Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

AGES

  • 1 priscus

    [st1]1 [-] priscus, a, um [pris inus.]: a - très ancien, des premiers temps, vieux, antique [implique l'idée de qqch d'oublié, qu'on ne retrouve plus].    - prisci viri, Cic. Tim. 38: les hommes des premiers âges (d'un autre âge), ou prisci abst.    - cf. Cic. Tusc. 1, 27; Ov. F. 3, 779 ; P. Fest. 226. b - qui n’existe plus, suranné.    - quae jam prisca videntur propter vetustatem, Cic. Leg. 3, 20: des événements qui nous paraissent déjà surannés à cause de leur date ancienne.    - verborum vetustas prisca, Cic. de Or. 1, 193: de vieilles expressions d'usage périmé. c - du temps passé.    - pudor priscus redire audet, Hor. Saec. 57: la pudeur des vieux âges ose revenir. d - sévère, rude, austère, rigide.    - prisca supercilia, Virg.: visage renfrogné. --- Catul. 64, 159. [st1]2 [-] Priscus, i, m.: l'Ancien [surnom rom.].    - Tarquinius Priscus, Liv. 1, 34, 10, ou Priscus Tarquinius Liv. 5, 34, 1: Tarquin l'Ancien.
    * * *
    [st1]1 [-] priscus, a, um [pris inus.]: a - très ancien, des premiers temps, vieux, antique [implique l'idée de qqch d'oublié, qu'on ne retrouve plus].    - prisci viri, Cic. Tim. 38: les hommes des premiers âges (d'un autre âge), ou prisci abst.    - cf. Cic. Tusc. 1, 27; Ov. F. 3, 779 ; P. Fest. 226. b - qui n’existe plus, suranné.    - quae jam prisca videntur propter vetustatem, Cic. Leg. 3, 20: des événements qui nous paraissent déjà surannés à cause de leur date ancienne.    - verborum vetustas prisca, Cic. de Or. 1, 193: de vieilles expressions d'usage périmé. c - du temps passé.    - pudor priscus redire audet, Hor. Saec. 57: la pudeur des vieux âges ose revenir. d - sévère, rude, austère, rigide.    - prisca supercilia, Virg.: visage renfrogné. --- Catul. 64, 159. [st1]2 [-] Priscus, i, m.: l'Ancien [surnom rom.].    - Tarquinius Priscus, Liv. 1, 34, 10, ou Priscus Tarquinius Liv. 5, 34, 1: Tarquin l'Ancien.
    * * *
        Priscus, Adiectiuum. Qui est du temps passé et du vieil temps.
    \
        Secula prisca. Martial. Les temps passez.
    \
        Veteres et prisci viri. Cic. Desquels on usoit le temps passé.

    Dictionarium latinogallicum > priscus

  • 2 abstinentia

    abstĭnentĭa, ae, f. [st1]1 [-] action de s'abstenir, retenue, réserve.    - Cic. Att. 5, 15, 2 ; Sall. C. 3, 3 ; Nep. Ages. 71.    - avec gén. abstinentia alicujus rei, Sen. Contr. 2, 1, 24: acte de s'abstenir de qqch. --- cf. Ep. 108, 16. [st1]2 [-] désintéressement.    - Cic. Off 2 77 ; Sest. 7 ; Tusc. 3, 16 ; Sall. C. 54, 5 ; Nep. Arist. 1 2 ; 3, 2. [st1]3 [-] abstinence, continence.    - Sen. Ir. 1, 6, 2 ; Quint. 2, 2, 4.    - vitam abstinentia finire, Tac. An. 4, 35: se laisser mourir de faim. [st1]4 [-] méd. rétention.    - C.-Aur. Chron. 3, 8, 108.
    * * *
    abstĭnentĭa, ae, f. [st1]1 [-] action de s'abstenir, retenue, réserve.    - Cic. Att. 5, 15, 2 ; Sall. C. 3, 3 ; Nep. Ages. 71.    - avec gén. abstinentia alicujus rei, Sen. Contr. 2, 1, 24: acte de s'abstenir de qqch. --- cf. Ep. 108, 16. [st1]2 [-] désintéressement.    - Cic. Off 2 77 ; Sest. 7 ; Tusc. 3, 16 ; Sall. C. 54, 5 ; Nep. Arist. 1 2 ; 3, 2. [st1]3 [-] abstinence, continence.    - Sen. Ir. 1, 6, 2 ; Quint. 2, 2, 4.    - vitam abstinentia finire, Tac. An. 4, 35: se laisser mourir de faim. [st1]4 [-] méd. rétention.    - C.-Aur. Chron. 3, 8, 108.
    * * *
        Abstinentia, abstinentiae, deriuatum nomen ab Abstinens. Cic. Vertu contraire à larrecin et violence ou rapine, quand on se garde de prendre aucune chose de l'autruy, et de luy faire violence.
    \
        Vini abstinentia. Plin. Abstinence de vin.
    \
        Coenae abstinentia. Plin. Abstinence de soupper.

    Dictionarium latinogallicum > abstinentia

  • 3 accumbo

    accumbo (adcumbo), ĕre, bŭi, bĭtum [ad + cumbo, inusité] - intr. - [st1]1 [-] se coucher, s'étendre.    - Nep. Ages, 8, 2.    - alicui accumbere: se coucher à côté de qqn. --- Tib. 1, 9, 75.    - aliquem accumbere: se coucher à côté de qqn. --- Plaut. Bac. 1189. [st1]2 [-] s'étendre sur le lit de table.    - avec acc. mensam accumbere, Lucil. 384, prendre place à table.    - avec dat. accumbere epulis divum, Virg. En. 1, 79: prendre part aux festins des dieux.    - in convivio accumbere, Cic. Verr. 1, 66: prendre place à un repas.    - absol. accumbere: prendre place, assister à un repas.    - cf. Cic. Vat. 30; Dej. 17; de Or. 1, 27; Verr. 5, 81.    - in robore accumbere, Cic. Mur. 74: s'étendre sur le bois dur [à même le bois].    - eodem lecto accumbere, Liv. 28, 18, 5: s'étendre sur le même lit.    - apud Volumnium ( accubueram)... supra me Atticus, infra Verrius, Cic. Fam. 9, 26, 1: (j'étais à table) chez Volumnius... ayant au-dessus de moi [à gauche] Atticus, au-dessous [à droite] Verrius.    - adcumbe, Plaut. Pers.: mets-toi à table.    - accumbere supra aliquem: être à table [au-dessus de qqn] = à gauche.    - accumbere infra aliquem: être à table [au-dessous de qqn] = à droite.    - accumbere in epulo, Cic. (accumbere epulis, Virg.): prendre place à un banquet.    - accumbere in lecto, Plaut. (accumbere lecto, Liv.): s'étendre sur un lit.    - accumbere in summo, Plaut. (accumbere summum, Hor.): occuper le haut d'un lit (la gauche).
    * * *
    accumbo (adcumbo), ĕre, bŭi, bĭtum [ad + cumbo, inusité] - intr. - [st1]1 [-] se coucher, s'étendre.    - Nep. Ages, 8, 2.    - alicui accumbere: se coucher à côté de qqn. --- Tib. 1, 9, 75.    - aliquem accumbere: se coucher à côté de qqn. --- Plaut. Bac. 1189. [st1]2 [-] s'étendre sur le lit de table.    - avec acc. mensam accumbere, Lucil. 384, prendre place à table.    - avec dat. accumbere epulis divum, Virg. En. 1, 79: prendre part aux festins des dieux.    - in convivio accumbere, Cic. Verr. 1, 66: prendre place à un repas.    - absol. accumbere: prendre place, assister à un repas.    - cf. Cic. Vat. 30; Dej. 17; de Or. 1, 27; Verr. 5, 81.    - in robore accumbere, Cic. Mur. 74: s'étendre sur le bois dur [à même le bois].    - eodem lecto accumbere, Liv. 28, 18, 5: s'étendre sur le même lit.    - apud Volumnium ( accubueram)... supra me Atticus, infra Verrius, Cic. Fam. 9, 26, 1: (j'étais à table) chez Volumnius... ayant au-dessus de moi [à gauche] Atticus, au-dessous [à droite] Verrius.    - adcumbe, Plaut. Pers.: mets-toi à table.    - accumbere supra aliquem: être à table [au-dessus de qqn] = à gauche.    - accumbere infra aliquem: être à table [au-dessous de qqn] = à droite.    - accumbere in epulo, Cic. (accumbere epulis, Virg.): prendre place à un banquet.    - accumbere in lecto, Plaut. (accumbere lecto, Liv.): s'étendre sur un lit.    - accumbere in summo, Plaut. (accumbere summum, Hor.): occuper le haut d'un lit (la gauche).
    * * *
        Accumbo, accumbis, accubui, accubitum, pen. cor. acumbere, S'asseoir à table.
    \
        Accumbe in summo. Plau. Assiez toy au dessus, Au bout d'enhault.
    \
        Negauit moris esse Graecorum, vt in conuiuio virorum accumberent mulieres. Cic. Il dit que ce n'estoit la coustume des Grecs, que les femmes s'asseissent aux banquets avec les hommes.
    \
        Accumbere pro Cubare. Plaut. Se coucher.
    \
        Accumbit superior. Plaut. Il est assis au dessus.

    Dictionarium latinogallicum > accumbo

  • 4 aetas

    aetās, ātis, f. (abrév. de aevitas; gén. plur. aetatum, qqf. aetatium) [st2]1 [-] âge, partie de la vie. [st2]2 [-] durée de la vie, vie d'un homme. [st2]3 [-] génération. [st2]4 [-] temps, siècle, époque, période.    - in flore aetatis: à la fleur de l'âge.    - ab ineunte aetate: dès le jeune âge.    - aetas provecta: âge avancé.    - homines omnium aetatum, Cic.: des hommes de tous les âges.    - aetate provectus: avancé en âge.    - ejusdem aetatis: de même âge; contemporain.    - aetatem agere (gerere): vivre, passer sa vie.    - aetate nostrā: de nos jours.    - aetate, adv.: depuis longtemps; avec le temps.    - in aetate, adv.: de temps en temps, quelquefois.    - aetatem, adv.: toujours, toute la vie; longtemps.    - mala aetas, Plaut. Men.: la vieillesse.    - aetas, aevitas = senectus: la vieillesse.
    * * *
    aetās, ātis, f. (abrév. de aevitas; gén. plur. aetatum, qqf. aetatium) [st2]1 [-] âge, partie de la vie. [st2]2 [-] durée de la vie, vie d'un homme. [st2]3 [-] génération. [st2]4 [-] temps, siècle, époque, période.    - in flore aetatis: à la fleur de l'âge.    - ab ineunte aetate: dès le jeune âge.    - aetas provecta: âge avancé.    - homines omnium aetatum, Cic.: des hommes de tous les âges.    - aetate provectus: avancé en âge.    - ejusdem aetatis: de même âge; contemporain.    - aetatem agere (gerere): vivre, passer sa vie.    - aetate nostrā: de nos jours.    - aetate, adv.: depuis longtemps; avec le temps.    - in aetate, adv.: de temps en temps, quelquefois.    - aetatem, adv.: toujours, toute la vie; longtemps.    - mala aetas, Plaut. Men.: la vieillesse.    - aetas, aevitas = senectus: la vieillesse.
    * * *
        AEtas, aetatis, pen. prod. f. g. Aage.
    \
        AEtas in vino. Pli. Sua cuique aetas vino gratissima. Touts vins ont leur boisson et saison d'estre beuz.
    \
        AEtas. Ouid. Les hommes de quelque aage, ou de quelque temps.
    \
        AEtas. Cic. Jeunesse.
    \
        AEtas. Virgil. Un an.
    \
        AEtatem vix decimam ingressus. Varro. Qui venoit à grand peine sur le dixiesme an.
    \
        Nostra aetate. De nostre temps.
    \
        AEtas pro Seculo, Id est, centum annis. Cic. Cent ans.
    \
        AEtas pro Vita hominis. Plaut. La vie.
    \
        Attulit aliquando optantibus aetas auxilium. Virgil. Le temps.
    \
        Lanuginis primae aetas. Ouid. Quand le poil follet ou la barbe commence à poindre, ou venir.
    \
        Fabulam aetatis peragere. Cic. Parachever ou accomplir touts les aages et degrez de la vie humaine.
    \
        Flexus aetatis. Cic. Quand l'aage commence à se tourner et decliner à vieillesse.
    \
        Flore aetatis frui. Lucret. Estre en fleur d'aage.
    \
        Florem aetatis tangere. Lucret. Parvenir à la fleur d'aage.
    \
        Id aetatis homo, Id aetatis sumus, pro Eius aetatis. Cice. De cest aage.
    \
        Idem aetatis, pro Eiusdem aetatis. Tacit. De ce mesme aage.
    \
        Peractio aetatis. Cic. Parachevement, Accomplissement.
    \
        Progressus aetatis. Cic. L'advancement, ou accroissement d'aage.
    \
        Robur aetatis. Tacit. La force de l'aage.
    \
        Specie aetatis vti. Ouid. Employer la beaulté de son aage, User de la beaulté, etc.
    \
        Ver breue aetatis. Ouid. L'adolescence, ou Premiere jeunesse.
    \
        Adulta aetate filius. Cic. Qui est parcreu.
    \
        Annua aetas. Plin. L'aage d'un an.
    \
        Aurea. Ouid. L'aage doree, quand ne regnoit aucun vice parmi le monde.
    \
        Constans. Ci. L'aage de virilité, quand l'aage est arresté, et l'homme ne croist plus, Aage moyen entre jeunesse et vieillesse.
    \
        Crastina. Stat. Le temps à venir.
    \
        Decrepita. Cic. Extreme vieillesse.
    \
        Dura. Horat. Hoc est ferrea. Le contraire de l'aage doree.
    \
        Edax. Lucan. Qui mange et consume toutes choses.
    \
        Flexibilis. Cic. Flexible, Aisee et facile à flechir et tourner à bien ou à mal.
    \
        Futilis. Sil. Inutile.
    \
        Heroicis aetatibus Vlyssem et Nestorem accepimus et fuisse et habitos esse sapientes. Cic. Du temps des preux et semidieux.
    \
        Impensa aetas labori. Lucan. Employee à travail.
    \
        Incuriosa suorum aetas. Tacit. Qui ne se soucie point des siens, Qui n'en prend point de soing.
    \
        Inertior. Ouid. Vieillesse.
    \
        Integra. Terent. Fleur d'aage, Quand l'homme est en sa pleine force.
    \
        Irreuocabilis. Lucret. Qui ne peult retourner.
    \
        Lubrica. Claud. Adolescence en laquelle il est facile de griller et trebucher en quelque vice.
    \
        Mauortia. Claud. Belliqueuse, propre et idoine à la guerre.
    \
        AEtas militaris, pro Iuuenibus. Liuius. Jeunes gents idoines à la guerre.
    \
        Mobilis. Virg. Qu'on peult mener ou tourner et gouverner comme on veult.
    \
        Mollis. Ouid. Maniable, Aisee à gouverner.
    \
        Nubilis. Claud. Mariable.
    \
        Omnis aetas. Tacit. Toutes sortes d'aage.
    \
        Otiosam aetatem et quietam traducere. Cic. Vivre oisivement, En oisiveté, ou repos.
    \
        Opportunissima aetas. Cic. Aage propre et convenable à faire quelque chose.
    \
        Rudis. Tacit. Aage ignorant, et qui n'est point encore faconné.
    \
        Senatoria. Taci. Aage legitime et suffisant pour estre senateur.
    \
        Senecta aetate. Lucret. En vieil aage, En vieillesse.
    \
        Sera. Ouid. Vieillesse.
    \
        Superior honeste acta. Cic. Aage passé et employé en choses honnestes.
    \
        Vinosior. Ouid. Aimant fort le vin.
    \
        Volatilis. Ouid. Qui vole et passe legierement.
    \
        Accedit illi plus aetatis. Cic. Il vieillit plus.
    \
        Adoleuit aetas. Tacit. L'aage est parcreu.
    \
        Affecta iam aetate Mutius. Cic. Desja vieil et caduque.
    \
        Agere aetatem desidiose. Lucret. Passer son aage en oisiveté, et à rien faire.
    \
        AEtatem agere in aliquo loco, vel in re aliqua. Cic. Vivre, Passer ses jours, Finer ses jours, User sa vie.
    \
        Acta aetas, vel Exacta, pro Extrema senectute, quae decrepitudo dicitur. Plaut. Cic. Aage passé.
    \
        Exacta aetate Camillus. Liu. Vieil.
    \
        AEtas anteacta. Lucret. L'aage desja passé.
    \
        Antecellere aetate. Cic. Estre plus vieil et plus aagé.
    \
        Coacescit aetas. Cic. Se gaste et corrompt.
    \
        Composita aetas. Tacit. Aage rassis et posé.
    \
        Confectus aetate. Cic. Fort vieil, Cassé, ou usé de vieillesse.
    \
        Confirmata aetas. Cic. Quand on est devenu homme.
    \
        Conterere aetatem in re aliqua. Cicero. User son temps et son aage en quelque chose.
    \
        Deficit me aetas. Ouid. Je vieillis et me meurs.
    \
        Degere aetatem. Lucret. Vivre.
    \
        Deuexa aetas a laboribus ad otium. Cic. Declinee de travail à repos, Tendant à se reposer, Demandant repos.
    \
        Ducere aetatem. Horat. Vivre.
    \
        Ea aetate est. Cic. Il est de ceste aage là.
    \
        Exacta aetas. Cic. Aage passé.
    \
        Exacta aetate est. Cic. Il est fort vieil.
    \
        Excessit illi aetas ex magisterio. Plaut. Il n'est plus en aage pour estre soubs un maistre.
    \
        Firmata aetas. Cic. Ferme et robuste.
    \
        Formare aetatem. Quintil. Faconner et endoctriner.
    \
        Frangitur aetas. Cic. Affoiblit, Devient debile.
    \
        Gerere aetatem cum aliquo. Seru. Ciceroni. Vivre avec aucun.
    \
        Satis aetatis habere. Cic. Avoir assez d'aage.
    \
        Ingrauescens aetas. Cic. L'aage qui s'appesantit desja, qui tire sur la vieillesse.
    \
        Iniens aetas. Cic. Le commencement d'aage, Quand un enfant commence à avoir quatorze ou quinze ans.
    \
        Numerare aetatem. Propert. Compter son aage, ses ans.
    \
        AEtas praecipitata. Matius ad Ciceronem. Vieillesse.
    \
        Praecurrere aliquem aetate. Ci. Estre plus vieil et aagé que luy, Le passer d'aage.
    \
        Praeterita aetas. Cic. L'aage passee.
    \
        Procedere aetate vsque ad. Cic. Vivre jusques à.
    \
        Processisse aetate. Cic. Avoir de l'aage d'avantage, Estre plus avancé en aage.
    \
        Progrediens aetas. Cic. Qui s'avance.
    \
        Progressa aetas. Sueton. Avancé.
    \
        Progressus aetate. Cic. Qui est avancé en aage, Aagé.
    \
        Prouecta aetate mortua est. Cic. Ja aagee.
    \
        Prouectus aetate. Cic. Aagé.
    \
        Senescit aetas. Cic. L'aage vieillit.
    \
        Succedit aetas aetati. Cic. Une aage vient apres l'autre.
    \
        Tardus aetate. Ouid. Pesant à cause de l'aage.
    \
        Traducere aetatem. Cic. Vivre, Passer son aage.
    \
        Transcendere aetate aeuum. Sen. Vivre plus que perpetuellement.
    \
        Vergit aetas. Tacit. Decline.
    \
        Viuere tertiam hominum aetatem. Cic. Vivre trois cens ans.
    \
        Per aetatem posse. Cic. Avoir aage idoine et suffisant pour povoir faire quelque chose.
    \
        AEtatem, Aduerbium temporis. Terent. Iandudum aetatem lites sunt inter eos factae maxumae. Il y a fort long temps.
    \
        Neque ille hoc animo erit aetatem. Terent. Ceste volunté ou fantasie ne luy durera pas long temps, ou tousjours et toute sa vie.

    Dictionarium latinogallicum > aetas

  • 5 alter

    [st1]1 [-] altĕr, ĕra, ĕrum (gén. āltĕrĭŭs ou āltĕrīŭs, dat. alteri):    - formes rares: dat. masc. alterei CIL 1, 198, 76; altero Carm. Epigr. 192, 3 II dat. fém. alterae Plaut. Rud. 750; Ter. Haut. 271; Phorm. 928; Caes. BG. 5, 27, 5 [α] ; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10; Gell. 7, 7, 1. a - l'un des deux ; [en parlant de deux] l'un, l'autre.    - uti C. Pansa A. Hirtius consules, alter ambove... cognoscerent, Cic. Phil. 5, 53: [décider] que les consuls C. Pansa et A. Hirtius, soit un seul, soit les deux ensemble, recherchent...    - necesse est sit alterum de duobus, Cic. Tusc. 1, 97: nécessairement, de deux choses l'une.    - claudus altero pede, Nep. Ages. 8, 1: boiteux d'une jambe.    - alter... alter: l'un... l'autre, le premier... le second.    - quicquid negat alter, et alter, Hor. Ep. 1: quand l'un dit non, l'autre aussi dit non.    - alterā manu gladium, alterā scutum tenet: il tient d'un main le glaive, de l'autre le bouclier.    - alteri... alteri...: les uns... les autres... (en parl. de deux groupes).    - quibus ex generibus alteri se populares, alteri optimates haberi voluerunt, Cic. Sest. 96, [= quorum ex generibus]: parmi ces catégories de citoyens, les uns ont aspiré au titre de démocrates, les autres à celui d'aristocrates.    - cf. Phil. 5, 32; Or. 143; Rep. 2, 9, etc.; Caes. BG. 1, 26, 1, etc.    - unus... alter. --- Cic. Verr. 1, 90; 5, 27; Mur. 30, etc.    - unae decumae... alterae, Cic. Verr. 3, 227: une première dîme... une seconde.    - unus aut alter (unus alterve): un ou deux. --- Cic. Mur. 43; Fin. 5,74; Att. 7, 8, 2, etc.    - unus et alter: un, puis un autre.    - dixit unus et alter breviter, Cic. Verr. 2, 75: un, deux témoins déposent brièvement.    - cf. Clu. 38; Att. 14, 18, 1.    - alter ab altero adjutus, Cic. Br. 3: s'étant tous deux aidés mutuellement.    - alteram alteri praesidio esse jusserat, Caes. BC. 3, 89: il leur avait recommandé de se soutenir l'une l'autre.    - alter alterius judicium reprehendit, Cic. Clu. 122: tous deux blâment réciproquement leur jugement.    - duae res maximae altera alteri defuit, Cic. Br. 204: à chacun des deux fit défaut l'une des deux qualités les plus importantes [l'un manqua de l'une, l'autre de l'autre].    - quorum (numerorum) uterque plenus alter altera de causa habetur, Cic. Rep. 6, 12: ces nombres [7, 8] sont considérés comme parfaits tous deux, l'un pour une raison, l'autre pour une autre.    - altero tanto major, Cic.: une fois plus grand.    - altero tanto longiorem habebat anfractum, Nep. Eum.: (le chemin) avait un circuit qui le rendait une fois plus long que le premier.    - alterum tantum auri, Plaut.: une fois autant d'or. b - second.    - proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus, Cic. Phil. 1, 32: le jour qui venait immédiatement après, le second, le troisième, et tous les autres qui ont suivi.    - (tria Graecorum genera) quorum uni sunt Athenienses..., Æoles alteri, Dores tertii nominabantur, Cic. Flac. 64: (trois sortes de Grecs) dont les premiers sont les Athéniens, les seconds les Eoliens, et les troisièmes avaient nom Doriens.    - cf. Cic. Clu. 178; Cat. 2, 18; de Or. 2, 235; Caes. BG. 5, 24, 2; BC. 1, 38, 1, etc.    - quod est ex tribus oratoris officiis alterum, Cic. Br. 197: ce qui des trois devoirs de l'orateur est le second.    - alter Themistocles, Cic. Br. 43: un second Thémistocle.    - tua altera patria, Cic. Verr. 4, 17: ta seconde patrie.    - (verus amicus) est tanquam alter idem, Cic. Lael. 80: (le véritable ami) est comme un autre nous-même.    - centesima lux est haec ab interitu P. Clodii et altera, Cic. Mil. 98, voici le 102è jour écoulé depuis la mort de Clodius.    - anno trecentesimo altero quam condita Roma erat, Liv. 3, 33, 1: trois cent unième année après la fondation de Rome.    - alterum tantum: une seconde fois autant. --- Plaut. Bac. 1184, etc.; Cic. Or. 188; Nep. Eum. 8, 5.    - numero tantum alterum adjecit, Liv. 1, 36, 7: il doubla le nombre. --- cf. 8, 8, 14.    - poét. tu nunc eris alter ab illo, Virg. B. 5, 49: toi, tu seras le second après lui.    - alter ab undecimo annus, Virg. B. 8, 40: une seconde année après la onzième [douzième année]. c - autre (quelconque), autrui.    - qui nihil alterius causā facit, Cic. Leg. 1, 41: celui qui ne fait rien pour autrui.    - nihil alteri incommodare, Cic. Quinct. 51: ne causer aucun désagrément à son prochain.    - contemnuntur ii qui "nec sibi nec alteri", ut dicitur, Cic. Off. 2, 36: on méprise ceux qui, comme on dit, ne font rien, pas plus pour eux que pour autrui.    - alterum intuere ne laedaris, alterum ne laedas, Sen. Ep. 17, 103: observez autrui pour ne pas être blessé, et observez-vous pour ne pas blesser autrui.    - qui me alter audacior est homo? Plaut. Am. 1, 1, 1: y a-t-il un homme plus audacieux que moi? --- cf. Ep. 1, 1, 24. d - opposé, contraire, défavorable.    - ad alteram fluminis ripam, Caes. BG. 5, 18, 2: près de (sur) l'autre rive du fleuve [la rive opposée].    - alterius factionis principes, Nep. Pelop. 1, 4: les chefs du parti opposé.    - altera factio, Nep.: la faction opposée.    - metuit alteram sortem, Hor.: il craint un sort défavorable.    - altera avis, Fest.: augure contraire. [st1]2 [-] altēr, ēris: v. halteres.
    * * *
    [st1]1 [-] altĕr, ĕra, ĕrum (gén. āltĕrĭŭs ou āltĕrīŭs, dat. alteri):    - formes rares: dat. masc. alterei CIL 1, 198, 76; altero Carm. Epigr. 192, 3 II dat. fém. alterae Plaut. Rud. 750; Ter. Haut. 271; Phorm. 928; Caes. BG. 5, 27, 5 [α] ; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10; Gell. 7, 7, 1. a - l'un des deux ; [en parlant de deux] l'un, l'autre.    - uti C. Pansa A. Hirtius consules, alter ambove... cognoscerent, Cic. Phil. 5, 53: [décider] que les consuls C. Pansa et A. Hirtius, soit un seul, soit les deux ensemble, recherchent...    - necesse est sit alterum de duobus, Cic. Tusc. 1, 97: nécessairement, de deux choses l'une.    - claudus altero pede, Nep. Ages. 8, 1: boiteux d'une jambe.    - alter... alter: l'un... l'autre, le premier... le second.    - quicquid negat alter, et alter, Hor. Ep. 1: quand l'un dit non, l'autre aussi dit non.    - alterā manu gladium, alterā scutum tenet: il tient d'un main le glaive, de l'autre le bouclier.    - alteri... alteri...: les uns... les autres... (en parl. de deux groupes).    - quibus ex generibus alteri se populares, alteri optimates haberi voluerunt, Cic. Sest. 96, [= quorum ex generibus]: parmi ces catégories de citoyens, les uns ont aspiré au titre de démocrates, les autres à celui d'aristocrates.    - cf. Phil. 5, 32; Or. 143; Rep. 2, 9, etc.; Caes. BG. 1, 26, 1, etc.    - unus... alter. --- Cic. Verr. 1, 90; 5, 27; Mur. 30, etc.    - unae decumae... alterae, Cic. Verr. 3, 227: une première dîme... une seconde.    - unus aut alter (unus alterve): un ou deux. --- Cic. Mur. 43; Fin. 5,74; Att. 7, 8, 2, etc.    - unus et alter: un, puis un autre.    - dixit unus et alter breviter, Cic. Verr. 2, 75: un, deux témoins déposent brièvement.    - cf. Clu. 38; Att. 14, 18, 1.    - alter ab altero adjutus, Cic. Br. 3: s'étant tous deux aidés mutuellement.    - alteram alteri praesidio esse jusserat, Caes. BC. 3, 89: il leur avait recommandé de se soutenir l'une l'autre.    - alter alterius judicium reprehendit, Cic. Clu. 122: tous deux blâment réciproquement leur jugement.    - duae res maximae altera alteri defuit, Cic. Br. 204: à chacun des deux fit défaut l'une des deux qualités les plus importantes [l'un manqua de l'une, l'autre de l'autre].    - quorum (numerorum) uterque plenus alter altera de causa habetur, Cic. Rep. 6, 12: ces nombres [7, 8] sont considérés comme parfaits tous deux, l'un pour une raison, l'autre pour une autre.    - altero tanto major, Cic.: une fois plus grand.    - altero tanto longiorem habebat anfractum, Nep. Eum.: (le chemin) avait un circuit qui le rendait une fois plus long que le premier.    - alterum tantum auri, Plaut.: une fois autant d'or. b - second.    - proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus, Cic. Phil. 1, 32: le jour qui venait immédiatement après, le second, le troisième, et tous les autres qui ont suivi.    - (tria Graecorum genera) quorum uni sunt Athenienses..., Æoles alteri, Dores tertii nominabantur, Cic. Flac. 64: (trois sortes de Grecs) dont les premiers sont les Athéniens, les seconds les Eoliens, et les troisièmes avaient nom Doriens.    - cf. Cic. Clu. 178; Cat. 2, 18; de Or. 2, 235; Caes. BG. 5, 24, 2; BC. 1, 38, 1, etc.    - quod est ex tribus oratoris officiis alterum, Cic. Br. 197: ce qui des trois devoirs de l'orateur est le second.    - alter Themistocles, Cic. Br. 43: un second Thémistocle.    - tua altera patria, Cic. Verr. 4, 17: ta seconde patrie.    - (verus amicus) est tanquam alter idem, Cic. Lael. 80: (le véritable ami) est comme un autre nous-même.    - centesima lux est haec ab interitu P. Clodii et altera, Cic. Mil. 98, voici le 102è jour écoulé depuis la mort de Clodius.    - anno trecentesimo altero quam condita Roma erat, Liv. 3, 33, 1: trois cent unième année après la fondation de Rome.    - alterum tantum: une seconde fois autant. --- Plaut. Bac. 1184, etc.; Cic. Or. 188; Nep. Eum. 8, 5.    - numero tantum alterum adjecit, Liv. 1, 36, 7: il doubla le nombre. --- cf. 8, 8, 14.    - poét. tu nunc eris alter ab illo, Virg. B. 5, 49: toi, tu seras le second après lui.    - alter ab undecimo annus, Virg. B. 8, 40: une seconde année après la onzième [douzième année]. c - autre (quelconque), autrui.    - qui nihil alterius causā facit, Cic. Leg. 1, 41: celui qui ne fait rien pour autrui.    - nihil alteri incommodare, Cic. Quinct. 51: ne causer aucun désagrément à son prochain.    - contemnuntur ii qui "nec sibi nec alteri", ut dicitur, Cic. Off. 2, 36: on méprise ceux qui, comme on dit, ne font rien, pas plus pour eux que pour autrui.    - alterum intuere ne laedaris, alterum ne laedas, Sen. Ep. 17, 103: observez autrui pour ne pas être blessé, et observez-vous pour ne pas blesser autrui.    - qui me alter audacior est homo? Plaut. Am. 1, 1, 1: y a-t-il un homme plus audacieux que moi? --- cf. Ep. 1, 1, 24. d - opposé, contraire, défavorable.    - ad alteram fluminis ripam, Caes. BG. 5, 18, 2: près de (sur) l'autre rive du fleuve [la rive opposée].    - alterius factionis principes, Nep. Pelop. 1, 4: les chefs du parti opposé.    - altera factio, Nep.: la faction opposée.    - metuit alteram sortem, Hor.: il craint un sort défavorable.    - altera avis, Fest.: augure contraire. [st1]2 [-] altēr, ēris: v. halteres.
    * * *
    I.
        Alter, alteris, pe. prod. et gen. masc. Mart. Des boules de plomb que les saulteurs tiennent és mains pour contrepois, pour mieux saulter.
    II.
        Alter, altera, alterum, pen. corr. Genit. alterius, pen. corr. Datiuo alteri. L'autre.
    \
        Alter nostrum fallitur. Cic. L'un de nous deux.
    \
        Quarum altera voluptas, altera cupiditas. Cic. L'une, l'autre.
    \
        Tantum inter se distant, vt nemo sit alteri similis. Quintil. Que nul n'est semblable à l'autre.
    \
        Non soleo temere affirmare de altero. Cic. D'un autre.
    \
        Qui de altero obloquitur. Plaut. Qui mesdit d'autruy.
    \
        Hos libros alteros quinque mittemus. Cic. Les autres cinq.
    \
        Subiiciunt se imperio alterius. Ci. Se soubmettent soubz la puissance d'autruy.
    \
        Alteri dimicant, alteri victorem timent. Ci. Les uns combatent, les autres, etc.
    \
        Qui se seipse diligit, et alterum anquirit, cuius, etc. Cic. Quelque autre, etc.
    \
        Altero quoque die. Celsus. De deux jours en deux jours.
    \
        Vnus et alter dies intercesserat, quum, etc. Cic. Il y avoit deux jours escheuz, quand, etc.
    \
        Vsque in alteram vel tertiam gemmam. Columel. Jusques à la deuxieme.
    \
        Neutrum eorum contra alterum iuuare. Caesar. N'ayder nul des deux à l'encontre de l'autre.
    \
        Alter annus ab vndecimo. Virg. Le trezieme an.
    \
        Vterque suo studio delectatus, contempsit alterum. Cic. L'un n'a tenu compte de l'autre.
    \
        Prima est laeuis, altera est crispa. Cic. La premiere, La seconde.
    \
        Alter alteri obstrepere. Liu. L'un à l'autre.
    \
        Alterum alterius auxilio eget. Sallust. L'un ha à faire de l'aide de l'autre.
    \
        Altera alterius ignara. Plin. L'une ne scachant rien de l'autre.
    \
        Quum alter alterum videremus. Cic. Comme nous nous entrevisions l'un l'autre.
    \
        Quondam fuit, quum inter nos sorderemus alteri. Plaut.
    \
        Un temps a esté que nous ne tenions compte l'un de l'autre, que nous desplaisions l'un à l'autre.
    \
        Altera die quam a Brundusio soluit. Liu. Le deuxieme jour apres que, etc.
    \
        Altero et vicesimo die reddidit. Cic. Le vingt et unieme.
    \
        Anno tricesimo altero quam condita Roma erat. Liu. L'an trente et un apres que, etc.
    \
        Non est alter quisquam. Plaut. Il n'y a nul autre.
    \
        Ille alter. Terent. At ille alter venit. Cest autre là.
    \
        Ecce autem alterum: Nescio quid de amore loquitur. Terent. Voici l'autre, etc.
    \
        Alter ab altero adiutus. Cic. Aidez l'un de l'autre.
    \
        Alter ex duobus. Quintil. L'un des deux.
    \
        Alter pro altero. Cic. L'un pour l'autre.
    \
        Alterum tantum. Liu. Tout autant, Autre tant.
    \
        Altero tanto maior, et duplo, pro eodem. Ci. Deux fois aussi grand, Plus grand de la moitié.
    \
        Amilcar, Mars alter. Liu. Un autre Mars, Un second Mars.
    \
        Alter ab illo. Virg. Premier apres luy.
    \
        Alter ego. Cic. Un second moymesme, Un semblable à moy.
    \
        Alter idem. Cic. Un autre soymesme.

    Dictionarium latinogallicum > alter

  • 6 area

    ārĕa, ae, f. [st1]1 [-] surface, sol uni, emplacement pour bâtir.    - si... ponendae domo quaerenda est area primum, Hor. Ep. 1: s'il faut d'abord chercher l'emplacement de sa maison.    - Cic. Rep. 2, 21, etc; Vitr. 1, 7, 1; Cic. Att. 4, 1; Liv. 4, 16; 1, 55; Suet. Vesp. 8; Dig. 7, 4, 10. [st1]2 [-] espace découvert dans une ville, place publique, place.    - area Capitoli, Liv. 25, 3, 14: la place du Capitole [devant le temple de Jupiter Capitolin].    - cf. Ov. F. 6, 478; Hor. O. 1, 9, 18. [st1]3 [-] espace pour jeux, arène; au fig. arène, théâtre, carrière, époque (de la vie).    - Liv. 33, 32, 4.    - area scelerum, Cic. Att. 9, 18: théâtre des crimes.    - vitae tres areae, Mart. 10, 24: les trois âges de la vie. [st1]4 [-] cour, vestibule.    - resedimus in area domus, Plin. Ep. 6, 20, 4: nous nous assîmes dans la cour de la maison.    - Plin. Ep. 7, 27, 10; Vulg. 3 Reg. 22, 10; Dig. 43, 22, 1; 8, 2, 1. [st1]5 [-] aire (pour battre le blé), aire d'une grange.    - Cat. Agr. 129; Cic. Verr. 3, 20; Hor. S. 1, 1, 45. [st1]6 [-] planche, carreau, parterre, bordure (d'un jardin).    - Col. 11, 3; Plin. 19, 4, 20, § 60; Pall. 1, 34. [st1]7 [-] terrain, emplacement (pour prendre les oiseaux).    - Plaut. As. 216, 220; Poen. 676. [st1]8 [-] surface plane, plan, aire, superficie (t. de géométrie).    - Vitr. 3, 1, 3; Quint. 1, 10, 40. [st1]9 [-] alopécie, pelade, calvitie.    - Gell. 6, 4; Petr. 109; Mart. 5, 49, 6 11; Cels. 6, 4. [st1]10 [-] halo.    - area (= halona), Sen. Q. N. 1, 2: halo. [st1]11 [-] cimetière.    - Tert. Scap. 3. - voir hors site area-1 area-2
    * * *
    ārĕa, ae, f. [st1]1 [-] surface, sol uni, emplacement pour bâtir.    - si... ponendae domo quaerenda est area primum, Hor. Ep. 1: s'il faut d'abord chercher l'emplacement de sa maison.    - Cic. Rep. 2, 21, etc; Vitr. 1, 7, 1; Cic. Att. 4, 1; Liv. 4, 16; 1, 55; Suet. Vesp. 8; Dig. 7, 4, 10. [st1]2 [-] espace découvert dans une ville, place publique, place.    - area Capitoli, Liv. 25, 3, 14: la place du Capitole [devant le temple de Jupiter Capitolin].    - cf. Ov. F. 6, 478; Hor. O. 1, 9, 18. [st1]3 [-] espace pour jeux, arène; au fig. arène, théâtre, carrière, époque (de la vie).    - Liv. 33, 32, 4.    - area scelerum, Cic. Att. 9, 18: théâtre des crimes.    - vitae tres areae, Mart. 10, 24: les trois âges de la vie. [st1]4 [-] cour, vestibule.    - resedimus in area domus, Plin. Ep. 6, 20, 4: nous nous assîmes dans la cour de la maison.    - Plin. Ep. 7, 27, 10; Vulg. 3 Reg. 22, 10; Dig. 43, 22, 1; 8, 2, 1. [st1]5 [-] aire (pour battre le blé), aire d'une grange.    - Cat. Agr. 129; Cic. Verr. 3, 20; Hor. S. 1, 1, 45. [st1]6 [-] planche, carreau, parterre, bordure (d'un jardin).    - Col. 11, 3; Plin. 19, 4, 20, § 60; Pall. 1, 34. [st1]7 [-] terrain, emplacement (pour prendre les oiseaux).    - Plaut. As. 216, 220; Poen. 676. [st1]8 [-] surface plane, plan, aire, superficie (t. de géométrie).    - Vitr. 3, 1, 3; Quint. 1, 10, 40. [st1]9 [-] alopécie, pelade, calvitie.    - Gell. 6, 4; Petr. 109; Mart. 5, 49, 6 11; Cels. 6, 4. [st1]10 [-] halo.    - area (= halona), Sen. Q. N. 1, 2: halo. [st1]11 [-] cimetière.    - Tert. Scap. 3. - voir hors site area-1 area-2
    * * *
        Area, areae, pen. corr. Varro. Une grande place sans maisons.
    \
        Area in aedibus vrbanis. Liu. Une court de maison.
    \
        Area. Columel. L'aire d'une granche.
    \
        Area plana. Vitru. Le parterre.
    \
        Areae in hortis. Columel. Quarreaux de jardins.
    \
        Informare areas. Columel. Faire des quarreaux.
    \
        Area, Vlceris genus est in capite. Cels. Une espesse de tigne.

    Dictionarium latinogallicum > area

  • 7 campus

    [st1]1 [-] campus, i, m.: a - terrain plat, plaine; plaine cultivée, campagne, champs; toute surface unie.    - erat ex oppido despectus in campum, Caes. BG. 7, 79, 3: on avait de la ville une vue plongeante sur la plaine.    - copias ex locis superioribus in campum deducit, Caes. BC. 2, 40: il quitte les hauteurs et conduit ses troupes dans la plaine.    - molli flavescet campus arista, Virg. B. 4, 28: la campagne jaunira sous les souples épis.    - pingues campi, qui diutius continent aquam, Col. 2: les terres grasses, qui retiennent assez longtemps les eaux pluviales.    - is Divum, qui vestros campos pascit placide, Liv. 25, 12, 10: le dieu qui nourrit (protège) vos champs dans la paix.    - campi Elysii, Virg. G. 1, 38 (campi seul Virg. En. 6, 640; 887): champs Élyséens, Champs-Elysées.    - campus: plaine: [de la mer] Plaut. Trin. 834; Lucr. 5, 488; Virg. G. 3, 198, etc.; [du ciel] Ov. M. 6, 694.    - campus cereus, Titin. Com. 160: tablette à écrire. b - plaine, rase campagne.    - Caes. BG. 3, 26, 6: C. 1, 65, 2, etc.    - aperto campo: en rase campagne.    - numquam in campo sui fecit potestatem, Nep. Ages. 3, 6: jamais il n'accepta le combat en rase campagne.    - insistere Bedriacensibus campis, Tac. H. 2, 70: fouler les plaines de Bédriac [le sol du champ de bataille]. c - place [dans la ville de Rome].    - campus Esquilinus, Cic. Phil. 9, 17: champ Esquilin.    - campus Agrippae, Gell. 14, 5, 1: champ d'Agrippa.    - campus Martius, ou abst campus: le champ de Mars.    - non in campo, non in foro, non in curia pertimescemus, Cic. Cat. 2, 1: nous ne tremblerons plus ni au Champ de Mars, ni au forum, ni à la curie.    - comitiis in Campo quotiens potestas fuit! Cic.: combien de fois à l'occasion des comices le pouvoir fut sur le Champ de Mars!    - sit sane Fors domina campi, Cic. Pis. 2: le hasard règne sur le Champ de Mars, je le veux.    - lieu des comices non in cunabulis, sed in campo consules facti, Cic. Agr. 2, 100: consuls élus non pas au berceau, mais en plein Champ de Mars.    - dies campi, Cic. Mil. 43: le jour du Champ de Mars [le jour des comices].    - campum appellare pro comitiis, Cic. de Or. 3, 167: dire champ de Mars au lieu de comices.    - lieu de promenade, de jeu, d'exercices militaires Cic. Fin. 1, 69; Fat. 34; Off. 1, 104, etc.; Hor. O. 1, 8, 4 ; Ep. 1, 7, 58, etc. d - champ libre, large espace (carrière, théâtre).    - nullum vobis sors campum dedit, in quo excurrere virtus posset, Cic. Mur. 18: le sort ne vous a pas donné un champ d'action où pût se déployer votre talent.    - magnus est in re publica campus, Cic. Phil. 14, 17: il est vaste le champ qui s'offre dans la vie politique.    - hinc rhetorum campus de Marathone, Salamine, Plataeis... Cic. Off. 1, 61: de là le vaste champ qu'offrent aux orateurs Marathon, Salamine, Platées... [st1]2 [-] campus, i, m.: le cheval marin, hippocampe. --- Mart. 9, 43, 1.    - c. hippocampus.    - [gr]gr. κάμπος.
    * * *
    [st1]1 [-] campus, i, m.: a - terrain plat, plaine; plaine cultivée, campagne, champs; toute surface unie.    - erat ex oppido despectus in campum, Caes. BG. 7, 79, 3: on avait de la ville une vue plongeante sur la plaine.    - copias ex locis superioribus in campum deducit, Caes. BC. 2, 40: il quitte les hauteurs et conduit ses troupes dans la plaine.    - molli flavescet campus arista, Virg. B. 4, 28: la campagne jaunira sous les souples épis.    - pingues campi, qui diutius continent aquam, Col. 2: les terres grasses, qui retiennent assez longtemps les eaux pluviales.    - is Divum, qui vestros campos pascit placide, Liv. 25, 12, 10: le dieu qui nourrit (protège) vos champs dans la paix.    - campi Elysii, Virg. G. 1, 38 (campi seul Virg. En. 6, 640; 887): champs Élyséens, Champs-Elysées.    - campus: plaine: [de la mer] Plaut. Trin. 834; Lucr. 5, 488; Virg. G. 3, 198, etc.; [du ciel] Ov. M. 6, 694.    - campus cereus, Titin. Com. 160: tablette à écrire. b - plaine, rase campagne.    - Caes. BG. 3, 26, 6: C. 1, 65, 2, etc.    - aperto campo: en rase campagne.    - numquam in campo sui fecit potestatem, Nep. Ages. 3, 6: jamais il n'accepta le combat en rase campagne.    - insistere Bedriacensibus campis, Tac. H. 2, 70: fouler les plaines de Bédriac [le sol du champ de bataille]. c - place [dans la ville de Rome].    - campus Esquilinus, Cic. Phil. 9, 17: champ Esquilin.    - campus Agrippae, Gell. 14, 5, 1: champ d'Agrippa.    - campus Martius, ou abst campus: le champ de Mars.    - non in campo, non in foro, non in curia pertimescemus, Cic. Cat. 2, 1: nous ne tremblerons plus ni au Champ de Mars, ni au forum, ni à la curie.    - comitiis in Campo quotiens potestas fuit! Cic.: combien de fois à l'occasion des comices le pouvoir fut sur le Champ de Mars!    - sit sane Fors domina campi, Cic. Pis. 2: le hasard règne sur le Champ de Mars, je le veux.    - lieu des comices non in cunabulis, sed in campo consules facti, Cic. Agr. 2, 100: consuls élus non pas au berceau, mais en plein Champ de Mars.    - dies campi, Cic. Mil. 43: le jour du Champ de Mars [le jour des comices].    - campum appellare pro comitiis, Cic. de Or. 3, 167: dire champ de Mars au lieu de comices.    - lieu de promenade, de jeu, d'exercices militaires Cic. Fin. 1, 69; Fat. 34; Off. 1, 104, etc.; Hor. O. 1, 8, 4 ; Ep. 1, 7, 58, etc. d - champ libre, large espace (carrière, théâtre).    - nullum vobis sors campum dedit, in quo excurrere virtus posset, Cic. Mur. 18: le sort ne vous a pas donné un champ d'action où pût se déployer votre talent.    - magnus est in re publica campus, Cic. Phil. 14, 17: il est vaste le champ qui s'offre dans la vie politique.    - hinc rhetorum campus de Marathone, Salamine, Plataeis... Cic. Off. 1, 61: de là le vaste champ qu'offrent aux orateurs Marathon, Salamine, Platées... [st1]2 [-] campus, i, m.: le cheval marin, hippocampe. --- Mart. 9, 43, 1.    - c. hippocampus.    - [gr]gr. κάμπος.
    * * *
        Campus, campi. Un champ, Une plaine.
    \
        Campus. Caesar. Une grande estendue de terre, Une campaigne.
    \
        AEquor campi. Virgil. La plaine d'un champ.
    \
        AEquo campo se dare. Virgil. Se mettre en la campaigne.
    \
        AEstiferi campi. Sil. Qui endurent grandes chaleurs.
    \
        Euersus campus. Valer. Flac. Champ labouré.
    \
        Frequens herbis campus. Virgil. Herbu.
    \
        Gramineus campus. Virgil. Herbu.
    \
        Herbosus. Horat. Herbu.
    \
        Iners campus. Sil. Qui ne porte point de fruict.
    \
        Liquentes campi. Virgil. La mer.
    \
        Mersus campus cruore. Sil. Abbrevé de sang.
    \
        Natantes campi. Virgil. Quand les bleds d'un champ sont grans, et le vent souffle, ils vont puis ca puis là ondoyans et comme nageans.
    \
        Nudi campi. Ouid. Esquels n'y a rien ne semé ne planté.
    \
        Pigri campi. Horat. Froids.
    \
        Planus campus. Lucret. Plain et uni.
    \
        Rudis. Virgil. Qui n'a point encore esté labouré.
    \
        Segnis. Virgil. Paresseux à porter fruict.
    \
        Tauriferi campi. Lucan. Esquels naissent et paissent ordinairement beaucoup de toreaulx.
    \
        Aspirare in campum. Cic. Tascher à y venir.
    \
        Circunuolare campum iaculo. Sil. Courir tout au tour du champ avec un dard.
    \
        Consternere campos milite. Sil. Les couvrir de gensdarmes.
    \
        Corripere campum. Virg. Prendre sa course dedens le champ.
    \
        Credere campo aciem. Virgil. Mettre l'armee en plain champ pour combatre.
    \
        Dare se campo. Sil. Se mettre en la campaigne pour combatre.
    \
        Errare campis. Virgil. Vaguer parmi les champs.
    \
        Iacet tantum campi. Virgil. Il y a tant de terre deserte et non labouree.
    \
        Inferre se campo. Virgil. Entrer dedens le champ du combat.
    \
        Obstruere campos. Lucan. Boucher, Estouper à fin qu'on n'y passe point.
    \
        Partiri campum limite. Virgil. Borner un champ.
    \
        Perlabi campum. Sil. Courir parmi un champ.
    \
        Persultat campos exercitus. Tacitus. Fait des courses par les champs.
    \
        Proscindere campum ferro. Ouid. Labourer.
    \
        Redundare campis. Lucret. Quand une riviere se desborde et se respand parmi les champs.
    \
        Refluit campis. Nilus. Virgil. Recoule, et se retire des champs en son fossé et cours ordinaire.
    \
        Relaxare campum. Sill. Eslargir, ou esclarcir la foule, Rompre la presse de ceulx qui estoyent dedens le champ, et se faire place en les chassant.
    \
        Tondere campum dicuntur equi. Virgil. Quand ils paissent l'herbe du champ.
    \
        Campus. Cic. Un grand champ pres des murs de Rome, ou le peuple s'assembloit pour les affaires publiques. Subaudiendum autem Martius.
    \
        Campus. Cic. Le camp et le lieu ou un chascun de quelque estat qu'il soit, exerce son estudie.
    \
        Prosternitur materies et campus tuis laudibus. Plin. iunior. Est preparee et apprestee. Vide PROSTERNO.

    Dictionarium latinogallicum > campus

  • 8 congeries

    congĕrĭēs, ēi, f. [st2]1 [-] amas, tas, monceau. [st2]2 [-] Ov. masse confuse, amas informe, chaos. [st2]3 [-] Quint. tas de bois, bûcher. [st2]4 [-] Quint. accumulation (de mots).    - congeries lapidum, Liv. 31, 39, 8: tas de pierres.    - congeries struis, Plin. 16, 11, 22: amas de gâteaux (pour les sacrifices).    - cadaverum congeries, V.-Fl. 6, 511: monceau de cadavres.    - congerie e media, Ov. M. 14: du milieu des décombres.    - venit aetas omnis in unam congeriem, Luc. 5, 178: les âges se présentent en foule.
    * * *
    congĕrĭēs, ēi, f. [st2]1 [-] amas, tas, monceau. [st2]2 [-] Ov. masse confuse, amas informe, chaos. [st2]3 [-] Quint. tas de bois, bûcher. [st2]4 [-] Quint. accumulation (de mots).    - congeries lapidum, Liv. 31, 39, 8: tas de pierres.    - congeries struis, Plin. 16, 11, 22: amas de gâteaux (pour les sacrifices).    - cadaverum congeries, V.-Fl. 6, 511: monceau de cadavres.    - congerie e media, Ov. M. 14: du milieu des décombres.    - venit aetas omnis in unam congeriem, Luc. 5, 178: les âges se présentent en foule.
    * * *
        Congeries, huius congeriei. Plin. Amassement et entassement de choses mises l'une sur l'autre, Monceau, Tas.
    \
        Rudis congeries. Claud. Un monceau de plusieurs choses pesle mesle, sans ordre.
    \
        Saeua congeries. Valer. Flac. Monceau de gens tuez.

    Dictionarium latinogallicum > congeries

  • 9 despicatus

    [st1]1 [-] despĭcātus, a, um: part. passé de despicor. - [abcl][b]a - qui a méprisé. - [abcl]b - sens passif: méprisé.[/b]    - nobilissimos senum in curulibus primo ut deos venerati, deinde ut homines despicati interfecere, Aur-Vict.: ils massacrèrent les plus illustres et les plus âgés d'entre les sénateurs assis sur leurs chaises curules, après les avoir d'abord vénérés comme des dieux, puis méprisés comme des hommes. [st1]2 [-] despĭcātŭs, ūs, m. (usité seulement au datif): mépris, dédain.    - alicui despicatui esse: [être pour qqn à mépris] = être un objet de mépris pour qqn.    - aliquem despicatui ducere: tenir qqn pour méprisable. [st1]3 [-] despicātus, a, um (de + spica): percé d'un pieu.
    * * *
    [st1]1 [-] despĭcātus, a, um: part. passé de despicor. - [abcl][b]a - qui a méprisé. - [abcl]b - sens passif: méprisé.[/b]    - nobilissimos senum in curulibus primo ut deos venerati, deinde ut homines despicati interfecere, Aur-Vict.: ils massacrèrent les plus illustres et les plus âgés d'entre les sénateurs assis sur leurs chaises curules, après les avoir d'abord vénérés comme des dieux, puis méprisés comme des hommes. [st1]2 [-] despĭcātŭs, ūs, m. (usité seulement au datif): mépris, dédain.    - alicui despicatui esse: [être pour qqn à mépris] = être un objet de mépris pour qqn.    - aliquem despicatui ducere: tenir qqn pour méprisable. [st1]3 [-] despicātus, a, um (de + spica): percé d'un pieu.
    * * *
        Despicatus, pen. prod. Nomen ex participio. Cic. De qui on ne tient compte.
    \
        Despicatus, huius despicatus. Deprisement.
    \
        Despicatui duci. Cic. Estre desprisé, Quand on en fait compte de nous.

    Dictionarium latinogallicum > despicatus

  • 10 elaboro

    ēlăbōro, āre, āvi, ātum [st1]1 - intr. - travailler avec soin, s’appliquer fortement, s'efforcer.    - in aliqua re elaborare: s’appliquer à qqch, porter ses efforts sur qqch.    - in rem elaborare: s’appliquer à qqch, porter ses efforts sur qqch.    - ei in omnia elaborandum est, Quint. 2, 8, 8: il faut qu'il s'occupe sérieusement de tout.    - elaborare ut: s’efforcer de.    - adulescentis nobilis elabora ut habeas, Cic.: efforce-toi d'avoir de ton côté les jeunes nobles.    - facere elaborarunt, Quint. 3, 8, 58: ils s'efforcèrent de faire.    - nostra (aetas), cui docendae priores elaborarunt, Quint. 12, 11, 22: notre époque, que tous les âges précédents ont concouru à instruire. [st1]2 - tr. - faire avec application, élaborer, perfectionner; produire par le travail.    - non Siculae dapes dulcem elaborabunt saporem, Hor. C. 3: même les mets de Sicile ne parviendront pas à avoir une douce saveur.    - quicquid elaborari potuerit, Cic. Fam. 9, 16: tout ce qu'il aura été possible de faire.    - nos modo dignum aliquid auribus elaboremus, Plin. Ep. 4, 16: il ne revient quà nous de produire des ouvrages dignes de leurs oreilles.    - opus tam elaboratum, Cic.: oeuvre d'art d'un travail si parfait.
    * * *
    ēlăbōro, āre, āvi, ātum [st1]1 - intr. - travailler avec soin, s’appliquer fortement, s'efforcer.    - in aliqua re elaborare: s’appliquer à qqch, porter ses efforts sur qqch.    - in rem elaborare: s’appliquer à qqch, porter ses efforts sur qqch.    - ei in omnia elaborandum est, Quint. 2, 8, 8: il faut qu'il s'occupe sérieusement de tout.    - elaborare ut: s’efforcer de.    - adulescentis nobilis elabora ut habeas, Cic.: efforce-toi d'avoir de ton côté les jeunes nobles.    - facere elaborarunt, Quint. 3, 8, 58: ils s'efforcèrent de faire.    - nostra (aetas), cui docendae priores elaborarunt, Quint. 12, 11, 22: notre époque, que tous les âges précédents ont concouru à instruire. [st1]2 - tr. - faire avec application, élaborer, perfectionner; produire par le travail.    - non Siculae dapes dulcem elaborabunt saporem, Hor. C. 3: même les mets de Sicile ne parviendront pas à avoir une douce saveur.    - quicquid elaborari potuerit, Cic. Fam. 9, 16: tout ce qu'il aura été possible de faire.    - nos modo dignum aliquid auribus elaboremus, Plin. Ep. 4, 16: il ne revient quà nous de produire des ouvrages dignes de leurs oreilles.    - opus tam elaboratum, Cic.: oeuvre d'art d'un travail si parfait.
    * * *
        Elaboro, elaboras, pen. prod. elaborare. Cic. Peiner, Prendre grande peine, et travailler à faire quelque chose.
    \
        Elaborare ad iudicium alterius. Cic. Peiner pour satisfaire au contentement d'autruy.
    \
        Elaborare in aliquid. Quintil. Travailler à quelque chose.
    \
        Elaborare aliquid. Plinius. Faire quelque chose par art, et proprement, Elaborer quelque chose.
    \
        Elaborare saporem dicuntur epulae. Horat. Faire ou donner appetit.

    Dictionarium latinogallicum > elaboro

  • 11 nanciscor

    nanciscor, nancisci, nactus sum (nanctus sum)    - dép. tr. [st2]1 [-] trouver (par hasard), rencontrer par chance, profiter (d'une occasion). [st2]2 [-] prendre, saisir, obtenir, acquérir, gagner, avoir.    - nactus turbidam tempestatem, Caes. BC. 2: profitant d'une violente tempête.    - nactus noctem obscuram, Sall.: profitant de l'obscurité de la nuit, à la faveur de l'obscurité de la nuit.    - vitis, quidquid nacta est, complectitur, Cic. Sen. 15: la vigne s'accroche à tout ce qu'elle rencontre.    - morbum nancisci, Cic.: tomber malade.    - nancisci auctoritatem per scelus, Cic.: acquérir de l'autorité par un crime.    - nactus summam potestatem, Sall.: qui est parvenu au pouvoir suprême.    - nanciscetur nomen poetae, Hor.: il obtiendra le nom de poète.    - unde annulum istum nactus? Ter.: où as-tu trouvé cet anneau?    - nancisci belluas venando, Cic.: prendre des animaux à la chasse.    - cum plus otii nactus ero, Cic. Fam. 3: quand j'aurai plus de loisir.    - maleficam naturam nactus est, Nep. Ages. 8: il fut maltraité par la nature.
    * * *
    nanciscor, nancisci, nactus sum (nanctus sum)    - dép. tr. [st2]1 [-] trouver (par hasard), rencontrer par chance, profiter (d'une occasion). [st2]2 [-] prendre, saisir, obtenir, acquérir, gagner, avoir.    - nactus turbidam tempestatem, Caes. BC. 2: profitant d'une violente tempête.    - nactus noctem obscuram, Sall.: profitant de l'obscurité de la nuit, à la faveur de l'obscurité de la nuit.    - vitis, quidquid nacta est, complectitur, Cic. Sen. 15: la vigne s'accroche à tout ce qu'elle rencontre.    - morbum nancisci, Cic.: tomber malade.    - nancisci auctoritatem per scelus, Cic.: acquérir de l'autorité par un crime.    - nactus summam potestatem, Sall.: qui est parvenu au pouvoir suprême.    - nanciscetur nomen poetae, Hor.: il obtiendra le nom de poète.    - unde annulum istum nactus? Ter.: où as-tu trouvé cet anneau?    - nancisci belluas venando, Cic.: prendre des animaux à la chasse.    - cum plus otii nactus ero, Cic. Fam. 3: quand j'aurai plus de loisir.    - maleficam naturam nactus est, Nep. Ages. 8: il fut maltraité par la nature.
    * * *
        Nanciscor, nancisceris, pen. corr. nactus sum, nancisci. Plaut. Trouver, ou Rencontrer d'adventure, ou Recouvrer.
    \
        Pluribus verbis ad te scribam, quum plus otii nactus ero. Cic. Quand j'auray plus de loisir.
    \
        Aliquem otiosum nancisci. Cic. Trouver à de loisir.
    \
        Nanciscetur enim pretium, nomenque poetae. Horat. Il acquerra.
    \
        Iste spem maximam reliquorum quoque peccatorum nactus est. Cic. Il a eu, ou est entré en grande esperance.

    Dictionarium latinogallicum > nanciscor

  • 12 ostendo

    ostendo, ĕre, tendi, tentum (ostensum) [obs + tendo = tendre en avant] - tr. - [st2]1 [-] étendre devant, exposer. [st2]2 [-] présenter, montrer, faire voir, exhiber, mettre en évidence, manifester, annoncer, exposer, dire, signifier.    - manus ostendere: tendre les mains en avant.    - aliquid in spem ostendere: montrer en perspective qqch d'heureux, laisser entrevoir qqch d'heureux.    - alicui se ostendere: se montrer aux regards de qqn.    - ostendere + prop. inf.: montrer que.    - aciem ostendere: déployer l'armée.    - ut ostendimus supra, Nep. Ages. 1, 5: comme nous l'avons montré ci-dessus.
    * * *
    ostendo, ĕre, tendi, tentum (ostensum) [obs + tendo = tendre en avant] - tr. - [st2]1 [-] étendre devant, exposer. [st2]2 [-] présenter, montrer, faire voir, exhiber, mettre en évidence, manifester, annoncer, exposer, dire, signifier.    - manus ostendere: tendre les mains en avant.    - aliquid in spem ostendere: montrer en perspective qqch d'heureux, laisser entrevoir qqch d'heureux.    - alicui se ostendere: se montrer aux regards de qqn.    - ostendere + prop. inf.: montrer que.    - aciem ostendere: déployer l'armée.    - ut ostendimus supra, Nep. Ages. 1, 5: comme nous l'avons montré ci-dessus.
    * * *
        Ostendo, ostendis, ostendi, ostensum et ostentum, ostendere, Ab os et tendo compositum est. Plaut. Monstrer à aucun ce qu'il cerche.
    \
        Digitis ostendere. Ouid. Monstrer au doigt.
    \
        Bellum ostendere. Liu. Manifester, Declarer, Denoncer.
    \
        Metum ostendere. Cic. Menacer quelcun de quelque chose dont il ait paour, Faire paour, Intimider.
    \
        Tot peccata in hac re ostendis. Terent. Tant de faultes tu fais en ceci.
    \
        Qui simus ostendamus. Cic. Monstrons qui nous sommes.
    \
        Se, siue animum suum ostendere. Plaut. Declarer son courage, Se bailler à congnoistre.
    \
        Se optime ostendere. Cic. Se monstrer homme de bien.
    \
        Se virum ostendere. Terent. Se monstrer homme.
    \
        Se aegre pati ostendere. Terent. Donner à congnoistre qu'on est mal content.
    \
        Spem ostendere. Terent. Bailler esperance, Mettre en esperance.

    Dictionarium latinogallicum > ostendo

  • 13 progenitor

    prōgĕnĭtŏr, ōris, m. [progigno] aïeul, ancêtre. --- Acc. Tr. 76 ; Nep. Ages. 7, 4 ; Ov. M. 11, 319.    - Lebaigue P. 1010.
    * * *
    prōgĕnĭtŏr, ōris, m. [progigno] aïeul, ancêtre. --- Acc. Tr. 76 ; Nep. Ages. 7, 4 ; Ov. M. 11, 319.    - Lebaigue P. 1010.
    * * *
        Progenitor, pen. corr. Ouid. Ayeul, Pere grand, Progeniteur.

    Dictionarium latinogallicum > progenitor

  • 14 verto

    verto (arch. vorto), ĕre, verti, versum - tr. - [st1]1 [-] tourner, faire tourner.    - ora huc et huc vertere, Hor. Epo. 4, 9: faire tourner les visages ici et là.    - manum non vertere, Cic. Fin. 5, 93: ne pas tourner la main = ne pas se donner de la peine.    - mét. pecuniam ad se vertere, Cic. Caecil. 57: faire tourner l'argent de son côté, le faire venir à soi, le détourner à son profit. [st1]2 [-] retourner.    - stilum in tabulis suis vertere, Cic. Verr. 2, 101: retourner son style [pour effacer] sur ses tablettes.    - ferro terram vertere, Virg. G. 1, 147: retourner la terre avec le fer.    - cf. Hor. S. 1, 1, 28.    - se vertere, Caes. BC. 3, 51, 2: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - terga vertere, Caes. BG. 1, 53, etc.: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - hostem in fugam vertere, Liv. 30, 33, 16: mettre l'ennemi en fuite.    - iter retro vertere, Liv. 28, 3, 1: rebrousser chemin. [st1]3 [-] passif à sens réfléchi se tourner; tourner.    - ad lapidem verti, Lucr. 5, 1199: se tourner vers une pierre.    - ad caedem verti, Liv. 1, 7, 2: se tourner vers le meurtre, en venir au meurtre.    - vertitur caelum, Virg. En. 2, 250: le ciel tourne.    - cf. Cic. Nat. 2, 97; Lucr. 5, 510.    - au fig. vertetur orbis, Cic. Rep. 2, 45: le cercle tournera = il y aura une révolution [politique]. [st1]4 [-] retourner, tourner sens dessus dessous, renverser.    - proceras fraxinos vertere, Hor. O. 3, 25, 16: renverser les frênes altiers.    - ab imo moenia Trojae vertere, Virg. En. 5, 810: renverser de fond en comble les murs de Troie.    - au fig. cuncta vertere, Tac. H. 1, 2: renverser, bouleverser tout.    - cf. Tac. An. 2, 42; 3, 36.    - aliquem vertere, Ov. M. 12, 139: terrasser qqn. [st1]5 [-] au fig. tourner dans tel, tel sens; donner telle ou telle direction.    - di bene vortant quod agas, Ter. Phorm. 552: que les dieux donnent une heureuse issue à ton entreprise.    - cf. Plaut. Aul. 175, etc.    - vertere aliquid in contumeliam alicujus, Caes. BC. 1, 8: faire tourner qqch à la honte de qqn.    - vertere aliquid in religionem, Liv. 5, 14, 2: faire de qqch une question religieuse.    - avec deux dat. alicui aliquid vitio vertere, Cic. Fam. 7, 6, 1: faire à qqn une tare, un crime de qqch.    - quo se verteret, non habebat, Cic. Phil. 2, 73: il ne savait où se tourner = quel parti prendre.    - cf. Cic. Div. 2, 149.    - quo me vortam? Ter. Hec. 516: où me tourner?    - totus in Persea versus, Liv. 40, 5, 9: tout dévoué à Persée.    - summa curae in Bostarem versa erat, Liv. 26, 12, 10: la direction des affaires était retombée sur Bostar. [st1]6 [-] changer, convertir, transformer.    - in Amphitruonis vortit sese imaginem, Plaut. Amph. 121: il prend la figure d'Amphitryon.    - terra in aquam se vertit, Cic. Nat. 3, 31: la terre se change en eau.    - Auster in Africum se vertit, Caes. BC. 3, 26: l'Auster fait place à l'Africus.    - vides versa esse omnia, Cic. Amer. 61: tu vois que tout est retourné.    - solum vertere: émigrer.    - passif à sens réfl. in rabiem cepit verti jocus, Hor. Ep. 2, 1, 149: la plaisanterie commença à se changer en rage.    - poét. formam vertitur oris, Virg. En. 9, 646: il se change le visage. [st1]7 [-] faire passer d'une langue dans une autre, traduire.    - Platonem vertere, Cic. Fin. 1, 7: traduire Platon.    - ex Graeco aliquid in Latinum sermonem vertere, Liv. 25, 39, 12: traduire qqch du grec en latin.    - vertere multa de Graecis, Cic. Tusc. 2, 26: traduire beaucoup du grec.    - ut e Graeco vertam, Cic. Ac. 1, 26: pour traduire le mot grec. [st1]8 [-] passif à sens réfléchi se dérouler.    - Brundisii omne certamen vertitur, Cic. Att. 8, 14, 1: toute la lutte se déroule à Brindes.    - cf. Liv. 30, 3, 1.    - in aliqua re verti: rouler sur un sujet.    - in jure causa vertebatur, Cic. Br. 145: la cause roulait sur un point de droit.    - cf. Cic. Verr. 5, 133. [st1]9 [-] dépendre de, reposer sur; attribuer à, faire remonter à.    - omnia in unius potestate vertentur, Cic. Verr. pr. 20: tout reposera sur le (dépendra du) pouvoir d'un seul.    - spes civitatis in dictatore vertitur, Liv. 4, 31, 4: tout l'espoir de la cité repose sur un dictateur.    - vertitur totum id in voluntate Philippi, Cic.: cela dépend totalement de Philippe.    - in eo vertitur puellae salus, si, Liv. 3, 46, 6: le salut de la jeune fille dépend de cette condition que....    - cf. Liv. 35, 18, 8 ; 41, 23, 5.    - impers. vertebatur utrum... an, *Liv. 39, 48, 3: on agitait la question de savoir si... ou si...    - vertitur res in meo foro, Plaut.: cela est de ma compétence.    - omnium secundorum adversorumque causas in deos vertere, Liv. 28, 11, 1: faire remonter aux dieux la cause de tous les événements, bons et mauvais. - intr. - [st1]1 [-] se tourner, se diriger.    - in fugam vertere, Liv. 38, 26, 8: se mettre à fuir, prendre la fuite.    - au fig. verterat pernicies in accusatorem, Tac. An. 11, 37: la perte se tournait contre l'accusateur, l'accusateur se perdait lui-même.    - alio vertunt, Tac. An. 1, 18: ils prennent un autre parti. [st1]2 [-] tourner, avoir telle ou telle suite.    - quae res bene vortat mihi, Plaut. Cap. 361: et puisse l'affaire bien tourner pour moi.    - cf. Plaut. Cap. 662.    - quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet, Liv. 1, 28, 1: avec le souhait que (en souhaitant que) l'affaire ait une heureuse issue, il ordonne aux Albains de réunir leur camp à celui des Romains.    - cf. Liv. 3, 26, 9 ; 3, 35, 8,- 7, 39, 13, etc.    - detrimentum in bonum verteret, Caes. BC. 3, 73, 6: le mal deviendrait un bien.    - cf. Liv. 2, 3, 3 ; 26, 6, 16. [st1]3 [-] tourner, changer; se changer, se transformer.    - jam verterat fortuna, Liv. 5, 49, 5: déjà la fortune avait tourné.    - eo audacia provectum, ut verteret, Tac. An. 4, 10: venir à ce point d'audace de changer, de prendre le contrepied, d'intervertir les rôles.    - totae solidam in glaciem vertere lacunae, Virg. G. 3, 365: des lacs entiers se sont transformés en un bloc de glace. [st1]4 [-] part. prés. vertens: se déroulant [fig.]:    - anno vertente, Cic. Quinct. 40; Nat. 2,53; Nep. Ages. 4, 4: pendant que l'année se déroule, au cours de l'année [ou] d'une année.    - annus vertens, Cic. Rep. 6, 24: la grande année astronomique, la grande révolution du monde.
    * * *
    verto (arch. vorto), ĕre, verti, versum - tr. - [st1]1 [-] tourner, faire tourner.    - ora huc et huc vertere, Hor. Epo. 4, 9: faire tourner les visages ici et là.    - manum non vertere, Cic. Fin. 5, 93: ne pas tourner la main = ne pas se donner de la peine.    - mét. pecuniam ad se vertere, Cic. Caecil. 57: faire tourner l'argent de son côté, le faire venir à soi, le détourner à son profit. [st1]2 [-] retourner.    - stilum in tabulis suis vertere, Cic. Verr. 2, 101: retourner son style [pour effacer] sur ses tablettes.    - ferro terram vertere, Virg. G. 1, 147: retourner la terre avec le fer.    - cf. Hor. S. 1, 1, 28.    - se vertere, Caes. BC. 3, 51, 2: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - terga vertere, Caes. BG. 1, 53, etc.: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - hostem in fugam vertere, Liv. 30, 33, 16: mettre l'ennemi en fuite.    - iter retro vertere, Liv. 28, 3, 1: rebrousser chemin. [st1]3 [-] passif à sens réfléchi se tourner; tourner.    - ad lapidem verti, Lucr. 5, 1199: se tourner vers une pierre.    - ad caedem verti, Liv. 1, 7, 2: se tourner vers le meurtre, en venir au meurtre.    - vertitur caelum, Virg. En. 2, 250: le ciel tourne.    - cf. Cic. Nat. 2, 97; Lucr. 5, 510.    - au fig. vertetur orbis, Cic. Rep. 2, 45: le cercle tournera = il y aura une révolution [politique]. [st1]4 [-] retourner, tourner sens dessus dessous, renverser.    - proceras fraxinos vertere, Hor. O. 3, 25, 16: renverser les frênes altiers.    - ab imo moenia Trojae vertere, Virg. En. 5, 810: renverser de fond en comble les murs de Troie.    - au fig. cuncta vertere, Tac. H. 1, 2: renverser, bouleverser tout.    - cf. Tac. An. 2, 42; 3, 36.    - aliquem vertere, Ov. M. 12, 139: terrasser qqn. [st1]5 [-] au fig. tourner dans tel, tel sens; donner telle ou telle direction.    - di bene vortant quod agas, Ter. Phorm. 552: que les dieux donnent une heureuse issue à ton entreprise.    - cf. Plaut. Aul. 175, etc.    - vertere aliquid in contumeliam alicujus, Caes. BC. 1, 8: faire tourner qqch à la honte de qqn.    - vertere aliquid in religionem, Liv. 5, 14, 2: faire de qqch une question religieuse.    - avec deux dat. alicui aliquid vitio vertere, Cic. Fam. 7, 6, 1: faire à qqn une tare, un crime de qqch.    - quo se verteret, non habebat, Cic. Phil. 2, 73: il ne savait où se tourner = quel parti prendre.    - cf. Cic. Div. 2, 149.    - quo me vortam? Ter. Hec. 516: où me tourner?    - totus in Persea versus, Liv. 40, 5, 9: tout dévoué à Persée.    - summa curae in Bostarem versa erat, Liv. 26, 12, 10: la direction des affaires était retombée sur Bostar. [st1]6 [-] changer, convertir, transformer.    - in Amphitruonis vortit sese imaginem, Plaut. Amph. 121: il prend la figure d'Amphitryon.    - terra in aquam se vertit, Cic. Nat. 3, 31: la terre se change en eau.    - Auster in Africum se vertit, Caes. BC. 3, 26: l'Auster fait place à l'Africus.    - vides versa esse omnia, Cic. Amer. 61: tu vois que tout est retourné.    - solum vertere: émigrer.    - passif à sens réfl. in rabiem cepit verti jocus, Hor. Ep. 2, 1, 149: la plaisanterie commença à se changer en rage.    - poét. formam vertitur oris, Virg. En. 9, 646: il se change le visage. [st1]7 [-] faire passer d'une langue dans une autre, traduire.    - Platonem vertere, Cic. Fin. 1, 7: traduire Platon.    - ex Graeco aliquid in Latinum sermonem vertere, Liv. 25, 39, 12: traduire qqch du grec en latin.    - vertere multa de Graecis, Cic. Tusc. 2, 26: traduire beaucoup du grec.    - ut e Graeco vertam, Cic. Ac. 1, 26: pour traduire le mot grec. [st1]8 [-] passif à sens réfléchi se dérouler.    - Brundisii omne certamen vertitur, Cic. Att. 8, 14, 1: toute la lutte se déroule à Brindes.    - cf. Liv. 30, 3, 1.    - in aliqua re verti: rouler sur un sujet.    - in jure causa vertebatur, Cic. Br. 145: la cause roulait sur un point de droit.    - cf. Cic. Verr. 5, 133. [st1]9 [-] dépendre de, reposer sur; attribuer à, faire remonter à.    - omnia in unius potestate vertentur, Cic. Verr. pr. 20: tout reposera sur le (dépendra du) pouvoir d'un seul.    - spes civitatis in dictatore vertitur, Liv. 4, 31, 4: tout l'espoir de la cité repose sur un dictateur.    - vertitur totum id in voluntate Philippi, Cic.: cela dépend totalement de Philippe.    - in eo vertitur puellae salus, si, Liv. 3, 46, 6: le salut de la jeune fille dépend de cette condition que....    - cf. Liv. 35, 18, 8 ; 41, 23, 5.    - impers. vertebatur utrum... an, *Liv. 39, 48, 3: on agitait la question de savoir si... ou si...    - vertitur res in meo foro, Plaut.: cela est de ma compétence.    - omnium secundorum adversorumque causas in deos vertere, Liv. 28, 11, 1: faire remonter aux dieux la cause de tous les événements, bons et mauvais. - intr. - [st1]1 [-] se tourner, se diriger.    - in fugam vertere, Liv. 38, 26, 8: se mettre à fuir, prendre la fuite.    - au fig. verterat pernicies in accusatorem, Tac. An. 11, 37: la perte se tournait contre l'accusateur, l'accusateur se perdait lui-même.    - alio vertunt, Tac. An. 1, 18: ils prennent un autre parti. [st1]2 [-] tourner, avoir telle ou telle suite.    - quae res bene vortat mihi, Plaut. Cap. 361: et puisse l'affaire bien tourner pour moi.    - cf. Plaut. Cap. 662.    - quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet, Liv. 1, 28, 1: avec le souhait que (en souhaitant que) l'affaire ait une heureuse issue, il ordonne aux Albains de réunir leur camp à celui des Romains.    - cf. Liv. 3, 26, 9 ; 3, 35, 8,- 7, 39, 13, etc.    - detrimentum in bonum verteret, Caes. BC. 3, 73, 6: le mal deviendrait un bien.    - cf. Liv. 2, 3, 3 ; 26, 6, 16. [st1]3 [-] tourner, changer; se changer, se transformer.    - jam verterat fortuna, Liv. 5, 49, 5: déjà la fortune avait tourné.    - eo audacia provectum, ut verteret, Tac. An. 4, 10: venir à ce point d'audace de changer, de prendre le contrepied, d'intervertir les rôles.    - totae solidam in glaciem vertere lacunae, Virg. G. 3, 365: des lacs entiers se sont transformés en un bloc de glace. [st1]4 [-] part. prés. vertens: se déroulant [fig.]:    - anno vertente, Cic. Quinct. 40; Nat. 2,53; Nep. Ages. 4, 4: pendant que l'année se déroule, au cours de l'année [ou] d'une année.    - annus vertens, Cic. Rep. 6, 24: la grande année astronomique, la grande révolution du monde.
    * * *
        Verto, vertis, verti, versum, vertere. Virgil. Tourner, Virer, Vertir.
    \
        Omnia vertere. Cic. Renverser tout et gaster.
    \
        In Africum se vertit Auster. Caesar. S'est tourné, ou changé, et mué en, etc.
    \
        Agrum vertere. Plin. Labourer, Bescher, Fouir.
    \
        Animam nequeo vertere. Plaut. Je ne puis avoir mon haleine.
    \
        Arces vertere. Virgil. Evertir, Ruiner, Ruer par terre.
    \
        Arma vertere aduersus Carthaginenses pro Romanis. Liu. Tourner.
    \
        Aures ad pacem vertere. Propert. Prester l'oreille, et entendre à faire paix.
    \
        Beneficium vertere in grauissimam iniuriam. Plin. iunior. Tourner et faire revenir un grand plaisir à un grand dommage.
    \
        Dulcia se in bilem vertunt. Horat. Se convertissent en, etc.
    \
        In bonum vertere. Quintil. Tourner à bien.
    \
        Caelum vertitur. Virgil. Le temps se change, L'air se trouble.
    \
        Causas secundorum et aduersorum vertere in deos. Liu. Tourner et rejecter sur Dieu.
    \
        In qua, causa vertitur. Quintil. Consiste, Gist.
    \
        Brundusii omne certamen vertitur. Cic. Le debat est à la ville de Brundis, qui premier entrera dedens.
    \
        In cinerem vertere. Ouid. Brusler et mettre en cendre.
    \
        In consuetudinem vertere. Tacit. Tourner à coustume.
    \
        In contumeliam suam vertere quod alius gesserit. Caesar. Prendre à injure, Interpreter le faict d'aucun estre faict par despit de soy.
    \
        Crateras vertere. Virgil. Haulser le cul à la tasse, Boire tout ce qui est dedens.
    \
        In crimen vertere quod gloriae esse debet. Liu. Blasmer aucun de ce dont il doibt estre loué.
    \
        Culpam vertere in gloriam. Plin. iunior. Tourner le blasme à honneur.
    \
        Culpam omnem belli a plubico consilio in Annibalem vertentes. Liu. Tournants et rejectants le blasme sur Annibal.
    \
        Dies vertitur. Propert. Le temps se change.
    \
        In epilogis vertitur discrimen, quo modo se dicenti, qui excitatur, accommodet. Quintil. Le grand danger gist en cela.
    \
        In discrimine verti dicuntur res. Liu. Quand elles sont en danger.
    \
        In dorsum vertere. Plin. Renverser sur le dos, le ventre en hault.
    \
        Elocutionem vertere. Plin. iunior. Changer de language.
    \
        In facies omnes se vertere. Virgil. Se desguiser en toutes facons.
    \
        In fugam vertere aliquem. Liu. Le mettre en fuite.
    \
        Glebas vertere vomere. Lucret. Labourer la terre.
    \
        Gradum vertere. Ouid. Fuir en arriere.
    \
        In inuidiam vertit se gloria. Liu. Commence à estre enviee.
    \
        In iocum aliquid vertere. Plin. Tourner à jeu, et s'en moquer.
    \
        Iras in aliquem vertere. Liu. Se courroucer contre aucun, Se prendre à aucun de quelque meffaict.
    \
        Iter retro vertere. Liu. Reculer.
    \
        In laudem vertere. Tacit. Estre tourné à louange.
    \
        In ludibrium vertere. Tacit. Commencer à estre moqué.
    \
        In lupos vertere homines. Plin. Muer, Transformer.
    \
        Ad luxuriam vertere vsum alicuius rei. Plin. Convertir, ou Tourner en abuz, En abuser au lieu d'en user.
    \
        Moenia vrbis ab imo vertere. Virgilius. Evertir et jecter par terre.
    \
        In se oculos omnium vertere. Liu. Attirer les yeuls de touts sur soy.
    \
        Orbes torui luminis ad aliquem vertere. Ouid. Regarder de travers et de mauvais oeil.
    \
        In perniciem vertere alicui rem aliquam. Plin. Luy tourner à dommage.
    \
        In vnius potestate ac moderatione vertuntur omnia. Cic. Tout est gouverné par un seul.
    \
        Praelium eo versum est. Liu. Toute la baterie tourna celle part.
    \
        In priuatum vertere pecuniam. Liu. Destourner en sa bourse, en faire son prouffit particulier.
    \
        Vertitur eadem quaestio in pluribus iudiciis. Paulus iuris. Est demenee, Debatue, et agitee.
    \
        Quo me vertam, nescio, vel non habeo. Cic. Je ne scay où me tourner, Je ne scay que je doy faire ne devenir, Je n'y entens rien.
    \
        Quoquo te verteris. Cic. De quel costé que tu te tournes, Quelque chose que tu scaches ne dire ne faire.
    \
        In religionem vertere. Liu. Faire scrupule.
    \
        In rem suam vertere. Vlpian. Tirer ou tourner à son prouffit particulier.
    \
        Vertere Rempub. in meliorem statum. Tranquil. Reformer.
    \
        In eo res vertitur. Liu. Tout l'affaire gist en cela, C'est le neud de la matiere.
    \
        Tribus in rebus fere vertitur omnis virtus. Ci. Consiste, Gist.
    \
        Res vertitur in periculo. Plaut. La chose est en danger.
    \
        Vertitur res in meo foro. Plaut. Le cas me touche.
    \
        Salus mea in eo vertitur. Liu. Gist ou consiste en cela.
    \
        Ad se vertere partem alicuius rei. Cic. Prendre et tirer à soy.
    \
        Vertere se in aliquem. Liu. Tourner son affection sur aucun, et luy favoriser, Encliner au parti d'aucun.
    \
        In seipsum vertitur. Cic. Il ne fait bien que à soymesme. B.
    \
        Segetem vertere. Plin. Labourer.
    \
        Sententiam vertere retro. Virgil. Changer d'opinion.
    \
        Sese in faciem alterius vertere. Plaut. Se desguiser en la forme d'un autre.
    \
        Spes ciuitatis in eo vertitur. Liu. Gist et consiste en cela.
    \
        Ad spem vel in spem vertere. Liu. Mettre en esperance.
    \
        Vertere stultitiae aliquid alicui. Plaut. Luy imputer à folie.
    \
        Stylum in tabulis vertere. Cic. Effacer ce qu'on a escript.
    \
        Non in supplicio crimen meum vertitur. Cic. Mon accusation ne gist pas pour avoir puni aucun.
    \
        Facinora atque flagitia sua ipsi quoque in supplicium verterant. Tacit. Luy estoyent tournez, etc.
    \
        Tempus hyemis vertitur, vel mutatur aestate. Columella. Se change en esté.
    \
        Terga vertere. Liu. Tourner le dos, S'enfuir.
    \
        Terra in aquam se vertit. Cic. Se mue, etc.
    \
        Terram vertere. Virgil. Fouir, Bescher, Labourer.
    \
        Terram bidentibus vertere. Columel. Labourer.
    \
        Vitio vertere. Horat. Imputer à vice.
    \
        Quis erit, vitio qui id non vertat tibi? Plaut. Qui ne te blasme de ce?
    \
        In voluntate Philippi id totum vertitur. Liu. Gist et consiste en la volunté de, etc.
    \
        Vertere fabulas, Platonem, Aristotelem. Cic. Tourner ou traduire d'un language en autre, comme de Grec en Latin.
    \
        Vertere, pro Verti, absolute. Liuius, Iam verterat fortuna, iam deorum opes, etc. Estoit desja tournee.
    \
        Si res forte melius vertisset. Gellius. Si la chose se fust mieulx portee.
    \
        Bene tibi vertat haec res. Plautus. Dieu vueille que la chose te tourne à bien.
    \
        Quae res tibi vertat male. Terent. Que meschoir t'en puist il, Que froide joye t'en envoye Dieu, Dieu t'en doint froide joye.
    \
        Deus bene vertat. Plaut. Dieu vueille tourner tout à bien.
    \
        Vertunt res male. Plaut. Viennent mal.
    \
        Male vertit res pecuaria mihi apud vos. Plaut. Je ne me suis point trouvé bon marchant d'avoir acheté du bestail.
    \
        In perniciem alicui vertere dicitur res aliqua. Liu. Quand elle luy porte dommage, ou luy tourne à dommage.
    \
        Vertere. Plaut. Emprunter argent à interest pour payer ses debtes.
    \
        Vertitur, Impersonale, pro Disceptatur. Liu. Vertebatur et vtrum manerent in Achaico consilio Lacedaemonii. On debatoit, On disputoit, On disceptoit, etc.

    Dictionarium latinogallicum > verto

  • 15 agnosco (adgnosco

    agnosco (adgnosco, adnosco), ĕre, agnōvi, agnĭtum [ad + nosco] - tr. -    - agnōtus est = agnitus est, Pacuv. 484; agnōturus = agniturus, Sall. H. 2, 73 (cf. Diom. 388, 7; Prisc. 10, 19; Serv. En. 4, 23) II formes sync.: agnorat, Nep. Ages. 1, 4 ; agnorunt, Ov. M. 4, 55; F. 5, 90; agnosse, Ov. M. 4,613. [st1]1 [-] connaître (par les sens, par l'esprit), voir, concevoir, comprendre, saisir, apprendre.    - agnoscere deum ex operibus ejus, Cic. Tusc. 1, 70: reconnaître Dieu à ses oeuvres.    - (genus hoc orationis) quale sit, etiam ab imperitis agnoscitur, Cic. Or. 209: la nature de ce genre de style est reconnue même par ceux qui ne sont pas du métier.    - avec prop. inf. mihi tantum dignitatis adjunxeris, ut eumdem te facile agnoscam fuisse in laude mea qui fueris in salute, Cic. Fam. 2, 6, 4: tu me donneras un surcroît de considération assez grand pour que je reconnaisse que tu t'es montré dans la question de mon prestige le même que dans celle de mon retour d'exil.    - agnoscere auribus, Cic.: entendre.    - haec dicta sunt subtilius ab Epicuro quam ut quivis ea possit agnoscere, Cic. Nat. 1: ces choses sont dites trop subtilement par Epicure pour que n'importe qui puisse les comprendre. [st1]2 [-] reconnaître (qqn, qqch déjà vu, déjà connu).    - Gabinium si vidassent duumvirum, citius agnovissent, Cic. Pis. 25: s'ils avaient vu Gabinius comme duumvir, ils l'auraient plus vite reconnu.    - fuit nonnemo qui agnosceret Thuym, Nep. Dat. 3, 3: il se trouva qqn pour reconnaître Thuys.    - vestitum, habitum civium agnosco; facta, dicta, animos hostium video, Liv. 28, 27, 4: au costume, à la tenue, je reconnais des concitoyens; aux actes, aux propos, aux sentiments, je vois des ennemis.    - agnosco tuum morem istum, Cic. Rep. 3, 47: je reconnais bien là ton goût habituel.    - agnitus alicui: reconnu de qqn: Plin. 8, 208; 10, 207; Stat. Th. 5, 185. [st1]3 [-] reconnaître, avouer, admettre, confesser.    - agnoscere bonorum possessionem, Dig. 26, 8, 11: se porter pour héritier.    - agnoscere aes alienum, Dig. 28, 5, 1: reconnaître une dette.    - agnoscere erratum, Cic.: reconnaître sa faute.    - agnoscere (crimen): s'avouer coupable.    - quod mihi tantum tribui dicis, quantum ego nec agnosco nec postulo, facis amice, Cic. Lael. 9: quand tu dis qu'on m'attribue tous ces mérites, et, pour mon compte, je suis aussi loin de les reconnaître que de les revendiquer, tu agis en ami.    - id ego agnovi meo jussu esse factum, Cic. Fam. 5, 20, 5: j'ai reconnu que cela s'était fait par mon ordre.    - cum agnoscas odium omnium justum, Cic. Cat. 1, 17: du moment que tu reconnais que cette haine générale est légitime.    - filium reliquerat (Agis) quem ille natum non agnorat, Nep. Ages. 1, 4: (Agis) avait laissé un fils qu'il n'avait pas reconnu à sa naissance.    - cf. Liv. 45, 19, 11; Plin. Ep. 10, 72; 10, 73; Suet. Jul. 52.    - spreta exolescunt; si irascare, agnita videntur, Tac. An. 4, 35: (ces traits satiriques) méprisés, s'évanouissent dans l'oubli; si l'on s'en fâche, on a l'air d'en reconnaître le bien fondé.

    Dictionarium latinogallicum > agnosco (adgnosco

  • 16 In saecvla saecvlorvm

    Latin Quotes (Latin to English) > In saecvla saecvlorvm

  • 17 bellum

    bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.
    I.
    Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

    bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

    Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

    legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

    Plaut. Am. 1, 1, 35:

    quae domi duellique male fecisti,

    id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

    quique agent rem duelli,

    Cic. Leg. 2, 8, 21:

    aes atque ferrum, duelli instrumenta,

    id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

    puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

    Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

    quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

    id. 22, 10, 2:

    victoriaque duelli populi Romani erit,

    id. 23, 11, 2:

    si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

    id. 36, 2, 2;

    and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

    id. 40, 52, 5.— Poet.:

    hic... Pacem duello miscuit,

    Hor. C. 3, 5, 38:

    cadum Marsi memorem duelli,

    id. ib. 3, 14, 18:

    vacuum duellis Janum Quirini clausit,

    id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]
    II.
    Form bellum.
    A.
    War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).
    1.
    Specifying the enemy.
    a.
    By adjj. denoting the nation:

    omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

    Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

    aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

    id. Ac. 2, 5, 13:

    Britannicum bellum,

    id. Att. 4, 16, 13:

    Gallicum,

    id. Prov. Cons. 14, 35:

    Germanicum,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Sabinum,

    Liv. 1, 26, 4:

    Parthicum,

    Vell. 2, 46, 2;

    similarly: bellum piraticum,

    the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

    Sertorianum bellum,

    Cic. Phil. 11, 8, 18:

    Mithridaticum,

    id. Imp. Pomp. 3, 7:

    Jugurthinum,

    Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

    similarly: bellum regium,

    the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

    bellum Africanum, Transalpinum,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

    Asiaticum,

    id. ib. 22, 64:

    Africum,

    Caes. B. C. 2, 32 fin.:

    Actiacum,

    Vell. 2, 86, 3:

    Hispaniense,

    id. 2, 55, 2.—
    b.
    With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

    Venetorum,

    Caes. B. G. 3, 16:

    Helvetiorum,

    id. ib. 1, 40 fin.;

    1, 30: Ambiorigis,

    id. ib. 6, 29, 4:

    Pyrrhi, Philippi,

    Cic. Phil. 11, 7, 17:

    Samnitium,

    Liv. 7, 29, 2.—
    c.
    With cum and abl. of the name.
    (α).
    Attributively:

    cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

    Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

    belli causa cum Samnitibus,

    Liv. 7, 29, 3:

    hunc finem bellum cum Philippo habuit,

    id. 33, 35, 12:

    novum cum Antiocho instabat bellum,

    id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—
    (β).
    With cum dependent on the verb:

    quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

    Plaut. Capt. prol. 59:

    novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

    Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—
    d.
    With adversus and acc. of the name.
    (α).
    Attributively:

    bellum adversus Philippum,

    Liv. 31, 1, 8:

    bellum populus adversus Vestinos jussit,

    id. 8, 29, 6.—
    (β).
    With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

    ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

    id. 45, 11, 8:

    bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

    Nep. Dat. 8, 5.—
    e.
    With contra and acc.:

    cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

    Cic. Phil. 3, 1, 1:

    causam belli contra patriam inferendi,

    id. ib. 2, 22, 53.—
    f.
    With in and acc. (very rare):

    Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

    Nep. Lys. 1, 1.—
    g.
    With inter and acc.:

    hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

    Liv. 45, 9, 2.—
    h.
    With apud and acc.:

    secutum est bellum gestum apud Mutinam,

    Nep. Att. 9, 1.—
    k.
    With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—
    2.
    With verbs.
    a.
    Referring to the beginning of the war.
    (α).
    Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

    summa erat observatio in bello movendo,

    Cic. Off. 1, 11, 37:

    bellum commotum a Scapula,

    id. Fam. 9, 13, 1:

    nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

    Sall. C. 30, 2:

    is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

    Liv. 1, 53, 2:

    insequenti anno Veiens bellum motum,

    id. 4, 58, 6:

    dii pium movere bellum,

    id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

    concitare,

    Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—
    (β).
    Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

    cum tam pestiferum bellum pararet,

    Cic. Att. 9, 13, 3:

    bellum utrimque summopere parabatur,

    Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

    parare alicui,

    Nep. Alcib. 9, 5:

    bellum terra et mari comparat,

    Cic. Att. 10, 4, 3:

    tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

    id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

    bellum omnium consensu apparari coeptum,

    Liv. 4, 55, 7:

    numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

    Sen. Vit. Beat. 26, 2.—
    (γ).
    Bellum differre, to postpone a war:

    nec jam poterat bellum differri,

    Liv. 2, 30, 7:

    mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

    id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—
    (δ).
    Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

    omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

    Sall. J. 83, 1:

    prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

    id. ib. 20, 5:

    de integro bellum sumit,

    id. ib. 62, 9:

    iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

    Liv. 38, 19, 3:

    sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

    Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—
    (ε).
    Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

    bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

    Cic. Off. 1, 23, 80:

    suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

    id. ib. 1, 11, 35:

    judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

    join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

    cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

    undertaking, Liv. 4, 58, 14:

    senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

    id. 6, 9, 5:

    bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

    Vell. 2, 3, 3.—
    (ζ).
    Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

    consensit et senatus bellum,

    Liv. 8, 6, 8:

    bellum erat consensum,

    id. 1, 32, 12.—
    (η).
    Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

    sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

    Cic. Phil. 11, 8, 18:

    populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

    id. ib.:

    cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

    id. Imp. Pomp. 17, 50:

    Camillus cui id bellum mandatum erat,

    Liv. 5, 26, 3:

    Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

    id. 6, 22, 6:

    Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

    id. 7, 23, 2:

    quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

    Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

    cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

    id. ib. 16, 49:

    hunc toti bello praefecerunt,

    Caes. B. G. 5, 11 fin.:

    alicui bellum suscipiendum dare,

    Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

    bellum administrandum permittere,

    id. ib. 21, 61.—
    (θ).
    Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

    ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

    Liv. 1, 32, 13:

    Corinthiis bellum indicamus an non?

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

    id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

    bellum indici posse existimabat,

    Liv. 1, 22, 4:

    ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

    id. 1, 22, 6:

    ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

    id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—
    (κ).
    Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

    Denseletis nefarium bellum intulisti,

    Cic. Pis. 34, 84:

    ei civitati bellum indici atque inferri solere,

    id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

    qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

    Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

    bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

    Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

    bellum patriae faciet,

    id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

    civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

    Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

    3, 29: constituit bellum facere,

    Sall. C. 26, 5; 24, 2:

    occupant bellum facere,

    they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

    ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

    id. 1, 32, 13:

    populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

    id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

    urbs quae bellum facere atque instruere possit,

    Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—
    (λ).
    Bellum oritur or exoritur, a war begins:

    subito bellum in Gallia ex, ortum est,

    Caes. B. G. 3, 7:

    aliud multo propius bellum ortum,

    Liv. 1, 14, 4:

    Veiens bellum exortum,

    id. 2, 53, 1.—

    bellum

    (ante-class. and poet.

    duel-lum

    ), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.
    I.
    Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

    bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

    Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

    legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

    Plaut. Am. 1, 1, 35:

    quae domi duellique male fecisti,

    id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

    quique agent rem duelli,

    Cic. Leg. 2, 8, 21:

    aes atque ferrum, duelli instrumenta,

    id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

    puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

    Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

    quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

    id. 22, 10, 2:

    victoriaque duelli populi Romani erit,

    id. 23, 11, 2:

    si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

    id. 36, 2, 2;

    and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

    id. 40, 52, 5.— Poet.:

    hic... Pacem duello miscuit,

    Hor. C. 3, 5, 38:

    cadum Marsi memorem duelli,

    id. ib. 3, 14, 18:

    vacuum duellis Janum Quirini clausit,

    id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]
    II.
    Form bellum.
    A.
    War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).
    1.
    Specifying the enemy.
    a.
    By adjj. denoting the nation:

    omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

    Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

    aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

    id. Ac. 2, 5, 13:

    Britannicum bellum,

    id. Att. 4, 16, 13:

    Gallicum,

    id. Prov. Cons. 14, 35:

    Germanicum,

    Caes. B. G. 3, 28:

    Sabinum,

    Liv. 1, 26, 4:

    Parthicum,

    Vell. 2, 46, 2;

    similarly: bellum piraticum,

    the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

    Sertorianum bellum,

    Cic. Phil. 11, 8, 18:

    Mithridaticum,

    id. Imp. Pomp. 3, 7:

    Jugurthinum,

    Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

    similarly: bellum regium,

    the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

    bellum Africanum, Transalpinum,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

    Asiaticum,

    id. ib. 22, 64:

    Africum,

    Caes. B. C. 2, 32 fin.:

    Actiacum,

    Vell. 2, 86, 3:

    Hispaniense,

    id. 2, 55, 2.—
    b.
    With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

    Venetorum,

    Caes. B. G. 3, 16:

    Helvetiorum,

    id. ib. 1, 40 fin.;

    1, 30: Ambiorigis,

    id. ib. 6, 29, 4:

    Pyrrhi, Philippi,

    Cic. Phil. 11, 7, 17:

    Samnitium,

    Liv. 7, 29, 2.—
    c.
    With cum and abl. of the name.
    (α).
    Attributively:

    cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

    Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

    belli causa cum Samnitibus,

    Liv. 7, 29, 3:

    hunc finem bellum cum Philippo habuit,

    id. 33, 35, 12:

    novum cum Antiocho instabat bellum,

    id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—
    (β).
    With cum dependent on the verb:

    quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

    Plaut. Capt. prol. 59:

    novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

    Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—
    d.
    With adversus and acc. of the name.
    (α).
    Attributively:

    bellum adversus Philippum,

    Liv. 31, 1, 8:

    bellum populus adversus Vestinos jussit,

    id. 8, 29, 6.—
    (β).
    With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

    ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

    id. 45, 11, 8:

    bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

    Nep. Dat. 8, 5.—
    e.
    With contra and acc.:

    cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

    Cic. Phil. 3, 1, 1:

    causam belli contra patriam inferendi,

    id. ib. 2, 22, 53.—
    f.
    With in and acc. (very rare):

    Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

    Nep. Lys. 1, 1.—
    g.
    With inter and acc.:

    hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

    Liv. 45, 9, 2.—
    h.
    With apud and acc.:

    secutum est bellum gestum apud Mutinam,

    Nep. Att. 9, 1.—
    k.
    With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—
    2.
    With verbs.
    a.
    Referring to the beginning of the war.
    (α).
    Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

    summa erat observatio in bello movendo,

    Cic. Off. 1, 11, 37:

    bellum commotum a Scapula,

    id. Fam. 9, 13, 1:

    nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

    Sall. C. 30, 2:

    is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

    Liv. 1, 53, 2:

    insequenti anno Veiens bellum motum,

    id. 4, 58, 6:

    dii pium movere bellum,

    id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

    concitare,

    Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—
    (β).
    Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

    cum tam pestiferum bellum pararet,

    Cic. Att. 9, 13, 3:

    bellum utrimque summopere parabatur,

    Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

    parare alicui,

    Nep. Alcib. 9, 5:

    bellum terra et mari comparat,

    Cic. Att. 10, 4, 3:

    tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

    id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

    bellum omnium consensu apparari coeptum,

    Liv. 4, 55, 7:

    numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

    Sen. Vit. Beat. 26, 2.—
    (γ).
    Bellum differre, to postpone a war:

    nec jam poterat bellum differri,

    Liv. 2, 30, 7:

    mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

    id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—
    (δ).
    Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

    omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

    Sall. J. 83, 1:

    prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

    id. ib. 20, 5:

    de integro bellum sumit,

    id. ib. 62, 9:

    iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

    Liv. 38, 19, 3:

    sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

    Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—
    (ε).
    Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

    bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

    Cic. Off. 1, 23, 80:

    suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

    id. ib. 1, 11, 35:

    judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

    join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

    cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

    undertaking, Liv. 4, 58, 14:

    senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

    id. 6, 9, 5:

    bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

    Vell. 2, 3, 3.—
    (ζ).
    Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

    consensit et senatus bellum,

    Liv. 8, 6, 8:

    bellum erat consensum,

    id. 1, 32, 12.—
    (η).
    Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

    sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

    Cic. Phil. 11, 8, 18:

    populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

    id. ib.:

    cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

    id. Imp. Pomp. 17, 50:

    Camillus cui id bellum mandatum erat,

    Liv. 5, 26, 3:

    Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

    id. 6, 22, 6:

    Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

    id. 7, 23, 2:

    quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

    Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

    cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

    id. ib. 16, 49:

    hunc toti bello praefecerunt,

    Caes. B. G. 5, 11 fin.:

    alicui bellum suscipiendum dare,

    Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

    bellum administrandum permittere,

    id. ib. 21, 61.—
    (θ).
    Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

    ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

    Liv. 1, 32, 13:

    Corinthiis bellum indicamus an non?

    Cic. Inv. 1, 12, 17:

    ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

    id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

    bellum indici posse existimabat,

    Liv. 1, 22, 4:

    ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

    id. 1, 22, 6:

    ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

    id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—
    (κ).
    Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

    Denseletis nefarium bellum intulisti,

    Cic. Pis. 34, 84:

    ei civitati bellum indici atque inferri solere,

    id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

    qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

    Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

    bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

    Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

    bellum patriae faciet,

    id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

    civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

    Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

    3, 29: constituit bellum facere,

    Sall. C. 26, 5; 24, 2:

    occupant bellum facere,

    they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

    ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

    id. 1, 32, 13:

    populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

    id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

    urbs quae bellum facere atque instruere possit,

    Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—
    (λ).
    Bellum oritur or exoritur, a war begins:

    subito bellum in Gallia ex, ortum est,

    Caes. B. G. 3, 7:

    aliud multo propius bellum ortum,

    Liv. 1, 14, 4:

    Veiens bellum exortum,

    id. 2, 53, 1.—
    b.
    Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

    bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

    Cic. Sen. 6, 18:

    cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

    id. Off. 1, 12, 38:

    cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

    id. Div. 1, 46, 103:

    erant hae difficultates belli gerendi,

    Caes. B. G. 3, 10:

    bellum cum Germanis gerere constituit,

    id. ib. 4, 6:

    Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

    Sall. C. 16, 5:

    bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

    Liv. 21, 1, 1:

    alter consul in Sabinis bellum gessit,

    id. 2, 62, 3:

    de exercitibus per quos id bellum gereretur,

    id. 23, 25, 5:

    Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

    Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

    bellum bellare,

    Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

    in the same sense: bellum agere,

    Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

    bello persequi aliquem,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—
    (β).
    Trahere or ducere bellum, to protract a war:

    necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

    Cic. Att. 10, 8, 2:

    bellum trahi non posse,

    Sall. J. 23, 2:

    belli trahendi causa,

    Liv. 5, 11, 8:

    morae qua trahebant bellum paenitebat,

    id. 9, 27, 5:

    suadere institui ut bellum duceret,

    Cic. Fam. 7, 3, 2:

    bellum enim ducetur,

    id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

    similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

    Liv. 5, 5, 1.—
    (γ).
    Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

    bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

    Cic. Prov. Cons. 13, 32:

    quod bellum non intulerit sed defenderit,

    Caes. B. G. 1, 44:

    Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

    Liv. 8, 37, 5.—
    c.
    Referring to the end of a war.
    (α).
    Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

    in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

    Cic. Leg. 2, 14, 34:

    (bellum) cum deponi victores velint,

    Sall. J. 83, 1:

    bellum decem ferme annis ante depositum erat,

    Liv. 31, 1, 8:

    nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

    id. 31, 31, 19:

    dicit posse condicionibus bellum poni,

    Sall. J. 112, 1:

    bellum grave cum Etruria positum est,

    id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

    velut posito bello,

    Liv. 1, 53, 5:

    manere bellum quod positum simuletur,

    id. 1, 53, 7:

    posito ubique bello,

    Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

    omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

    Liv. 2, 14, 5.—
    (β).
    Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

    timerent ne bellum componeretur,

    Cic. Fam. 10, 33, 3:

    si bellum compositum foret,

    Sall. J. 97, 2:

    belli componendi licentiam,

    id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

    similarly: bellum sedare,

    Nep. Dat. 8, 5.—
    (γ).
    Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

    is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

    Cic. Fam. 11, 12, 2:

    bellumque maximum conficies,

    id. Rep. 6, 11, 11:

    confecto Mithridatico bello,

    id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

    quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

    Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

    4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

    Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

    neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

    Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

    36, 2, 3: bello perfecto,

    Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

    se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

    id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

    neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

    Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—
    d.
    Less usual connections:

    bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

    Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

    alere ac fovere bellum,

    Liv. 42, 11, 5:

    bellum navare alicui,

    Tac. H. 5, 25:

    spargere,

    id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

    serere,

    Liv. 21, 10, 4:

    circumferre,

    Tac. A. 13, 37:

    exercere,

    id. ib. 6, 31:

    quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

    Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

    bellum ascendit in rupes,

    id. 4, 12, 4:

    bellum serpit in proximos,

    id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

    bella narrare,

    Cic. Or. 9, 30:

    canere bella,

    Quint. 10, 1, 91:

    bella legere,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—
    3.
    As object denoting place or time.
    a.
    Proficisci ad bellum, to depart for the war.
    (α).
    Of the commander:

    consul sortitu ad bellum profectus,

    Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

    ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

    Caes. B. G. 6, 29, 4:

    ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

    Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

    in bellum,

    Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—
    (β).
    Of persons partaking in a war:

    si proficiscerer ad bellum,

    Cic. Fam. 7, 3, 1. —
    b.
    Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—
    c.
    In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

    in bella sequi,

    id. ib. 8, 547.—
    d.
    Of time.
    (α).
    In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

    valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

    Plaut. Capt. prol. 68; so,

    domi duellique,

    id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

    quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

    Cic. Off. 2, 24, 85:

    paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

    Sall. J. 41, 7:

    animus belli ingens, domi modicus,

    id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

    bello domique,

    id. 1, 34, 12:

    domi belloque,

    id. 9, 26, 21; and:

    neque bello, neque domi,

    id. 4, 35, 3.—Without domi:

    simul rem et gloriam armis belli repperi,

    Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

    Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

    Cic. Rep. 2, 32, 86.—
    (β).
    In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

    ad haec quae in civili bello fecerit,

    Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

    in ipso bello eadem sensi,

    id. Marcell. 5, 14:

    in Volsco bello virtus enituit,

    Liv. 2, 24, 8:

    in eo bello,

    id. 23, 46, 6:

    in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

    id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

    ut fit in bello, capitur alter filius,

    Plaut. Capt. prol. 25:

    qui in bello occiderunt,

    Cic. Fam. 9, 5, 2:

    quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

    Sall. C. 9, 4:

    non in bello solum, sed etiam in pace,

    Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

    in bello parta,

    Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—
    (γ).
    Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

    bello Italico,

    id. Pis. 36, 87:

    Veienti bello,

    id. Div. 1, 44, 100:

    domestico bello,

    id. Planc. 29, 70:

    qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

    Liv. 23, 12, 11:

    victor tot intra paucos dies bellis,

    id. 2, 27, 1:

    nullo bello, multis tamen proeliis victus,

    id. 9, 18, 9:

    bello civili,

    Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

    praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

    Cic. N. D. 2, 2, 6:

    suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

    Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

    qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

    Cic. Sest. 26, 57:

    res pace belloque gestas,

    Liv. 2, 1, 1:

    egregieque rebus bello gestis,

    id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

    ludi bello voti,

    id. 4, 35. 3:

    princeps pace belloque,

    id. 7, 1, 9:

    Cotyn bello juvisse Persea,

    id. 45, 42, 7:

    bello parta,

    Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—
    (δ).
    Inter bellum (rare):

    cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

    Liv. 2, 14, 2:

    inter haec bella consules... facti,

    id. 2, 63, 1.—
    4.
    Bellum in attributive connection.
    a.
    Justum bellum.
    (α).
    A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

    justum piumque bellum,

    Liv. 1, 23, 4:

    non loquor apud recusantem justa bella populum,

    id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—
    (β).
    A regular war (opp. a raid, etc.):

    in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

    Liv. 1, 15, 1.—
    b.
    For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—
    c.
    Belli eventus or exitus, the result of a war:

    quicunque belli eventus fuisset,

    Cic. Marcell. 8, 24:

    haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

    Sall. C. 37, 9:

    eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

    Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

    exitus hujus calamitosissimi belli,

    Cic. Fam. 6, 21, 1:

    cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

    id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

    Britannici belli exitus exspectatur,

    id. Att. 4, 16, 13:

    cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

    Liv. 5, 16, 8.—
    d.
    Fortuna belli, the chances of war:

    adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

    Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—
    e.
    Belli artes, military skill:

    cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

    Liv. 1, 35, 1:

    haud ignotas belli artes,

    id. 21, 1, 2:

    temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

    id. 1, 21, 6.—
    f.
    Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

    in re publica maxime servanda sunt jura belli,

    Cic. Off. 1, 11, 34:

    sunt et belli sicut pacis jura,

    Liv. 5, 27, 6:

    jure belli res vindicatur,

    Gai. Inst. 3, 94.—
    g.
    Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

    trium simul bellorum victor,

    a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

    victor tot bellis,

    id. 2, 27, 1). —
    h.
    Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of things concr. and abstr.:

    qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

    Cic. Dom. 23, 60:

    bellum contra aras et focos,

    id. Phil. 3, 1, 1:

    miror cur philosophiae... bellum indixeris,

    id. Or. 2, 37, 155:

    ventri Indico bellum,

    Hor. S. 1, 5, 8.—
    2.
    Of animals:

    milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

    Cic. N. D. 2, 49, 125:

    hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

    Ov. M. 6, 92.—
    3.
    With individuals:

    quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

    Plaut. Stich. 1, 2, 14:

    nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

    Cic. Lael. 21, 77:

    cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

    id. Sull. 9, 28:

    hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

    Liv. 2, 12, 11:

    falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

    id. 3, 25, 3:

    tribunicium domi bellum patres territat,

    id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

    equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

    Cic. Cael. 28, 67.—
    4.
    In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—
    5.
    Personified as god of war ( = Janus):

    tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

    Plin. 35, 4, 10, § 27:

    sunt geminae Belli portae, etc.,

    Verg. A. 7, 607:

    mortiferumque averso in limine Bellum,

    id. ib. 6, 279.—
    6.
    Plur.: bella, army ( poet.):

    permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

    Ov. M. 12, 24:

    sed victae fera bella deae vexere per aequora,

    Sil. 7, 472:

    quid faciat bellis obsessus et undis?

    Stat. Th. 9, 490.—
    7.
    Battle, = proelium:

    rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

    Varr. L. L. 7, 3, 92:

    quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

    Sall. C. 9, 4:

    praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

    Liv. 8, 10, 7:

    commisso statim bello,

    Front. Strat. 1, 11, 2:

    Actia bella,

    Verg. A. 8, 675:

    ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

    id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —
    8.
    Bellum = liber de bello:

    quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

    Cic. Sen. 14, 50.
    b.
    Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

    bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

    Cic. Sen. 6, 18:

    cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

    id. Off. 1, 12, 38:

    cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

    id. Div. 1, 46, 103:

    erant hae difficultates belli gerendi,

    Caes. B. G. 3, 10:

    bellum cum Germanis gerere constituit,

    id. ib. 4, 6:

    Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

    Sall. C. 16, 5:

    bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

    Liv. 21, 1, 1:

    alter consul in Sabinis bellum gessit,

    id. 2, 62, 3:

    de exercitibus per quos id bellum gereretur,

    id. 23, 25, 5:

    Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

    Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

    bellum bellare,

    Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

    in the same sense: bellum agere,

    Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

    bello persequi aliquem,

    Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—
    (β).
    Trahere or ducere bellum, to protract a war:

    necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

    Cic. Att. 10, 8, 2:

    bellum trahi non posse,

    Sall. J. 23, 2:

    belli trahendi causa,

    Liv. 5, 11, 8:

    morae qua trahebant bellum paenitebat,

    id. 9, 27, 5:

    suadere institui ut bellum duceret,

    Cic. Fam. 7, 3, 2:

    bellum enim ducetur,

    id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

    similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

    Liv. 5, 5, 1.—
    (γ).
    Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

    bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

    Cic. Prov. Cons. 13, 32:

    quod bellum non intulerit sed defenderit,

    Caes. B. G. 1, 44:

    Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

    Liv. 8, 37, 5.—
    c.
    Referring to the end of a war.
    (α).
    Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

    in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

    Cic. Leg. 2, 14, 34:

    (bellum) cum deponi victores velint,

    Sall. J. 83, 1:

    bellum decem ferme annis ante depositum erat,

    Liv. 31, 1, 8:

    nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

    id. 31, 31, 19:

    dicit posse condicionibus bellum poni,

    Sall. J. 112, 1:

    bellum grave cum Etruria positum est,

    id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

    velut posito bello,

    Liv. 1, 53, 5:

    manere bellum quod positum simuletur,

    id. 1, 53, 7:

    posito ubique bello,

    Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

    omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

    Liv. 2, 14, 5.—
    (β).
    Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

    timerent ne bellum componeretur,

    Cic. Fam. 10, 33, 3:

    si bellum compositum foret,

    Sall. J. 97, 2:

    belli componendi licentiam,

    id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

    similarly: bellum sedare,

    Nep. Dat. 8, 5.—
    (γ).
    Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

    is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

    Cic. Fam. 11, 12, 2:

    bellumque maximum conficies,

    id. Rep. 6, 11, 11:

    confecto Mithridatico bello,

    id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

    quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

    Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

    4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

    Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

    neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

    Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

    36, 2, 3: bello perfecto,

    Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

    se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

    id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

    neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

    Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—
    d.
    Less usual connections:

    bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

    Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

    alere ac fovere bellum,

    Liv. 42, 11, 5:

    bellum navare alicui,

    Tac. H. 5, 25:

    spargere,

    id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

    serere,

    Liv. 21, 10, 4:

    circumferre,

    Tac. A. 13, 37:

    exercere,

    id. ib. 6, 31:

    quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

    Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

    bellum ascendit in rupes,

    id. 4, 12, 4:

    bellum serpit in proximos,

    id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

    bella narrare,

    Cic. Or. 9, 30:

    canere bella,

    Quint. 10, 1, 91:

    bella legere,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—
    3.
    As object denoting place or time.
    a.
    Proficisci ad bellum, to depart for the war.
    (α).
    Of the commander:

    consul sortitu ad bellum profectus,

    Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

    ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

    Caes. B. G. 6, 29, 4:

    ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

    Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

    in bellum,

    Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—
    (β).
    Of persons partaking in a war:

    si proficiscerer ad bellum,

    Cic. Fam. 7, 3, 1. —
    b.
    Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—
    c.
    In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

    in bella sequi,

    id. ib. 8, 547.—
    d.
    Of time.
    (α).
    In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

    valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

    Plaut. Capt. prol. 68; so,

    domi duellique,

    id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

    quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

    Cic. Off. 2, 24, 85:

    paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

    Sall. J. 41, 7:

    animus belli ingens, domi modicus,

    id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

    bello domique,

    id. 1, 34, 12:

    domi belloque,

    id. 9, 26, 21; and:

    neque bello, neque domi,

    id. 4, 35, 3.—Without domi:

    simul rem et gloriam armis belli repperi,

    Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

    Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

    Cic. Rep. 2, 32, 86.—
    (β).
    In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

    ad haec quae in civili bello fecerit,

    Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

    in ipso bello eadem sensi,

    id. Marcell. 5, 14:

    in Volsco bello virtus enituit,

    Liv. 2, 24, 8:

    in eo bello,

    id. 23, 46, 6:

    in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

    id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

    ut fit in bello, capitur alter filius,

    Plaut. Capt. prol. 25:

    qui in bello occiderunt,

    Cic. Fam. 9, 5, 2:

    quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

    Sall. C. 9, 4:

    non in bello solum, sed etiam in pace,

    Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

    in bello parta,

    Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—
    (γ).
    Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

    bello Italico,

    id. Pis. 36, 87:

    Veienti bello,

    id. Div. 1, 44, 100:

    domestico bello,

    id. Planc. 29, 70:

    qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

    Liv. 23, 12, 11:

    victor tot intra paucos dies bellis,

    id. 2, 27, 1:

    nullo bello, multis tamen proeliis victus,

    id. 9, 18, 9:

    bello civili,

    Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

    praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

    Cic. N. D. 2, 2, 6:

    suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

    Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

    qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

    Cic. Sest. 26, 57:

    res pace belloque gestas,

    Liv. 2, 1, 1:

    egregieque rebus bello gestis,

    id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

    ludi bello voti,

    id. 4, 35. 3:

    princeps pace belloque,

    id. 7, 1, 9:

    Cotyn bello juvisse Persea,

    id. 45, 42, 7:

    bello parta,

    Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—
    (δ).
    Inter bellum (rare):

    cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

    Liv. 2, 14, 2:

    inter haec bella consules... facti,

    id. 2, 63, 1.—
    4.
    Bellum in attributive connection.
    a.
    Justum bellum.
    (α).
    A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

    justum piumque bellum,

    Liv. 1, 23, 4:

    non loquor apud recusantem justa bella populum,

    id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—
    (β).
    A regular war (opp. a raid, etc.):

    in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

    Liv. 1, 15, 1.—
    b.
    For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—
    c.
    Belli eventus or exitus, the result of a war:

    quicunque belli eventus fuisset,

    Cic. Marcell. 8, 24:

    haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

    Sall. C. 37, 9:

    eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

    Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

    exitus hujus calamitosissimi belli,

    Cic. Fam. 6, 21, 1:

    cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

    id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

    Britannici belli exitus exspectatur,

    id. Att. 4, 16, 13:

    cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

    Liv. 5, 16, 8.—
    d.
    Fortuna belli, the chances of war:

    adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

    Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—
    e.
    Belli artes, military skill:

    cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

    Liv. 1, 35, 1:

    haud ignotas belli artes,

    id. 21, 1, 2:

    temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

    id. 1, 21, 6.—
    f.
    Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

    in re publica maxime servanda sunt jura belli,

    Cic. Off. 1, 11, 34:

    sunt et belli sicut pacis jura,

    Liv. 5, 27, 6:

    jure belli res vindicatur,

    Gai. Inst. 3, 94.—
    g.
    Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

    trium simul bellorum victor,

    a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

    victor tot bellis,

    id. 2, 27, 1). —
    h.
    Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of things concr. and abstr.:

    qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

    Cic. Dom. 23, 60:

    bellum contra aras et focos,

    id. Phil. 3, 1, 1:

    miror cur philosophiae... bellum indixeris,

    id. Or. 2, 37, 155:

    ventri Indico bellum,

    Hor. S. 1, 5, 8.—
    2.
    Of animals:

    milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

    Cic. N. D. 2, 49, 125:

    hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

    Ov. M. 6, 92.—
    3.
    With individuals:

    quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

    Plaut. Stich. 1, 2, 14:

    nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

    Cic. Lael. 21, 77:

    cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

    id. Sull. 9, 28:

    hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

    Liv. 2, 12, 11:

    falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

    id. 3, 25, 3:

    tribunicium domi bellum patres territat,

    id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

    equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

    Cic. Cael. 28, 67.—
    4.
    In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—
    5.
    Personified as god of war ( = Janus):

    tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

    Plin. 35, 4, 10, § 27:

    sunt geminae Belli portae, etc.,

    Verg. A. 7, 607:

    mortiferumque averso in limine Bellum,

    id. ib. 6, 279.—
    6.
    Plur.: bella, army ( poet.):

    permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

    Ov. M. 12, 24:

    sed victae fera bella deae vexere per aequora,

    Sil. 7, 472:

    quid faciat bellis obsessus et undis?

    Stat. Th. 9, 490.—
    7.
    Battle, = proelium:

    rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

    Varr. L. L. 7, 3, 92:

    quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

    Sall. C. 9, 4:

    praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

    Liv. 8, 10, 7:

    commisso statim bello,

    Front. Strat. 1, 11, 2:

    Actia bella,

    Verg. A. 8, 675:

    ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

    id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —
    8.
    Bellum = liber de bello:

    quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

    Cic. Sen. 14, 50.

    Lewis & Short latin dictionary > bellum

  • 18 celeritas

    cĕlĕrĭtas, ātis, f. [celer], swiftness, quickness, speed, celerity (in good prose; syn.: velocitas, pernicitas;

    opp. tarditas): velocitas corporis celeritas appellatur, quae eadem ingenii laus habetur, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 13, 31:

    celeritas et vis equorum,

    id. Div. 2, 70, 144; cf.

    equitum,

    Caes. B. G. 1, 48 fin.:

    navis,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    pedum,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    in capiendis castris,

    Caes. B. G. 7, 46:

    veneni,

    the quick effect, Cic. Cael. 24, 60:

    incredibili celeritate de victoriā Caesaris fama perfertur,

    Caes. B. G. 5, 53:

    celeritati studere,

    id. B. C. 3, 79:

    Favonio Scipionis celeritas salutem attulit,

    id. ib. 3, 36 fin.:

    maximum bonum in celeritate putabat,

    Sall. C. 43, 4:

    celeritate uti,

    to employ speed, Nep. Ages. 2, 2; 4, 4.—In plur. absol.: cavendum est ne in festinationibus suscipiamus nimias celeritates, Cic. Off. 1, 36, 131.—
    2.
    Of intellectual and abstract objects:

    animorum,

    Cic. Sen. 21, 78: inge nii, v. supra; cf.:

    calliditas et celeritas ingenii,

    quickness of device, Nep. Eum. 1, 3:

    cogitationis,

    Quint. 10, 3, 19:

    consilii,

    Nep. Ages. 6, 2:

    orationis,

    Cic. Or. 16, 53; Quint. 11, 3, 111:

    dicendi,

    Cic. Fl. 20, 48:

    syllabarum,

    id. Or. 57, 191; Quint. 9, 4, 91; 9, 4, 88; 9, 4, 140; 11, 3, 107.

    Lewis & Short latin dictionary > celeritas

  • 19 confero

    confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
    I.
    To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
    A.
    In gen.:

    ligna circa casam,

    Nep. Alcib. 10, 4:

    arma,

    Vell. 2, 114, 4:

    cibos ore suo (aves),

    Quint. 2, 6, 7:

    undique collatis membris,

    Hor. A. P. 3 al.:

    sarcinas in unum locum,

    Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:

    collatis militaribus signis,

    id. ib. 7, 2:

    ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,

    Hor. C. 3, 4, 19:

    quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,

    Col. 1, 6, 7:

    illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,

    Tac. A. 4, 46 fin.:

    dentes in corpore (canes),

    Ov. M. 3, 236:

    materiam omnem, antequam dicere ordiamur,

    Quint. 3, 9, 8:

    summas (scriptorum) in commentarium et capita,

    id. 10, 7, 32:

    plura opera in unam tabulam,

    id. 8, 5, 26:

    quae in proximos quinque libros conlata sunt,

    id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:

    rogus inimicis collatus manibus,

    Petr. 115 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:

    dona mihi,

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    contulit aes populus,

    Ov. F. 4, 351;

    so freq. on monuments: AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:

    EX AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3991:

    aurum argentumque in publicum,

    Liv. 28, 36, 3:

    munera ei,

    Nep. Ages. 7, 3:

    tributa quotannis ex censu,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

    conferre eo minus tributi,

    Liv. 5, 20, 5:

    in commune,

    Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:

    quadringena talenta quotannis Delum,

    Nep. Arist. 3, 1:

    (pecunia) ad ejus honores conlata,

    Cic. Fl. 25, 59:

    ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    sextantes in capita,

    Liv. 2, 33, 11:

    pecunias,

    Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:

    vinum alius, alius mel,

    Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:

    sua bona in medium,

    ib. 37, 6, 1 pr.:

    magnam partem patrimonii alicui rei,

    ib. 50, 4, 5:

    cum et Socrati collatum sit ad victum,

    Quint. 12, 7, 9.— Absol.:

    nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,

    Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
    b.
    Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
    (α).
    With ad:

    naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,

    Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
    * (β).
    With in:

    rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,

    Quint. 10, 7, 26.—
    (γ).
    With dat.:

    Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,

    Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
    (δ).
    With subj. inf.:

    incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,

    Plin. 19, 5, 26, § 83.—
    (ε).
    Absol.:

    multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,

    Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
    2.
    To bring into connection, to unite, join, connect:

    membris collatis, of an embrace,

    Lucr. 4, 1101; cf.

    ora,

    App. M. 5, p. 161, 17:

    fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,

    Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,

    gradum ( = congredi),

    id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:

    dissimiles et dispares res in unam potestatem,

    Vitr. 2, 6, 4.—
    b.
    Trop.:

    collatis viribus,

    Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:

    conferre vires in unum,

    Liv. 33, 19, 7:

    collata omnium vota in unius salutem,

    Plin. Pan. 23, 5:

    e singulis frustis collata oratio,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:

    velut studia inter nos conferebamus,

    id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:

    si quid res feret, coram inter nos conferemus,

    Cic. Att. 1, 20, 1:

    sollicitudines nostras inter nos,

    id. Fam. 6, 21, 2:

    rationes,

    id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:

    cum hoc in viā sermonem contulit,

    id. Inv. 2, 4, 14; cf.:

    cum aliquo aut sermones aut consilia,

    id. Phil. 2, 15, 38:

    consilia ad adulescentes,

    Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:

    consilia dispersim antea habita,

    Suet. Caes. 80:

    injurias,

    to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:

    omnes sapientes decet conferre et fabulari,

    Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:

    fusi contulerimus inter nos... quid finis,

    Cic. Fin. 2, 2, 4:

    ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,

    Liv. 27, 20, 4.—
    3.
    To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):

    (Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    signa cum Alexandrinis,

    id. Pis. 21, 49; cf.:

    collatis signis depugnare,

    Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:

    arma cum aliquo,

    Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:

    arma inter se,

    Liv. 21, 1, 2:

    castra cum hoste,

    id. 26, 12, 14; cf.:

    castra castris,

    id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:

    pedem cum pede,

    to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:

    pede conlato,

    id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:

    gradum cum aliquo,

    id. 7, 33, 11:

    pectora luctantia nexu pectoribus,

    Ov. M. 6, 242:

    stat conferre manum Aeneae,

    Verg. A. 12, 678:

    prima movet Cacus collatā proelia dextrā,

    Ov. F. 1, 569:

    collatis cursibus hastas conicere,

    Val. Fl. 6, 270:

    seque viro vir contulit,

    Verg. A. 10, 735.— Poet.:

    inter sese duri certamina belli,

    Verg. A. 10, 147:

    contra conferre manu certamina pugnae,

    Lucr. 4, 843:

    collato Marte,

    Ov. M. 12, 379.— Absol.:

    mecum confer, ait,

    fight with me, Ov. M. 10, 603.—
    b.
    Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:

    non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?

    Cic. Planc. 19, 48:

    pedem cum singulis,

    Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:

    qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,

    Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:

    lites,

    to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
    4.
    To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum:

    quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?

    Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:

    ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,

    id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:

    cum maximis minima,

    id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:

    nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,

    Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:

    illa cum Graeciā,

    id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
    (β).
    With inter se (rare):

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
    * (γ).
    With ad:

    bos ad bovem collatus,

    Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
    (δ).
    With dat.:

    tempora praesentia praeteritis,

    Lucr. 2, 1166:

    parva magnis,

    Cic. Or. 4, 14:

    alicui illud,

    id. Inv. 2, 50, 151:

    lanam tinctam Tyriae lacernae,

    Quint. 12, 10, 75:

    ingenia ingeniis,

    Sen. Contr. 5, 33:

    illam puellis,

    Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:

    nil jucundo amico,

    Hor. S. 1, 5, 44:

    (Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
    (ε).
    With acc. only:

    tesseram hospitalem,

    Plaut. Poen. 5, 2, 88:

    conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:

    exemplum,

    Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:

    nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,

    Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:

    census,

    Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:

    haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
    5.
    With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:

    quam potero in verba conferam paucissima,

    Plaut. Men. prol. 6; cf.:

    in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,

    id. Ps. 1, 3, 44:

    rem in pauca,

    id. Poen. 5, 4, 68; and:

    in pauca verba,

    id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:

    totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,

    Cic. Att. 13, 13, 1:

    ut in pauca conferam,

    id. Caecin. 6, 17:

    sua verba in duos versus,

    Ov. F. 1, 162:

    ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,

    Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
    6.
    To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.

    fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,

    Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
    II.
    (Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
    A.
    Prop.
    1.
    In gen.
    (α).
    With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:

    qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,

    Caes. B. G. 2, 13:

    se suaque eo,

    id. ib. 3, 28:

    se suaque in naves,

    Nep. Them. 2, 7 al.:

    iter Brundisium versus,

    Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:

    suas rationes et copias in illam provinciam,

    id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;

    Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,

    Liv. 23, 17, 8:

    parentes illuc,

    Tac. A. 4, 46:

    se Rhodum conferre,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:

    se Colonas,

    Nep. Paus. 3, 3:

    quo se fusa acies,

    Liv. 9, 16, 1 al.:

    se ad Tissaphernem,

    Nep. Alcib. 5, 2; so,

    se ad Pharnabazum,

    id. Con. 2, 1:

    se in fugam,

    Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:

    conicere se in pedes,

    Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:

    pituita eo se umorve confert,

    Cels. 2, 12.—
    (β).
    Absol.:

    pulcre haec confertur ratis,

    is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
    2.
    Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:

    aliquem in saxum,

    Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:

    corpus in albam volucrem,

    id. ib. 12, 145.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:

    quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,

    Cic. Lael. 1, 1:

    (Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,

    id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:

    qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,

    id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:

    se ad studium scribendi,

    id. Arch. 3, 4:

    se ad studia litterarum,

    id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:

    meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),

    Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:

    suspitionem in Capitonem,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,

    Tac. A. 4, 39:

    lamentationes suas etiam in testamentum,

    id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
    2.
    With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
    (α).
    With dat.:

    dona quid cessant mihi Conferre?

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    tibi munera,

    Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:

    victoribus praemia,

    Suet. Calig. 20:

    puellae quinquaginta milia nummūm,

    Plin. Ep. 6, 32, 2:

    fructum alio,

    Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
    (β).
    With ad and acc.:

    hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,

    Tac. A. 3, 72:

    Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 9:

    omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,

    id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:

    omnem meam curam atque operam ad philosophiam,

    id. ib. 4, 3, 4:

    omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,

    id. Att. 7, 1, 2:

    animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,

    Cic. Off. 1, 33, 120:

    orationem omnem ad misericordiam,

    id. Lig. 1, 1.—
    (γ).
    With in:

    omnes curas cogitationesque in rem publicam,

    Cic. Off. 2, 1, 2:

    diligentiam in valetudinem tuam,

    id. Fam. 16, 4, 4:

    praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,

    id. Agr. 2, 23, 60:

    in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,

    id. Off. 1, 15, 48; so,

    plurimum benignitatis in eum,

    id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:

    in unius salutem collata omnium vota,

    Plin. Pan. 23, 5.—
    (δ).
    With erga:

    commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,

    Cic. Fam. 10, 5, 1.—
    3.
    With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:

    species istas hominum in deos,

    Cic. N. D. 1, 27, 77:

    res ad imperium deorum,

    Lucr. 6, 54:

    permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,

    Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:

    mortis illius invidiam in L. Flaccum,

    id. Fl. 17, 41:

    suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,

    Caes. B. G. 1, 40:

    sua vitia et suam culpam in senectutem,

    Cic. Sen. 5, 14:

    hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,

    id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:

    culpam in aliquem,

    Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:

    causam in aliquem,

    id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:

    causam in tempus,

    Cic. de Or. 3, 61, 228.—
    4.
    To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):

    Carthaginis expugnationem in hunc annum,

    Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

    omnia in mensem Martium,

    Cic. Att. 6, 1, 24:

    aliquid in ambulationis tempus,

    id. Q. Fr. 3, 3, 1:

    eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    quod in longiorem diem conlaturus fuisset,

    Caes. B. G. 1, 40 fin.:

    alicujus consulatum in annum aliquem,

    Plin. Pan. 61.—Rarely of place:

    idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,

    Caes. B. C. 3, 81 fin.
    5.
    To bring on, cause, occasion, induce:

    pestem alicui,

    Col. 1, 5, 4:

    candorem mollitiamque,

    Plin. 35, 15, 50, § 175.

    Lewis & Short latin dictionary > confero

  • 20 conservans

    con-servo, āvi, ātum, 1 ( inf. perf. conservasse more usu. than conservavisse, acc. to Quint. 1, 6, 21), v. a., to retain, keep something in existence, to hold up, maintain, to preserve, leave unhurt or safe (class.; esp. freq. in prose).
    I.
    Of corporeal objects; absol.:

    conserva, quaere, parce,

    Ter. Ad. 5, 3, 27; usu. with acc.:

    conservasti te atque illam,

    id. Heaut. 4, 1, 40:

    placet his, simul atque natum sit animal, ipsum sibi conciliari et commendari ad se conservandum et ad suum statum et ad ea quae conservantia sunt ejus status diligenda,

    Cic. Fin. 3, 5, 16; v. infra, P. a.:

    Caesar sese eos conservaturum dixit,

    would save, leave unharmed, Caes. B. G. 2, 15; so id. ib. 2, 12; 2, 28; id. B. C. 3, 98; Nep. Them. 5, 2; 8, 6; Suet. Aug. 17 al.:

    rem familiarem diligentiā et parsimoniā (corresp. with augere),

    Cic. Off. 2, 24, 87:

    simulacra arasque,

    Nep. Ages. 4, 7:

    conservari alitem atque sobolem jussere haruspices,

    Plin. 15, 30, 40, § 136:

    arborem,

    to preserve, Suet. Aug. 94:

    chirographum,

    id. Dom. 1:

    praedia successioni suae,

    Dig. 32, 1, 38, § 7.—With two accs.:

    omnes salvos,

    Cic. Cat. 3, 10, 25:

    aliquos incolumes,

    id. Fam. 9, 13, 3:

    rectam conservare stirpem,

    Col. 4, 20, 1.—
    II.
    Of incorporeal objects:

    corpora quaedam conservant naturam semper eandem,

    Lucr. 1, 677:

    genus,

    id. 2, 709:

    ordinem,

    Cic. Rosc. Com. 2, 6:

    pristinam erga me voluntatem,

    id. Fam. 5, 3, 2:

    pristinum animum erga populum Romanum,

    Liv. 31, 2, 4:

    jusjurandum,

    to keep, observe, Cic. Off. 3, 28, 103; Nep. Hann. 2, 5:

    quam (benevolentiam) conservabo,

    Cic. Fam. 3, 7, 6:

    jus augurum,

    id. Div. 2, 35, 75:

    tuorum meritorum erga me memoriam,

    id. Fam. 4, 13, 7:

    patriam,

    id. Rep. 6, 13, 13; cf. id. Red. Quir. 7, 17:

    religionem,

    Nep. Ages. 2, 5:

    indutias,

    id. ib. 2, 4:

    voluntatem mortuorum,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:

    legem,

    Quint. 9, 2, 83:

    privilegia athletis,

    Suet. Aug. 45.—So the formula in treating for peace: majestatem populi Romani comiter conservato, in Cic. Balb. 16, 35; Liv. 38, 11, 2; cf. Dig. 49, 15, 7, and v. comis, adv. fin. —With double acc.:

    incorrupta mei conserva foedera lecti,

    Prop. 4 (5), 3, 69.—Hence, conser-vans, antis, P. a., preservative; with gen.:

    quae conservantia sunt ejus statūs,

    Cic. Fin. 3, 5, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > conservans

См. также в других словарях:

  • Agés — Bandera …   Wikipedia Español

  • Agés — Géolocalisation sur la carte : Castille et León …   Wikipédia en Français

  • Ages D'ni — Âges D ni Dans la civilisation D ni, un Âge est un univers, une sorte de monde parallèle. Grands Âges D ni Les grands Âges D ni sont les livres les plus célèbres datant de l apogée D ni. Ce sont des Âges écrits par les plus grands scribes D ni.… …   Wikipédia en Français

  • Âges D'ni — Dans la civilisation D ni, un Âge est un univers, une sorte de monde parallèle. Grands Âges D ni Les grands Âges D ni sont les livres les plus célèbres datant de l apogée D ni. Ce sont des Âges écrits par les plus grands scribes D ni. Âge de… …   Wikipédia en Français

  • AGES — ist der Name der französischen Ordensgründerin Johanna Elisabeth Bichier des Ages des spanischen Ortes Agés bei Burgos AGES steht für: Österreichische Agentur für Gesundheit und Ernährungssicherheit …   Deutsch Wikipedia

  • Ages — ist der Name der französischen Ordensgründerin Johanna Elisabeth Bichier des Ages des spanischen Ortes Agés bei Burgos Ages (Kentucky), Ort in den Vereinigten Staaten AGES steht für: Österreichische Agentur für Gesundheit und Ernährungssicherheit …   Deutsch Wikipedia

  • Ages — Agés Agés est une commune située au nord de l’Espagne, Municipio (canton) de Arlanzón, comarca (communauté historique) de « Burgos » dans la Communauté autonome de Castille et León, province de Burgos. Population : 52 habitants en… …   Wikipédia en Français

  • Agés — Vorlage:Infobox Gemeinde in Spanien/Wartung/kein cod ine Gemeinde Arlanzón: Agés Wappen Karte von Spanien …   Deutsch Wikipedia

  • Ages 3 & Up — Infobox Album | Name = Ages 3 Up Type = Album Artist = Supernova Released = October 10, 1995 Recorded = February 1995 Genre = Pop punk Length = 37:26 Label = Amphetamine Reptile Records/Atlantic Records Producer = Tim Mac Reviews = Allmusic [http …   Wikipedia

  • ages — n. (Informal) long or extended period of time (e.g.: She left the house ages ago ) eɪdÊ’ n. length of time that a person or organism has been alive; length of time that an object has existed; period, era; generation v. grow older, mature …   English contemporary dictionary

  • ages —  as, he ages, i. e. he grows old : and he begins to age, he is aged. North …   A glossary of provincial and local words used in England

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»