Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

amaru

  • 101 कल _kala

    कल a. [ कल्- घञ्]
    1 Sweet and indistinct (अस्पष्टमधुर); कर्णे कलं किमपि रौति H.1.78; सारसैः कलनिर्ह्रादैः R.1.41,8. 59; M.5.1. वाग्भिः कलाभिर्ललितैश्च हावैः Bu. Ch.2.3. (Hence
    -2 Low, soft, sweet (note &c.); melodious, pleasing, निशासु भास्वत्कलनूपुराणाम् R.16.12.
    -3 Making noise, jingling, tinkling &c.; भास्वत्कलनूपुराणाम् R.16.12; कल- किङ्किणीरवम् Śi.9.74,82; कलमेखलाकलकलः 6.14,4.57;
    -4 Weak.
    -5 Crude; undigested.
    -6 Vigorous.
    -7 Full. दीनस्य ताम्राश्रुकलस्य राज्ञः Rām.2.13.24.
    -ला 1 A low or soft and inarticulate tone.
    -2 (In poetry) Time equal to four Mātrās.
    -3 (-m. pl.) A class of manes.
    -लम् Semen.
    -Comp. अङ्कुरः the Sārasa bird.
    -अनु- वादिन् m.
    1 a sparrow.
    -2 a bee.
    -3 the Chātaka bird.
    -अविकलः a sparrow.
    -आलापः 1 a sweet hum- ming sound.
    -2 sweet and agreeable discourse; स्फुरत्- कलालापविलासकोमला करोति रागं हृदि कौतुकधिकम् K.2.
    -3 a bee.
    -उत्ताल a. high, sharp.
    -कण्ठ a. having a sweet voice. (
    -ण्ठः) (
    ण्ठी f.)
    1 the (Indian) cuckoo.
    -2 a goose, swan.
    -3 a pigeon.
    -कलः 1 murmuring or hum of a crowd.
    -2 indistinct or confused noise; चलितया विदधे कलमेखलाकलकलो$लकलोलदृशान्यया Śi.6.14; नेपथ्ये कलकलः (in dramas); Bh.1.27,37; Amaru.31.
    -3 N. of Śiva.
    -4 resin, pitch.
    -कूजिका, -कूणिका a wanton woman.
    -घोषः the (Indian) cuckoo.
    -चु(चू)रिः N. of a royal family; B. R.
    -तूलिका a wanton or lascivious woman.
    -धूतम् silver.
    -धौतम् 1 silver; कलधौतधौत- शिलवेश्मनां रुचौ Śi.13.21,4.41.
    -2 gold; विमलकलधौत- त्सरुणा खड्गेन Ve.3. कन्येयं कलधौतकोमलरुचिः कीर्तिस्तु नातः परा Mahār.
    -3 a low or pleasing tone. ˚लिपि f.
    1 illu- mination of a manuscript with gold.
    -2 characters written in gold; मरकतशकलकलितकलधौतलिपेरिव रतिजय- लेखम् Gīt.8.
    -ध्वनिः 1 a low sweet tone.
    -2 a pigeon.
    -3 a peacock.
    -4 the (Indian) cuckoo.
    -नाद a. having a low and sweet tone. (
    -दः) a swan; see कलध्वनि.
    -भाषणम् lisping, the prattle of childhood.
    -रवः 1 a low sweet tone.
    -2 a dove.
    -3 the (Indian) cuckoo.
    -विशुद्ध a. soft and clear; Ś.5.
    -व्याघ्रः a mongrel breed between a tigress and panther.
    -हंसः 1 a gander, a swan; वधूदुकूलं कलहंस- लक्षणम् Ku.5.67.
    -2 a duck, drake; Bk.2.18; कलमन्य- भृतासु भाषितं कलहंसीषु मदालसं गतम् R.8.59.
    -3 the supreme soul.
    -4 an excellent king.

    Sanskrit-English dictionary > कल _kala

  • 102 कलविङ्कः _kalaviṅkḥ _गः _gḥ

    कलविङ्कः गः 1 A sparrow; Ms.5.12; Y.1.174. कलविङ्कस्वर उत्तरं बभाषे Bu. Ch.5.34.
    -2 A spot, stain.
    *****
    कलशः, -सः (-शम्, -सम्) [केन जलेन लश-स-ति Tv.]
    1 A pitcher, water-pot, a jar, dish; हिरण्मयं कलशं विभर्षि Mbh. on P.VI.4.174; Śi.11; स्तनौ मांसग्रन्थी कनककलशा- वित्युपमितौ Bh.3.2,1.97; Amaru 54. ˚जन्मन्, ˚उद्भवः N. of Agastya.
    -2 A churn.
    -3 A kind of measure.
    -4 A rounded pinnacle on the top of a temple
    -5 The ocean; क्षोभ्यतां कलशः सर्वैर्मन्दरः परिवर्त्यताम् Mb.1.18.32.
    -Comp. (स) -अम्भोधिः, -अर्णवः, -उदधि 1 the ocean.
    -2 Kṣīrasāgara (Note on शाहेन्द्रविलास 2.68.). ककुस्थकुल- पर्यायकलशार्णवकौस्तुभः Viś. Guṇā.5.
    *****
    कलशी, -शिः (-सी, -सिः f.)
    1 A pitcher, a jar.
    -2 A churn; कलशिमुदधिगुर्वीं बल्लवा लोडयन्ति; Śi.11.8.
    -3 Hemionitis Cordifolia (Mar. रिंगणी);
    -Comp. -सुतः N. of Agastya.

    Sanskrit-English dictionary > कलविङ्कः _kalaviṅkḥ _गः _gḥ

  • 103 कलिः _kaliḥ

    कलिः [कल्-इनि]
    1 Strife, quarrel, dissension, con- tention; शठ कलिरेष महांस्त्वयाद्य दत्तः Śi.7.55; कलिकामजित् R.9.33, Amaru.23.
    -2 War, battle. अविषह्यैस्तमाक्षेपैः क्षिपन्संजनयन् कलिम् । Bhāg.1.55.17.
    -3 The fourth age of the world, the iron age (consisting of 432, years of men and beginning from the 13th of Febru- ary 312 B. C.); दानमेकं कलौ युगे Ms.1.86,9.31; कलिवर्ज्यानि इमानि &c.
    -4 Kali age personified (this Kali persecuted Nala).
    -5 The worst of any class.
    -6 The Bibhītaka tree.
    -7 The side of a die which is marked with one point. घृतेन कलिं शिक्षामि Av.7.19.1.
    -8 A hero.
    -9 An arrow. -f. A bud.
    -Comp. -कारः, -कारकः, -क्रियः 1 an epithet of Nārada.
    -2 the karanja tree.
    -3 a kind of bird.
    -द्रुमः, -वृक्षः the Bibhītaka tree.
    -प्रिय a. quarrelsome.
    (-यः) 1 N. of Nārada.
    -2 a monkey, ape; Ms.1.85.
    -मारकः a kind of karanja tree.
    -युगम् the Kali age; Ms.1.85.
    -संतरणम् N. of an Upaniṣad.
    -हारी f. a kind of medicine (विषलाङ्गली).

    Sanskrit-English dictionary > कलिः _kaliḥ

  • 104 कव _kava _ _ब _b _ _री _rī

    कव (ब) री A braid or fillet of hair; दधती विलोल- कबरीकमाननम् U.3.4; Śi.9.28; Amaru.59.
    -Comp. -भरः, -भारः a fine head of hair; घटय जघने काञ्चीमञ्च स्रजा कवरीभरम् Gīt.12; Bhāg.5.2.6; अमरीकवरीभारभ्रमरी- मुखरीकृतम् Kuval.1

    Sanskrit-English dictionary > कव _kava _ _ब _b _ _री _rī

  • 105 काण्डः _kāṇḍḥ _ण्डम् _ṇḍam

    काण्डः ण्डम् 1 A section, a part in general.
    -2 The portion of a plant from one knot to another. काण्डात्काण्ड- त्प्ररोहन्ती Mahānār.4.3.
    -3 A stem, stock, branch; लीलोत्खातमृणालकाण्डकवलच्छेदे U.3.16; Amaru.95; Ms. 1.46,48, Māl.3.34.
    -4 Any division of a work, such as a chapter of a book; as the seven Kāṇḍas of the Rām.
    -5 A separate department or sub- ject; e. g. कर्म˚ &c.
    -6 A cluster, bundle, multitude.
    -7 An arrow. मनो दृष्टिगतं कृत्वा ततः काण्डं विसर्जयेत् Dhanur.3; Mb.5.155.7.
    -8 A long bone, a bone of the arms or legs.
    -9 cane, reed.
    -1 A stick, staff.
    -11 Water. निवृत्ताः काण्डचित्राणि क्रियन्ते दाशबन्धुभिः Rām.2.89.18.
    -12 Opportunity, occasion.
    -13 Private place.
    -14 A kind of measure.
    -15 Praise, flattery.
    -16 A horse.
    -17 Vile, bad, sinful (at the end of comp. only).
    -ण्डी A little stock or stem; Rāj. T.7.117.
    -Comp. -अनुसमयः Performance of all the details with reference to one thing or person first, then doing them with reference to the second, and so on (see अनुसमय).
    -ऋषिः A class of sages including Jaimini.
    -कारः (-रिन्) a maker of arrows कुसीदवृत्तयः काण्डकारिणश्चाहि- तुण्डिकाः Śiva. B.31.22. (
    -रम्) the betel-nut.
    -गोचरः an iron arrow.
    -तिक्तः, -तिक्तकः N. of a tree (Mar. काडेचिराईत).
    -पटः, -पटकः a screen surrounding a tent, curtain (Mar. कनात); उत्क्षिप्तकाण्डपटकान्तरलीयमानः Śi.5.22; उल्लोचैः काण्डपटकैः अनेकैः पटमण्डपैः Śiva. B. 22.61. ततः स्वमेवागारमानीय काण्डपटपरिक्षिप्ते विविक्तोद्देशे Dk. 'अपटः काण्डपटी स्यात्' इति वैजयन्ती.
    -पातः an arrow's flight, range of an arrow.
    -पुष्पम् The कुन्द flower.
    -पृष्ठः 1 one of the military profession, a soldier; cf. काण्डस्पृष्टः.
    -2 the husband of a Vaiśya woman.
    -3 an adopted son, any other than one's own son.
    -4 (as a term of reproach) a base-born fellow, one who is faith- less to his family, caste, religion, profession &c. In Mv.3 Jāmadagnya is styled by शतानन्द as काण्डपृष्ठ. (स्वकुलं पृष्ठतः कृत्वा यो वै परकुलं व्रजेत् । तेन दुश्चरितेनासौ काण्डपृष्ठ इति स्मृतः ॥).
    -ष्ठम् the bow of Karṇa & Kāma.
    -भङ्गः, -भग्नम् a fracture of the bone or limbs.
    -वीणा the lute of a Chāṇḍāla.
    -सन्धिः a knot, joint (as of a plant).
    -स्पृष्टः one who lives by arms, a warrior, soldier.
    -हीनम् a kind of grass.

    Sanskrit-English dictionary > काण्डः _kāṇḍḥ _ण्डम् _ṇḍam

  • 106 कामिन् _kāmin

    कामिन् a. (
    -नी f.) [कम्-णिनि]
    1 Lustful.
    -2 Desirous.
    -3 Loving, fond. -m.
    1 A lover, a lustful person (paying particular attention to ladies); त्वया चन्द्रमसा चातिसन्धीयते कामिजनसार्थः Ś.3; त्वां कामिनो मदनदूतिमुदाहरन्ति V.4.11; Amaru.2; M.3.14.
    -2 A luxurious hus- band.
    -3 The ruddy goose or चक्रवाक bird.
    -4 A spar- row.
    -5 An epithet of Śiva.
    -6 The moon.
    -7 A pigeon.
    -8 The Supreme Being.
    -नी 1 A loving, affectionate, or fond woman; Ms.8.112.
    -2 A lovely or beautiful woman; उदयति हि शशाङ्कः कामिनीगण्डपाण्डुः Mk.1.57; केषां नैषा कथय कविताकामिनी कौतुकाय P. R.1.22.
    -3 A woman (in general); मृगया जहार चतुरेव कामिनी R.9.69; Me.65; Ṛs.1.28.
    -4 A timid woman.
    -5 Spirituous liquor.

    Sanskrit-English dictionary > कामिन् _kāmin

  • 107 कार्कश्यम् _kārkaśyam

    कार्कश्यम् 1 Hardness, roughness.
    -2 Firmness.
    -3 Solidity; आश्लेषलोलुपवधूस्तनकार्कश्यसाक्षिणीम् Śi.2.17; Pt.1.19.
    -4 Hard-heartedness, sternness, cruelty; कार्कश्यं गमिते$पि चेतसि Amaru.28.
    -5 Rough labour; अवाप्य प्राणसन्देहं कार्कश्येन समार्जितम् Mb.13.112.2.

    Sanskrit-English dictionary > कार्कश्यम् _kārkaśyam

  • 108 कार्य _kārya

    कार्य pot. p. [कृ-कर्मणि ण्यत्] What ought to be done, made, performed, effected &c. कार्या सैकतलीनहंसमिथुना स्रोतोवहा मालिनी Ś.6.17; साक्षिणः कार्याः Ms.8.61; so दण्डः, विचारः &c.
    -र्यम् 1 (a) Work, action, act, affair, business; कार्यं त्वया नः प्रतिपन्नकल्पम् Ku.3.14; Ms.5.15. (b) A matter, thing.
    -2 Duty; अभिचैद्यं प्रतिष्ठासुरासी- त्कार्यद्वयाकुलः Śi.2.1.
    -3 Occupation, enterprize, emer- gent business.
    -4 A religious rite or performance.
    -5 A motive, object, purpose; कार्यमत्र भविष्यति Pt.2.7 (v. l.); 116; Śi.2.36; H.4.61.
    -6 Want, need, occa- sion, business (with instr.); किं कार्यं भवतो हृतेन दयिता- स्नेहस्वहस्तेन मे V.2.2; तृणेन कार्यं भवतीश्वराणाम् Pt.1.71, 4.27; Amaru.73.
    -7 Conduct, deportment.
    -8 A law-suit, legal business, dispute &c.; बहिर्निष्क्रम्य ज्ञायतां कः कः कार्यार्थीति Mk.9; Ms.8.43.
    -9 An effect, the neces- sary result of a cause (opp. कारण).
    -1 (In Gram.) Operation; विभक्तिकार्यम् declension.
    -11 The denoue- ment of a drama; कार्योपक्षेपमादौ तनुमपि रचयन् Mu.4.3.
    -12 Healthiness (in medicine).
    -13 Origin.
    -14 A body; कार्याश्रयिणश्च कललाद्याः (कार्यं शरीरम्) Sāṅ. K.43. [cf. Germ. kāra; Pers. kār; Prāk. kajja; Mar. kāja]
    -Comp. -अक्षम a. unable to do one's duty, incom- petent.
    -अकार्यम् to be done and not to be done, right and wrong (action); कार्याकार्यमजानतः गुरोः (परित्यागो विधीयते) Pt.1.36.
    -अकार्यविचारः discussion as to the pro- priety or otherwise of anything, deliberation on the arguments for and against any proceeding.
    -अधिपः 1 the superintendent of a work or affair.
    -2 the planet that decides any question in astrology.
    -अपेक्षिन् pursuing a particular object; कुर्वन्त्यकाले$भिव्यक्तिं न कार्या- पेक्षिणो बुधाः Ks.56.133.
    -अर्थः 1 the object of any undertaking, a purpose; बलस्य स्वामिनश्चैव स्थितिः कार्यार्थ- सिद्धये Ms.7.167.
    -2 an application for employment.
    -3 any object or purpose.
    -अर्थिन् a.
    1 making a request.
    -2 seeking to gain one's object or purpose; मनस्वी कार्यार्थी गणयति न दुःखं न च सुखम् Bh.2.81.
    -3 seeking an employment.
    -4 pleading a cause in court, going to law; Mk.9.
    -आश्रयिन् a. Resorting to the body; कार्याश्रयिणश्च कललाद्याः Sāṅ. K.43.
    -आसनम् seat of transacting business.
    -ईक्षणम् superintendence of public affairs; स्थापयेदासने तस्मिन् खिन्नः कार्येक्षणे नृणाम् Ms.7.141.
    -उद्धारः discharge of a duty.
    -उद्योगः active engagement in any business.
    -कर a. efficacious.
    -कर्तृ m.
    1 an agent, a workman.
    -2 a friend, benefac- tor; नृपतिजनपदानां दुर्लभः कार्यकर्ता Pt.1.131.
    -कारणे (dual)
    1 cause and effect; object and motive; ˚वर्जितः Pt.1.413.
    -2 some special cause of an act; न भक्त्या कस्यचित्को$पि प्रियं प्रकुरुते नरः । मुक्त्वा भयं प्रलोभं वा कार्यकारणमेव वा ॥ Pt.1.412 ˚भावः the relation of cause and effect.
    ˚संबन्धः The relation of cause and effect. In मीमांसा this is established by the rule of अन्वयव्यतिरेक (i. e. तद्भावे भावः तदभावे अभावः) The earliest exposition of this expression is found in the शाबरभाष्य on MS.4.3.2; cf. कार्यकारणसम्बन्धो नाम स भवति, यस्मिन् सति यद् भवति यस्मिंश्चासति यन्न भवति, तत्रैव कार्य- कारणसंबन्धः । This should be contrasted with the नैयायिक view of अन्वय-व्यतिरेक which they use for establishing व्याप्ति.
    -कालः time for action, season, fit time or oppor- tunity; Rām.1. (-n.) कार्यकालं संज्ञापरिभाषम् परिभाषेन्दुशेखर pari. 2 and 3.
    -गौरवम् importance of the act, deed, or occasion; respect for the performance; U.7. कार्य- गौरवादात्ययिकवशेन वा Kau. A.1.19.
    -चिन्तक a.
    1 prudent, cautious, considerate. (
    -कः) manager of a business, executive officer; धर्मज्ञाः शुचयो$लुब्धा भवेयुः कार्य- चिन्तकाः Y.2.191.
    -च्युत a. out of work, out of employ, dismissed from an office.
    -जातम्, -दर्शनम् 1 inspection of a work; Ms.8.9,23.
    -2 inquiry into public affairs.
    -निर्णयः settlement of an affair; उभयः प्रतिभूर्ग्राह्यः समर्थः कार्यनिर्णये Y.2.1.
    -पदवी line of conduct, course of action; पुरावृत्तोद्गारैरपि च कथिता कार्यपदवी Māl.2.13.
    -पुटः 1 a man who does any useless thing.
    -2 a mad, eccentric or crazy man.
    -3 an idler.
    -प्रद्वेषः dislike to work, idleness, laziness.
    -प्रेष्यः an agent, a messenger.
    -भाजनम्, -पात्रम् any one engaged in active life.
    -वस्तु n. an aim or object.
    -विपत्तिः f. a failure, reverse, misfortune.
    -व्यसनम् failure of an affair.
    -शेषः 1 the remainder of a business; Ms.7.153.
    -2 completion of an affair.
    -3 part of a business.
    -सिद्धिः f. success, fulfilment of an object.
    -स्थानम् a place of business, office.
    -हन्तृ 1 obstructing or marring another's work; H.1.77.
    -2 opposed to another's interests.

    Sanskrit-English dictionary > कार्य _kārya

  • 109 कालिमन् _kāliman

    कालिमन् m.
    1 Blackness; Amaru.88; Śi.4.57.
    -2 Paleness; Śi.8.43.

    Sanskrit-English dictionary > कालिमन् _kāliman

  • 110 कितवः _kitavḥ

    कितवः (
    -वी f.)
    1 A rogue, liar, cheat; अर्हति किल कितव उपद्रवम् M.4; Amaru.2,46; Me.113.
    -2 The Dhattūra plant.
    -3 A kind of perfume (commonly रोचन).
    -4 A gamester, gambler; Ms.3.159.
    -5 A mad or crazy person.

    Sanskrit-English dictionary > कितवः _kitavḥ

  • 111 किन्नर _kinnara

    किन्नर See under किम्.
    *****
    1 किम् ind. Used for कु only at the beginning of comp. to convey the senses of 'badness', 'deteriora- tion', 'defect', 'blame' or 'censure'; e. g. किंसखा a bad friend; किन्नरः a bad or deformed man &c.; see comp. below.
    -Comp. -ज a. born somewhere (not in a noble family) मन्ये किंजमहं घ्नन्तं त्वामक्षत्रियजे रणे Bk.6.133.
    -दासः a bad slave, or servant.
    -नरः a bad or deformed man; a mythical being with a human figure and the head of a horse (अश्वमुख); चयोदाहरणं बाह्वोर्गापयामास किन्नरान् R.4.78; उद्गास्य- तामिच्छति किन्नराणां तानप्रदायित्वमिवोपगन्तुम् Ku.1.8. ˚ईशः, ˚ईश्वरः
    1 an epithet of Kubera.
    -2 a kind of musical instrument. (
    -री f.)
    1 a female Kinnara; Me.58.
    -2 a kind of lute.
    -पुरुषः 'a low or despicable man', a mythical being with a human head and the form of a horse; Ku.1.14; किंपुरुषाणां हनुमान् Bhāg.11.16.29. ˚ईश्वरः an epithet of Kubera.
    -प्रभुः a bad master or king; हितान्न यः संशृणुते स किंप्रभुः Ki.1.5.
    -राजन् a. having a bad king. (-m.) a bad king.
    -विवक्षा Slandering; Rām.5.
    -सखि m. (nom. sing. किंसखा) a bad friend; स किंसखा साधु न शास्ति यो$धिपम् Ki.1.5.
    *****2
    किम् pron. a. (nom. sing. कः m., का f., किम् n.)
    1 Who, what, which used interrogatively); प्रजासु कः केन पथा प्रयातीत्यशेषतो वेदितुमस्ति शक्तिः Ś.6.26; करुणाविमुखेन मृत्युना हरता त्वां वद किं न मे हृतम् R.8.67; का खल्वनेन प्रार्थ्यमानात्मना विकत्थते V.2; कः को$त्र भोः. कः कौ के कं कौ कान् हसति च हसतो हसन्ति हरणाक्ष्यः Udb. The pronoun is often used to imply 'power or authority to do a thing'; i. e. के आवां परित्रातुं दुष्यन्तमाक्रन्द Ś.1; 'who are we &c.', i. e. what power have we &c.; नृपसद्मनि नाम के वयम् Bh.3.27; who are we, i. e. what position have we &c. Sometimes किम् means 'long' as applied to time especially in combi- nation with खलु or अपि or इव; का खलु वेला पत्रभवत्याः प्राप्तायाः Ve.1; 'what a time' i. e. a long time has elapsed, &c.; so को$पि कालस्तस्या आगत्य गतायाः Ratn 3; or क इव कालः Māl.3.
    -2 The neuter (किम्) is frequently used with instr. of nouns in the sense of 'what is the use of'; किं स्वामिचेष्टानिरूपणेन H.1; लोभश्चेदगुणेन किम् &c. Bh.2.55; किं तया दृष्ट्या Ś.3; किं कुलेनोपदिष्टेन शीलमेवात्र कारणम् Mk.9.7. अपि, चित्, चन, चिदपि or स्वित् are often added to किम् to give it an indefinite sense; विवेश कश्चिज्जटिलस्तपोवनम् Ku.5.3. a certain ascetic; दमघोषसुतेन कश्चन प्रतिशिष्टः प्रतिभानवानथ Śi.16.1; कश्चित्कान्ताविरहगुरुणा स्वाधिकारात्प्रमत्तः Me.1. &c.; का$पि तत एवागतवती Māl.1; a certain lady; कस्या$पि को$पिति निवेदितं च 1.33; किमपि, किमपि... जल्पतोरक्रमेण U.1.27; कस्मिंश्चिदपि महाभागधेयजन्मनि मन्मथ- विकारमुपलक्षितवानस्मि Māl.1; किमपि, किंचित् 'a little', वस्तु- सिद्धिर्विचारेण न किंचित् कर्मकोटिभिः Vivekachūdamaṇi; 'some- what' Y.2.116; U.6.35. किमपि also means 'indeseribable'; see अपि. इव is sometimes added to किम् in the sense of 'possibly', 'I should like to know'; (mostly adding force and elegance to the period); विना सीतादेव्या किमिव हि न दुःखं रघुपतेः U.6.3; किमिच हि मधुराणां मण्डनं नाकृतीनाम् Ś.1.2; see इव also. -ind.
    1 A particle of interroga- tion; जातिमात्रेण किं कश्चिद्धन्यते पूज्यते क्वचित् H.1.55 'is any one killed or worshipped' &c.; ततः किम् what then.
    -2 A particle meaning 'why', 'wherefore'; किमकारणमेव दर्शनं बिलपन्त्यै रतये न दीयते Ku.4.7.
    -3 Whether (its correlatives in the sense of 'or' being किं, उत, उताहो, आहोस्वित्, वा, किंवा, अथवा; see these words).
    -Comp. -अपि ind.
    1 to some extent, somewhat, to a considerable extent.
    -2 inexpressibly, indescribably (as to quality, quantity, nature &c.).
    -3 very much, by far; किमपि कमनीयं वपुरिदम् Ś.3; किमपि भीषणम्, किमपि करालम् &c.
    -अर्थ a. having what motive or aim; किमर्थोयं यत्नः.
    -अर्थम् ind. why, wherefore.
    -आख्य a. having what name; किमाख्यस्य राजर्षेः सा पत्नी. Ś.7.
    -इति ind. why, indeed, why to be sure, for what purpose (emphasizing the question); तत्किमित्युदासते भरताः Māl.1; किमित्यपास्याभरणानि यौवने धृतं त्वया वार्धकशोभि वल्कलम् Ku.5.44.
    -उ, -उत 1 whether-or (showing doubt or uncertainty); किमु विष- विसर्पः किमु मदः U.1.35; Amaru.12.
    -2 why (indeed) कं च ते परमं कामं करोमि किमु हर्षितः Rām.1.18.52. प्रियसुहृ- त्सार्थः किमु त्यज्यते.
    -3 how much more, how much less; यौवनं धनसंपत्तिः प्रभुत्वमविवेकिता । एकैकम यनर्थाय किमु यत्र चतुष्टयम् ॥.II Pr.11; सर्वाविनयानामेकैकमप्येषामायतनं किमुत समवायः K.13; R.14.35; Ku.7.65.
    -कथिका f. A doubt or hesita- tion; यत्र कर्मणि क्रियमाणे किंकथिका न भवति तत्कर्तव्यम् । यत्र तु हृदयं न तुष्यति तद्वर्जनीयम् ॥ Medhātithi's gloss on Ms.4.161.
    -करः a servant, slave; अवेहि मां किंकरमष्टमूर्तेः R.2.35. (
    -रा) a female servant. (
    -री) the wife of a servant.
    -कर्तव्यता, -कार्यता any situation in which one asks oneself what should be done; यथा किंकार्यतामूढा वयस्यास्तस्य जज्ञिरे Ks.1.11. किंकर्तव्यतामूढः 'being at a loss or perplexed what to do'.
    -कारण a. having what reason or cause,
    -किल ind. what a pity (expressing displeasure or dissatisfaction न संभावयामि न मर्षयामि तत्रभवान् किंकिल वृषलं याजयिष्यति Kāshika on P.III.3.146.
    -कृते ind. what for ? कामस्य किंकृते पुष्पकार्मुकारोपणग्रहः Ks.71.79.
    -क्षण a. one who says 'what is a moment', a lazy fellow who does not value moments; H.2.89.
    -गोत्र a. belonging to what family; किंगोत्रो नु सोम्यासि Ch. Up.4.4.4.
    -च ind. moreover, and again, further.
    -चन ind. to a certain degree, a little;
    -चित् ind. to a certain degree, somewhat, a little; किंचिदुत्क्रान्तशैशवौ R.15.33, 2.46,12.21. ˚ज्ञ a. 'knowing little', a smatterer. ˚कर a. doing something useful. ˚कालः sometime, a little time. ˚प्राण a. having a little life. ˚मात्र a. only a little.
    -छन्दस् a. conversant with which Veda.
    -स्तनुः a species of spider.
    -तर्हि ind. how then, but, however.
    -तु ind. but, yet, however, nevertheless; अवैमि चैनामनघेति किंतु लोकापवादो बलवान्मतो मे R.14.43,1.65.
    -तुघ्नः one of the eleven periods called Karaṇa.
    -दवः an inferior god, demi-god; किंदेवाः किन्नराः नागाः किम्पुरुषादयः Bhāg.11.14.6.
    -देवत a. having what deity.
    -नामधेय, -नामन् a. having what name.
    -निमित्त a. having what cause or reason, for what purpose.
    -निमित्तम् ind. why, wherefore,
    -नु ind.
    1 whether; किं नु मे मरणं श्रेयो परित्यागो जनस्य वा Nala.1.1.
    -2 much more, much less; अपि त्रैलोक्यराज्यस्य हेतोः किं नु महीकृते Bg.1.35.
    -3 what indeed; किं नु मे राज्येनार्थः
    -4 but, however; किं नु चित्तं मनुष्याणामनित्यमिति मे मतम् Rām.2.4.27.
    -नु खलु ind.
    1 how possibly, how is it that, why indeed, why to be sure; किं नु खलु गीतार्थमाकर्ण्य इष्टजनविरहा- दृते$पि बलवदुत्कण्ठितो$स्मि Ś.5.
    -2 may it be that; किं नु खलु यथा वयमस्यामेवमियमप्यस्मान् प्रति स्यात् Ś.1.
    -पच, -पचान a. miserly, niggardly.
    -पराक्रम a. of what power or energy.
    -पाक a. not mature, ignorant, stupid.
    -कः a. medical plant, Strychnos nux vomica (Mar. कुचला); न लुब्धो बुध्यते दोषान्किंपाकमिव भक्षयन् Rām.2.66.6.
    -पुनर् ind. how much more, how much less; स्वयं रोपितेषु तरुषूत्पद्यते स्नेहः किं पुनरङ्गसंभवेष्वपत्येषु K.291; Me.3.17; Ve.3.
    -पुरुषः an inferior man, Bhāg.11.14.6.
    -प्रकारम् ind. in what manner.
    -प्रभाव a. possessing what power.
    -भूत a. of what sort of nature.
    -रूप a. of what form or shape.
    -वदन्ति, -न्ती f. rumour, report; स किंवदन्तीं वदतां पुरोगः (पप्रच्छ) R.14.31. मत्संबन्धात्कश्मला किंवदन्ती U.1.42; U.1.4.
    -वराटकः an extravagant man.
    -वा ind.
    1 a particle of interroga- tion; किं वा शकुन्तलेत्यस्य मातुराख्या Ś.7.
    -2 or (corr. of किं 'whether'); राजपुत्रि सुप्ता किं वा जागर्षि Pt.1; तत्किं मारयामि किं वा विषं प्रयच्छामि किं वा पशुधर्मेण व्यापादयामि ibid.; Ś. Til.7.
    -विद a. knowing what.
    -व्यापार a. following what occupation.
    -शील a. of what habits,
    -स्वित् ind. whether, how; अद्रेः शृङ्गं हरति पवनः किंस्विदित्युन्मुखीभिः Me.14.

    Sanskrit-English dictionary > किन्नर _kinnara

  • 112 कुटीरः _kuṭīrḥ _रम् _ram _कुटीरकः _kuṭīrakḥ

    कुटीरः रम् कुटीरकः [कुटीशमीशुण्डाभ्यो रः P.V.3.88] A hut, cottage; U.2.29; Amaru.56 (प्रक्षिप्तश्लोक in the note).
    -रम् 1 Sexual intercourse.
    -2 Exclusiveness.

    Sanskrit-English dictionary > कुटीरः _kuṭīrḥ _रम् _ram _कुटीरकः _kuṭīrakḥ

  • 113 कुटुम्बिकः _kuṭumbikḥ _कुटुम्बिन् _kuṭumbin

    कुटुम्बिकः कुटुम्बिन् m.
    1 A householder, married man, (a pater familias,) one who has a family to support or take care of; प्रायेण गृहिणीनेत्राः कन्यार्थेषु कुटुम्बिनः Ku.6.85; V.3.1; Ms.3.8; Y.2.45.
    -2 (fig.) One who takes care of anything.
    -3 A peasant.
    -4 A member of a family; &Saute;ānti.4.9.
    -5 (-m.) A home- slave.
    -नी 1 The wife of a householder, a house-wife (in charge of the house); द्रव्योपकरणं सर्वं नान्ववैक्षत्कुटुम्बिनी Mb.12.228.6. भवतु कुटुम्बिनीमाहूय पृच्छामि Mu.1; प्रभ- वन्त्यो$पि हि भर्तुषु कारणकोपाः कुटुम्बिन्यः M.1.17; R.8.86; Amaru.56.
    -2 A large household or family.
    -3 A woman in general.
    -4 A sharer; यावदिदानीमीदृशशोक- विनोदनार्थमवस्थाकुटुम्बिनीं मैथिलीं पश्यामि ।
    -5 A female servant of a house.

    Sanskrit-English dictionary > कुटुम्बिकः _kuṭumbikḥ _कुटुम्बिन् _kuṭumbin

  • 114 कोपन _kōpana

    कोपन a. [कुप्-ताच्छील्ये युच्]
    1 Passionate, irascible, angry; रैभश्चापि तपस्वी च कोपनश्च महानृषिः Mb.3.135.58.
    -2 Causing anger.
    -3 Irritating, causing morbid disorder of the humours of the body.
    -नम् Becoming angry.
    -ना A passionate or angry woman; कयासि कामिन् सुरतापराधात् पादानतः किपनया$वधूतः Ku.3.8; Amaru. 68. (v. l.)

    Sanskrit-English dictionary > कोपन _kōpana

  • 115 कुलिशः _kuliśḥ _शम् _śam

    कुलिशः शम् 1 The thunderbolt of Indra; वृत्रस्य हन्तुः कुलिशं कुण्ठिताश्रीव लभ्यते Ku.2.2; Pt.1; अवेदनाज्ञं कुलिश- क्षतानाम् Ku.1.2; R.3.68;4.88; Amaru.96.
    -2 Ved. An axe, a hatchet; स्कन्धांसीव कुलिशेना Rv.1.32.5.
    -3 The point or end of a thing; Me.63.
    -Comp. -करः, -धरः, -पाणिः an epithet of Indra; कान्तकुलिशकरवीर्यबलान् Ki.12.34.
    -नायकः a particular mode of sexual enjoy- ment.
    -शासनः An epithet of Śākyamuni.

    Sanskrit-English dictionary > कुलिशः _kuliśḥ _शम् _śam

  • 116 कृत _kṛta

    कृत p. p. [कृ-क्त]
    1 Done, performed, made, effected accomplished, manufactured &c.; (p. p. of कृ 8. U. q. v.) ते करान् संप्रयच्छन्तु सुवर्णं च कृताकृतम् Mb.3.255.17; दिव्याः प्रसन्ना विविधाः सुराः कृतसुरा अपि Rām.5.11.22; natural and manufactured wines.
    -2 Wounded, hurt; सिद्ध्येत ते कृतमनोभवधर्षितायाः Bhāg.3.23.11.
    -3 Acquired, bought (a kind of son); Mb.13.49.4.
    -4 Cultivated; अकृतं च कृतात्क्षेत्राद् गौरजाविकमेव च Ms.1.114.
    -5 Appointed (as a duty); सो$पि यत्नेन संरक्ष्यो धर्मो राजकृतश्च यः Y.2.186.
    -6 Relating to, referring to; पतनीयकृते क्षेपे Y.2.21.
    -तम् 1 Work, deed, action; कृतं न वेत्ति Pt.1.424; un- grateful; Ms.7.197.
    -2 Service, benefit.
    -3 Conse- quence, result.
    -4 Aim, object.
    -5 N. of that side of a die which is marked with four points; this is lucky; cf. Vāj.3.18.
    -6 N. of the first of the four Yugas of the world extending over 1728 years of men (see Ms.1.69 and Kull. thereon).
    -7 The number '4'.
    -8 A stake at a game.
    -9 Prize or booty gained in a battle.
    -1 An offering.
    -11 Magic sorcery.
    -Comp. -अकृत a. done and not done; i. e. done in part but not completed; कृताकृतस्यैव च काञ्चनस्य Bu. Ch.2.2; that which is done and that which is not done (Dvandva Comp.) मा त्वा ताप्तां कृताकृते Mbh. on P.II.2.29; कृताकृतप्रसङ्गि नित्यम्. (
    -तः) the Supreme Being.
    -अङ्क a.
    1 marked, branded; कठ्यां कृताङ्को निर्वास्यः Ms.8.281.
    -2 numbered. (ङ्कः) that side of a die which is marked with four points.
    -अञ्जलि a. folding the hands in supplication; प्रणम्य शिरसा देवं कृताञ्जलिरभाषत Bg.11.14,35; Ms.4.154.
    -अनुकर a. following another's example, subservient.
    -अनुसारः custom, usage.
    -अन्त a. bringing to an end, termi- nating.
    (-तः) 1 Yama, the god of death; कृतान्त आसीत्समरो देवानां सह दानवैः Bhāg.9.6.13; द्वितीयं कृतान्त- मिवाटन्तं व्याधमपश्यत् H.1.
    -2 fate, destiny; कृतान्त एव सौमित्रे द्रष्टव्यो मत्प्रवासने Rām.2.22.15; क्रूरस्तस्मिन्नपि न सहते संगमं नौ कृतान्तः Me.17.
    -3 a demonstrated con- clusion, dogma, a proved doctrine; दैवं पुरुषकारश्च कृतान्ते- नोपपद्यते Mb.12.153.5; यथा लौकिकेषु वैदिकेषु च कृतान्तेषु Mbh. on P.I.1.1,56; साङ्ख्ये कृतान्ते प्रोक्तानि Bg.18.13.
    -4 a sinful or inauspicious action.
    -5 an epithet of Saturn.
    -6 Saturday.
    -7 the inevitable result of former actions.
    -8 the second lunar mansion.
    -9 the number 'two'. ˚कुशल an astrologer; आधिराज्ये$भिषेको मे ब्राह्मणैः पतिना सह । कृतान्त- कुशलैरुक्तं तत्सर्वं वितथीकृतम् Rām.6.48.14. ˚जनकः the sun.
    -अन्नम् 1 cooked food. कृतान्नमुदकं स्त्रियः Ms.9.219;11.3.
    -2 digested food.
    -3 excrement.
    -अपराध a. guilty, offender, criminal.
    - अभय a. saved from fear or danger.
    -अभिषेक a. crowned, inaugurated. (
    -कः) a prince.
    -अभ्यास a. practised.
    -अयः the die called कृत marked with four points.
    -अर्थ a.
    1 having gained one's object, successful; एकः कृतार्थो भवते वीतशोकः Śwet. Up.2.14.
    -2 satisfied; happy, contented; वयं कृतार्था इत्यभिमन्यन्ति बालाः Muṇḍ.1.2.9; कृतः कृतार्थो$स्मि निबर्हितांहसा Śi.1.29; R.8.3; Ki.4.9; Ś.2.1; Pt.1.194.
    -3 clever.
    -4 that which has served its purpose (and hence in- capable of yielding any further sense or serving any other purpose); पुरुषे यागं श्रावयित्वा कृतार्थः शब्द एकस्य द्वयोर्बहूनां वा यागं न वारयति । ŚB. on MS.6.2.3. सकृत् कृत्वा कृतार्थः शब्दः न नियमः पौनःपुन्ये । ŚB. on MS.6.2.27; सा चाकाङ्क्षा एकेनापि कृतार्था भवतीत्युक्तम् । ŚB. on MS.11.1.13. (कृतार्थीकृ
    1 to render fruitful or successful; कृतार्थीकृत्य तं विप्रम् Ks.74.125.
    -2 to make good; कान्तं प्रत्युपचारतश्चतुरया कोपः कृतार्थीकृतः Amaru.15; so कृतार्थयति to make fruitful; Māl.3.6.)
    -अवधान a. careful, attentive.
    -अवधि a.
    1 fixed, appointed.
    -2 bounded, limited.
    -अवमर्ष a.
    1 effacing from recollection.
    -2 intolerant.
    -अवस्थ a.
    1 summoned, caused to be present; Ms.8.6.
    -2 fixed, settled.
    -अस्त्र a.
    1 armed.
    -2 trained in the science of arms or missiles; पित्रा संवर्धितो नित्यं कृतास्त्रः सांपरा- यिकः R.17.62.
    - अहक a. having performed the daily ceremonies.
    - आगम a. advanced, proficient, skilled. (-m.) the Supreme soul.
    -आगस् a. guilty, offending, criminal, sinful; अध्ने प्र शिरो जहि ब्रह्मजस्य कृतागसः Av.12.5.6; कृतागाः कौटिल्यो मुजग इव निर्याय नगरात् Mu.3.11.
    -आत्मन् a.
    1 having control over oneself, self-possessed, of a selfgoverned spirit; कृतात्मा ब्रह्मलोकमभिसंभवामि Ch. Up.8.13.1; कृतात्मानो वीतरागाः प्रशान्ताः Muṇḍ. Up.3.2.5; Rām.5.61.6; ऐहिष्ट तं कारयितुं कृतात्मा Bk.1.11.
    -2 purified in mind; magnanimous; तमरिघ्रं कृतात्मानं क्षिप्रं द्रक्ष्यसि राघवम् Rām.5.39.48.
    - आभरण a. adorned.
    -आयास a. labouring, suffering.
    - आलय a. one who has taken up his abode in any place; यत्र ते दयिता भार्या तनयाश्च कृतालयाः Rām. (
    -यः) a frog; dog ? M. W.
    -आवास a lodging.
    -आस्पद a.
    1 governed; ruled.
    -2 supporting, resting on.
    -3 residing in.
    -आहार a. having taken one's meals.
    -आह्वान a. challenged.
    -उत्साह a. diligent, making effort, striving.
    - उदक a. one who had performed his ablutions; Mb.3.
    -उद्वाह a.
    1 married.
    -2 practising penance by standing with up-lifted hands.
    -उपकार a.
    1 favoured, befriended, assisted; अज्ञातभर्तृव्यसना मुहूर्तं कृतोपकारेव रतिर्बभूव Ku.3.73.
    -2 friendly.
    -उपभोग a. used, enjoyed.
    -कर, -कारिन् a. Enjoining what is already known or done; कृतकरो हि विधिरनर्थकः स्यात् ŚB. on MS.1.5.58; कृतकरं शास्त्रमनर्थकं स्यात् ŚB. on MS.1.7.25; कृतकारि खलु शास्त्रं पर्जन्यवत् Mbh. on P.I.2.9.
    -कर्मन् a.
    1 one who has done his work; R.9.3.
    -2 skilful, clever. (-m.)
    1 the Supreme spirit.
    -2 a Saṁnyāsin.
    -काम a. one whose desires are fulfilled.
    -कार्य a.
    1 one who has done his work or obtained his object.
    -2 having no need of another's aid.
    -काल a.
    1 fixed or settled as to time.
    -2 who has waited a certain time. (
    -लः) appointed time; कृतशिल्पो$पि निवसेत्कृतकालं गुरोर्गृहे Y.2.184.
    -कृत्य, -क्रिय a.
    1 who has accomplished his object; Bg.15.2.
    -2 satisfied, contented; Śānti.3.19; Māl.4.3.
    -3 clever.
    -4 having done his duty; कृतकृत्यो विधिर्मन्ये न वर्धयति तस्य ताम् Śi.2.32.
    -क्रयः a purchaser.
    -क्रियः 1 one who has accomplished any act.
    -2 one who has fulfilled his duty.
    -3 one who has performed a religious cere- mony; Ms.5.99.
    -क्षण a.
    1 waiting impatiently for the exact moment; कृतक्षणाहं भद्रं ते गमनं प्रति राघव Rām.2.29.15; वयं सर्वे सोत्सुकाः कृतक्षणास्तिष्ठामः Pt.1.
    -2 one who has got an opportunity.
    -घ्न a.
    1 ungrateful; Ms.4.214;8.89.
    -2 defeating all previous measures.
    -चूडः a boy on whom the ceremony of tonsure has been performed; Ms.5.58,67; नृणामकृतचूडानां विशुद्धिर्नौशिकी स्मृता.
    -जन्मन् a. planted; Ku.5.6.
    -ज्ञ a.
    1 grateful; Ms.7.29,21; Y.1.38.
    -2 correct in conduct; कृतज्ञतामस्य वदन्ति सम्पदः Ki.
    (-ज्ञः) 1 a dog.
    -2 an epithet of Śiva.
    -तीर्थ a.
    1 one who has visited or frequented holy places.
    -2 one who studies with a professional teacher.
    -3 fertile in means or expedients.
    -4 a guide.
    -5 rendered accessible or easy; Ki.2.3.
    -दार a. married.
    -दासः a servant hired for a stated period, a hired servant.
    -दूषणम् spoiling what is done; उद्धतायाः पुनरुद्धनने न हि किञ्चित्कार्यमस्ति । केवलं कृतदूषणं भवेत् । ृŚB. on MS.12.2.16. (see कृतदूषा)
    -दूषा f. a blemish or vitiating factor for what is done; अकर्म वा कृतदूषा स्यात् MS.12.1.1. (कृतायाः दूषणम् ŚB).
    -धी a.
    1 prudent, considerate.
    -2 learned, educated, wise; पुत्रेभ्यः कृतवेदिनां कृतधियां येषां न भिन्ना वयम् Mu.5.2; Bg.2.54; Śi.2.79.
    -नामधेय a. named, called as; Ś6.
    -निर्णेजनः a penitent. -a. one who has performed penance; कृतनिर्णेजनांश्चैव न जुगुप्सेत कर्हिचित् Ms.11.189.
    -निश्चय a.
    1 resolute, resolved; युद्धाय कृतनिश्चयः Bg.2.37.
    -2 confident, sure.
    -पुङ्ख a. skilled in archery.
    -पूर्व a. done formerly.
    -प्रतिकृतम् assault and counter-assault, attack and resistance; R.12.94.
    -प्रतिज्ञ a.
    1 one who has made an agreement or engagement.
    -2 one who has fulfilled his promise.
    -प्रयोजन a. one who has attained his object; Ks.13.158.
    -फल n. successful. (
    -लम्) result, consequence.
    -बुद्धि a.
    1 learned, educated, wise; विद्वत्सु कृतबुद्धयः (श्रेष्ठाः) Ms.1.97, 7.3.
    -2 a man of resolute character.
    -3 informed of one's duty.
    -ब्रह्मन् a. Ved. one who has per- formed his devotions; कृतब्रह्मा शूशुवद् रातहव्य इत् Rv.2. 25.1.
    -मङ्गल a. blessed, consecrated.
    -मति a. firm, resolute.
    -मन्यु a. indignant.
    -मालः, -लकः 1 a kind of cassia.
    -2 the spotted antelope.
    -मुख a. learned, clever, wise.
    -युगम् the first (golden) of the four ages.
    -रूप one who knows the customary rites (कृतकल्प); Rām.2.1.2.
    -लक्षण a.
    1 stamped, marked.
    -2 branded; ज्ञातिसम्बन्धिभिस्त्वेतास्त्यक्तव्याः कृत- लक्षणाः Ms.9.239.
    -3 excellent, amiable.
    -4 defined, dis- criminated.
    -वर्मन् m. N. of a warrior on the side of the Kauravas who with Kṛipa and Aśvatthāman survived the general havoc of the great Bhārata war. He was afterwards slain by Sātyaki.
    -वापः a penitent who has shaven his head and chin; Ms.11.18.
    -विद् a. grateful; तस्यापवर्ग्यशरणं तव पादमूलं विस्मर्यते कृतविदा कथमार्तबन्धो Bhāg.4.9.8.
    -विद्य a. learned, educated; शूरो$सि कृत- विद्यो$सि Pt.4.43; सुवर्णपुष्पितां पृथ्वीं विचिन्वन्ति त्रयो जनाः । शूरश्च कृतविद्यश्च यश्च जानाति सेवितुम् ॥ Pt.1.45.
    -वीर्य a. being strong or powerful; Av.17.1.27. (
    -र्यः) N. of the father of Sahasrārjuna.
    -वेतन a. hired, paid (as a servant); प्रमादमृतनष्टांश्च प्रदाप्यः कृतवेतनः Y.2.164.
    -वेदिन् a.
    1 grateful; न तथा कृतवेदिनां करिष्यन्प्रियतामेति यथा कृता- वदानः Ki.13.32; see कृतज्ञ.
    -2 observant of propriety.
    -वेश a. attired, decorated; गतवति कृतवेशे केशवे कुञ्जशय्याम् Gīt.11.
    -व्यावृत्ति a. dislodged or dismissed from office, set aside; Ku.2.27.
    -शिल्प a. skilled in art or trade; कृतशिल्पो$पि निवसेत्कृतकालं गुरोर्गृहे Y.2.184.
    -शोभ a.
    1 splendid.
    -2 beautiful.
    -3 handy, dexterous.
    -शौच a. purified; पुण़्डरीकमवाप्नोति कृतशौचो भवेच्च सः Mb.3.83.21.
    -श्मश्रुः one who is shaven; न हि कृतश्मश्रुः पुनः श्मश्रूणि कार- यति Mbh. on P.I.2.9.
    -श्रमः, -परिश्रमः one who has studied; कृतपरिश्रमो$स्मि ज्योतिःशास्त्रे Mu.1; I have devoted my time to (spent my labours on) the science of astro- nomy.
    -संकल्प a. resolved, determined.
    -संकेत a. making an appointment; नामसमेतं कृतसंकेतं वादयते मृदु वेणुम् Gīt.5.
    -संज्ञ a.
    1 having presence of mind... स्थापयेद् दासान् कृत- संज्ञान् समन्ततः Ms.
    -2 restored to consciousness or senses.
    -3 aroused.
    -4 one to whom sign has been given; Rāj. T.4.221.
    -संनाह a. clad in armour, accoutred.
    -संस्कार a.
    1 one who has performed all purificatory rites, ini- tiated; वैश्यस्तु कृतसंस्कारः Ms.9.326; R.1.78.
    -2 Pre- pared, adorned.
    -सापत्निका, -सापत्नी, सापत्नीका, -सापत्नका, सपत्निका a woman whose husband has mar- ried another wife, a married woman having a co-wife or a superseded wife.
    -हस्त, -हस्तक a.
    1 dexterous, clever, skilful, handy.
    -2 skilled in archery.
    -हस्तता 1 skill, dexterity;... संनिपाते । सुमहति कृतहस्ताः सैनिकास्तं ररक्षुः ॥ Śiva. B.13.3.47.
    -2 skill in archery or generally in handling arms; कौरव्ये कृतहस्तता पुनरियं देवे यथा सीरिणि Ve.6.13; Mv.6.41.

    Sanskrit-English dictionary > कृत _kṛta

  • 117 कॄ _kॄ

    कॄ I. 6 P. (किरति, चकार, अकारीत्, अकरि-री-ष्ट, अकीर्ष्ट, करि-री-तुम्, कीर्ण)
    1 To scatter, throw about, pour, cast, disperse; समरशिरसि चञ्चत्पञ्चचूडश्चमूनामुपरि शरतुषारं को$प्ययं वीरपोतः । किरति U.5.2;6.1; दिशि दिशि किरति सजलकणजालम् Gīt.4; Ś.1.7; Amaru.11.
    -2 To strew, cover or fill with; उक्षान्प्रचक्रुर्नगरस्य मार्गान् Bk.3.5; सौमित्रिमकिरद् बाणैः परितो रावणिस्ततः 17.42. -II. 9 U. (कृणाति, कृणीते) To injure, hurt, kill. -III. 1 Ā. (कारयते) To know, inform.

    Sanskrit-English dictionary > कॄ _kॄ

  • 118 क्रमः _kramḥ

    क्रमः [क्रम-भावकरणादौ घञ्]
    1 A step, pace; त्रिविक्रमः; सागरः प्लवगेन्द्रेण क्रमेणैकेन लङ्घितः Mb.; Śi.12.18.
    -2 A foot; (अपनेष्यति) असुरेभ्यः श्रियं दीप्तां विष्णुस्त्रिभिरिव क्रमैः Rām. 5.21.28.
    -3 Going, proceeding, course; क्रमात् or क्रमेण in course of, gradually; कालक्रमेण gradually, in course of time; कालक्रमेण जगतः परिवर्तमाना Svapna., भाग्यक्रमः course or turn of fate; R.3.7,3,32.
    -4 Performance, commencement; अविचार्य क्रमं न करिष्यति । इत्थमत्र विततक्रमे क्रतौ Śi.14.53.
    -5 (a) Regular course, order, series, succession; निमित्तनैमित्तक- योरयं क्रमः &Sacute.7.3; Ms.7.24,.9.85,2.173,3.69. (b) Traditional order; U.6. (c) Order of propriety; लोका- न्तरगतेनापि नोज्झितो विनयक्रमः Nāg.5.11. आत्मीयः पर इत्ययं खलु कुतः सत्यं कृपाया क्रमः । ibid. 5.2; Ku.5.32; प्रियवचन- निवेदनत्वरया क्रमविशेषो नावेक्षितः Pratijñā.
    -6 Method, man- ner; वर्तस्व च सतां क्रमे Rām.2.25.2; नेत्रक्रमेणोपरुरोध सूर्यम् R.7.39.
    -7 Grasp, hold; क्रमगता पशोः कन्यका Māl.3.13.
    -8 A position of attack (assumed by an animal before making a spring); न मया क्रमः सज्जीकृत आसीत् Pt.4.
    -9 Prepa- ration, readiness; Bk.2.9.
    -1 An undertaking, enter- prize.
    -11 An act or deed, manner of proceeding; कोप्येष कान्तः क्रमः Amaru.48,33.
    -12 Particular manner of reci- ting Vedic texts, leaving at each time one word and taking up another; वेदैः साङ्गपदक्रमोपनिषदैर्गायन्ति यं सामगाः Bhāg.12.13.1. चर्चागुणान् क्रमगुणांश्चापेक्ष्य भवति Mbh. on P.V.1.119.
    -13 Power, strength; स ईश्वरः काल उरुक्रमो$सौ Bhāg.7.8.9.
    -14 N. of Viṣṇu.
    -Comp. -अनुसारः, अन्वयः regular order, due arrangement.
    -आगत, -आयात a. descended or inherited lineally, hereditary; क्रमायातो$पि भूपतिः Pt.1.73,84;3.167... त्यक्त्वैश्वर्यं क्रमागतम् Nāg.1.4.
    -उद्वेगः an ox.
    -ज्यका, -ज्या the sine of a planet declination.
    -पाठः the Karma reading.
    -भङ्गः irregularity,
    -भाविन् successive.
    -माला -रथः -लेखा -शठः -शिखा various kinds of क्रमपाठ.
    -योगः succession, order; Ms.1.42.
    -योगेन ind. in regular manner; तेनैव क्रमयोगेन जिज्ञासुः पर्यपृच्छत Mb.1.132.78.

    Sanskrit-English dictionary > क्रमः _kramḥ

  • 119 क्रीडा _krīḍā

    क्रीडा [क्रीड्-भावे अ]
    1 Sport, pastime, play, pleasure; तोयक्रीडानिरतयुवतिस्नानतिक्तैर्मरुद्भिः Me.35,63; क्रीडामुदो यातनाः Gīt.9.9.
    -2 Jest, joke.
    -3 (in music) A kind of measure.
    -4 A play-ground; Mb.3.
    -Comp. -आकूतम् a sportive purpose.
    -उद्देशः play-ground.
    -काननम्, -वनम् a pleasure grove, park; क्रीडाकाननकेलिकौतुकजुषामायुः परिक्षीयते Bh.3.13.
    -कोपः false or feigned anger; कथ- मपि सखि क्रीडाकोपाद्व्रजेति मयोदिते Amaru.12.
    -कौतुकम् 1 wanton curiosity; Ks.18.153.
    -2 sport, play.
    -3 sex- ual intercourse.
    -गृहम्, -मन्दिरम् a pleasure-house.
    -नारी a prostitute, harlot.
    -परिच्छदः a play-thing, toy ते तु तद्गौरवात्सर्वे त्यक्तक्रीडापरिच्छदाः Bhāg.7.5.56.
    -मयूरः a peacock kept for pleasure; क्रीडामयूरा वनबर्हिणत्वम् (प्राप्ताः) R.16.14.
    -मृगः a toy-deer; विक्रीडितो यथैवाहं क्रीडामृग इवाधमः Bhāg.6.2.37.
    -रत्नम् 'the gem of sports', copulation.
    -वेश्मन् n. a pleasure-house; क्रीडावेश्मनि चैष पञ्जरशुकः क्लान्तो जलं याचते V.2.23.
    -शैलः, -पर्वतः an arti- ficial hill serving as a pleasure abode, a pleasure mountain; क्रीडाशैलः कनककदलीवेष्टनप्रेक्षणीयः Me.79.

    Sanskrit-English dictionary > क्रीडा _krīḍā

  • 120 क्वण् _kvaṇ

    क्वण् 1 P. (क्वणति, क्वणित)
    1 To sound (indistinctly), jingle, tinkle; इति घोषयतीव डिण्डिमः करिणो हस्तिपकाहतः क्वणन् H.2.86; क्वणन्मणिनूपुरौ Amaru.31. (v.l. रणन्) Ṛs..3.24; Me.37.
    -2 To hum warble (as bees &c); sing in- distinctly; किंचित्क्वणत्किंनरमध्युवास Ku.1.54; U.3.24; Bk.6.84.
    -3 To blow (flute); वेणुं क्वणन्तम् (कृष्णम्) Bhāg.1.15.42.

    Sanskrit-English dictionary > क्वण् _kvaṇ

Страницы

См. также в других словарях:

  • Amaru — oder auch Amaruka, (ca. 6.–8. Jahrhundert) ist ein indischer Dichter und gilt neben Kalidasa und Bhartrihari als Hauptvertreter der indischen Sanskrit Dichtung und großer Meister der erotischen Poesie. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Werk …   Deutsch Wikipedia

  • AMARU — L’une des œuvres majeures de la poésie lyrique sanskrite porte le nom d’Amaru Shataka (amaru ごataka ), c’est à dire les «Cent Poèmes attribués à Amaru». Il s’agit d’une série de strophes de mètres variés, dont chacune tend à l’autonomie, comme il …   Encyclopédie Universelle

  • Amaru — Saltar a navegación, búsqueda Amaru puede hacer referencia a: Amaru, deidad aimara. Amaru Aranway Desde Perú, un mito (pre)inca. Amaru Entertainment Dedicada al rapero Tupac Shakur. Obtenido de Amaru Categoría: Wikipedia:Desambiguación …   Wikipedia Español

  • Amaru — may refer to* Amaru (poet), Indian poet * Amaru, Buzău, a village in Buzău County, Romania * Amaru (Rimatara), a village on the island of Rimatara in French Polynesia. * Amaru Entertainment …   Wikipedia

  • Amaru — (izg. amáru) (4. st. pr. Kr. ili 5. st.? pr. Kr.) DEFINICIJA indijski pjesnik, autor jednog od najvećih djela klasične sanskrtske lirike Sto pjesama Amaruovih …   Hrvatski jezični portal

  • Amaru — Amaru, ind. Lyriker, s. Sanskrit (Literatur) …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Amaru — (seventh century)    Amaru was a Sanskrit love poet whose “century” (sataka) of verses is one of the most admired collections of short love lyrics in the Sanskrit language. Virtually nothing is known of Amaru’s life, but he was singled out by the …   Encyclopedia of medieval literature

  • Amaru — Ạmaru,   indischer Dichter, dessen Lebensdaten unbekannt sind (vermutlich 7. oder 8. Jahrhundert); Sanskritlyriker, Verfasser einer Gedichtsammlung »Amarushataka« (»Hundert Strophen des Amaru«), die zu der Gattung der »Zenturien« gehört. Seine… …   Universal-Lexikon

  • Amaru — Original name in latin Amaru Name in other language Amaru, Amarul State code RO Continent/City Europe/Bucharest longitude 44.93333 latitude 26.58333 altitude 75 Population 2749 Date 2012 06 12 …   Cities with a population over 1000 database

  • Amaru (deidad) — Saltar a navegación, búsqueda Amaru (en quechua: serpiente) o en aimara (con igual significado de serpiente): Katari, es el nombre de una deidad , representada como una serpiente alada, con una cabeza de llama con ojos cristalinos y hocico rojizo …   Wikipedia Español

  • Amaru (poet) — Amaru is famous in Indian intellectual history, but still largely unknown except for the literary legacy he left behind. In using the name Amaru, we cannot be certain of designating a specific individual who is the author of the poems included in …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»