Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

acies

  • 1 acies

    ăcĭēs, ēī, f.    - Lebaigue P. 16)    - gén. arch. acii Matius d. Gell. 9, 14, 14, et acie Caes. BG. 2, 23, 1; Sall. H. 1, 41. [st1]1 [-] tranchant, pointe d'un objet pointu; pointe de l'épée, fil de l’épée, épée.    - acies securis, Cic.: tranchant de la hache.    - acies gladii, Plaut.: pointe de l'épée.    - acies unguium, Plin.: bout des ongles.    - aciem trahere (excitare): aiguiser.    - aciem hebetare (praestringere): émousser.    - stricta acies, Virg.: épée nue. [st1]2 [-] vivacité du regard, vue; prunelle de l'oeil, oeil; éclat des astres.    - acies (oculorum): la vue.    - aciem oculorum ferre, Caes.: soutenir les regards perçants.    - aciem intendere: porter (diriger) son regard.    - cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem, Cat. 63.56: mes prunelles, d'elles-mêmes, désirent diriger vers toi leurs regards.    - acies humana, Sen.: la pénétration des regards humains.    - acies ipsa, quae pupula vocatur, Cic.: l'organe de la vue qu'on appelle pupille.    - acie hebetiore esse, Suet.: avoir la vue faible.    - utramque aciem nasus discernit, Lact.: le nez sépare les deux yeux.    - tanta est animi tenuitas ut fugiat aciem, Cic. Tusc. 1, 22: l’âme est si ténue qu’elle échappe à la vue.    - stellarum acies obtusa videtur, Virg.: l'éclat des étoiles paraît s'affaiblir. [st1]3 [-] pénétration de l'esprit, intelligence; puissance intellectuelle, puissance morale.    - acies (mentis, animi, ingenii) = acumen: pénétration, vivacité, subtilité de l'esprit.    - exacuere ingenii aciem, Cic.: rendre l'esprit plus pénétrant.    - animi acies obtusior, Sen.: esprit sans pénétration.    - acies intentionis: force de l'attention. [st1]4 [-] rang de soldats, ligne de bataille, armée rangée en bataille, flotte rangée en bataille.    - cadere in acie: tomber sur le champ de bataille.    - prima acies: la première ligne.    - media acies: le centre.    - quod expeditior erat quam ii qui inter aciem versabantur, tertiam aciem laborantibus nostris subsidio misit, Caes. BG. 1: parce qu'il était mieux à même de suivre l’action que ceux qui se trouvaient dans la mêlée, il envoya les troupes de troisième ligne au secours de celles qui étaient en péril.    - duplex acies: armée rangée sur deux lignes.    - triplex acies: armée rangée sur trois lignes.    - aciem instruere: ranger l’armée en ligne de bataille.    - dextra acies (= dextrum cornu), Liv. 27, 48, 8: l'aile droite.    - acies exercitus, Cic.: le front de l'armée.    - acies transversa, Liv.: flanc d'une armée.    - procurrere ab acie, Liv.: s'élancer hors de la ligne de bataille.    - inclinat acies, Liv.: l'armée plie. [st1]5 [-] bataille rangée, lutte, combat.    - Cic. Dej. 24; Marc. 31; Caes. BG. 7, 29, 2 ; Liv. 25, 6, 22 ; 27, 49, 5, etc.    - equestris acies, Curt.: combat de cavalerie.    - acies Pharsalica, Cic. Lig. 9: bataille de Pharsale.    - acies Cannensis: bataille de Cannes.    - fig. in aciem veniamus, Cic.: engageons le combat (engageons la discussion).    - ad philosophos me revocas, qui in aciem non saepe prodeunt, Cic. Tusc. 2, 60: tu me ramènes aux philosophes, qui ne font pas souvent progresser la discussion.    - cf. Quint. 2, 10, 8; 6, 4, 17; 10, 1, 29.
    * * *
    ăcĭēs, ēī, f.    - Lebaigue P. 16)    - gén. arch. acii Matius d. Gell. 9, 14, 14, et acie Caes. BG. 2, 23, 1; Sall. H. 1, 41. [st1]1 [-] tranchant, pointe d'un objet pointu; pointe de l'épée, fil de l’épée, épée.    - acies securis, Cic.: tranchant de la hache.    - acies gladii, Plaut.: pointe de l'épée.    - acies unguium, Plin.: bout des ongles.    - aciem trahere (excitare): aiguiser.    - aciem hebetare (praestringere): émousser.    - stricta acies, Virg.: épée nue. [st1]2 [-] vivacité du regard, vue; prunelle de l'oeil, oeil; éclat des astres.    - acies (oculorum): la vue.    - aciem oculorum ferre, Caes.: soutenir les regards perçants.    - aciem intendere: porter (diriger) son regard.    - cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem, Cat. 63.56: mes prunelles, d'elles-mêmes, désirent diriger vers toi leurs regards.    - acies humana, Sen.: la pénétration des regards humains.    - acies ipsa, quae pupula vocatur, Cic.: l'organe de la vue qu'on appelle pupille.    - acie hebetiore esse, Suet.: avoir la vue faible.    - utramque aciem nasus discernit, Lact.: le nez sépare les deux yeux.    - tanta est animi tenuitas ut fugiat aciem, Cic. Tusc. 1, 22: l’âme est si ténue qu’elle échappe à la vue.    - stellarum acies obtusa videtur, Virg.: l'éclat des étoiles paraît s'affaiblir. [st1]3 [-] pénétration de l'esprit, intelligence; puissance intellectuelle, puissance morale.    - acies (mentis, animi, ingenii) = acumen: pénétration, vivacité, subtilité de l'esprit.    - exacuere ingenii aciem, Cic.: rendre l'esprit plus pénétrant.    - animi acies obtusior, Sen.: esprit sans pénétration.    - acies intentionis: force de l'attention. [st1]4 [-] rang de soldats, ligne de bataille, armée rangée en bataille, flotte rangée en bataille.    - cadere in acie: tomber sur le champ de bataille.    - prima acies: la première ligne.    - media acies: le centre.    - quod expeditior erat quam ii qui inter aciem versabantur, tertiam aciem laborantibus nostris subsidio misit, Caes. BG. 1: parce qu'il était mieux à même de suivre l’action que ceux qui se trouvaient dans la mêlée, il envoya les troupes de troisième ligne au secours de celles qui étaient en péril.    - duplex acies: armée rangée sur deux lignes.    - triplex acies: armée rangée sur trois lignes.    - aciem instruere: ranger l’armée en ligne de bataille.    - dextra acies (= dextrum cornu), Liv. 27, 48, 8: l'aile droite.    - acies exercitus, Cic.: le front de l'armée.    - acies transversa, Liv.: flanc d'une armée.    - procurrere ab acie, Liv.: s'élancer hors de la ligne de bataille.    - inclinat acies, Liv.: l'armée plie. [st1]5 [-] bataille rangée, lutte, combat.    - Cic. Dej. 24; Marc. 31; Caes. BG. 7, 29, 2 ; Liv. 25, 6, 22 ; 27, 49, 5, etc.    - equestris acies, Curt.: combat de cavalerie.    - acies Pharsalica, Cic. Lig. 9: bataille de Pharsale.    - acies Cannensis: bataille de Cannes.    - fig. in aciem veniamus, Cic.: engageons le combat (engageons la discussion).    - ad philosophos me revocas, qui in aciem non saepe prodeunt, Cic. Tusc. 2, 60: tu me ramènes aux philosophes, qui ne font pas souvent progresser la discussion.    - cf. Quint. 2, 10, 8; 6, 4, 17; 10, 1, 29.
    * * *
        Acies, aciei, f. g. Colu. Le trenchant ou taillant d'un ferrement.
    \
        Gladiorum aciem praestringit. Plaut. Il rebouche, ou Fait mouce.
    \
        Exacta falcis acies. Plin. Le trenchant d'une serpe tresbien aguisee.
    \
        Hastae acies. Ouid. La poincte d'une picque, ou d'une lance.
    \
        Rostri acies. Plin. La poincte du bec.
    \
        Stricta ferri acies. Virg. La poincte de l'espee nue ou desgainee.
    \
        Aciem dicuntur trahere aqua cotes. Plin. Faire bon trenchant, Affiler, quand elles sont mouillees d'eau.
    \
        Excitare aciem falcis. Plin. Faire bien trencher une serpe, Affiler, Aguiser.
    \
        Creticae cotes non nisi oleo, falcis aciem excitant. Plin. Les queux de Candie ne font point bon trenchant ou taillant, si elles ne sont huilees.
    \
        Aciem ferri hebetare. Plin. Reboucher, ou refouler, ou Faire mouce le trenchant d'un ferrement.
    \
        Acies, pro Chalybe. Plin. Acier.
    \
        Acies oculorum, per translationem. Cic. La poincte, ou La prunelle de l'oeil.
    \
        Contenta oculorum acies. Lucret. Oeil attentif à regarder.
    \
        Oculorum tibi praestringit aciem. Plaut. Il esblouit, Obscurcit, ou Trouble.
    \
        Stupet oculorum acies. Horat. Les yeuls s'esblouissent à la trop grande lumiere.
    \
        Acies authoritatis tuae hebescit. Cic. Ton authorite se diminue, la poincte de ton authorité.
    \
        Contemplari aliquid omni acie ingenii. Cic. Appliquer tout son esprit à considerer quelque chose.
    \
        Abducere aciem mentis a consuetudine oculorum. Cic. Destourner ou divertir son esprit, etc.
    \
        Acies orationis. Plau. La poincte, ou le trenchant, la principale force de l'oraison, et ce qui en est plus à craindre, Une armee preste, et qui peult plus endommager son adversaire.
    \
        Acies. Cic. Armee en ordre preste à combatre, Bataille rengee.
    \
        Acies interdum pro Ipso conflictu et praelio sumitur. Tacitus. Combat, Bataille, Journee, Conflict.
    \
        Exercitus nostri acies. Cic. La poincte de nostre armee.
    \
        Diuersa acies, Hoc est aduersariorum. Ta. L'armee des ennemis.
    \
        Firmata acies subsidiis. Liuius. Renforcee de secours.
    \
        Fraenata acies, Id est equestris. Sil. La gendarmerie, les gents de cheval.
    \
        Funestae acies. Lucan. Armees detestables et execrables.
    \
        Incondita inordinataque acies. Liu. Armee en desordre.
    \
        Instructa acies. Cic. Equipee et preste à combatre.
    \
        Iusta acies. Liuius. Raisonnable, Grande assez par raison.
    \
        Parca fugae acies. Sil. Qui ne veult point fuir.
    \
        Pedestris acies. Liu. Armee de gents de pied.
    \
        Porrectior acies. Tacit. De longue estendue.
    \
        Primori in acie versabantur. Tacit. Ils estoyent à la poincte, et des premiers à l'avantgarde.
    \
        Transuersam hostium aciem inuadere. Liu. Assaillir les ennemis en flanc, ou de costé, ou de travers.
    \
        Turbatae acies. Virg. Troublees, Mises en desordre.
    \
        Versa retro acies. Horat. Tournee ou mise en fuite.
    \
        Compositi acie. Tacit. Rengees en ordre de bataille, Qui sont en bataille rengee.
    \
        Desos acie rapit, Id est Raptim ducit. Vir. Serrez en bataille.
    \
        Inuictus acie. Senec. Invincible au combat.
    \
        In aciem telis accingi. Taci. S'equiper et garnir de bastons pour aller à la bataille.
    \
        Accipere socios in mediam aciem. Liu. Les recevoir au milieu de l'armee.
    \
        Administrare aciem. Hircius. Gouverner l'armee.
    \
        Amplecti hostium aciem, Id est circunuenire. Liu. Embrasser, Environner.
    \
        Aciem audere. Tacit. Oser donner la bataille.
    \
        Auertere elephantos retro in suorum aciem. Liu. Les faire retourner contre leur armee.
    \
        Cadere acie. Liuius. Estre tué en la bataille.
    \
        Ciere acies. Virg. Esmouvoir guerres.
    \
        Circunuallare aciem. Sil. Environner.
    \
        Claudere aciem. Liu. Triariis postremam aciem clausit. Il les a mis touts les derniers.
    \
        Coercere acies. Virg. Ramasser et serrer.
    \
        Cohaerent acies. Curtius. S'entretiennent, sont entremeslees.
    \
        Colligere se ad aciem, Vide COLLIGO. Se retirer à l'armee, et ne se point escarter.
    \
        Committere se in aciem. Vide COMMITTO. Entrer en la bataille. \ Commota acies. Liu. Esmue, Esbranlee.
    \
        Componere aciem. Tacit. Ordonner.
    \
        Concurrunt acies. Liu. Choquent, donnent le choc, Chargent, donnent la charge.
    \
        Per acies conficere bellum. Tacit. Mettre fin à la guerre par combat. \ Confirmata acies. Liu. Asseuree.
    \
        Confligere acie. Liu. Combatre de toute son armee.
    \
        Congredi acie. Tacit. Donner la bataille, Combatre d'armee à armee.
    \
        Consistere in acie. Liu. Estre en ordre de bataille.
    \
        Continentur acies. Caes. Sont gardees de combatre.
    \
        Dannare aciem. Sil. Detester, et quicter, ou Laisser, et abandonner.
    \
        Datur acies. Tacitus, Quando dabitur hostis? quando acies? Quand nous mettra lon nos ennemis en barbe? Quand nous donnera lon le combat?
    \
        Dehiscens acies. Liu. Ouverte, quand les gents de guerre ne sont point bien serrez.
    \
        Disiecta Vitellii acies. Tacit. Rompue, Desconfite.
    \
        Distrahere aciem, et distendere. Caes. Separer, Desjoindre, Estendre.
    \
        Ducere firmamentum in aciem. Liu. Mener renfort, etc.
    \
        Educere in aciem. Caes. Mettre ses gents hors, ou En campagne prests à combatre.
    \
        Erigere aciem. Liu. Faire monter en hault.
    \
        Erumpit noua acies. Liu. Sort impetueusement.
    \
        Euadere aduersus aciem. Liu. Aller impetueusement contre, etc.
    \
        Acie excedere. Liu. Sortir hors de l'armee, se retirer de, etc.
    \
        Excire milites in aciem. Liu. Inciter et esmouvoir à combatre, ou Mettre aux champs prests à donner le combat.
    \
        Exire in aciem. Liu. Sortir en bataille.
    \
        Exornare aciem. Sallust. Ordonner et dresser la bataille.
    \
        Explicare aciem. Liu. Estendre, Mettre au large.
    \
        Extenuare aciem. Liu. Agreslir.
    \
        Ferre aciem. Tacit. Soustenir.
    \
        Firmare subsidiis aciem. Liu. Renforcer de secours.
    \
        Firmare aciem. Liu. Asseurer, Oster la paour.
    \
        Hortari aciem. Ouid. Animer, Donner courage, Encourager.
    \
        Impulsa acies. Liu. Repoulsee.
    \
        Inclinauit acies. Liu. L'armee a reculé.
    \
        Inclinatur acies. Liu. Est reculee, repoulsee.
    \
        Inducere aciem in hostem. Liu. Mener contre.
    \
        Inferre se in mediam aciem. Liu. Se jecter, ou entrer tout au milieu de l'armee.
    \
        Instituere aciem, pro Facere. Caes. Dresser.
    \
        Instruere aciem. Cic. Quintil. Ordonner, Dresser, Equiper, L'apprester pour combatre.
    \
        Inuehi in aciem. Liu. Se jecter dedens l'armee.
    \
        Iterare aciem. Stat. Recommencer le combat.
    \
        Labantes acies. Tacit. Esbranlees.
    \
        Locare ante aciem pedites. Tacit. Mettre, etc.
    \
        Antequam miscerentur acies. Tacit. Devant que les armees fussent meslees et combatissent.
    \
        Nudare aciem cornibus, auxilio, etc. Liu. Desnuer, Priver.
    \
        Nutantem aciem victor equitatus incursat. Tacit. Les gents de cheval à grande course assaillent l'avantgarde desja esbranlee.
    \
        Opponere aciem. Virg. Mettre au devant, Bailler en barbe.
    \
        Ordinare aciem. Curtius. Mettre en ordre.
    \
        Pandere aciem. Tacit. Liu. Estendre.
    \
        Patefacta acies. Liuius. Ouverte.
    \
        Perfringere aciem. Tacit. Rompre.
    \
        Perturbata acies. Liuius. Mise en desordre.
    \
        Porrigere latius aciem. Sallust. Estendre en large, Eslargir.
    \
        Porrigere aciem in longitudinem. Caesar. Estendre en long.
    \
        Poscere acies. Virg. Demander le combat.
    \
        Procedere in aciem. Liu. Marcher en bataille.
    \
        Processit Caesar in primam aciem. Caes. Il s'est mis en la poincte de l'avantgarde.
    \
        Prodire in aciem. Caes. Sortir pour donner le combat.
    \
        Producere in aciem. Liu. Mettre en la campagne prests à combatre.
    \
        Progredi in aciem. Liu. Aller, ou marcher en bataille.
    \
        Promouere aciem. Liu. Faire marcher l'armee en avant.
    \
        Propinquabat legionum acies. Tacit. Approchoit.
    \
        Proruebat hostilem aciem ingentibus saxis. Tacit. Renversoit, jectoit par terre.
    \
        Prorumpere in aciem. Tacit. Entrer impetueusement dedens la bataille, Se fourrer dedens.
    \
        Prosiliunt acies. Lucan. Sortent aux champs.
    \
        Protrita hostium acies. Tacit. Desconfite.
    \
        Recipere aliquem in secundam aciem. Liu. Le sauver et recevoir de l'avantgarde en la bataille.
    \
        Redintegrata acies. Tacit. Le combat recommencé.
    \
        Pedem refert acies. Valer. Maxim. L'armee recule.
    \
        Refugere in secundam aciem. Liu. S'enfuir en la bataille, qui est entre l'avantgarde et l'arrieregarde.
    \
        Refugere acie. Caes. S'enfuir de la bataille.
    \
        Restituere aciem. Liu. Reparer, Remettre sus, Rassembler, Railler.
    \
        Sistere aciem. Liu. Arrester.
    \
        Statuere arcte aciem. Sallust. Serrer, Mettre en peu de lieu.
    \
        Subducere saucios in postremam aciem. Liu. Retirer les blessez en l'arrieregarde.
    \
        Suggredi acie. Tacit. Monter au dessus avec son armee.
    \
        Sustentare aciem. Virg. Tacit. Soustenir.
    \
        Temperare acies. Stat. Regir, Gouverner.
    \
        Tenere aciem. Caes. Avoir, Gouverner, Conduire.
    \
        Turbauit aciem Eques immissus. Liu. A mis en desordre.
    \
        Turbata acies. Liu. Armee mise en desordre.
    \
        Venire in aciem. Tacit. Venir au combat.
    \
        Volitare tota acie. Tacit. Courir deca dela par toute l'armee.

    Dictionarium latinogallicum > acies

  • 2 acies

    aciēs, ēi, f. (vgl. ācer u. das griech. ἀκίς, Spitze; Genet. archaist. auch acii, Mat. bei Gell. 9, 14, 14, u. acie, Caes. b.G. 2, 23, 1. Auct. b. Afr. 51, 7. Sall. hist. fr. 1, 103 [107]; vgl. Prisc. 7, 93), die Schärfe, Schneide, I) eig. = der scharfe Rand, die scharfe Spitze, securis, Cic.: falcis, Verg.: hastae, Ov.: rostri, Plin.: gladius, cui ad secandum subtilis acies est, Sen.: dah. mera acies (ferri), das scharfe Korn des Eisens, der Stahl, Plin. – aciem hebetare, praestringere, Plin.: aciem excitare od. trahere (v. Wetzstein), Plin.: im Bilde, patimur hebescere aciem horum auctoritatis, Cic.: mortem in acie (Spitze) linguae portans, Amm. – II) übtr.: A) v. Auge: a) das Scharfe, Stechende des äußern Blickes, oculorum, Caes. b.G. 1, 39, 1. – b) die Schärfe des Auges, α) die Sehkraft, das Gesicht, mit u. ohne oculorum, Cic. u.a. (s. Bünem. Lact. 2, 3, 9): hebes acies oculorum, Cic.: oculorum longinqua acies, Weitsichtigkeit, Gell.: bonum incolumis acies, malum caecitas, Cic.: tam certā acie luminum uti, ut etc., Val. Max. – u. die Sehkraft in der Bewegung u. Tätigkeit, das Augenmerk, der Blick, ad alqm sibi dirigit aciem, Catull.: aciem in omnes partes dimittere, Ov. – poet., v. Blick = Blinken der Sterne, stellis acies obtusa videtur, Verg. – β) die Pupille, Cic. de nat. deor. 2, 142. Firm. math. 8, 22. p. 228, 36. – meton. (poet.), das Auge, Verg. u.a. – c) die Schärfe, Sehkraft des Geistes, animi, ingenii, mentis, heller Geist, heller Verstand, helle Einsicht usw., Cic.: ad eam rem habe omnem aciem, Verstandesschärfe, Plaut. – u. die Sehkraft des Geistes in Tätigkeit, das geistige Augenmerk, der Blick, aciem in omnes partes intendere, Cic. – B) als milit. t.t., die gleichs. die Schneide eines Instrumentes vorstellende Front eines zur Schlacht aufgestellten Heeres, die Schlachtlinie, die Schlachtreihe, sowohl a) das einzelne Treffen, prima acies, das Vordertreffen, Caes.: novissima od. extrema, das Hintertreffen, Liv.: dass. postrema, Sall. u. Liv.: media, das Mitteltreffen, Zentrum, Caes.: dextra, der rechte Flügel, Liv.: tertia acies, quarta acies, Caes.: duae acies, Caes.: simplex, Auct. b. Alex., duplex, Caes.: triplicem aciem instruere, Caes. – als b) die ganze durch die einzelnen Linien gebildete Schlachtreihe, Schlachtordnung, ac. exercitus nostri, Cic.: aciem instituere od. constituere, Caes., instruere, Cic.: legiones in acie constituere, collocare, Caes.: in acie consistere, Auct. b. Afr.: agmina potius, quam acies pugnabant, mehr in Marschkolonnen als in Schlachtlinien, Liv.: totā acie dimicare, Liv.: cum in acie stare (standhalten) ac pugnare decuerat, tum in castra refugerunt, Liv. – von Reiterei, acies equitum, Liv., equestris, Vell. – von Schiffen, quarum (navium) acie constitutā, Nep. – als c) das in geordneter Schlachtreihe gegen den Feind tätige Heer, die förmliche Schlacht, die Feldschlacht (Ggstz. expeditio, ein Streifzug), una hostica acies, Varr. fr.: ac. Pharsalica, Cic.: Plur., Italicae et Pharsalicae acies, Sen. rhet.: equestris, Curt.: navalis, Mela: copias in aciem educere, Liv.: exercitum od. copias in aciem producere, Caes. u. Nep.: equites in aciem mittere, Hirt. b.G.: in aciem ire, Curt.: in aciem prodire, Cic.: in aciem egredi, Liv., descendere, Liv.: acie confligere, pugnare, Liv.: decernere acie, Nep., navali acie, Mela: in acie dimicare, Caes.: acie dimicare, Liv.: in acie vincere (siegen), Caes.: alqm acie vincere (besiegen), Curt.: cadere in acie, Liv.: ex ipsa acie a fratre missus, vom Schlachtfelde weg, Liv.: acies magnam partem militum absumpsit od. abstulit, Liv. – poet., Vulcania acies, Feuermassen, großes Feuermeer, Verg. – Wieder übtr., v. Wortkampf, orationis aciem contra conferam, ich will ihn anreden, Plaut.: nos autem iam in aciem dimicationemque veniamus, Cic.

    lateinisch-deutsches > acies

  • 3 acies

    aciēs, ēi, f. (vgl. ācer u. das griech. ἀκίς, Spitze; Genet. archaist. auch acii, Mat. bei Gell. 9, 14, 14, u. acie, Caes. b.G. 2, 23, 1. Auct. b. Afr. 51, 7. Sall. hist. fr. 1, 103 [107]; vgl. Prisc. 7, 93), die Schärfe, Schneide, I) eig. = der scharfe Rand, die scharfe Spitze, securis, Cic.: falcis, Verg.: hastae, Ov.: rostri, Plin.: gladius, cui ad secandum subtilis acies est, Sen.: dah. mera acies (ferri), das scharfe Korn des Eisens, der Stahl, Plin. – aciem hebetare, praestringere, Plin.: aciem excitare od. trahere (v. Wetzstein), Plin.: im Bilde, patimur hebescere aciem horum auctoritatis, Cic.: mortem in acie (Spitze) linguae portans, Amm. – II) übtr.: A) v. Auge: a) das Scharfe, Stechende des äußern Blickes, oculorum, Caes. b.G. 1, 39, 1. – b) die Schärfe des Auges, α) die Sehkraft, das Gesicht, mit u. ohne oculorum, Cic. u.a. (s. Bünem. Lact. 2, 3, 9): hebes acies oculorum, Cic.: oculorum longinqua acies, Weitsichtigkeit, Gell.: bonum incolumis acies, malum caecitas, Cic.: tam certā acie luminum uti, ut etc., Val. Max. – u. die Sehkraft in der Bewegung u. Tätigkeit, das Augenmerk, der Blick, ad alqm sibi dirigit aciem, Catull.: aciem in omnes partes dimittere, Ov. – poet., v. Blick = Blinken der Sterne, stellis acies obtusa videtur, Verg. – β) die Pupille, Cic. de nat. deor. 2, 142. Firm. math. 8, 22. p. 228, 36. – meton. (poet.), das
    ————
    Auge, Verg. u.a. – c) die Schärfe, Sehkraft des Geistes, animi, ingenii, mentis, heller Geist, heller Verstand, helle Einsicht usw., Cic.: ad eam rem habe omnem aciem, Verstandesschärfe, Plaut. – u. die Sehkraft des Geistes in Tätigkeit, das geistige Augenmerk, der Blick, aciem in omnes partes intendere, Cic. – B) als milit. t.t., die gleichs. die Schneide eines Instrumentes vorstellende Front eines zur Schlacht aufgestellten Heeres, die Schlachtlinie, die Schlachtreihe, sowohl a) das einzelne Treffen, prima acies, das Vordertreffen, Caes.: novissima od. extrema, das Hintertreffen, Liv.: dass. postrema, Sall. u. Liv.: media, das Mitteltreffen, Zentrum, Caes.: dextra, der rechte Flügel, Liv.: tertia acies, quarta acies, Caes.: duae acies, Caes.: simplex, Auct. b. Alex., duplex, Caes.: triplicem aciem instruere, Caes. – als b) die ganze durch die einzelnen Linien gebildete Schlachtreihe, Schlachtordnung, ac. exercitus nostri, Cic.: aciem instituere od. constituere, Caes., instruere, Cic.: legiones in acie constituere, collocare, Caes.: in acie consistere, Auct. b. Afr.: agmina potius, quam acies pugnabant, mehr in Marschkolonnen als in Schlachtlinien, Liv.: totā acie dimicare, Liv.: cum in acie stare (standhalten) ac pugnare decuerat, tum in castra refugerunt, Liv. – von Reiterei, acies equitum, Liv., equestris, Vell. – von Schiffen, quarum (navium) acie constitutā, Nep. – als c) das in geord-
    ————
    neter Schlachtreihe gegen den Feind tätige Heer, die förmliche Schlacht, die Feldschlacht (Ggstz. expeditio, ein Streifzug), una hostica acies, Varr. fr.: ac. Pharsalica, Cic.: Plur., Italicae et Pharsalicae acies, Sen. rhet.: equestris, Curt.: navalis, Mela: copias in aciem educere, Liv.: exercitum od. copias in aciem producere, Caes. u. Nep.: equites in aciem mittere, Hirt. b.G.: in aciem ire, Curt.: in aciem prodire, Cic.: in aciem egredi, Liv., descendere, Liv.: acie confligere, pugnare, Liv.: decernere acie, Nep., navali acie, Mela: in acie dimicare, Caes.: acie dimicare, Liv.: in acie vincere (siegen), Caes.: alqm acie vincere (besiegen), Curt.: cadere in acie, Liv.: ex ipsa acie a fratre missus, vom Schlachtfelde weg, Liv.: acies magnam partem militum absumpsit od. abstulit, Liv. – poet., Vulcania acies, Feuermassen, großes Feuermeer, Verg. – Wieder übtr., v. Wortkampf, orationis aciem contra conferam, ich will ihn anreden, Plaut.: nos autem iam in aciem dimicationemque veniamus, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > acies

  • 4 acies

    ăcĭēs, ēi, f. [v. 2. acer] ( gen. acii and [p. 23] acie, like dii and die, facii and facie, fr. dies, facies, Cn. Mat. ap. Gell. 9, 14; Caes. B. G. 2, 23; Sall. ap. Serv. ad Verg. G. 1, 208, or Sall. Fragm. ed. Kritz. p. 118; cf. Prisc. p. 780 P.), a sharp edge or point.
    I.
    Lit., of a sword, dagger, sickle, etc.:

    gladiorum,

    Plaut. Truc. 2, 6, 11: Vulg. Heb. 11, 34:

    securium,

    Cic. Verr. 2, 5, 43, § 113:

    falcis,

    Verg. G. 2, 365:

    hastae,

    Ov. M. 3, 107:

    ferri,

    Plin. 7, 15, 13.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of the sense or faculty of sight,
    a.
    Keenness of look or glance, sharpness of vision or sight: oculorum, Lucil. ap. Non. 34, 32; cf. Plaut. Mil. 1, 1, 4; Lucr. 1, 324;

    also acies alone,

    id. 2, 420; and in plur., id. 4, 693:

    ne vultum quidem atque aciem oculorum ferre potuisse,

    Caes. B. G. 1, 39:

    pupula ad te dirigit aciem,

    Cat. 63, 56:

    tanta tenuitas, ut fugiat aciem,

    Cic. Tusc. 1, 22:

    bonum incolumis acies, misera caecitas,

    id. Fin. 5, 28, 84; so ib. 4, 24; Verg. A. 12, 558 al.—Hence,
    b.
    Concr., the pupil of the eye, Lucr. 3, 411; cf.

    with 414: acies ipsa, quā cernimus, quae pupula vocatur,

    Cic. N. D. 2, 57:

    in Albania gigni quosdam glaucā oculorum acie,

    Plin. 7, 2, 2 (cf. ib.: glaucis oculis); and poet. (as pars pro toto) for the eye, Lucr. 3, 363; 4, 249; 281; 358;

    720: huc geminas nunc flecte acies,

    Verg. A. 6, 789; 12, 658 (hence the word is also used in the plur., cf. below, 2.).—
    c.
    A looking at an object with fixed attention, look, aim:

    ad eam rem habeo omnem aciem,

    Plaut. Mil. 4, 2, 38.—On the contr., prima acie, at the first glance, Lucr. 2, 448 (cf. primo aspectu, Cic. de Or. 3, 25, 98).—
    2.
    In milit. lang., the front of an army (conceived of as the edge of a sword), line of battle, battle-array.
    a.
    In abstr. (cf. Vitr. praef. 1. 7, p. 154 Rod.):

    quibus ego si aciem exercitus nostri ostendero,

    Cic. Cat. 2, 3, 5:

    aciem instruere,

    Caes. B. G. 1, 22:

    dirigere,

    id. ib. 6, 8:

    extra aciem procurrere,

    id. B. C. 1, 55:

    statuit non proeliis, neque in acie, sed alio more bellum gerendum,

    Sall. J. 54; cf. Liv. 5, 41, 4;

    also of the arrangement of ships for a naval engagement,

    Nep. Hann. 11; cf. Caes. B. C. 1, 58.—Hence, metaph.
    b.
    The battlearray; in concr., an army drawn up in order of battle: acies est instructa a nobis decem cohortium, Galba ap. Cic. Fam. 10, 30:

    hostium acies cernebatur,

    Caes. B. G. 7, 62: altera pars acii vitassent fluminis undas, Matius ap. Gell. 9, 14 (as transl. of Il. 21 init.):

    dubitavit acie pars, Sall. Fragm. l. l.: stabit ante aciem,

    Vulg. Deut. 20, 2; 1 Par. 12, 33:

    prima acies hastati erant,

    the van, the first line, Liv. 8, 8:

    tertiam aciem laborantibus subsidio mittere,

    Caes. B. G. 1, 52: ab novissima acie, from the rear:

    ante signa procedere,

    Liv. 8, 10:

    dextra acies (= dextrum cornu),

    the right wing, Liv. 27, 48, 8:

    agmina magis quam acies pugnabant,

    in marching order, rather than in order of battle, id. 25, 34 (acies is here, and in similar cases, considered as the sing. used collectively; v. Oud. and Herz. Caes. B. G. 7, 62; yet the plur. is more than probable). Rarely of cavalry, Liv. 8, 39; Vell. 2, 112.— Poet.: acies Vulcania, of a long line of fire, Verg. A. 10, 408.—
    c.
    The action of the troops drawn up in battlearray, a battle, engagement, = pugna: in acie celebri objectans vitam, Pac. ap. Non. 234, 25; Plaut. Mil. 1, 1, 4: mea facta in acie obliti, Att. ap. Non. 502, 1:

    in acie Pharsalica,

    Cic. Lig. 3; so id. Fam. 6, 3:

    in acie vincere,

    Caes. B. G. 7, 29:

    dimicare,

    ib. 7, 64:

    copias in aciem ducere,

    Liv. 31, 34:

    producere in aciem,

    Nep. Milt. 5:

    excedere acie,

    Caes. B. C. 2, 41; Liv. 31, 17:

    direxerunt aciem contra eos,

    Vulg. Gen. 14, 8; 2 Par. 18, 33.—
    3.
    Acies ferri, steel, Plin. 34, 14, 41.—
    4.
    Poet., sheen, brightness:

    obtunsa stellarum,

    Verg. G. 1, 395.
    II.
    Fig.
    A.
    (Acc. to I. B.) (like acumen.) Acuteness of the mind, sharpness, force, power (so very often in Cicero, but always with the gen. mentis, animi, ingenii):

    (cum animus) exacuerit illam, ut oculorum, sic ingenii aciem ad bona eligenda, etc.,

    Cic. Leg. 1, 23, 60; so,

    ingenii,

    id. Ac. 2, 39, 122:

    mentis,

    id. N. D. 2, 17, 45; id. Tusc. 1, 30, 73:

    animi,

    id. Sen. 23, 83; id. Phil. 12, 2; Vell. 2, 118, 4; cf.:

    rerum diversitas aciem intentionis abrumpit,

    Flor. 1 prol., § 3.—
    B.
    A verbal contest, disputation, discussion, debate:

    orationis aciem contra conferam,

    Plaut. Ep. 4, 1, 20: ad philosophos me revocas, qui in aciem non saepe prodeunt, Cic. Tusc. 2, 25, 60:

    nos jam in aciem dimicationemque veniamus,

    id. Or. 13 fin.; cf. id. Opt. Gen. Or. 5, 17; Quint. 2, 10, 8; 6, 4, 17; 10, 1, 29.

    Lewis & Short latin dictionary > acies

  • 5 aciēs

        aciēs ēī (old form ē; acc. aciem, disyl. V.; plur. only nom. and acc.), f    [2 AC-], a sharp edge, point, cutting part: securium: falcis, V.—Fig.: horum auctoritatis, the edge, i. e. efficiency. — Meton., of sight, sharpness of vision, keen look: aciem oculorum ferre, Cs.: fugere aciem: cum stupet acies fulgoribus, the sight, H. — Brilliancy, brightness: neque tum stellis acies obtunsa videtur, V. — Concr., the pupil of the eye: acies ipsa, quā cernimus.—Poet., the eye: huc geminas nunc flecte acies, V.: huc atque huc acies circumtulit, V.—In war, the front of an army, line of battle, battle-array: triplex, i. e. the legion in three ranks, Cs.: duplex, Cs.: mediā acie, Cs.: exercitūs nostri: aciem instruere, Cs.: extra aciem procurrere, Cs.: neque in acie, sed alio more bellum gerendum, S. — Of a line of ships: productā longius acie (navium), Cs.—The battle-array, an army in order of battle: hostium acies cernebatur, Cs.: unius corporis duae acies dimicantes, two divisions of an army: prima, the van, L.: tertia, Cs.: novissima the rear, L. — Of cavalry: equitum acies, L. — Poet.: Volcania, a line of fire, V.—A battle, engagement: in acie Pharsalicā: in acie vincere, Cs. —Fig., of mind, acuteness, sharpness, force, power: mentis: animi.—A verbal contest, disputation, discussion, debate: in aciem prodire.
    * * *
    sharpness, sharp edge, point; battle line/array; sight, glance; pupil of eye

    Latin-English dictionary > aciēs

  • 6 acies

    acies acies, ei f остриё, острота

    Латинско-русский словарь > acies

  • 7 acies

    acies acies, ei f войско, строй, боевой порядок

    Латинско-русский словарь > acies

  • 8 acies

    acies acies, ei f взгляд, взор

    Латинско-русский словарь > acies

  • 9 acies

    acies acies, ei f строй

    Латинско-русский словарь > acies

  • 10 acies

    aciēs, ēī (арх. иногда ī и ē) f. [ acer II ]
    1) остриё ( falcis V); кончик ( linguae Amm); лезвие ( securis C)
    2) проницательность, острота ( oculorum Cs); зрение, зоркость ( incolumis H)
    3) взгляд, взор ( aciem in omnes partes dimittere O)
    4) зрачок, глаз
    5) блеск, свет ( stellarum V)
    6) внимание, мысль ( aciem intendere C)
    7) боевой порядок, строй (aciem instruere, constituere C, Cs)
    a. prima Csавангард
    a. novissima или extrema Lарьергард
    a. dextra Lправый фланг
    8) ряд (dentium Amm; columnarum CTh)
    9) войско, армия
    in acie L и per aciem cecidisse Tпасть в сражении
    12) словесное состязание, диспут ( stare in acie et summis de rebus decernere Q)

    Латинско-русский словарь > acies

  • 11 acies

    - iei s f 5
    tranchant
    s m

    Dictionarium Latino-Gallicum botanicae > acies

  • 12 acies

    1) острота зрения (1. 1 C. 10, 50). 2) бой, сражение (1. 18 D. 27, 1). 3) строй, ac. columnarum (1. 50 C. Th. 15, 1).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > acies

  • 13 acies

    keeness, edge, sharpness, battle-line, battlefield.

    Latin-English dictionary of medieval > acies

  • 14 acies

    ,ei f
    острота; зрачок, зоркость

    Latin-Russian dictionary > acies

  • 15 acies

    , ei f
      1) остриё;
      2) боевая линия, строй;
      3) бой, сражение

    Dictionary Latin-Russian new > acies

  • 16 consisto

    cōn-sisto, stitī, ere, sich beistellen, d.i. sich hinstellen, I) im allg., sich hinstellen, hintreten, auftreten, 1) eig.: a) v. Fuße u. v. leb. Wesen, ubi (crus) consistit, calx quoque terram non contingit, Cels. – is qui proxime constiterat, der Zunächststehende, Val. Max.: qui constitit intus, Ov.: c. ex diverso, Quint.: eo loci, ubi etc., Val. Max. – c. ad mensam, Cic.: ad aras, Ov.: ad fores Capitolii, Suet.: ante vestibulum regiae, Curt.: ante oculos (auch bildl.), Ov.: apud ripam, Suet.: circa alqm (von mehreren), Curt.: iuxta alqm, Eutr.: in caelo iuxta solium Iovis, Suet.: inter aves albas (v. Raben), Ov.: post (hinter) alqm, Quint.: supra ripam stagni (v. Vögeln), Ov. – in vinea media, Cic.: in limine domus suae, Curt.: in extrema parte theatri, Val. Max.: pontibus crebris (v. Bienen), Verg.: c. in pedes, auf die F. zu stehen kommen, Sen. ep. 121, 8. – calce aliquem super ipsum os debere consistere, mit dem Hacken müsse einer auf den (ausgetretenen) Knochen treten, Cels. 8, 14. – mit Ang. wie? durch Advv., recte et in loco, Cic.; od. (als wer?) durch Adii., hi proximi constitere, Liv.: ne quem paterentur in circo forove nisi positis lacernis togatum consistere, Suet.: consistens inter fratres medius, Suet. – So nun bes.: α) als Betrachter sich hinstellen, hinzutreten, fert animus propius consistere (bildl. = die Sache näher zu besprechen), Ov. art. am. 3, 467. – β) als Zuhörer in einer Versammlung sich einfinden, tota in illa contione Italia constitit, Cic. Sest. 107. – γ) zu einer Leistung, bes. zum Kampf sich hinstellen, auftreten, sich aufstellen, vom Zitharöden, ut constitit, Suet. Ner. 21 2: v. einem Possenreißer, in scaena vero postquam solus constitit, Phaedr. 5, 5, 13. – v. Redner, c. in communibus suggestis, Cic. Tusc. 5, 29. – Aesopus media subito in turba constitit, Phaedr. 4, 5, 29. – v. Schützen (beim Wettschießen), post acer Mnestheus adducto constitit arcu, Verg. Aen. 5, 507. – vom Faustkämpfer, Athleten, Verg. Aen. 5, 426. Plin. 7, 83: v. Zweikämpfern, c. inter duas acies, Liv. 7, 10, 9: vom Gladiator, cum alqo, Petr. 19, 5 (übtr.). – v. Wächter, Schützer, Verteidiger einer Örtl., sich aufstellen, sich postieren, ante fores curiae, Val. Max.: in porta, Caes.: in ponte sublicio, Val. Max.: pari intervallo, Caes. – bes. als milit. t. t., sich aufstellen zum Kampf, Stellung nehmen, antreten, ne saucio quidem eius loci, ubi constiterat, relinquendi facultas dabatur, Caes.: c. iuxta, Caes.: contra, Caes. – c. ad Alliam, Liv.: circa alqm, Liv.: inter primos, Curt.: sub muro, Caes.: pro castris, Sall.: in sinistro cornu propius montes, Liv.: cum equitibus contra pedites, Curt.: in foro cuneatim, Liv.: in sinistra parte acie (in Schlachtordnung), Caes. – m. in u. Akk., in orbem (in einem Kreis, im Kr.), Caes.: acies quadratum consistit in agmen (in einer viereckigen Marschkolonne), Tibull. – sine ducis opera copiae sic ordinatae consistunt, ut etc., Nep.: proximi cornibus constiterunt regii equites, Liv.: naves profectae ex portu nostris adversae constiterunt, Caes. – δ) als gerichtl. t. t., vor Gericht treten, -erscheinen, als Zeuge, loco testis, Val. Max. 8, 5, 6. – gew. als Kläger = seine Sache vor Gericht führen, rechten, prozessieren,ad horam, Quint.: in iure, ICt.: cum matre, Sen.: cum debitoribus, ICt.: adversus dominos, ICt.; vgl. Oehler Tert. de idol. 13 in.

    b) v. lebl. Subjj., und zwar als t. t. des Würfelspiels, v. Wurf, zu stehen kommen = fallen, quadringentis talis centum Venerios non posse casu consistere, Cic. de div. 2, 48.

    2) übtr.: a) sich auf jmds. Seite mit seiner Ansicht stellen, jmdm. beitreten, mit jmd. übereinstimmen (Ggstz. dissidere), videsne igitur Zenonem tuum cum Aristone verbis consistere, re dissidere; cum Aristotele et illis re consentire, verbis discrepare, Cic. de fin. 4, 72 zw. – b) mit jmd. sich in Erörterung über etwas einlassen, mit jmd. disputieren, de alqa re, cum alqo de alqa re, adversus alqd, Eccl.; vgl. Oehler Tert. de idol. 13 in.

    II) insbes., von der Bewegung aus sich hinstellen = stille stehen, stehen bleiben, A) übh., stille stehen, stehen bleiben, haltmachen (Ggstz. ire, progredi, inambulare, moveri u. dgl.), 1) eig.: a) v. leb. Wesen: consistite! Ov.: ubi ad ipsum veni diverticulum, constiti, Ter.: egressi tecta consistimus, Plin. ep.: ire modo ocius, modo consistere, Hor. – constitit hic, Verg.: c. procul, Ov.: c. non eodem loci prae ardore (v. (Redner), Suet. – u. im Bilde, in hoc igitur campo cum liceat oratori vagari libere atque ubicumque constiterit, consistere in suo, Cic.: ipsa mihi veritas manum iniecit et paulisper consistere et commorari cogit, Cic. – c. ante domum, Ov.: c. citra limen foresque, Ov.: neque is consistens in loco (auf der Stelle), sed inambulans atque ascensu ingrediens arduo, Cic.: iumenta, quae Dareum vehebant, in quadam valle constiterant, Curt.: quocumque constiti loco (wo ich gehe und stehe), ibi cogitationes meas tracto, Sen.: c. limine, Ov. – So nun bes.: α) der Unterhaltung wegen stehen bleiben, consistimus, Hor.: viatores etiam invitos consistere cogunt, Caes. – cum hoc consistit, hunc amplexatur, Cic.: in hoc loco cum altero constitit, Plaut. – β) neugierig, betrachtend, bewundernd, staunend usw. stehen bleiben, prohibitis per militem obviis ac viatoribus respicere usquam vel consistere, Suet.: hanc effigiem eius subinde respicere, sub hac consistere, praeter hanc commeare, Plin. ep.: bestiae saepe immanes cantu flectuntur et consistunt, Cic.: Hypsipyle vacuo consistit in thalamo (vor Verwunderung und Schmerz), Prop. – im Passiv unpers., ista quae spectantur, ad quae consistitur, Sen. – γ) mitten im Tanze stille halten, si ludius constitit aut tibicen repente conticuit, Cic. de har. resp. 23 – δ) als milit. t. t., stille stehen, haltmachen, Rast machen, standhalten, sich setzen, sowohl für kurze Zeit, im Kampfe, auf dem Marsche, auf der Flucht, agmen nec progredi nec consistere audet, Curt.: agmen od. signa consistere iubet, Curt. u. Liv.: nemo consistere audet, Caes.: is locus ubi constitissent, ihr jetziger Lagerplatz, Caes.: constitit nusquam prius, quam ad Vada venit, Brut. in Cic. ep. – c. ad medium fere spatium, Caes.: c. paulum ad Rubiconem, Suet.: ad bivia, Liv.: ante oppidum, Hirt. b. Afr.: prope hostem, Caes.: sub castris Afranii, Caes.: signa consistunt in radicibus collium, Liv.: c. in hac urbe diutius quam usquam, Curt.: in locis superioribus u. bl. locis superioribus, Caes.: consistit a fuga Romana acies, Liv. – als auch auf die Dauer, eine feste Stellung einnehmen, sich festsetzen, cum (Pompeius) constiterit et timere desierit, Balb. in Cic. ep.: ego, ne consistere possit in Italia Antonius, dabo operam, Brut. in Cic. ep.: (Antonius) non mehercules horam constitisset, Planc. in Cic. ep. – ε) als Reisender, Flüchtling an einem Orte haltmachen, anhalten, sich aufhalten, v. Seefahrern auch = wo sich vor Anker legen, wo anlegen, sowohl augenblicklich, plura scribam ad te cum constitero; nunc eram plane in medio mari, Cic.: in quibus (oppidis) consistere praetores et conventum agere solebant, Cic.: c. unum diem Veliae, Cic.: Romae vix triduum, Cic.: ad ancoram unā nocte, Cic.: contra Lissum in ancoris (v. Schiffen), Caes.: in portu (v. Schiffen), Liv. – als auch auf die Dauer sich wo aufhalten, sich niederlassen, sich ansässig machen, hic, Sen.: in agris Cadurcorum, Hirt. b. G.: in Aonia, Ov.: in ea sede, Curt.: nec tamen hāc profugum consistere Pelea terrā fata sinunt, Ov. – v. den in einer Provinz sich aufhaltenden, ansässigen röm. Bürgern, ibi negotiandi causā, Caes.: Uticae, Val. Max. – ζ) als Verkäufer wo seinen Stand haben, ausstehen, feil haben, ede, ubi consistas, Iuven. 3, 296: c. in taberna, Varr. LL. 5, 5; in schola, sub theatro Aug. Pompeiano, Corp. inscr. Lat. 6, 9404. – η) als Kollegium wo zusammentreten, in Palatio, Corp. inscr. Lat. 6, 8750: Arelicae, ibid. 5, 4017: Clastidi, ibid. 5, 7357. Vgl. Mommsen im Hermes 7, 309 f.

    b) von lebl. Subjj.: vel concĭdat omne caelum omnisque natura (N. = Schöpfung) consistat necesse est, Cic.: oculus consistit (Ggstz. huc illucve sine ratione movetur), Cels.: Ixionii vento (durch den W. = durch den Stillstand des W.) rota constitit orbis, Verg.: inanes nuces in summo umore consistere (sich halten, verbleiben) et plenas integro fructu ad ima deferri, Petr.: illic et nebulas, illic consistere nubes iussit, sich lagern, Ov. – So nun bes.: α) v. Flüssigkeiten, stillstehen (Ggstz. fluere, profluere, manare), ut, si pluerit, non consistat aqua, Varr.: quin rapidum placidis etiam mare constitit undis, Tibull.: ter frigore constitit Ister, Ov.: v. Blut usw., tandem constitit sanguis, Curt.: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, Enn. tr. fr. – v. Most, sich setzen, cum iam perfecte mustum deferbuit et constitit, Col. 12, 21, 3. – u. als mediz. t. t., Konsistenz gewinnen, album ex ovo cnm rosa (Rosenöl) mixtum, adiecto, quo facilius consistat, contritae rosae pulvere, Cels. 4, 27 (20), 1. p. 154, 2 D. – β) v. Magen, Unterleib, von der Ausleerung nach oben od. unten (vom Erbrechen od. Durchfall nachlassen, sich beruhigen, stehen (als mediz. t. t.), stomachus od. ventriculus consistit, Cels.: alvus consistit, Cels. – u. v. den Absonderungen nach oben u. unten selbst, stehen, pituitae cursus (Schleimabsonderung) consistit, Cels.: tanta me διάῤῥοια arripuit, ut hodie primum videatur posse consistere, Cic.

    2) übtr.: a) v. Pers.u. personif. Lebl., α) stehen bleiben, αα) in der Rede bei einem Punkte stehen bleiben, verweilen, um ihn näher zu besprechen, quoniam ille hic constitit paulisper, mihi quoque necesse est paulum commorari, Cic.: ipsa mihi veritas manum iniecit et paulisper consistere et commorari coëgit, Cic. – m. in u. Abl., in uno nomine, Cic.: in singulis, Cic. – ββ) innerhalb der Grenzen eines Faches, einer Methode stehen bleiben, sich halten, m. intra u. Akk., intra professionem suam, Cels.: u. Passiv unpers., intra quietem et unctionem et cibum consistendum est, Cels. – u. übh. innerhalb einer Grenze bei etw. stehen bleiben, es bei etw. bewenden lassen, maledictum, quod intra verba constitit, Ps. Quint. decl. 279. – u. in einem Stande verbleiben, m. in u. Abl., seu fortunā seu voluntate in equestri ordine usque ad Augusti patrem, Suet. Aug. 2, 2. – β) bestehen = existieren, sine agri cultoribus nec consistere mortales nec ali posse manifestum est, Col. 1. praef. 6.

    b) von Zuständen, α) stille stehen übh., teils = weder zu-, noch abnehmen, einen Stillstand eintreten lassen, im Stillstand begriffen sein (Ggstz. augeri, increscere od. decedere, minui), cum febris augeatur, consistat, decedat, Cels.: morbus increscit, consistit, minuitur, Cels. – teils = zum Stillstand kommen, stocken, nachlassen, aufhören, si infinitus forensium rerum labor... aetatis flexu constitisset, Cic.: quā novā re oblatā omnis administratio belli consistit, Caes.: cum ad Trebiam terrestre constitisset bellum, Liv. (vgl. Drak. Liv. 35, 4, 1. Fabri Liv. 21, 49, 1): consistere usura debuit, quae erat in edicto meo, die in m. E. erlaubte Verzinsung mußte aufhören, Cic.: infracta constitit ira, Ov. (s. Bach Ov. met. 6, 627). – β) wo seinen Sitz nehmen, Platz greifen, αα) v. körperl. Übeln, teils übh. wo seinen Sitz nehmen od. haben, morbus consistit in toto corpore od. intra intestina, Cels.: maximi dolores in macerrimis consistunt corporis partibus, Sen.: si (erysipelas) circa cervicem aut caput constitit, Cels. – teils (wie καθίστημι) anhalten, fortdauern, Konsistenz gewinnen, sich festsetzen, si nihilo magis malum constitit, Cels.: dolor constitit cum furore, Scrib. – ββ) v. andern Zuständen, wo Platz greifen, stattfinden, teils = wo zur Anwendung und Geltung kommen, ut unde culpa orta esset, ibi poena consisteret, Liv.: in quo (viro) non modo culpa nulla, sed ne suspicio quidem potuit consistere, Cic.: non in te quoque constitit idem exitus, Ov.: si putabit posse omnia penes unum consistere (könne in der Hand einer Person in Anwendung kommen = sei in einer Person vereinbar), Cornif. rhet.: omni tempore summa studia officii inter nos constiterunt, Cic.: quaestio consistit inter utile atque honestum od. circa res personasque, Quint.: sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum, Hor. – teils = auf etw. beruhen, in etw. bestehen, in etw. seinen Grund haben, auf etw. sich gründen, maior pars victus eorum in lacte, caseo, carne consistit, Caes.: vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit, Caes.: omnium superiorum dimicationum fructum in eo die atque hora consistere, Caes.: cum omnibus Gallicis navibus spes in velis armamentisque consisteret, Caes.: in interitu tuo salus et vita optimi cuiusque, libertas populi Romani dignitasque consistit, Cic.: causa perniciosissimi belli in persona tua constitit, Cic.: ea, in quibus vita beata consistit, Cic. – m. bl. Abl., ita exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes. – mit ex u. Abl., reliquae (legiones) ex fugitivis consistebant, Auct. b. Hisp.

    B) prägn., zum festen Stande kommen, festen Füß fassen, sich auf den Füßen halten (Ggstz. cadere u. dgl.), 1) eig.: a) v. Pers., si prohibent consistere vires, Ov. met. 7, 573. – ita alte, ut consistere homo ipse non possit, Cels. 8, 15. p. 356, 16 D. – im Kampfe, α) v. Faustkämpfer, Ringer (Ggstz. de gradu deici, cadere), minimeque in lubrico versabitur et, si semel constiterit, numquam cadet (im Bilde v. Redner), Cic.: nec tamen tradidisti te, sed subsiluisti et acrior constitisti (im Bilde von dem, der mit dem Geschicke kämpft), Sen.: attolle animum, adversus formidata consiste, Sen. – β) als milit. t. t. v. Soldaten, in muro, Caes.: in fluctibus, in arido, Caes.: pro opere, Sall. – u. im Bilde (vom Redner), confiteor... me consistere in meo praesidio sic, ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causā cessisse videar, Cic. de or. 2, 294.

    b) v. lebl. Subjj. Halt gewinnen, quales cum vertice celso aëriae quercus... constiterunt, festgewurzelt dastehen, Verg. Aen. 3, 681. – und (im Bilde), nullo in loco, nulla in persona stabilibus nixa radicibus consistunt, fesseln sich bleibend an keinen Ort, an keine Person, Val. Max. 6, 9. ext. 7.

    2) übtr., gleichs. festen Fuß fassen, certa aliqua in sententia, einen bestimmten, festen Entschluß fassen, Cic.: consistit consilium, der Entschluß steht fest, Cic. – So nun bes.: a) im gerichtl. Kampfe, festen od. sichern Stand gewinnen, seinen Platz od. sich behaupten, sich halten, bestehen (Ggstz. cadere, concĭdere, de gradu deici), vom Redner, in hac causa, Cic.: in forensibus causis praeclare, Cic.: contra vos in contione, Cic.: c. in dicendo (seine Rede durchführen), Cic.: Passiv unpers., aut ita consistendum est, ut etc., man muß sich so festsetzen (darauf bestehen), daß usw., Cic. – v. Beklagten, spes est et hunc miserum... aliquando tandem posse consistere, Cic.: verbo quidem me superabis ipso iudice, re autem ne consistes quidem ullo iudice, Cic.: Pisonem consulem nulla in re consistere umquam sum passus, Cic. – v. Prozesse selbst, quia magistratus aliquis reperiebatur, apud quem Alfeni causa consisteret, Cic. Quinct. 71. – b) in Stimme, Gesicht od. Gemüt Fassung (Ruhe) gewinnen od. behalten, sich fassen, sich sammeln, v. Pers., neque mente nec linguā neque ore c., Cic.: u. so c. mente, Cic.: tranquillo animo, quietā mente, Fassung u. Ruhe des Gemüts, des Geistes gewinnen, Cic. – v. der Stimme usw. selbst, neque mens neque vox neque lingua consistit, Cic.: religiones violatae... consistere eius animum sine furore atque amentia non sinunt, Cic.: neque enim patrius consistere mentem passus amor, ihm läßt Vaterliebe nicht ruhig das Herz, Verg. – c) in der öffentlichen Meinung festen Fuß fassen, sich behaupten, Geltung gewinnen, vix singulis aetatibus binos oratores laudabiles constitisse, Cic. Brut. 333. – / consistere mit Akk. ist überall unsichere Lesart; vgl. Lachm. Lucr. 6, 11. Gronov Liv. 27, 17, 11.

    lateinisch-deutsches > consisto

  • 17 consto

    cōn-sto, stitī, stātūrus, āre, wörtl. beihinstehen = stille (da-) stehen, I) eig.: a) v. Pers.: constant, conserunt sermones inter sese, Plaut. Curc. 290. – u. v. Soldaten = haltmachen, multitudinem procul hostium constare viderunt, Sisenn. hist. 4. fr. 58 ( bei Non. 273, 4). – b) v. Wasser, in fossis sicubi aqua constat aut aliquid aquae obstat, id emittere oportet, Cato r. r. 155 (156), 2. – II) übtr.: A) im allg.: 1) Platz gegriffen haben, d.i. bestehen, teils = eingetreten sein, stattfinden, vorhanden sein, unde omnis rerum nunc constet summa creata, Lucr.: severa silentia noctis undique cum constent, Lucr.: inter se quia nexus principiorum dissimiles constant, Lucr. – teils = aus etw. bestehen, m. ex u. (nur bei Lucr.) de u. Abl., auch m. bl. Abl., ex animo constamus et corpore, Cic.: simplex (ius) e dulci constat olivo, Hor.: ea tanta est urbs, ut ex quattuor urbibus maximis constare dicatur, Cic.: muri ex sacellis sepulcrisque constant, Nep.: illa phalanx immobilior et unius generis, Romana acies distinctior, ex pluribus partibus constans, Liv.: u. (v. Abstr.) eloquentia ex bene dicendi scientia constat, Cic.: eloquentia constat ex verbis et ex sententiis, Cic.: quattuor partibus constat argumentatio, Cic.: virtus, quae constat ex hominibus tuendis, Cic. – semper partus duplici de semine constat, Lucr. – quicquid auro argentoque constaret, Suet.: non vides quam multorum vocibus chorus constet? Sen. – teils = in etw. seine Grundlage haben, d.i. in etw. bestehen, auf etw. sich gründen, beruhen, m. in u. Abl. u. m. bl. Abl., omnis eius pecuniae reditus constabat in Epiroticis et urbanis possessionibus, Nep.: u. (v. Abstr.) monuit eius diei victoriam in earum cohortium virtute constare, Caes.: paene in eo (darauf) summam victoriae constare, Caes.: omnium ordinum partes (Benehmen) in misericordia constitisse, Caes.: domus amoenitas non aedificio, sed silvā constabat, Nep.: exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes.

    2) als t. t. der Geschäftsspr., zustehen kommen = kosten (in der höhern Prosa gew. stare), bei Ang. wem? m. Dat.; immer m. Ang. um welchen Preis? α) durch Abl.: parvo constat fames, magno fastidium, Sen.: magno tibi constat, Plin. ep.: tanto tibi deliciae et feminae constant, Plin.: nihil aliud nullo impendio constat, Plin.: unae quadrigae Romae constiterunt sestertiis quadringentis milibus, Varr.: c. sestertio centiens, Suet.: turris octingentis talentis constitit, Plin.: centenis milibus sibi constare singulos servos, Sen.: uni mitellita quadragies sestertio constitit, alteri pluris aliquanto rosaria, Suet. – u. im Bilde, odia constantia magno, Ov.: edocet quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam, Caes. – β) durch Genet.: ambulatiuncula prope dimidio minoris constabit isto loco, Cic.: eo pervenit luxuria, ut etiam fictilia pluris constent, quam murrina, Plin.: interrogare, quanti funus et pompa constet, Suet.: u. (im Bilde) quanti mihi constitit, ne malus filius viderer, Ps. Quint. decl.: tanti constat, ut sis disertissimus, Plin. ep.: ne pluris remedium quam periculum constet, Sen.: liber mihi constat decussis, Stat. – γ) durch super m. Akk.: fori area super sestertium milies constitit, Suet. Caes. 26, 2. – δ) durch Advv.: c. carius, Lucil. fr. u. Sen.: carissime, Sen.: vilissime, Col.: gratis, Sen. ep. 104, 34. Augustin. serm. 385, 6: u. (im Bilde) cave, ne gratis hic tibi constet amor, Ov. am. 1, 8, 72.

    B) prägn., in fester Stellung verbleiben, der Haltung, Bewegung, Richtung (Lage) nach, a) in gleicher phys. Haltung verbleiben, eine feste-, unveränderte Haltung behalten od. gewinnen, nicht wanken noch weichen, fest-, unverändert bleiben, a) als milit. t. t., v. Schlachtlinie u. Kampf, priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies, Liv.: postquam nullo loco constabat acies, als ihre Linie allenthalben ins Wanken kam, Liv.: nec pugna illis constare nec fuga explicari sine magna caede potuit, Liv. – b) v. Sprache, Miene, Gesichtsfarbe, Besinnung, Fassung (Mut), si tentantur pedes, lingua non constat (die Z. lallt), quid est etc., Sen.: primo adeo perturbavit ea vox regem, ut non color, non vultus ei constaret, sich ihm F. u. M. verwandelten, Liv.: non animus nobis, non color constat, verlieren die Fassung u. verfärben uns, Liv.: Vitruvio nec sana constare mens (V. behielt weder volle Besinnung genug), nec etc., Liv.: mens non constitit mihi, Sen. rhet. – m. in u. Abl., constitit in nulla qui fuit ante color, Ov. art. am. 1, 120. – v. d. Pers. selbst, eine feste Haltung bewahren, Fassung behalten, m. Abl., non mentibus solum concipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant, sie konnten es nicht nur nicht begreifen, sondern sie trauten nicht einmal mehr recht ihren eigenen Augen u. Ohren, Liv. 5, 42, 3. – u. (Ggstz. iacēre) nec malum (esse), quo aut oppressus iaceas aut, ne opprimare, mente vix constes, kaum Besinnung od. Fassung genug behältst, Cic.

    b) in gleichmäßigem Gange verbleiben, in guter Ordnung sich befinden, postquam cuncta videt caelo constare sereno, Verg.: neque suppletis constabat flamma lucernis, Prop. – v. phys. Zuständen, dum constabit sanitas, Phaedr.: valetudo ei neque corporis neque animi constitit, Suet.: si sibi pudicitia constaret, wenn sie ihre K. bewahrt hätte, Suet. – v. zeitl. u. abstr. Zuständen, si spatia temporum, si personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt, gehörig beobachtet werden, Cornif. rhet. 1, 16. – u. insbes. als t. t. der Geschäftsspr., ratio constat, die Rechnung ist in Ordnung, sie stimmt, auri ratio constat, Cic.: quibus ratio impensarum constaret, Suet. – oft im Bilde (s. Döring Plin. ep. 1, 5, 16. Korte Plin. ep. 2, 4, 4. Schwarz Plin. pan. 38, 4), eam consuetudinem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, Tac.: scietis constare nobis silentii nostri rationem, daß ich zu schweigen alle Ursache habe, Plin. ep.: mihi et tentandi aliquid et quiescendi illo auctore ratio constabit, ich werde mit Sicherheit einen Schritt in der Sache tun oder nicht tun, Plin. ep.: m. in u. Abl., in te vero facile ratio constabit (verst. liberalitati), etiamsi modum excesserit, bei dir hat sie (die Freigebigkeit) einen vernünftigen Grund, wenn sie auch usw., Val. Max.

    c) im unveränderten Fortgange verbleiben, (unverändert, unversehrt) fortbestehen, bestehen, nullum est genus rerum, quod avulsum a ceteris per se ipsum constare possit, Cic.: quae per constructionem lapidum et marmoreas moles constant (noch besteht, errichtet steht), non propagant longam diem, Sen. ad Polyb. 18 (37), 2: si ipsa mens constare potest corpore vacans, Cic.: u. m. Ang. wie? durch Adi., sic ut usque ad alterum R litterae constarent integrae (unverändert, unversehrt), reliquae omnes essent in litura, Cic.: cum sint huc forsitan illa, haec translata illuc, summā tamen omnia constant, Ov. – bes. v. Zahl u. Maß, uti numerus legionum constare videretur, Caes.: ego postulabam, ut tribus sententiis constaret suus numerus, Plin. ep.: nostrae autem cenae ut apparatus et impendii, sic temporis modus constet, Plin. ep.

    d) in gleicher Willens- oder Meinungsrichtung verbleiben, α) v. der Denk- u. Handlungsweise, sich gleich (treu) bleiben, fest-, unwandelbar-, standhaft sein, nec animum (Gesinnung) eius satis constare visum, Liv.: utrimque constitit fides, Liv.: unius legionis eam seditionem, ceteris exercitibus constare fidem, Tac. – m. in u. Abl., ut ei fides sua in coniuge proscripto constaret, um ihre Treue gegen den geächteten Gatten standhaft zu bewahren, Val. Max.: u. m. in (gegen) u. Akk., quorum semper in rem publicam singulare constiterat officium, Auct. b. Afr. – u. constare sibi od. alci rei, in seinen Äußerungen, Ansichten, Urteilen, Grundsätzen fest bleiben, sich gleich-, sich treu bleiben, konsequent bleiben (Ggstz. titubare, claudicare u. dgl.), sic fit, ut aut constent sibi (testes) aut etc., Quint.: reliqui sibi constiterunt, Cic.: me constare mihi scis, Hor.: c. sibi et rei iudicatae, Cic.: c. humanitati suae, Cic. – m. in u. Abl., qui in rebus contrariis parum sibi constent, Cic.: ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismet ipsis nec in ullo officio claudicare, Cic.: in Oppianico sibi (iudices) constare et superioribus consentire iudiciis debuerunt, Cic.: u. (ohne sibi) qua in sententia si constare voluissent, Cic. ep. 1, 9, 14. – β) v. Entschlusse, fest stehen, animo constat sententia, Verg. Aen. 5, 748: cum constitit consilium, als ich zu einem festen Entschlusse gekommen war, Cic. ad Att. 8, 11, 1. – alci constat, es steht jmdm. fest = es ist jmd. fest entschlossen, m. folg. Infin., mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre, Anton. bei Cic. Phil. 13, 42. – od. m. folg. indir. Fragesatz, neque satis Bruto vel tribunis militum constabat, quid agerent aut quam rationem pugnae insisterent, Caes. b. G. 3, 14, 3. – γ v. der Ansicht, Überzeugung, fest stehen, gewiß sein, αα) bei einzelnen od. bei einer bestimmten Klasse, m. Dat. pers. od. m. inter u. Akk. Plur. od. m. Dativ animo (animis) od. m. apud animum, zB. quae cum constent, Cic. Tusc. 1, 40: eorum, quae constant, exempla ponemus, horum, quae dubia sunt, exempla afferemus, Cic. de inv. 1, 68: quod nihil nobis constat, Caes. b. G. 7, 5, 6. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., quod omnibus constabat hiemari in Gallia oportere, Caes.: ac mihi multa agitanti constabat paucorum civium virtutem cuncta patravisse, Sall.: cum inter augures constet imparem numerum esse debere, Liv.: inter Hasdrubalem alterum et Magonem constabat beneficiis Scipionis occupatos omnium animos publice privatimque esse, H. u. M. stimmten ganz darin überein, daß usw., Liv.: constat inter omnes, qui de eo memoriae prodiderunt, nihil eo fuisse excellentius, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz quod, cur per eos dies a Fidenis afuissent, parum constabat, Liv.: nam neque quo signo coirent inter se, neque utrum castra peterent an longiorem intenderent fugam, territis constare poterat, Liv.: probarentne tantum flagitium, an decretum consulis subverterent, parum constabat (verst. patribus), Sall.: etsi non satis mihi constiterat, cum aliquane animi mei molestia an potius libenter te Athenis visurus essem, Cic.: mihi plane non satis constat, utrum sit melius, Cic.: ut nihil ei constet, quid agas, Cic.: neque satis constabat animis,... laudarent vituperarentne, Liv.: nec satis certum apud animum constare poterat, utrum... an etc., Liv. – u. parenthet. ohne Ang. dessen, was feststeht, ut saepe inter homines sapientissimos constare vidi, Cic. – ββ) bei allen, in der allgem. Annahme, in der öffentl. Meinung (in der Tradition, Volkssage) feststehen, gewiß sein, allgemein bekannt sein, sich (allgemeine) Anerkennung od. Geltung erworben haben (s. M. Müller Liv. 1, 1. § 1), oft m. dem Zusatz inter omnes, zB. antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades, Cic.: constare res incipit ex illo tempore, quo etc., es trat erst völlige Gewißheit ein, Liv.: circumspiciendus rhetor Latinus, cuius scholae severitas, pudor, in primis castitas constet, Plin. ep.: haec propositio indiget approbationis; non enim perspicua est neque constat inter omnes, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., sane moleste Pompeium id ferre constabat, Cic.: illa maleficia, quae in illo constat esse, Cic.: servi, quos ab iis dilectos constabat, Caes.: satis constat Troiā captā in ceteros saevitum esse Troianos, Liv.: perspicuum sit constetque inter omnes, eos esse deos, quos etc., Cic. – m. folg. quod (daß), apud omnes constat, quod, si rerum potitus fuisset, omnia correcturus fuerit, quae etc., Spart. Pesc. Nig. 12, 2. – m. de u. Abl., cum de Magio constet, Cic.: si prius de innocentia nostra constiterit, Quint. (vgl. Bünem. Lact. 5, 1, 5): de facto constat, de animo (Absicht) quaeri potest, Quint.: u. zugl. m. in u. Abl., omnia, in quibus de facto constat, Quint. – ganz absol., quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat, Cic.: Nympho, antequam plane constitit, condemnatur, Cic.

    e) dem Inhalte nach feststehen, sich gleichbleiben, übereinstimmen, constat idem omnibus sermo, alle führen die gleiche Rede, Liv. 9, 2, 3. – m. cum u. Abl., contrariam sententiam aut nullam esse, aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, Cornif. rhet.: adhuc quae dicta sunt arbitror mihi constare cum ceteris artis scriptoribus, Cornif. rhet.: considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum, Cic. – / Partiz. Fut. constātūrus, Sen. de clem. 1, 19, 2. Plin. 18, 30. Lucan. 2, 17. Mart. 10, 41, 5. Lact. de opif. dei 7. § 11.

    lateinisch-deutsches > consto

  • 18 acer

    [st1]1 [-] ăcĕr, ăcĕris, n.: érable, bois d'érable.    - acer coloribus inpar, Ov. M. 10: [l'érable dissemblable par ses couleurs] = l'érable aux feuilles de couleurs variées.    - fém. dans Serv. En. 2, 16. [st1]2 [-] ācĕr, cris, cre [cf. aceo, acies]:    - acer f., Enn. An. 406: acres m., Enn. An. 369 acrus, a, um [décad.] II acre, acc. n. adv Sall. H. 4, 76 ; Pers. 4, 127.    - cf. gr. ἀκίς, ἀκών, άκμή, ἄκρος. a - pointu, perçant.    - ferrum acre, Tac. G. 6: fer acéré.    - acres stimuli, Virg. En. 9, 718: aiguillons poignants. b - perçant, pénétrant, âpre, rude, vif [en parlant de ce qui affecte les sens].    - acetum acre, Cato, Agr. 104, 1: vinaigre piquant.    - suavitate acerrima, Cic. de Or. 3, 99: [parfum] d'une douceur très pénétrante.    - sonitus acer flammae, Virg. G. 4, 409: crépitement de la flamme.    - acrior frigoris vis, Liv. 21, 54, 8: la force plus pénétrante du froid.    - acris hiems, Hor. O. 1, 4, 1: l'âpre, le rude hiver. c - perçant, pénétrant [en parlant des sens et de l'intell.].    - sensus acerrimus, Cic. Fin. 2, 52: [la vue] le sens le plus pénétrant, le plus vif.    - animus acer, Cic. de Or. 2, 84: esprit vif. d - [en parlant du caractère] ardent, impétueux, énergique, ou [en mauv. part] violent, fougueux, passionné.    - milites acres, Cic. Cat. 2, 21: soldats ardents.    - hostis acerrimus, Cic. Verr. 5, 76: l'ennemi le plus acharné.    - acerrimi duces, Cic. Mur. 33: chefs les plus énergiques.    - Aufidus acer, Hor. S. 1, 1. 58: le violent Aufide.    - in dicendo acrior, Cic. Br. 86: orateur plus ardent.    - avec ad acer ad efficiendum, Cic. Clu. 67: prompt à réaliser.    - avec in abl. acer in rebus gerendis, Cic. Fam. 8, 15, 1: ardent dans l'action.    - avec in acc. litterae acriores in aliquem, Liv. 6, 22, 3: lettre plus violente à l'égard de qqn.    - avec abl. acer bellis, Virg. En. 10, 411: ardent dans les batailles.    - avec gén. acer militiae, Tac. H, 1, 5: infatigable soldat.    - acer + inf.: ardent à faire qqch. --- Sil. 3, 338. e - vif, violent, rigoureux [bonne ou mauv. part, en parlant de sentiments ou de choses abstraites].    - acer amor gloriae, Cic. Arch. 28: vif amour de la gloire.    - acrioribus suppliciis, Cic. Cat. 1, 3: avec des supplices plus rigoureux.    - acerrima pugna, Cic. Mur. 34: combat le plus acharné.    - acrioribus remediis, Cic. Clu. 67: avec des remèdes plus énergiques, avec des moyens plus efficaces.    - nox acerrima fuit, Cic. Sull. 52: ce fut la nuit la plus terrible.    - acris oratio, Cic. Or. 66: vivacité du style.    - acre, acris, subst. n.: âpreté, violence. --- Hor. S. 1, 10, 14.
    * * *
    [st1]1 [-] ăcĕr, ăcĕris, n.: érable, bois d'érable.    - acer coloribus inpar, Ov. M. 10: [l'érable dissemblable par ses couleurs] = l'érable aux feuilles de couleurs variées.    - fém. dans Serv. En. 2, 16. [st1]2 [-] ācĕr, cris, cre [cf. aceo, acies]:    - acer f., Enn. An. 406: acres m., Enn. An. 369 acrus, a, um [décad.] II acre, acc. n. adv Sall. H. 4, 76 ; Pers. 4, 127.    - cf. gr. ἀκίς, ἀκών, άκμή, ἄκρος. a - pointu, perçant.    - ferrum acre, Tac. G. 6: fer acéré.    - acres stimuli, Virg. En. 9, 718: aiguillons poignants. b - perçant, pénétrant, âpre, rude, vif [en parlant de ce qui affecte les sens].    - acetum acre, Cato, Agr. 104, 1: vinaigre piquant.    - suavitate acerrima, Cic. de Or. 3, 99: [parfum] d'une douceur très pénétrante.    - sonitus acer flammae, Virg. G. 4, 409: crépitement de la flamme.    - acrior frigoris vis, Liv. 21, 54, 8: la force plus pénétrante du froid.    - acris hiems, Hor. O. 1, 4, 1: l'âpre, le rude hiver. c - perçant, pénétrant [en parlant des sens et de l'intell.].    - sensus acerrimus, Cic. Fin. 2, 52: [la vue] le sens le plus pénétrant, le plus vif.    - animus acer, Cic. de Or. 2, 84: esprit vif. d - [en parlant du caractère] ardent, impétueux, énergique, ou [en mauv. part] violent, fougueux, passionné.    - milites acres, Cic. Cat. 2, 21: soldats ardents.    - hostis acerrimus, Cic. Verr. 5, 76: l'ennemi le plus acharné.    - acerrimi duces, Cic. Mur. 33: chefs les plus énergiques.    - Aufidus acer, Hor. S. 1, 1. 58: le violent Aufide.    - in dicendo acrior, Cic. Br. 86: orateur plus ardent.    - avec ad acer ad efficiendum, Cic. Clu. 67: prompt à réaliser.    - avec in abl. acer in rebus gerendis, Cic. Fam. 8, 15, 1: ardent dans l'action.    - avec in acc. litterae acriores in aliquem, Liv. 6, 22, 3: lettre plus violente à l'égard de qqn.    - avec abl. acer bellis, Virg. En. 10, 411: ardent dans les batailles.    - avec gén. acer militiae, Tac. H, 1, 5: infatigable soldat.    - acer + inf.: ardent à faire qqch. --- Sil. 3, 338. e - vif, violent, rigoureux [bonne ou mauv. part, en parlant de sentiments ou de choses abstraites].    - acer amor gloriae, Cic. Arch. 28: vif amour de la gloire.    - acrioribus suppliciis, Cic. Cat. 1, 3: avec des supplices plus rigoureux.    - acerrima pugna, Cic. Mur. 34: combat le plus acharné.    - acrioribus remediis, Cic. Clu. 67: avec des remèdes plus énergiques, avec des moyens plus efficaces.    - nox acerrima fuit, Cic. Sull. 52: ce fut la nuit la plus terrible.    - acris oratio, Cic. Or. 66: vivacité du style.    - acre, acris, subst. n.: âpreté, violence. --- Hor. S. 1, 10, 14.
    * * *
    I.
        Acer, aceris, n. g. prima et pen. corr. Arbor. Erable.
    II.
        Acer, haec acris, hoc acre. Aspre, Hisnel, Fort, Vehement.
    \
        In rebus gerendis acer. Caelius ad Ciceronem. Prompt, Vif, Subtil.
    \
        Acerrimum acetum. Celsus. Bien fort.
    \
        Acies acris ingenii, Cic. La poincte d'un esprit subtile et ague, Esprit vif et subtil.
    \
        Aduersarius acerrimus. Cic. Dur et aspre ennemi.
    \
        AEtas acris. Ouid. Forte et vive.
    \
        Amator acer, qui amat vehementius. Cic. Fort amoureux.
    \
        Amor acer. Cic. Amour ardent.
    \
        Animaduersor acer et diligens. Cic. Qui prend garde de bien pres, et regarde aguement.
    \
        Acri animo se defendebat. De grand courage.
    \
        Animus acer et praesens. Cic. Vif, Subtil, Non endormi.
    \
        Apri acres. Ouid. Forts et puissants.
    \
        Arcus acer. Virg. Fort.
    \
        Ardor acrior. Claud. Plus grand et plus vehement.
    \
        Astus acer. Valer. Flac. Subtile finesse.
    \
        Bellum acre et magnum. Cic. Aspre, Quand les deux parties sont fort irritees l'une contre l'autre.
    \
        Caedes acris. Ouid. Grand et cruel meurtre.
    \
        Canis acer. Horat. Aspre et hardi.
    \
        Canis naribus acer. Ouid. Qui ha bon nez.
    \
        Cibi acres. Plin. Viandes sures, Aigrettes et poignantes.
    \
        Cogitatio acerrima atque attentissima. Cic. Quand on pense bien profondement. \ Consilia acriora. Tacit. Violents.
    \
        Cor acre. Lucret. Chault et cholere.
    \
        Cupiditas acerrima et fortissima. Cic. Ardent et vehement desir, ou convoitise. \ Cura acris. Cic. Grand soing.
    \
        Curae acres. Lucret. Dures, fascheuses et poignantes.
    \
        Cursus acer. Stat. Viste, Legier.
    \
        Custodia acris. Tacit. Soigneuse et vigilante, forte et puissante garde.
    \
        Dolor acer. Virg. Aspre. \ Dominus acer. Lucret. Rude.
    \
        Egestas acris. Lucret. Dure.
    \
        Equus acer. Virg. Vif, Hisnel, Ardent.
    \
        Fauor plebis acrior in Domitium. Tacit. Plus grand et plus vehement.
    \
        Fax acerrima. Tacit. Acerrimam bello facem praetulit. Il a esté le principal esmouveur et allumeur de guerre.
    \
        Flagitator assiduus et acer. Cic. Diligent et presque importun.
    \
        Frigus acre. Lucret. Aspre.
    \
        Fuga acris. Virg. Viste.
    \
        Gustu acri mordet. Elle ha un goust aspre et piquant.
    \
        Homo acer, pro Aspero. Terent. Aspre et rude.
    \
        Homo acer, pro Forti. Virgil. Fort, Vaillant.
    \
        Hyems acris. Plaut. Fort iver et aspre.
    \
        Acer in absentes linguae iactator. Claudian. Aigre detracteur et mesdisant.
    \
        Imagines acres. Cic. Qui excitent et esmeuvent.
    \
        Quanquam fuit acri ingenio. Cic. Vif et subtil esprit.
    \
        Inimicus acerrimus. Cic. Tresrude, Tresaspre, Tresaigre.
    \
        Hoc acri intentione seruandum est. Plin. Fort soigneusement. et attentivement.
    \
        Inuidia acris. Horat. Grande, Aspre.
    \
        Iudicium acre. Cic. Bon jugement, Grande consideration.
    \
        Memoria acris. Cic. Bonne et vive memoire.
    \
        Militia acris. Horat. Forte et aspre guerre.
    \
        Ministerium acre. Tacit. Difficile et de grande entreprinse.
    \
        Morsus acer. Catullus. Aspre morsure.
    \
        Natura acris. Horat. Vive et forte.
    \
        Oculus acer et acutus. Cic. Voyant cler.
    \
        Odor acer, apud Plinium saepe legitur, pro Odore vehementiore. Fort odeur.
    \
        Potentia solis acrior. Virg. La grande force du soleil.
    \
        Potor acer. Horat. Grand buveur, Fort buveur.
    \
        Praelium acre. Tacit. Rude et aspre combat.
    \
        Pruina acris. Lucret. Forte gelee.
    \
        Remex acer. Virg. Puissant gacheur.
    \
        Rubor acer. Senec. Rougeur vive et ardente.
    \
        Sensus videndi acerrimus. Cic. L'oeil, ou l'organe de veoir est le plus vif, le plus prompt, et plus soubdain de touts les sens.
    \
        Silentium acre et intentum. Plin. Fort grande silence.
    \
        Sol acer. Plin. Soleil aspre et ardent.
    \
        Sonipes acer. Stat. Haquenee vive et deliberee.
    \
        Stimuli acres. Horat. Fort poignants et esmouvants, Aspres.
    \
        Stomachus acer. Horat. Quand la viande s'aigrit et corrompt dedens l'estomach.
    \
        Studium acre Cic. Soigneuse diligence, Grand travail et estude.
    \
        Testes acerrimi: Plaut. Tesmoings qui pressent fort un accusé, et qui luy maintiennent le cas en barbe.
    \
        Tibia acri commendare aliquem. Horat. Le louer, ou escrire ses louanges par vers composez avec grande diligence, ou Le louer haultement, Le louer hault et cler.
    \
        Venenum acre. Lucret. Forte poison.
    \
        Vir acer. Cic. Fort et vertueux, Vaillant.
    \
        Visus acer. Plin. Veue fort ague.
    \
        Vultus acer. Lucret. Rude et aspre regard ou visage.
    \
        Acre, pro Acriter. Persius. Aigrement, Asprement.

    Dictionarium latinogallicum > acer

  • 19 geminus

    [st1]1 [-] gĕmĭnus, a, um: a - jumeau, jumelle.    - C. et L. Fabricii gemini fuerunt ex municipio Aletrinati, Cic. Clu. 46: C. et L. Fabricius étaient deux frères jumeaux du municipe d'Aletrium.    - soror gemina, Plaut. Mil. 383: soeur jumelle.    - ac geminissumus, Plaut. Pers. 830: et vraiment jumeau !    - geminus Castor, Ov. A. A. 1, 746 ; geminus Pollux, Hor. O. 3, 29, 64: Castor et Pollux.    - fig. memoria est gemina litteraturae, Cic. Part. 26: la mémoire est soeur jumelle de l'écriture. b - double, qui fait le couple (la paire).    - geminum lucernae lumen, Cic. Div. 2, 120: double lumière d'une lampe.    - vos, geminae voragines scopulique rei publicae, Cic. Pis. 41: vous, les deux gouffres, les deux écueils de l'Etat.    - gemini pedes, Ov. F. 2, 154: les deux pieds.    - huc geminas nunc flecte acies, Virg. En. 6, 788: ici maintenant, tourne tes deux yeux.    - stupuit gemina nece conjugis Orpheus, Ov. M. 10, 65: Orphée resta interdit [à cause de la double mort de son épouse] = en voyant son épouse mourir pour la seconde fois. c - qui réunit deux natures [comme un Centaure].    - gemini Chironis antrum, Ov. M. 2, 630: l'antre de Chiron au double corps [moitié homme, moitié cheval]. d - semblable, qui va de pair avec.    - consors in furtis geminus, Cic. Verr. 3, 155: complice bien assorti de tes rapines.    - geminum in scelere par, Cic. Phil. 11, 2: couple bien assorti de scélérats. --- cf. Amer. 118; Pis. 7, 16; Sil. 4, 99. [st1]2 [-] Gĕmĭnus, i, m.: surnom des Servilius. --- Liv. 21, 57.
    * * *
    [st1]1 [-] gĕmĭnus, a, um: a - jumeau, jumelle.    - C. et L. Fabricii gemini fuerunt ex municipio Aletrinati, Cic. Clu. 46: C. et L. Fabricius étaient deux frères jumeaux du municipe d'Aletrium.    - soror gemina, Plaut. Mil. 383: soeur jumelle.    - ac geminissumus, Plaut. Pers. 830: et vraiment jumeau !    - geminus Castor, Ov. A. A. 1, 746 ; geminus Pollux, Hor. O. 3, 29, 64: Castor et Pollux.    - fig. memoria est gemina litteraturae, Cic. Part. 26: la mémoire est soeur jumelle de l'écriture. b - double, qui fait le couple (la paire).    - geminum lucernae lumen, Cic. Div. 2, 120: double lumière d'une lampe.    - vos, geminae voragines scopulique rei publicae, Cic. Pis. 41: vous, les deux gouffres, les deux écueils de l'Etat.    - gemini pedes, Ov. F. 2, 154: les deux pieds.    - huc geminas nunc flecte acies, Virg. En. 6, 788: ici maintenant, tourne tes deux yeux.    - stupuit gemina nece conjugis Orpheus, Ov. M. 10, 65: Orphée resta interdit [à cause de la double mort de son épouse] = en voyant son épouse mourir pour la seconde fois. c - qui réunit deux natures [comme un Centaure].    - gemini Chironis antrum, Ov. M. 2, 630: l'antre de Chiron au double corps [moitié homme, moitié cheval]. d - semblable, qui va de pair avec.    - consors in furtis geminus, Cic. Verr. 3, 155: complice bien assorti de tes rapines.    - geminum in scelere par, Cic. Phil. 11, 2: couple bien assorti de scélérats. --- cf. Amer. 118; Pis. 7, 16; Sil. 4, 99. [st1]2 [-] Gĕmĭnus, i, m.: surnom des Servilius. --- Liv. 21, 57.
    * * *
        Geminus, pen. corr. Adiectiuum. Plaut. Double.
    \
        Acies geminae. Virgil. Les deux yeux.
    \
        Geminus ictus. Plin. Un coup double, Deux coups.
    \
        Pennis geminis aera secare. Cic. Voler en l'air.
    \
        Gemini. Virgil. Gemeaux, Nez d'une ventree, Bessons.
    \
        Gemina eius soror. Plaut. Sa seur bessonne, Sa seur tout d'une ventree.
    \
        Par est auaritia, similis improbitas, eadem impudentia, gemina audacia. Cic. Toute semblable.

    Dictionarium latinogallicum > geminus

  • 20 hebes

    hebĕs, ĕtis (abl.
    -ĕti, qqf. -ĕte; gén. plur. -ĕtum): [st2]1 [-] émoussé, qui a perdu son tranchant. [st2]2 [-] émoussé, affaibli, faible, languissant, sans énergie, mou, engourdi. [st2]3 [-] émoussé, insensible, dur. [st2]4 [-] stupide, obtus.    - hebeti animo esse: avoir l'esprit obtus.    - tela orationis hebetiora, Cic.: arguments plus faibles.    - hebes acies oculorum, Cic.: éclat terne des yeux.    - hebes color, Ov.: couleur mate.    - hebes gustu, Col.: fade.
    * * *
    hebĕs, ĕtis (abl.
    -ĕti, qqf. -ĕte; gén. plur. -ĕtum): [st2]1 [-] émoussé, qui a perdu son tranchant. [st2]2 [-] émoussé, affaibli, faible, languissant, sans énergie, mou, engourdi. [st2]3 [-] émoussé, insensible, dur. [st2]4 [-] stupide, obtus.    - hebeti animo esse: avoir l'esprit obtus.    - tela orationis hebetiora, Cic.: arguments plus faibles.    - hebes acies oculorum, Cic.: éclat terne des yeux.    - hebes color, Ov.: couleur mate.    - hebes gustu, Col.: fade.
    * * *
        Hebes, huius hebetis, pen. cor. om. gen. Cic. Qui ha la poincte ou le trencheant rebouché, et refoulé, et mouce.
    \
        Hebes, per translationem: vt Hebes homo et rudis. Cic. Qui ha l'esprit lourd et hebeté.
    \
        Hebes acies oculorum. Cic. Veue debile et foible, ou tendre.
    \
        Hebetiores aures habere. Cice. Ne ouir gueres cler, Ouir dur, Avoir dure ouye, Ne vouloir entendre.
    \
        Cor hebes. Lucret. Gros et lourd esprit.
    \
        Dolor hebes. Cic. Qui n'est point fort aigre ne agu, Qui ne poinct pas fort.
    \
        Hebes ingenium. Cic. Lourd esprit.
    \
        Hebes oculus. Plin. Veue debile, qui ne voit gueres cler.
    \
        Hebes rhetorica forensis. Cic. Qui n'est point ague et subtile, mais lourde.
    \
        Hebes gustu. Colum. Qui n'ha point de poincte au gouster.
    \
        Hebetem reddere aliquem. Cic. Eslourdir.

    Dictionarium latinogallicum > hebes

См. также в других словарях:

  • Acies — (lat.), 1) Schärfe, Schneide, Spitze; 2) Schlachtordnung, s. Rom (Antiq.) …   Pierer's Universal-Lexikon

  • acies — n. [L. acies, sharp edge or point] (ARTHROPODA: Insecta) The extreme termination of a margin …   Dictionary of invertebrate zoology

  • acies — …   Useful english dictionary

  • Mordellistena acies —   Mordellistena acies Clasificación científica Reino …   Wikipedia Español

  • mentis acies — index perception Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • БОЕВОЙ СТРОЙ —    • Acies (τάξις),     I. У греков.          Для морских битв греки вообще не имели определенного строя, а сообразовались исключительно с условиями каждого отдельного случая. В более древние времена морская тактика была еще очень груба и проста …   Реальный словарь классических древностей

  • Julio César — Para otros nobles romanos con el mismo nombre, véase Cayo Julio César (desambiguación). Para otros usos de este término, véase Julio César (desambiguación). Cayo Julio César …   Wikipedia Español

  • МОРСКОЕ СРАЖЕНИЕ —    • Maritimum bellum.          Перед началом М. сражения главным образом было необходимо, чтобы начальник флота знал так точно, как только было возможно, свойства моря во всех отношениях; к тому же он должен был уметь по известным… …   Реальный словарь классических древностей

  • acier — [ asje ] n. m. • XIIe; acer 1080; bas lat. °aciarium, de acies « pointe, tranchant » 1 ♦ Alliage de fer et de carbone (moins de 1,5%), auquel on donne, par traitement mécanique ou thermique, des propriétés variées (malléabilité, résistance). L… …   Encyclopédie Universelle

  • РУССКИЙ УКАЗАТЕЛЬ СТАТЕЙ — Абант Άβας Danaus Абанты Άβαντες Абарис Άβαρις Абдера Abdera Абдулонома Абдул Abdulonymus Абелла Abella Абеллинум Abellinum Абеона Abeona Абидос или Абид… …   Реальный словарь классических древностей

  • PHALANX — I. PHALANX Arachnes frater, Atticae regionis incola, ubi adolevisset, artem militarem a Pallade didicisse fertur, cum Arachne soror omnia illa diligenter didicisset, quae spectant ad telae consiciendae et ad suendi artificium. At cum Phalanx rem… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»