-
121 placo
āvī, ātum, āre [одного корня с placeo и planus\]1) успокаивать (aequora O; genus irritabile vatum H); унимать ( iram deorum donis C); улаживать ( discordias C); мирить, примирять (aliquem alicui Ter, C или in aliquem Nep, L)placari in aliquem Nep — помириться с кем-л. (простить кого-л.)placari alicui C — стать благосклонным к кому-л.2) задабривать ( inimicum beneficias L); умилостивлять (deos H; carmine di placantur H)3) утолять (sitim M; ventrem iratum H) -
122 praecurro
prae-curro, (cu)currī, cursum, ere1) ехать (ездить) впереди, выезжать вперёд ( equites praecurrunt Cs); предшествовать ( certis rebus certa signa praecurrunt C); оказываться впереди, забегать вперёд ( fama praecucurrit alicui Cs)2) быть предшественником, быть старше ( aliquem aetate C); опережать, перегонять (aliquem H, Sen); упреждать ( alicujus adventum PM); превосходить (alicui studio C; aliquem celeritate Cs)reges p. vitā H — жить счастливее царей -
123 repono
re-pōno, posuī, positum, ere1) класть обратно, опять ставить (lapidem suo loco C; vina mensis V); снова возлагать ( insigne regium C); вправлять ( ossa in suas sedes CC); помещать, раскладывать ( ligna super foco H)2)а) вновь вносить, откладывать ( pecuniam in aerario Nep); сберегать, сохранять ( aliquid hiĕmi V и in hiĕmem Q)aliquid scriptis r. O — записать что-лб) затаивать ( odium T); запечатлевать ( aliquid sensibus imis V); хоронить, погребать ( corpus tumulo O)3)а) класть в сторону, откладывать (arma Cs; onus Ctl; caestūs artemque V)r. brachia VF — опустить руки, т. е. отдыхатьб) приподнимать, оправлять ( togam Q)se r. in cubitum H — вновь облокотиться, т. е. приподняться на своём застольном ложев) запрокидывать (cervīcem Lcr, Q)4) возвращать ( donata H); давать взамен, возмещать, воздавать, вознаграждать (alicui aliquid pro aliquā re V etc.)5) успокаивать (iram Man; pontum et turbata litora VF); навёрстывать ( tempora cessata Sil)6) восстанавливать, отстраивать ( pontes ruptos T); снова представлять, вновь выводить на сцену ( Achillem H); ставить ещё раз, повторять ( fabulam H)r. aliquem in sceptra V — вновь возвести кого-л. на престол7) включать, причислять ( aliquem in numero и in numerum deorum C или in deos C)aliquem in suis r. Antonius ap. C — считать кого-л. своим (человеком)r. aliquid in artis loco C — считать что-л. искусством8) видеть, полагать, усматривать ( beatam vitam in aliquā re Sen); полагать, возлагать, основывать ( spem in aliquā re Cs)r. salutem in aliquā re C — усматривать спасение в чём-л. (ждать спасения от чего-л.)reposĭtum esse in aliquā re C, L — успокоиться на чём-л.9) приводить в ответ, выдвигать в противовес, возражать, отвечать (alicui aliquid C, V, Sen etc.) -
124 scribo
I scrībo, scrīpsī, scrīptum, ere1) чертить, вырезывать (письмена), гравировать ( nomen suum in Trajani templo Spart); расписывать ( frontem tabernae aliquā re Ctl); проводить ( остроконечным орудием) ( lineam C)2)in vento et rapidā s. aquā Ctl — писать «вилами по воде»б) исписывать, покрывать письмом ( columnam litteris QC); записывать (senatūs consultum C); предписывать ( populo leges C); составлять опись (nihil crat scriptum C)scribendo adesse или ad scribendum esse C — участвовать в составлении и подписании сенатского постановления3) писать, составлять ( testamentum C); сочинять (librum, orationem C)scribendi ars L — искусство письменного изложения, литературностьs. gratias AG — письменно благодарить4) описывать (bellum L; res gestas H)5) письменно назначать (aliquem herēdem C, H)6) платить в порядке письменного приказа (s. alicui nummos Pl)s. decem ab aliquo H — сделать кому-л. письменное распоряжение об уплате 10 000 сестерциев (кому-л.)s. aliquem gregis sui H — причислять кого-л. к своим друзьям. — см. тж. scriptumII scrībo, ōnis m. [ scribo I, 7. ]вербовщик Eccl -
125 sepono
sē-pōno, posuī, positum, ere1) класть в сторону, откладывать (s. et recondere aliquid C); резервировать, выделять (pecuniam in и ad aliquid L, Su)2) предназначать ( sibi tempus ad aliquid C); отводить ( locum alicui rei T); завещать ( vestem alicui Ph); отделять ( aliquid ab aliquā re C); отбирать ( unam de mille sagittis O)3) различать, отличать ( aliquid aliquā re H)4) удалять, отстранять ( aliquem Su): изгонять ( aliquem a domo suā T); ссылать ( aliquem in civitatem Massiliensem T); ставить вне, изымать (aliquid extra certamen s. L); отгонять ( graves curas O). — см. тж. sepositus -
126 facere
делать: 1) совершать известное действие, quae facta contra bonos mores fiunt, nec facere nos posse credendum, est (1. 15 D. 28, 7. 1. 102. D. 50, 17);2)особ., как предмет обязательства, обозначает в обширнейшем смысле а) всякое действие, т. е. состоящее как в даче какой-либо вещи или предоставлении пользования оною, так и в оказании какой-либо услуги или помощи (1. 218 D. 50, 16. cf. 1. 175 eod.); отсюда обозн. также исполнение обязательства, состоящее in praestando, solvendo: facere posse = solvendo esse (1. 8. 9. D. 12, 6. l. 23 pr. I. 81. D. 17, 2. 1. 18 § 1. 1. 28. 54. D. 24. 3 1. 1 § 1 D. 42, 7. I. 21. D. 46, 3. 1. 63 § 7. 1. 68 § 1 D. 17, 2);facere contra s. adversus legem, SCtum, voluntatem defuncti etc. (см. adversus s. 1., contra s. 1. 1. 9 § 8. D. 4, 2. 1. 3 D. 1, 1. 1. 55. D. 50, 17).
centum tautum facere posse (1. 82 D. 35, 2);
quatenus facere potest debitor (1. 49 D. 2, 14. l. 3 pr. D. 13, 5. 1. 63 D. 17, 2. 1. 36 D. 24, 3. 1. 33 pr. D. 39, 5. 1. 16- 25 D. 42, 1. 1. 35 pr. D. 3, 5);
nihil vel minus facere posse (1. 1 § 43 D. 16, 3);
facere iudicatum (1. 45 § 1. D. 5, 1. 1. 42 pr. D. 12, 1. 1. 45. D. 46, 1);) в более тесном смысле обозн. всякое действие, которое не вмещает в себе понятия dandi, т. е. передачи предмета в собственность другого лица (см. s. 1. с), противоп. dare;
3) совершать, причинять, fac. homicidium (1. 1 § 21. D. 48,18. I. 28 § 15 D. 48, 19), stuprum, adulterium (1. 12 D. 48, 6), furtum (1. 7 pr. 1. 18. 19 § 6. I. 23 D. 47, 2);
si nox furtum faxsit (L. XII tab. VIII, 11), si servus furtum faxit (1. c. XII. 3), cum nexum faciet (1. c. VI. 1);
damnum (1. 151 D. 50, 17), pauperiem, iniuriam (1. 1 pr. § 3 D. 9, 1), si iniuriam faxsit (L. XII, tab. VII, 4);
vim, metum (1. 9 § 1. 8. 1. 14 § 2. 13. 15 D. 4, 2) moram (см.);
4) составлять, fac. testamentum, tabulas testamenti (1. 18 § 1. 1. 19 D. 28, 1), codicillum (1. 19 D. 29, 7. 1 37 § 1 D. 32);
5) заключать, совершать, fac. locationem, venditionem (1. 8 § l D. 42, 5), nomina (1. 9 pr. 13. 2,14. 1. 39 § 14. D. 26, 7. 1. 46. D. 32);
6) facere negotium, причинять неприятности: calumniae causa negotium facere alicui (1. 1 pr. § l 1. 3 § 1. D. 3, 6. 1. 5. pr. D. 37, 15);
7) сделать: locat artifex operam suam, i. e. faciendi necessitatem (1. 22 § 2. D. 19, 2);
opus factum (1. 21 § 1 D. 39, 2);
materia facta (1. 6. D. 6, 1);
argentum, aurum factum (1. 78 § 4 D. 32. 1. 27 D. 34, 2);
8) заниматься: fac. medicinam (1. 26 § 1 D. 38, 1), argentariam (1. 4 § 3. 4 D. 2, 13), artem ludicram, lenocinium (1. 4pr. § l. 2. D. 3, 2);
9) сделать кого чем, possessorem fac. aliquem (1. 22 D. 50, 16. 1. 6 § 5. 1. 13 § 5. D. 3, 2);
suspectum fac. aliquem (1. 2 D. 27, 8);
fieri, делаться, iure institutionis, ex testamento, heres factus (1. 5 D. 28, 6. 1. 68 § 1 D. 30. 1. 40 § 1 D. 1, 7);
sui iuris, paterfamil. factus (1. 2 § 1. 1. 3 D. 14, 5. 1. 3 § 4. 1. 20 D. 14, 6);
pubes factus pupillus (1. 4 D. 27, 2);
annorum XIV factus (1. 22 pr. D. 36, 2);
furiosus mentis compos factus (1. 47 D. 29, 2. 1. 2 § 11. D. 38, 17);
liber servus factus (1. 1 § 4. eod. 1. 38 pr. D. 46, 3);
fundus sacer factus (1. 91 § 1 D. 45, 1. 1. 3 § 8 D. 12, 4. 1. 55 D. 35. 1. 1. 2 D. 39, 6. 1. 24 D. 3, 5);
fundum facere emtoris (1. 25 § 1 D. 18, l);- делать, facit totum voluntas defuncti (1. 35 § 3 D. 28, 5);
facere dodrantem, quadrantem bonorum (см. dodrans);
10) творить, установлять, назначать, fac. ius (1. 40 D. 1. 3);
fac. plures gradus heredum (1. 36 pr. D. 28, 6);
dotem fac. alicui (1. 49 D. 23, 3);
curatores (1. 9 D. 27, 10);
ad actionem procurator factus (1. 13 pr. D. 2, 14);
11) употреблять, издерживать, fac. alimenta in aliquem (1. 5 § 14 D. 25, 3. 1. 19 § 2 D. 36, 1), fac. impensas (см.);
12) = agere s. 2: annum in fuga facere (1. 14 § 1. D. 40, 7);
13) оценивать, magni, parvi facere (1. 4 § 6 D. 1, 16. 1. 1 § 10 D. 43, 24. 1. 16. C. 10, 31); - 14) = experiri, иметь: fac. lucrum (см.), damnum, потерпеть (1. 56 D. 30. 1. 26 D. 39, 2);
vitium facere. испортиться (1. 32 eod. 1. 10 § 1 D. 14, 2);
abortum facere (см.);-15) противоп. immittere, на недвижимом имуществе, на земле другого лица делать какие-нб. перемены, постройки (1. 1 pr. D. 43, 6. 1. 2 pr. D. 43, 8. 1. 1 pr. D. 43, 12).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > facere
-
127 damno
āvī, ātum, āre [ damnum ]1) признавать виновным, осуждать, приговаривать ( aliquem inauditum T)damnari alicujus rei C, Cs, L etc., de aliquā re C, T etc. и ob aliquam rem T — быть осуждённым за что-л.contra edictum fecisse damnari C — быть осуждённым за неподчинение указуd. aliquem exsilio Sen, T — присудить кого-л. к изгнаниюd. aliquem capite C, Cs, Nep, L (capitis C, L) — приговорить кого-л. к высшей мере наказания (смерти, лишению гражданских прав, тюремному заключению, изгнанию)damnari capitali crimine ( judicio) VM или capitalis poenae L (тж. morte Fl, SenT, ad mortem и ad extremum supplicium T) — быть приговорённым к смертной казниd. aliquem ad bestias Su — приговорить кого-л. к отдаче на растерзание диким зверямdamnari alicui VM, Sen — быть осуждённым в чью-л. пользуd. aliquem morti (Orco) Lcr, O — осудить (обречь) кого-л. на смерть2)а) порицать, критиковать (libros, scriptorem Q)judex damnatur, ubi nocens absolvitur погов. PS — оправдание преступника — позор для судьиб) отвергать, считать негодным ( boves ad laborem PM)d. fidem alicujus QC — отказать кому-л. в доверииd. aliquem summae stultitiae C — приписывать кому-л. величайшую глупостьd. aliquem votis V — связать кого-л. обетами, т. е. исполнить просьбу (того, кто дал обет)damnari voti (редко voto) L etc. — достичь желаемого4) обвинять, добиваться осуждения ( aliquem lege Juliā T)5) отвергать, отказыватьсяales (собир.) damnavit vesci Sil — (священные) куры отказались клевать ( дурная примета в птицегадании)numquam somno damnatus lumina (acc. graec.) Lcn — никогда не засыпающий -
128 premo
pressī, pressum, ere1) давить, придавливать, топтать, попирать (aliquem pede H, V); жать, прижимать ( aliquem ad pectora V); стискивать, сжимать ( ferrum dexterā Sil)aliquem rotis p. O — переехать кого-л.aliquid pressis manibus tenere QC — держать что-л. в крепко сжатых рукахora ore p. O — целовать в губыaliquid morsu Lcr или ore O p. — кусать, жевать, но тж.p. aliquid ore V — умолчать о чём-л.frena dente p. O — кусать удилаfrena manu p. O — крепко натягивать поводьяfrigore premi O — застывать от холода, замерзатьp. torum O — лежать на ложеfacie p. torum Pt — уткнуться лицом в кроватьp. sedilia O — сидеть на стульяхp. solum St — ступать (ходить) по землеp. cubitum H — облокотиться, опиратьсяp. columnas H — покоиться на колоннахp. portum O — войти в портvestigia alicujus p. T — идти по чьим-л. следам (ср. 12. и 20.)forum p. C — часто бывать (постоянно находиться) на форуме или не покидать форума2) занимать, захватывать (saltūs montium praesidiis p. L)3)а) нагружать ( naves magno onĕre T)б) обременять, отягощать ( juvencos jugo O)4) запрягать ( equos curru O)5) покрывать, окутывать, охватывать ( nix terram premit O); обвивать, увенчивать (crinem fronde p. O)6)а) засыпать, зарывать, хоронить (p. ossa O; p. aliquid terrā H; condi tellure premique VF); закрывать, затмевать ( luna sole premitur QC)lumen p. V — меркнуть, тускнетьб) скрывать, таить (interius omne secretum Sen)nonum prematur in annum H — (готовая рукопись) пусть хранится девять лет, т. е. не следует торопиться с её опубликованиемв) подавлять (gemitum sub imo corde p. V; curam sub corde V)aliquid ore p. V — умолчать о чём-лг) превышать, превосходитьsi titulos annosque tuos numerare velīmus, facta premant annos O — если бы мы захотели перечислить твои подвиги и годы, то деяний окажется больше, чем лет7)а) теснить, напирать, оказывать давление (p. hostem obsidione Cs); донимать, беспокоить, изводить ( aliquem criminibus O); принуждать ( aliquem ad exeundum Nep); вынуждать ( confessionem Q)aliquo premente C — по чьему-л. настояниюб) притеснять, угнетать (aere aliene premi C, Cs)nox premit aliquem H — ночь нависла над кем-л. ( или окутала кого-либо)aliquem verbo p. C — поймать кого-л. на слове, придраться к чьим-л. словам8) pass. premi испытывать нужду, ощущать недостаток ( premi re frumentariā Cs); терпеть, страдать (premi ab aliquo C, Nep; premi aliquā valetudine Nep)9) преследовать, гнать (cedentem L; bestias Is); загонять ( cervum ad retia V); непосредственно (по пятам) следовать ( poena culpam premit H)10) прижиматьсяp. latus O — держаться в сторонеp. litus H — держаться берегаpresse gradu или pede L — нога к ноге (т. е. сомкнутым строем); но11) настаивать, напирать, подчёркивать (argumentum p. C)propositum p. O — настаивать на своём12)а) вдавливать ( vestigium C)auro p. aliquid St — отделывать что-л. золотомp. vestigia C — ступать, идти (ср. 20.)quum decimum premeretur sidĕre (= sole) signum O — когда солнце вошло в десятый знак зодиака, т. е. пошёл десятый месяцб) вонзать, вгонять, втыкать (ensem Lcn; dentes in aliquā re O); погружать, врезывать ( vomerem V); поражатьnube pharetrae p. VF — осыпать тучей стрел; пронзать, прокалывать ( aliquem hastā V)13) сажать ( virgulta per agros V)14) обозначать, отмечать ( aliquid aeternā notā O)vocem alicujus p. V — крепко запомнить или обдумывать чьё-л. слово; но тж.p. vocem V, Ph — замолчать15) выжимать, выдавливать (mella H; oleum H)p. ubera O — доитьp. lac или caseum V — приготовлять сырp. vina H — давить виноград16) снижать, опускать ( aulaeum premitur H)p. cursum O — направить бег (колесницы) вниз17) сваливать, валить, бросать на землю, уложить, сразить (aliquem V, T)18) рыть, выкапывать (sulcum V; cavernas in altitudinem QC)19) умалять, принижать ( famam alicujus T); презирать ( humana omnia C); недооценивать ( arma alicujus V)20) тормозить, задерживать, унимать ( sanguinem T); не пропускать ( lucem L); натягивать ( habenas V); прекращать, останавливать ( cursum C — ср. 16.); сдерживать ( equos currentes V); ограничивать, обуздывать (cupiditates Aug; sermones alicujus T)p. vestigia V или gradum VF — задерживать (замедлять) шаги или останавливаться (ср. 12.)21) обрезывать, обстригать ( vitem falce H)22) подчинять себе, порабощать, покорять (populos dicione V; ventos imperio V; arva jugo V)23) смыкать, закрывать (oculos, ōs V)24) сжимать; душить ( monstra manu V); стягивать (collum laqueo H; alicui fauces O); сдавливать ( guttur V)25) сокращать, излагать вкратце (quae dilatantur a nobis, Zeno sic premebat C)
См. также в других словарях:
charge — Charge, ou fardeau, Onus. Une charge et charté, Vehes, vehis. La charge qu on baille à aucun pour faire quelque chose, Actus, Mandatum, Ministerium, Negotium, Onus. Toute charge qu on prend, ou qu on baille à faire, Prouincia. Une charge… … Thresor de la langue françoyse
honneur — Honneur, m. acut. Vient de ce Latin, Honor, et en retient la signification: Mais il a esté usité aussi par les anciens pour la dignité qu a le vassal d estre fieffé par un Roy ou grand Seigneur, et consequemment pour le fief mesme duquel le… … Thresor de la langue françoyse
abuser — Abuser, actiu. acut. Est n user selon droit et raison de quelque chose. Abuti. Abuser aussi est tromper aucun sous fauce promesse et esperance, Falsum habere aliquem, Verba illi dare, Frustrari aliquem, Selon laquelle signification on dit,… … Thresor de la langue françoyse
bruit — Bruit, Sonitus, Tumultus, Tumultuatio. Petit bruit, Murmurillum. Grand bruit, Fremitus. Dés qu il y a quelque bruit, Quicquid increpuerit, B. ex Cicerone. Bruit qu on fait des pieds quand on chemine, ou des mains, Strepitus. Le bruit que font les … Thresor de la langue françoyse
soulci — Soulci, m. acut. C est peine d esprit, pour quelque choses garder, recouvrer, defendre, et autres actions executer, Solicitudo. Dont il semble venir, Cura, Anxietas. comme, Je suis en souci pour le Roy, en Maugist, De Rege sum solicitus, nempe… … Thresor de la langue françoyse
destourner — Destourner, act. acut. Est tirer quelqu un hors de son chemin à droit ou à gauche, luy faire faillir son chemin, A recta via deducere in obliquam dextrorsum aut sinistrorsum. Et par translation, faire abbandonner à quelqu un ce qu il fait, suit… … Thresor de la langue françoyse
nom — Nom. m. C est le mot de chasque chose, par lequel en parlant ou escrivant, elle est entenduë, Nomen, Vocabulum. Le nom propre d un chacun qu on met devant le surnom, comme Jean, Pierre, Praenomen. Le nom de la maison dont on est, Agnomen. Noms de … Thresor de la langue françoyse
desapointer — aucun, et le priver de son office ou estat, Le casser, Circumscribere aliquem, Potestatem abrogare alicui, Submouere potestatem, vel a potestate, Exauthorare, Abrogare alicui magistratum … Thresor de la langue françoyse
combattre — I. Combattre, c est batailler, Batuere, Confligere, Pugnare, Dimicare, Praeliari, Certamen conserere, Contrahere certamen, Combattre se prend quelquesfois aussi pour veincre en combattant au 8. livre d Amad. Je vous prie mes compagnons vous… … Thresor de la langue françoyse
engeoler — Engeoler, act. acut. Qu on debvroit escrire Enjauler. Est par paroles emmiellées et fallacieuses attirer quelqu un à sa cordelle, et le captiver à ses propos, Subdola oratione aliquem captare, Verbis alicui imponere, Suadae medullae aures… … Thresor de la langue françoyse
resigner — Resigner, Renoncer et quitter son office, Eiurare magistratum, Magistratu sponte sese abdicare, Personam praetextatam in Curia deponere. B. Je resigne, quicte, et laisse tout, Cuncta resigno. Horat. Resigner son lieu, son office, Renoncer à son… … Thresor de la langue françoyse