's self, take; to swallow, devour, consume, exhaust:

    (ventus) Arbusta evolvens radicibus haurit ab imis,

    Lucr. 6, 141:

    haurit arenas ungula,

    Stat. Th. 2, 46; cf.:

    humumque Effodit... terraeque immurmurat haustae,

    i. e. torn up, dug up, Ov. M. 11, 187:

    Actoridae magni rostro femur hausit adunco (= transfodit),

    tore open, id. ib. 8, 370:

    pectora ferro,

    id. ib. 8, 438:

    latus alicui,

    Lucr. 5, 1324; Ov. M. 5, 126; 9, 412; Verg. A. 10, 314; Luc. 10, 387:

    ventrem atque inguina uno alteroque ictu,

    Liv. 7, 10, 10; Sil. 5, 524:

    tum latus ejus gladio haurit,

    Curt. 7, 2, 27:

    impresso gladio jugulum ejus hausisse,

    Tac. H. 1, 41 fin.:

    lumen,

    to pluck out the eye, Ov. M. 13, 564:

    cineres haustos,

    i. e. scraped up, collected, id. ib. 8, 538; so,

    cineres,

    id. ib. 13, 425 sq.; cf. id. ib. 14, 136:

    ille cavis hausto spargit me pulvere palmis,

    id. ib. 9, 35:

    sumptum haurit ex aerario,

    draws, takes, Cic. Agr. 2, 13, 32; cf.:

    at suave est ex magno tollere acervo. Dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas, Cur? etc.,

    Hor. S. 1, 1, 52:

    quia dentibus carent, aut lambunt cibos aut integros hauriunt,

    to swallow, Col. 8, 17, 11; cf.:

    solidos haurire cervos taurosque,

    Plin. 8, 14, 14, § 36: hausisti patrias luxuriosus opes, qs. hast swallowed up, devoured, consumed, Mart. 9, 83, 4:

    nos tellus haurit,

    Sil. 3, 654; cf.:

    sua haurire,

    Tac. A. 16, 18; 2, 8; 3, 72:

    animam recipere auramque communem haurire,

    i. e. inhale, breathe, Quint. 6 praef. §

    12: suspiratus,

    fetching a deep sigh, Ov. M. 14, 129: hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto Dardanus, may he swallow with his eyes, i. e. greedily look at, Verg. A. 4, 661; so,

    aliquid oculis,

    ib. 12, 946; Sil. 11, 284;

    and without oculis: caelum,

    Verg. A. 10, 899; cf.:

    lucem (primae pecudes),

    i. e. to see the light, be born, Verg. G. 2, 340:

    vocemque his auribus hausi,

    I received his voice with these ears, id. A. 4, 359; so,

    dicta auribus,

    Ov. M. 13, 787; cf.:

    oculis auribusque tantum gaudium,

    Liv. 27, 51:

    hauriri urbes terrae hiatibus,

    to be swallowed up, Plin. 36, 15, 24, § 119; cf.:

    cum praealtis paludibus arma, equi haurirentur,

    Tac. H. 5, 15:

    altitudine et mollitia nivis hauriebantur,

    id. ib. 1, 79:

    hauriuntur gurgitibus,

    id. A. 1, 70:

    aggerem ac vineas incendium hausit,

    Liv. 5, 7, 3:

    cunctos incendium hausit,

    Tac. H. 4, 60:

    miratur et haurit Pectore ignes,

    imbibes, Ov. M. 10, 253; cf.:

    flammasque latentes Hausit,

    id. ib. 8, 325:

    caelo medium Sol igneus orbem Hauserat,

    i. e. had rapidly passed through, finished, Verg. G. 4, 427:

    vastum iter,

    Stat. Th. 1, 369: bracchia Cancri (Titan), Col. poët. 10, 313: cum spes arrectae juvenum exsultantiaque haurit Corda pavor pulsans, exhausts = exhaurit, Verg. G. 3, 105:

    pariter pallorque ruborque Purpureas hausere genas,

    Stat. Th. 1, 538.—
    II.
    Trop., to draw, borrow, take, drink in, derive:

    sequimur potissimum Stoicos, non ut interpretes, sed, ut solemus, e fontibus eorum judicio arbitrioque nostro, quantum quoque modo videbitur, hauriemus,

    Cic. Off. 1, 2, 6; cf.:

    fontes, unde hauriretis,

    id. de Or. 1, 46, 203:

    a fontibus potius haurire quam rivulos consectari,

    id. Ac. 1, 2, 8:

    reconditis atque abditis e fontibus haurire,

    id. de Or. 1, 3, 12:

    omnia dixi hausta e fonte naturae,

    id. Fin. 1, 21, 71:

    eodem fonte haurire laudes suas,

    id. Fam. 6, 6, 9; id. Caecin. 27, 78:

    quam (legem) non didicimus, accepimus, legimus, verum ex natura ipsa arripuimus, hausimus, expressimus,

    id. Mil. 4, 10 (quoted in Cic. Or. 49, 165):

    quas (artes) cum domo haurire non posses, arcessivisti ex urbe ea (i. e. Athenis), quae, etc.,

    id. Brut. 97, 332:

    ex divinitate, unde omnes animos haustos aut acceptos aut libatos haberemus,

    id. Div. 2, 11, 26; cf.:

    animos hominum quadam ex parte extrinsecus esse tractos et haustos,

    id. ib. 1, 32, 70:

    quid enim non sorbere animo, quid non haurire cogitatione, cujus sanguinem non bibere censetis?

    id. Phil. 11, 5, 10; cf.:

    libertatem sitiens hausit,

    id. Rep. 1, 43:

    voluptates undique,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    dolorem,

    id. Cael. 24, 59:

    calamitates,

    id. Tusc. 1, 35, 86:

    luctum,

    id. Sest. 29, 63:

    unde laboris Plus haurire mali est quam ex re decerpere fructus,

    Hor. S. 1, 2, 79:

    animo spem turbidus hausit inanem,

    drank in illusive hope, Verg. A. 10, 648:

    expugnationes urbium, populationes agrorum, raptus Penatium hauserant animo,

    had thought of, intended, Tac. H. 1, 51:

    supplicia,

    to suffer, Verg. A. 4, 383:

    (Thessali) velut ex diutina siti nimis avide meram haurientes libertatem,

    indulging, revelling in, Liv. 39, 26, 7; cf.:

    studium philosophiae acriter hausisse,

    Tac. Agr. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > haurio

См. также в других словарях:

  • VITULA — I. VITULA Dea apud veteres laetitiae Praeses. hanc Piso Victoriam nominari ait; quod postridie Nonas Iulias, rebene gestâ, cum pridie populus a Tuscis in fugam versus esset, unde Populifugia dicta, post victoriam certis sacrificiis vel vitulatio… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»