Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

2+metres

  • 1 hátta-lykill

    m. a key to metres, the name of an old poem on metres, Orkn. 304 (printed at the end of the Skálda, Reykjavík 1849).

    Íslensk-ensk orðabók > hátta-lykill

  • 2 hátta-tal

    n. a number of metres, the name of a poem on metres, = Hátta-lykill, Edda 192; also in the title of Edda (Ub.) ii. 250.

    Íslensk-ensk orðabók > hátta-tal

  • 3 LAG

    * * *
    n.
    1) stratum, layer;
    2) due place, right position;
    leggja stýri í lag, to ship the rudder;
    ganga ór lagi, to go wrong;
    fóru nú brýnn hans í lag, his brows became smooth and straight;
    koma lagi á e-t, to put to rights, get a thing into order;
    komast vel í lag, to fall into good order;
    3) companionship, fellowship;
    leggja (binda) saman lag sitt, to enter into fellowship;
    4) living together (hann réðst til lags við Beru);
    eiga lag við konu, to cohabit;
    6) market price, tax;
    leggja lag á varning manna, to set or regulate the market price;
    7) thrust, stab (with a knife, sword, or spear);
    8) air, tune;
    9) adverbial phrases:
    í tvennu lagi, in two parts, double;
    í öllu lagi, in every respect, quite;
    í sumu (mörgu) lagi, in same (many) respects;
    with compar. or superl., denoting degree;
    í meira lagi, considerably, rather;
    í fyrra lagi, rather early, among the earliest;
    í verra lagi, among the worst;
    í hljóðara lagi, rather silent;
    í nærra lagi, rather close;
    þann dag svaf Unnr í lengra lagi, U. slept that day longer than she was wont;
    Helias var í fyrsta lagi spámanna, H. was one of the first of prophets;
    í elzta lagi sona hans, among the oldest of his sons;
    minnsta lag, the least share.
    * * *
    n. [leggja], a stratum, layer; vóru þá Varbelgir at taka af þau lög sem eptir vóru brúarinnar, Fms. ix. 512: freq. in mod. usage, e. g. lag í vegg, a layer or course of masonry.
    II. metaph. shape, Lat. forma:
    1. a laying in order, due place, right position; leggja stýri í lag, to ship the rudder in its place, hook it on, Fms. vii. 47; leggja stýri ór lagi, to unship the rudder, Al. 67; ganga ór lagi, to be displaced, get wrong, Fms. viii. 291; fóru nú brýnn hans í lag, his brows became smooth and straight, of a man frowning, Eg. 306; koma lagi á e-t, to make a thing right, get a thing into order, Fms. xi. 28; hann kvaðsk eigi lagi mundu á koma fyrir næstu vetrnætr, 67; fylkingar hans komask vel í lag, his ranks fell into good order, Al. 142; brugðit er nú lagi ór því sem vant er, i. e. matters go wrong, not as they were wont to go, Grett. 183 new Ed.; nærri lagi, pretty well.
    2. companionship, fellowship, in an enterprise of peace or war; leggja saman lag sitt, to enter into fellowship, Orkn. 88; þeir áttu mikit lag við Þveræinga, Lv. 73; bundu þeir jarl lag sitt saman, Fms. i. 20; kom til lags við Sigurð jarl sá maðr er hét Rauðr, 194; þá réðsk til lags með honum Einarr þambarskelfir, v. 4; taka e-n til lags ok félagsskapar, x. 202; hann fór til lags með Sörkvi Karli ok herjaði, Nj. 183: of living together, hann réðsk til lags við Beru, Gullþ. 13; fé-lag, q. v.: cohabitation, eiga lag við konu, to cohabit, Karl. 47, Þiðr. 247, Ver. 27, H. E. i. 247, Fms. vi. 122; taka konu til lags, Bs. i. 852; fylgja e-m at lagi (i. e. not in wedlock), Sturl. i. 94, 97; fá lag konu, Þiðr. 299.
    3. market price, tax, as e. g. in Icel. the godi of a district had to ‘lay,’ i. e. set or regulate the market price, Hænsaþ. S. ch. 2; gjalda allt at því lagi sem þar gengr, Grág. i. 213; leggja lag á mjöl, ii. 404; leggja lag á varning manna, Ísl. ii. 126; sagði þann vanda at hann legði lag á varning manna, id.; hundraðs-lag, B. K. 53; fjár-lag, tax, Grág. i. 500.
    4. a thrust, stab, Nj. 97, 253, Eg. 231, 379, Orkn. 450, Fms. ii. 94, and passim; see leggja.
    5. regular time; árar-lag (q. v.), a boating term, time, stroke; hafðu lagið, keep time! hafa seint, fljótt lagið, kunna ekki árarlagið: so in the saying, allt vill lagið hafa, all things require time and tact, or require to be done in a due manner; ó-lag, disorder; það er allt í ólagi, það er ólag á því:—naut., lag is the lull between the breakers, the nick of time for landing; but ólag, the wrong time, when the breakers are dashing against the shore; one of these waves is called dauða-lag, see the interesting passage in Ísl. Þjóðs. i. 660.
    6. [Engl. lay], an air, tune; hétu þeir er bundnir vóru á hinn heilaga Thorlák biskup, at þeir skyldi lausir verða, lögum nokkrum (söngum, v. l.), Sturl. ii. 33: freq. in mod. usage, esp. of hymns, hymna-lag, a hymn-tune, of the Ambrosian hymns; sálma-lag, a psalm-tune; vísna-lag, a song-tune; rímna-lag, a ballad-air: also used of metres, in old metric, Haðar-lag, Edda (Ht.) 140; Togdrápu-lag, 137; tog-lag, 138; Fornyrða-lag, 142; Bálkar-lag, id.; Galdra-lag, 143; Flagða-lag, 245; it is possible that songs composed in these metres were a kind of ‘airs’ accompanied by singing.
    II. adverb. in layers; í tvennu lagi, in two layers, double, Fms. i. 156; í öllu lagi, in every respect, in everything, quite, Band. 6 new Ed.; í mörgu lagi, in many respects, Fms. vi. 133, Fs. 123; í sumu lagi, in some respects, Fms. vi. 207.
    2. with compar. or superl., denoting degree; í meira lagi, considerably, rather, Þiðr. 80; í fyrra lagi, rather early, among the earlier, Ísl. ii. 126; minnsta lag, the least share, Sturl. iii. 238; í verra lagi, among the worst, Hrafn. 9; í hljóðara lagi, rather silent, Sks. 370; í fastara lagi, Str. 9; í lengra lagi, þann dag svaf Unnr í lengra lagi, U. slept that day longer than she was wont, Ld. 14; í lægra lagi, Stj. 107; í hærra lagi, í fremra, síðara lagi, passim; í mesta lagi, very greatly; sá er í mesta lagi strauma þeirra er á Breiðafirði eru, Ld. 56, Stj. 156; í heldra lagi, Fms. ii. 72, Al. 92; Helias var í fyrsta lagi spámanna, H. was one of the first of prophets, Ver. 29; í elzta lagi sona hans, among the oldest of his sons, Fagrsk. 12; í nærra lagi, rather close, Konr. 3; í flesta lagi, very numerous, Gísl. 26:—sér í lagi, laid by itself, apart, D. N. ii. 93; meðallagi (q. v.), average.
    COMPDS: lagskona, lagsmaðr.
    B. Lög, only in plur., [prop. what is ‘laid,’ cp. Germ. gesetz, Gr. θεσμός; the Engl. law seems to be a Scandin. word, for Germ. and Saxon use other words; Dan. lov; Swed. lag]:—law; proverbs, með lögum skal land byggja en með ólögum eyða, Nj. 106; svo eru lög sem hafa tog, Kveldv. i. 45: various law phrases, segja lög, to say the law, tell what is law, esp. technically used of the law-speaker who had to read the law in public, and who, in cases of dispute, had to say what was the law; svá er mælt at sá maðr skal vera nokkorr ávallt á landi óru er skyldr sé til þess at segja lög mönnum, ok heitir sá lögsögu-maðr, Grág. i. 1; biskup skal lög segja en eigi leikmenn, Bs. i. 720; hlýðir þat hvergi at hafa eigi lög í landi, Nj. 149; sem ek veit sannast ok réttast ok helzt at lögum, in the oath formula, 232; leiða í lög, to introduce a law; eptir þat leiddi Skapti Þóroddsson í lög fimmtardóm ok allt þat er upp var talit, 151; þú hefir þó mest at gört, segir Gestr, þótt öðrum verði auðit í lög at leiða, 163; taka e-t í lög, id., Bs. i. 158; leggja lög á e-t, id.; dæma e-m lög, Eg. ch. 57; mæla lög, Fms. vii. 142; ræna e-n lögum, Ld. 102; bjóða, festa lög fyrir sik, N. G. L. passim; setja lög, Fms. xi. 75, Fb. ii. 48; halda vel log sín, 76.
    II. law community, communion, as also a law-district; þyki mér sem málum várum sé komit í únýtt efni, ef eigi hafa ein lög allir, en ef sundr-skipt er lögunum þá mun sundr-skipt friðinum, Nj. 164; í hverri þessi deild landsins er sitt lögþing ok sín lög, yfir hverjum lögum er lögmaðr, Ó. H. 65; þrælar mínir eru ekki í lögum eðr landsrétt við aðra menn, id.; kaupeyri mun ek fá þér svá mikinn at þú megir ganga í hraustra manna lög, Ld. 254; þóat menn vildi þangat ráðask er eigi vóru í þessum lögum, Fms. xi. 76; sögðusk hvárir ór lögum við aðra, Nj. 164; leiða e-n í lög, to introduce a person as a lawful citizen, naturalise, Grág. i. 357; eru þeir nú leiddir í lög með þeim Jómsvíkingum, Fms. xi. 80; lendum mönnum ok sýslumönnum í hverjum lögum ( law community) sem þeir sjá at bezt ber ok hæfir, Gþl. 56; innan laga várra, N. G. L. i. 7; ef maðr kemr ór lögum várum í fylki annat með bú sitt, 98; en þat görðisk þar, at annarr maðr at öðrum nefndi sér vátta ok sögðusk hvárir ór lögum við aðra enir Kristnu menn ok enir heiðnu, Bs. i. 22: in a geographical sense, almost as a local name, Gulaþings-lög, Eiðsævis-lög, Þrænda-lög, passim:—in nicknames of great lawyers, Laga-Eiðr, Bárð. new Ed.; Laga-Ulfljótr, Þórð. (1860) 94.
    COMPDS: lagaafbrigði, lagabeiðsla, lagaboð, lagaboðorð, lagabók, lagabrjótr, lagabrot, Lagabætir, lagadeilur, lagadómr, lagaeiðr, lagaflækjur, lagafrestr, lagafrétt, lagagipt, lagagrein, lagagæzla, lagahald, lagahellur, lagahlýðni, lagakaup, lagakefli, lagakvánfang, lagalauss, lagaleiga, lagalyriti, lagalöstr, lagamaðr, lagamál, lagaorð, lagapróf, lagarefsing, lagarétting, lagaréttr, lagaripting, lagasetning, lagaskilnaðr, lagaskilorð, lagaskipan, lagaskipti, lagasnápr, lagasókn, lagastefna, lagatak, Lagatíð, lagaundanfærsla, lagaúrskurðr, lagavápn, lagavegr.

    Íslensk-ensk orðabók > LAG

  • 4 setning

    (pl. -ar), f.
    1) position, site;
    setning hússins, the plan of the house;
    2) order, arrangement;
    hver er setning háttanna, what is the composition of the metres;
    3) order, rule, rite (bera járn eptir réttri setningu);
    manna setning, human rule;
    at setningu, according ot a plan.
    * * *
    f. position, site, Al. 89; s. hússins, the plan of a bouse, Fms. v. 338; þoka e-u ór setningu, to dislodge, Rb. 562.
    2. order, arrangement, mode; hver er s. háttanna, what is the mode, composition of the metres’? Edda 120.
    3. an order, rule, rite; skipan ok setning, Stj. 279; bera járn eptir réttri setningu ( rites), Fms. ix. 283; með annarri setningu, 625. 82; eptir heilagra feðra setning, K. Á. 30; manna setning, human rules, opp. to divine commandments, Anecd. 54; fornar ok lögligar setningar, Sks. 346; setningar eðr siðvenjur, K. Á. 222; boðorð ok setningar, Stj. 162; lögligar setningar, Sks. 342; s. landa á milli, 277; af setningu, according to a plan, Skúlda 174, Fms. iii. 184; this last use of the word is influenced by eccl. Lat. In mod. usage the masc. prevails.

    Íslensk-ensk orðabók > setning

  • 5 GREIN

    * * *
    (pl. -ir), f.
    1) branch (of a tree), division;
    2) point, head, part (í öllum greinum); í annarri g., in the second place;
    3) cause, reason; fyrir þá g., therefore;
    4) distinction; sjá grein handa, to discern one’s hands; gera grein á e-u, to explain;
    5) understanding, discernment; gløggrar greinar, sharpwitted;
    6) dissent, discord (varð mart til greina með þeim); vald fyrir utan alla g., undisputed (absolute) power.
    * * *
    f., pl. ar and ir; the mod. pl. greinar means branches, in other senses greinir: [Dan. green; Swed. gren; not found in Germ., Saxon, nor Engl.]:
    I. prop. a branch of a tree, ‘lim’ is the foliage; af hverri grein draup hunang sætt, Pass. 32. 4; vínviðar-greinir, vine branches, Stj, 200; pálma-viðar-g., a palm branch; kvíslask með stórum greinum, spread with large branches, Sks. 441, 443; þar vex fyrst upp einn bulr af rótunum, ok kvíslast síðan með mörgum greinum ok limum, 555.
    II. metaph. a branch, arm:
    1. hafs grein, an arm of the sea, Stj. 287; í sjau staði er skipat þessarar listar greinum, Alg.; vísinda grein, branch of science (Germ. fach); lærdóms-grein, branch of doctrine; sundr-skiptingar grein, subdivision, Stj. 287; tvífaldleg grein, double kind, N. G. L. ii. 352; þessi er grein ( particulars) á kaupeyris tíund, id.; sannkenningar hafa þrenna grein, Edda 122; Guð er einn í Guðdómi en þrennr í grein (of the Trinity), Fas. iii. 662; einkanligr í grein, Bs. ii. 21; allar greinir loptsins ok jarðarinnar, Edda 144 (pref.); hann greindi í tvær greinir ok tuttugu, Rb. 78; í þessi grein, on this head, in this case, Band. 11.
    β. denoting cause, reason; fyrir þá grein, therefore, Stj. 124; fyrir sagða grein, for the said reason, Mar., Sks. 682; fyrir þá (þessa) grein, Stj. 22, 23, 167, passim; finnr hann til þess þrjár greinir, Grett. 208 new Ed.; at þér upp lúkit nokkurri grein fyrir mér, at þat megi skilja, Sks. 660.
    γ. a point, head, part; meðr samri grein, under the same head, Dipl. i. 521; í annari grein, in the second place, iv. 7, Grett. 156, Fb. i. 216; með slíkri grein sem hér segir, K. Á. 82; í öllum greinum, Mk. 9; sagða grein, the said point, head, Dipl. iii. 13; í nokkurum greinum, in some points, i. 3; hverja grein, in every point, Gþl. 177; fyrir allar greinir, in all respects, Mar. 616; en er biskup vissi þessar greinir, the points, particulars (of the case), Bs. i. 727.
    2. denoting distinction, discernment, division; höggva svá títt at varla mátti grein sjá, Bret. 64; sjá grein handa, to discern one’s hands, Bs. ii. 5; fyrir utan alla grein, without exception, i. 281; hver er grein setningar háttanna, disposition of the metres, Edda 120; hljóðs grein, distinction of sound, accent, id., Skálda 182; göra grein góðs ok ills, Eluc. 20; setja glögga grein, to make a clear distinction, 677. 5; fyrir greinar sakir ( for the sake of distinction) er diphthongus fundinn í norrænu, Skálda 178; sundr-grein ok saman-setning, 177; ok veit ek þó grein allra stunda, Fms. v. 335; litlar greinir ok tengingar höfum ver konungs-málanna ór flokki yðrum, i. e. you take little notice of the king’s errand, Mork. 138; bera grein á e-t, to discern a thing, Mar.; þar kann ek at göra grein á, I can explain that, Fb. i. 419.
    β. understanding; þau (the idols) hafa enga grein, Fms. x. 232; vitr ok frábærrar greinar, xi. 429; glöggrar greinar, sharp-witted, Bs. ii. II; sumum gefsk anda-grein, spiritual discernment, Greg. 20.
    γ. a record; þessa grein konungsdóms hans ritaði fyrst Ari, this record of the king’s reign was first written by Are, Ó. H. 188; í greinum ok bóklegu námi, Mar.
    δ. a part, head, paragraph, in a book (mod.); ritningar-grein, a quotation from Scripture.
    3. denoting diversity, difference; en þó er hér, herra, grein í, Fb. ii. 78; en þó er þar grein á, hvárt …, K. Á. 124; ok voldi því grein tungna þeirra er hann var konungr yfir, Sks. 458; at grein var á trú þeirri er hvárt þeirra hafði til Guðs, 470; sú er grein á syslu biskups ok konungs, at …, 803.
    β. dissent; brátt görðusk greinir í um samþykki konunganna, Fms. vi. 185; varð mart til greina með þeim, 195; greinir ok sundrþykki, ix. 428; var þá grein mikil með fólki um konungs-tekjuna, x. 41; vald fyrir utan alla grein, power without dissent, i. e. absolute, undisputed power, Bs. i. 281; grein eða áskilnaðr, Stj. 298; en ef verri menn gengu á milli þá vóru jafnan greinir talaðar, Fb. ii. 411; urðu margar greinir með þeim Kolbeini Tumasyni, Sturl. ii. 1.
    COMPDS: greinarlaust, greinarmál, greinarmikill, greinarmunr, greinavænn.

    Íslensk-ensk orðabók > GREIN

  • 6 HÁTTR

    m. hat, = höttr.
    * * *
    m., gen. háttar, dat. hætti, pl. hættir, acc. háttu, [akin to hagr, qs. hagtr], manner, habit:
    I. a mode of life, habit; ríkra manna háttr, Nj. 268; fara vel með sínum háttum, to conduct oneself well, Eg. 65; ráða sjálfr háttum sínum, to be one’s own master, Fms. vii. 199; fornmennis-háttr, ii. 59; riddaraligr háttr, x. 230; víkinga-háttr, Fb. i. 412; þat er háttr skálda at ( it is the fashion of poets to) lofa þann mest er þá eru þeir fyrir, Hkr. (pref.): hátta-góðr, adj. well-mannered, Eb. 258: halda teknum hætti, to go on in one’s usual way, persevere, Fb. ii. 85, Eb. 77.
    2. conduct; vanda um háttu manna, Fb. ii. 37.
    II. a mode, way of doing a thing; kunna hátt á e-u, to know how to do a thing, Barl. 101:—answering to Lat. hoc modo, hunc ad modum, hann reist örn á baki honum með þeima hætti, at …, Hkr. i. 108; hann stóð upp ok svaraði erendi konungs með þessum hætti ( as follows), Fms. i. 33; með hverjum hætti, in what manner? how? með ymsum hætti, etc.
    2. appearance, manner; hversu vóru þeir menn í hátt, how did those men look? Stj. 396; jörðin ok dýrin ok fuglarnir höfðu saman eðli í sumum hlutum, en þó ólík at hætti, but unlike in manners, Edda 144 (pref.): manner, kind, sá er annarr háttr jarldóms, N. G. L. ii. 403.
    3. moderation, measure; ágirni kann engan hátt, Hom. 18; hófsemi er háttr alls lífs, 28.
    4. adverbial usages answering to Lat, - modi in hujusmodi, ejusmodi:
    α. gen., mikils háttar, Fms. vi. 20, 144, 229, viii. 198, x. 234; lítils háttar, insignificant, vi. 7, 229, viii. 198; minna háttar, i. 160; alls-háttar, of every kind, iii. 184; nokkurs háttar, in some way, Stj. 178; þess-háttar, of that kind, Edda 149 (pref.), passim; engis-háttar, in nowise, Stj. 81; margs-háttar, of many kinds, Stj. passim.
    β. acc., á allan hátt, in every respect, Bs. i. 857; á engan hátt, by no means; á ymsan hátt, in various respects; á hvárigan hátt, etc.
    γ. eptir hætti, duly, tolerably, as may be expected.
    III. a metre; þenna hátt fann fyrst Veili, Edda (Ht.) 131; þeir létu vera fimm vísur með hverjum hætti, Orkn. 304, cp. Edda (Ht.) passim; eptir hætti, in the proper metre, Edda 131. Names of metres, Kviðu-háttr, the epic metre (as the Völuspá), Skálda; Ljóða-h. or Ljóðs-h., the trimeter in old saws and didactic poems (as the Háva-mál); Mála-h., Ref-hvarfa-h., Orðskviða-h., Draugs-h., Flagða-h., Dýri-h., Nýi-h., Álags-h., Hátt-lausa: derived from the names of men, Egils-h., Braga-h., Torf-Einars-h., Fleins-h.; Núfu-h., Edda; of countries, Grænlenzki-h., expounded in Edda (Ht.) and Háttat. Rögnvalds, Skálda: a saying is called máls-háttr.
    COMPDS: háttaföll, háttalykill, háttaskipti, háttatal.

    Íslensk-ensk orðabók > HÁTTR

  • 7 henda

    * * *
    (henda, hendr), v.
    1) to catch with the hand

    (hann kastaði heininni í lopt upp, en allir vildu henda)

    ;

    henda til smátt ok stórt, to pick up small and great alike, look closely after

    ;
    2) to touch, concern one

    (tíðendi þau, er bæði okkr henda)

    ;
    3) to befall, happen to one;

    þá hafði hent glœpska mikil, they had committed a great folly

    ;
    * * *
    u, f., metric. a metre, in compds, Aðal-henda, Dun-h., Lið-h., Skjálf-h., Rún-h., all names of metres defined in Edda (Ht.) 121 sqq.

    Íslensk-ensk orðabók > henda

  • 8 hending

    * * *
    (pl. -ar), f.
    1) catching; var í hendingum með þeim, they were near coming to close quarters;
    * * *
    f. a catching, in the phrase, var í hendingum með þeim, they came to close quarters, of pursuit, Sturl. ii. 66; varð hann skjótastr ok var þá í hendingum með þeim Sveini, Orkn. 336, Grett. 136 new Ed.
    2. adverb. hendingum, by chance; veita ansvör sem hendingum væri, Barl. 143; whence the mod. af hendingu, by hap, by chance, cp. Dan. hændelse = a chance, hap.
    II. metric. rhymes; the ancient double rhymes were both placed in the same line, so as to ‘catch’ one another: distinction is made between an aðal-henda ( a full rhyme) and a skot-henda ( a half rhyme), thus in Fast orðr skyli fyrða | fengsæll vera þengill,—‘orð fyrð’ are half rhymes, ‘feng þeng’ full rhymes; the first rhyming syllable in the verse (as orð feng) was called frum-hending, head-rhyme, the second (as fyrð þeng) viðr-hending, after-rhyme; if the head-rhyme (as feng in the second verse line above) was placed as the initial syllable it was called odd-hending, edge-rhyme; if in the middle (as orð in the first line), hlut-hending, chance-rhyme, see Edda (Ht.) 121, Skálda 178; the phrase jafnháfar hendingar refers to the final consonants, Fms. vi. 386, Skálda 190: end rhymes, as in mod. poetry, were called Run-henda (or Rím-henda?), but they are extremely rare in old poets: alternate end rhymes began to appear in the Rímur or Rhapsodies of the 14th century, and since that time in hymns;
    β. verses gener.; mælti hann (Odin) allt hendingum, svá sem nú er þat kveðit er skáldskapr heitir, Hkr. (Yngl. S.) 10: in mod. usage hending often means the line of a verse or stanza, and hence poët. verses; héðan fagna eg hendingar heim að senda yðr, Núm. 8. 8: names of metres, odd-hending, al-h., used differently from the old sense.
    COMPDS: hendingarlaust, hendingarorð, hendingaskipti.

    Íslensk-ensk orðabók > hending

  • 9 hendr

    from hönd, hand.
    * * *
    adj. only in compds:
    I. mod., fagr-hentr, fair-handed; harð-h., hard-handed; lag-h., handy, etc.
    II. metric. in this or that metre; neut. al-hent, skot-hent, hryn-hent, draug-hent, ná-hent, hnugg-hent, stúf-hent; or masc., háttr being understood, skot-hendr, dett-hendr, rún-hendr háttr, etc.: see Edda (Ht.), where these metres are defined.

    Íslensk-ensk orðabók > hendr

  • 10 HINN

    * * *
    I)
    (hin, hitt), dem. pron.
    1) the other; á hinn fótinn, on the other leg; pl. the others, the rest (Kimbi bar sár sín engan mun betr en hinir);
    2) emphatically, that; hitt ek hugða, that was what I thought; hitt vil ek vita, that I want to know.
    (hin, hit), def. art., before an adjective standing alone or followed by a substantive, the, = inn, enn( eptir hinni eystri kvísl).
    * * *
    1.
    HIN, HIT, the article, an enclitic, which therefore can never serve as an accentuated syllable in a verse, either as rhyme or in alliteration. In good old MSS. (e. g. Cod. Reg. of Sæm.) it is hardly ever spelt with the aspirate, but is written inn, in, it or ið, or enn, en, et or eð, and thus distinguished from the demonstr. pron. hinn; but in the Editions the prob. spurious aspirate has been generally prefixed: an indecl. inu or hinu occurs often in later MSS. of the 14th century, e. g. the Fb.; but as it has not been heard of since and is unknown in the modern language, it simply seems to be a Norwegianism, thus, inu sömu orð, Th. 2; hinnu fyrri biskupa (gen. pl.), H. E. ii. 79; enu instu luti ( res intimas), Hom. 57 (Norse MS.); hinu ágæztu menn (nom. pl.), id.; innu óargu dýra, 657 A. ii. 12: [cp. Goth. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. The:
    I. preceding the noun:
    1. before an adjective standing alone or followed by a substantive; inn mæri, inn ríki, inn dimmi dreki, inn mikli mögr, Vsp.; in aldna, id.; inn góða mjöð, the good mead, Gm. 13; inn mæra mjöð, Skm. 16; inn helga mjöð, Sdm. 18; in forna fold, Hým. 24; in fríða frilla, 30; inn fróði jötum, Vþm. 20; inn gamli þulr, 9; inn hára þul, Fm. 34; inn fráni ormr, 19; opt inn betri bilar þá er inn verri vegr, Hm. 127; in alsnotra ambátt, in arma, Þkv.; enn fróði afi, Skm. 2; in ílla mæra, 32; enn fráni ormr, 27; eð manunga man, Hm. 163; enn aldna jötun, 104; en horska mær, 95; it betra, Stor. 22; ena þriðju, the third, Vsp. 20; inn móður-lausi mögr, Fm. 2; it gjalla gull, ok it glóðrauða fé, 9; ið fyrsta orð, Sdm. 14; enu skírleita goði, Gm. 39; in glýstömu græti, Hðm. 1; in svásu goð, Vþm. 17; enum frægja syni, Hm. 141; at ins tryggva vinar, 66; ennar góðu konu, 100; ins svinna mans, 162; ens dýra mjaðar, 141; ens hindra dags, 109; ens unga mans, Skm. 11; ens deykkva hrafns, Skv. 2. 20; æ til ins eina dags, Fm. 10; ena níundu hverja nótt, Skm. 21: with the ordinals, inn fyrsti, þriði …, Gm. 6 sqq., Sdm. 21 sqq.
    2. so also before an adverb; it sama, likewise, Hm. 75, Fm. 4, Vþm. 22, 23, Gm. 15, Hdl. 26.
    3. as an indecl. particle ‘in’ or ‘en’ before a comparative; in heldr, the more, Hm. 60, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21, Gh. 3, Nj. 219; in lengr, the longer, Am. 58, 61; this has been already mentioned s. v. en (p. 127, B. at bottom, and p. 128), but it is almost exclusively poetical.
    II. placed between a pronoun and an adjective in the definite form:
    1. after a demonstr.; sá inn fráni ormr, Fm. 26; sá inn harði hallr, Gs. 10; sá inn aldni jötun, Skm. 25; sá inn ámáttki jötunn, 10; þat ið mikla men, Þkv. 13; þat ið litla, ‘that the little,’ i. e. the little thing, Ls. 44: þann inn alsvinna jötun, Vþm. 1; þann inn aldna jötun, Fm. 29; þann inn hrímkalda jötun, 38; þess ins alsvinna jötuns, Vþm. 5; þat it unga man, Alm. 6; þann inn aldna jötun, Gm. 50; þau in harðmóðgu ský, 41; sá inn máttki munr, 93; mönnum þeim enum aldrœnum, Hbl. 44; börn þau in blíðu, Og. 9; hrís þat ið mæra, Akv. 5: in prose, fjölmenni þat it mikla, Eg. 46; þetta it mikla skip, Fms. x. 347, passim: with ordinals, segðu þat ið eina, say that the first, Vþm. 20; þat ið þriðja, fjórða …, 20 sqq.
    2. after a possessive; síns ins heila hugar, síns ins svára sefa, Hm. 105; þíns ins hvassa hjörs, Fm. 29; minn inn hvassi hjörr, 6; míns ins hvassa hjörs, 28; bækr þínar inar bláhvítu, Hðm.
    3. after a pers. pron.: þú hinn armi, thou wretch! Ld. 326; gakk þú hingat hinn mikli maðr! Eg. 488.
    III. placed between two nouns in apposition:
    1. between a proper name and a title or epithet in the definite form; Sigurðr inn Suðræni, Sigurd the Southerner, Skv. 3. 4; Atli inn Ríki, Akv. 29; Högna ins frækna, Hjalla ins blauða, 23; Guðröðr inn Göfugláti, Ýt.; Hamðir inn hugumstóri, Hðm. 25; Kjötva’nn (= Kjötva enn) Auðga, Hornklofi; Svan enum Rauða, Álfr enn Gamli, Hdl.; as also in prose, Ívarr inn Víðfaðmi, Haraldr enn Hárfagri, Ólafr inn Digri, Knútr inn Fundni, Auðr in Djúpauðga, Þorbjörg in Digra, Hildr in Mjófa, Steinólfr inn Lági, Þorkell inn Hávi, Kjarlakr inn Gamli, Björn inn Austræni, Ólafr inn Hvíti, Hálfdan inn Svarti, Sighvatr inn Rauði, Kyjólfr inn Grá, Gestr inn Spaki; Ari inn Fróði (Aren Froðe contr. = Are enn Froðe, Ó. T. 23, line 1), Ketill inn Heimski, Knútr inn Ríki, Eadvarðr inn Góði, Hálfdan inn Mildi, Ingjaldr inn Illráði, Helgi inn Magri, Úlfr inn Skjálgi, Landn., Fb. iii; cp. Gr. Νέστωρ ὁ γέρων, Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, Germ. Nathan der Weise, Engl. Alfred the Great, etc.: of ships, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi.
    2. between an appellative and an adjective; sveinn inn hvíti, Ls. 20; hendi inni hægri, 61; þengill inn meins-vani, Gm. 16; seggr inn ungi, Skm. 2; skati inn ungi, Hdl. 9; brúðr in kappsvinna, Am. 75; hest inn hraðfæra, Gh. 18; varr inn vígfrækni, gumi inn gunnhelgi, Hðm. 30; auð inn fagra, Skv. 1. 13; orm inn frána, 1, 11; fjánda inn fólkská, Fm. 37; konungr inn Húnski, Skv. 3. 8, 18, 63, 64; orð ið fyrra, Og. 9; mál ið efsta, 16; seggr inn suðræni, Akv. 3; seggr inn æri, 6; mar’inum mélgreypa, 3, 13; borg inni há, 14; sól inni suðrhöllu, 30; veðrs ens mikla, Hkv. 1. 12; handar ennar hægri, Ls. 38, 61; vífs ins vegliga, Am. 54; konung inn kostsama, Hkm.; gramr inn glaðværi, id.; hlut inn mjóvara, Ýt. 13; konungr inn kynstóri, fylkir inn framlyndi, hilmi’nom hálsdigra, konu’na Dönsku, hverr’ enni Heinversku, Hornklofi, Sæm. (Möb.) 228–231; við arm inn vestra, Sighvat; so also in prose passim.
    B. When there was no adjective the article became a suffix to the noun (see Gramm. pp. xix, xx), a usage common even in early prose, but extremely rare in poetry; the reason is, not that the poems were composed before the suffixed article had come into use, but that the metres themselves in which all the old poems were composed are older than that usage, and are not well adapted to it, so that the absence of the article became traditional. The old poem Harbarðsljóð makes an exception, no doubt not from being later than all other poems, but from being composed in a peculiar metre, half verse and half prose; thus in that single poem alone there are nearly twenty instances, or about twice or thrice as many as in all the other poems together:—váginn, Hbl. 2, 13, 15; sundit, 1, 3, 8, 13; verðinum, 4; eikjunni, 7; skipit, id.; stöðna, landit, id.; leiðina, 55; höfuðit, 15; bátinum, 53; veggsins, stokksins, steinsins, 56; matrinn, 3: other solitary instances are, goðin öll, Vsp. 27 (prob. somewhat corrupt); eiki-köstinn, Gh. 20; vömmin vár, Ls. 52.
    II. in prose, old and modern, the suffixed article occurs at every step; only one or two instances are worth noticing as peculiar to the Icelandic:
    1. as vocative in addressing; konan, O woman! mjöðnannan, id., Sighvat (in a verse of A. D. 1018, and so in mod. usage); elskan! hjartað! heillin! ástin, my love! dear! heart! þursinn! Fas. i. 385; hundarnir! = ω κύνες, Od. xxii. 35: also with another word, barnið gott, good child! Þrúðnaþussinn, thou monster giant! Miðgarðs-ormrinn! Fas. i. 373.
    2. esp. if with a possessive adjective following, as in Gr. οὑμός, τοὐμόν, τἀμά, etc.; elskan mín, ástin mín, hjartað mitt, góðrinn minn! hér er nú ástin mín, here is my darling! Sturl. ii. 78, of a father presenting a darling child to a friend; and so in mod. usage: as abuse, hundrinn þinn, thou dog! Ísl. ii. 176; þjófrinn þinn! Fms. vii. 127; dyðrillinn þinn! ii. 279; hundinum þínum! vi. 323: this use is not confined to the vocative, e. g. konan mín biðr að heilsa, my wife (kona mín is never used); maðrinn minn, my husband; biddu foreldrana þína ( ask thy parents) að lofa þér að fara; augun hans, his eyes, Pass. 24. 4; hugrinn vor og hjartað sé, our mind and heart (cp. Gr. τω ἐμω θυμω), 43. 5; svo hjartað bæði og málið mitt | mikli samhuga nafnið þitt, 10. 7; gef þú að móður-málið mitt, 35. 9; bókin mín, my favourite book, my own book; as also, fáðu mér hattinn minn, vetlingana mína, skóna mína, give me my hat, gloves, shoes; tungan í þér, augun í þér, thy tongue, thy eyes; höfuðið á mér, fætrnir á mér, my head, my feet; hendrnar á þér (‘á mér, á þér’ are here equivalent to a possessive, see p. 37, C. IV), thy hands, cp. Homer, τα σα γούνατα; hestana þína, Gr. ϊππους τους σούς: similar is the instance, vömmin vár, the sins of ours, Ls. 52; this may be a remnant of a time when the article was used separately, even with an indefinite adjective.
    3. a double article, one suffixed to the noun and the other prefixed to the word in apposition; hirðin sú in Danska, Fms. vi. 323; þau in stóru skipin, viii. 384 and passim: again, when a noun is put in the genitive after another noun the former has no article; as the Engl. phrase ‘the fish of the sea and the fowl of the air’ is in Icel. ‘fiskar sjávarins og fuglar loptsins:’ but this belongs to the syntax; see also Grimm’s D. G. iv. 432.
    C. SPECIAL CHANGES, in mod. usage:
    I. the demonstr. pron. sá, sú, það has in speech generally taken the place of inn, in, it; thus, sá gamli maðr, sú gamla kona, það gamla skáld; sometimes the article is dropped altogether, e. g. á fimta degi, on the fifth day (= á enum fimta degi); á sömn stundu, in the same hour; even in old writers this is found, með sömu ætlan, Bs. i. 289; á níundu tíð dags, Stj. 41, (but rarely); yet the old form is often retained in writing.
    II. in case A. II. the article may be dropped; þann gamla maim, þá gömlu konu, það gamla skáld, þú armi, etc.; sá ráða-góði, sú goðum-líki, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sá Jarðkringjandi Pósídon, Od. passim (in Dr. Egilsson’s translation).
    III. in case A. III. 1. the article is also dropped, Knútr Ríki, Haraldr Hárfagri; even old writers (esp. in later vellums) omitted it now and then, Hálfdan Svarta, Fms. i. 1; Haraldr Grænski, 90; Haraldr Hárfagri, 192; Óttarr ungi, Hdl.: even in the Sæm. Cod. Reg., Völsungr ungi, Skv. 3. 1, 3.
    IV. in case A. III. 2. the pronouns sá, sú, það, and hinn, hin, hit may be used indiscriminately, although the former is more usual.
    V. lastly, in case B. the suffixed article has gained ground, and is in modern prose used more freq. than in ancient.
    ☞ CONCLUSION.—The old poetical language, with the sole exception of a single poem, had no article in the modern and proper sense; in every instance the ‘inn, in, it’ bears the character of a demonstrative pronoun, preceding an adjective and enhancing and emphasising its sense, like the pers. pron. hann, q. v.; but it is never attached to a single substantive; when the adjective was placed in apposition after a noun, the pronoun came to stand as an enclitic just after the noun, and was sounded as if suffixed thereto; at last it was tacked as an actual suffix to single nouns standing without apposition, and thus the true suffixed article gradually arose, first in speech, then in writing; whereas at the same time the old pronominal enclitic (A. I-III) gradually went out of use, and was either dropped or replaced by the stronger demonstrative pronoun ‘sá, sú.’
    2.
    HIN, HITT, demonstr. pron., prob. identical in etymology with the preceding word, from which it is however distinguished,
    1. by the neut. hitt, Dan. hint;
    2. by the initial aspirate, which is never dropped;
    3. by being a fully accentuated pronoun, so that the h can stand as an alliterative letter, e. g. handar ennar hægri | mun ek hinnar geta, Ls.; veitkat ek hitt hvart Heita | hungr …, Hallfred; Hitt kvað þá Hamðir, etc., Hom. 23, 25, Korm. 40; Raun er hins at Heinir | hræ …; Skáld biðr hins at haldi | hjálm …, Sighvat, Hkv. Hjörv. 26: [Ulf. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. This pronoun is used,
    I. in a demonstr. sense, emphatically and without being opp. to a preceding demonstr.; raun er hins at …, it is proved that …; skáld biðr hins, at …, Sighvat; veitkat ek hitt hvat (hvárt) …, Hallfred; hitt ek hugða, emphatically, that was what I thought, I thought forsooth, Hm. 98; hitt kvað pá Hróðrglóð, Hðm. 13; hitt kvað þá Hamðir, 25; hitt vil ek vita, that I want to know, Vþm. 3, 6; þó ek hins get, ef …, yet I guess, that if …, Skm. 24; vita skal hitt, ef …, Korm. 40 (in a verse), Ísl. ii. 225 (in a verse); hitt var fyrr = in former times, formerly, Ýt., Fs. 94 (in a verse); hinn er sæll, er …, he is happy, that …, Hm. 8; maðr hinn er …, ‘man he that’ = the man who, 26; hinn er Surts ór Sökkdölum, Edda 51 (in a verse); veitat hinn er tin tannar, hinn er um eyki annask, Kormak (in a verse); handar innar hægri mun ek hinnar geta, er …, the right hand, that hand namely, which …, Ls. 38; this usage scarcely occurs except in old poetry.
    II. demonstr. referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. ἐκεινος, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, … hitt er undr …, Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn ( the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn ( the other one) hefir jafnmikit fé hins ( of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi … ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, … en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2:—demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.
    B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q. v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v. l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem …, Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11.
    2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

    Íslensk-ensk orðabók > HINN

  • 11 vísa

    * * *
    I)
    (að, rarely -ta, -t), v. to show, point out, indicate;
    vísa e-m leið, to show one the way;
    vísa augum í e-n, to direct, fix the eyes on one;
    vísa hundi at mann í, to set a hound on a person;
    vísa e-m til sætis, to show one where to sit;
    vísa e-m til landskostar, to direct one to the best of the land;
    þeir vísuðu honum til Kols, they showed him the way to Kol, told him where he was to be found;
    vísa e-m til vegar, to show one the road;
    vísa e-m frá, to send one away, reject an application;
    vísa á e-t, to point at, indicate (fleiri eru þau tíðindi, er kvæðit vísar á);
    vísa svá til, at, to indicate (vísa ok svá til enskar bœkr, at);
    impers., vísar svá til í sögu Bjarnar, it is indicated, referred to, in the story of B.;
    with infin., vísa e-m at gera e-t, to tell, prompt one to do a thing.
    f. verse, strophe, stanza (hann orti kvæði ok eru þessar vísur í).
    * * *
    u; f. [Germ. weise; Dan. vise], a strophe, stanza; kveða vísu, Nj. 12; hann orti kvæði ok eru þessar vísur í, Fms. v. 108; vísu lengd, the length of a stanza, Edda (Ht.) i. 606, 656: referring to the repetition of verses as a means of measuring time (minutes), Fs. (Vd. ch. 26); lausa-vísa, a ditty; níð-vísa, söng-visa; höldar danza harla snart, þá heyrist vísan min, a ditty: as the names of shorter poems, as, Nesja-vísur, Austrfarar-vísur, by Sighvat; Vísna-bók, a book of lays. Unlike the old Greek epics, as well as the poems of the Saxon Beowulf, all ancient Northern poetry is in strophic lays. Four sets of alliteration make a verse (vísa), two a half strophe, vísu-helmingr, Edda (Ht.) i. 610, or half vísa, Grág. ii. 148; one set a quarter of a vísa (vísu-fjórðungr); each alliterative set being again divided into two halves, called vísu-orð, a word or sentence, Edda (Ht.) i. 596, cp. Hallfr. S. ch. 6 (Fs. 96, 97); thus ‘fastorðr skyli fyrða | fengsæll vera þengill’ is an alliterative set. ☞ The vellums give verses in unbroken lines, but in modern print each alliterative set is divided into two lines: this may do for metres of the drótt-kvæð kind, with two rhyming syllables in each vísu-orð; but in the brief kviðu-háttr (the metre of the Vsp.) each alliterative set should, for the sake of the flow of the verse, be printed in one line, thus, Hljóðs bið ek allar helgar kindir | meiri ok minni mögu Heimdalar; for a pause only follows between each pair of sets, but none between the sub-staves and the head-stave. This plan is that advocated by Jacob Grimm: the other, commonly followed in the Editions, chops the verse into—hljóðs bið ek allar | helgar kindir | meiri ok minni | mögu Heimdalar.

    Íslensk-ensk orðabók > vísa

  • 12 háttalykill

    Íslensk-ensk orðabók > háttalykill

  • 13 háttatal

    Íslensk-ensk orðabók > háttatal

См. также в других словарях:

  • Metres — METRES, oder …   Gründliches mythologisches Lexikon

  • Metres of Boethius — The Metres of Boethius (or Lays of Boethius) are a series of Old English alliterative poems adapted from the Latin metra of the 6th century Consolation of Philosophy by Boethius. The Metres were produced shortly after King Alfred (r. 870 899)… …   Wikipedia

  • Metres above the Adriatic — The Adriatic datum Metres above the Adriatic (German: Meter über Adria)[1] is an elevation reference system used in Austria and some other European countries based on the average water level of the Adriatic Sea at the Molo Sartorio in Triest… …   Wikipedia

  • Metres above the Sea (Switzerland) — The Pierres du Niton in Geneva harbour Metres above the Sea (German: Meter über Meer (m ü. M.)) is the elevation reference system used in Switzerland. Both the system and the term are also used in the Principality of Liechtenstein.[1] …   Wikipedia

  • metres — is., Fr. maîtresse Evli bir erkekle nikâhsız yaşayan kadın, kapama, kapatma, zamazingo Atasözü, Deyim ve Birleşik Fiiller metres tutmak …   Çağatay Osmanlı Sözlük

  • Mètres dactyliques — Dactyle Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. En poésie, le dactyle est un pied, c’est à dire un élément métrique (un module rythmique). Dans la mythologie grecque, les Dactyles sont des dieux …   Wikipédia en Français

  • Métrés — Métré Le métré consiste à quantifier tous les éléments nécessaires à la réalisation d un ouvrage. Il se situe au centre du processus de réalisation d un ouvrage : faire un devis ou contrôler les dépenses, pouvoir estimer tant les quantités… …   Wikipédia en Français

  • metres tutmak — metresle yaşamak …   Çağatay Osmanlı Sözlük

  • metres — me·tre || mɪːtÉ™r n. (British spelling for meter) basic unit of length in the metric system, one hundred centimeters, 39.37 inches; definite measurement; poetic measure; rhythm (in music); instrument that automatically measures quantities of… …   English contemporary dictionary

  • Mètrès — Yon fi ki gen relasyon entim avèk mari yon lòt fi. Mèt kay kote yon restavèk rete …   Definisyon 2500 mo Kreyòl

  • METRES — …   Useful english dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»