भाग्यवशात्

mfn. having a head shaped like a grain of barley VarBṛS. Comm.

m. = - kshāra q.v. L.

m. = - kshāra q.v. L.

कार्यवशात् ind. For some reason; Pt.

पर्यवशेषः End, termination.

m. « the force of a reason», (āt), abl. ind. for some reason Pañcat.

(only Pot. - ṡishyet), to border, circumscribe Vait.

m. end, termination MW.

mfn. (fr. Caus.) left remaining BhP. ;

ind. from the force orﾠ influence of destiny, through fate Pañcat.

(?) f. N. of wk.

P. - ṡcotati, to ooze, drip off ṠBr.

अवश a. [नास्ति वशं आयत्तत्वं यस्य]

1 Independent, free; विशन्ति चावशाः पार्थ योगाद्योगबलान्विताः Mb.12.3.24.

-2 Not compliant or docile, disobedient, self-willed; स्त्री चावशा Pt.1.424; Ms.5.33.

-3 Not subjected to or swayed; अवशो विषयाणाम् K.45; uncontrolled, unres- tarined; ˚इन्द्रियचित्तानाम् H.1.17;2.14; Dk.34; मधुरैरवशानि लम्भयन् वशम् Ki.2.55 wild.

-4 Not master of oneself, subject to the senses; कमपरमवशं न विप्रकुर्युः Ku.6.95.

-5 Not having one's own will, dependent, helpless, powerless; सकलमवशं सीदति जगत् H.2.76; कार्यते ह्यवशः Bg.3.5; K.174; Pt.1.335; U.3; कथमवशो ह्ययशोविषं पिबामि Mk.1.13; विमुञ्चन्त्यवशा देहं कालस्य वशमागताः Rām. Mu.1.12.

-6 Necessary, certain; किमस्य भवतो यथा सुहृद एव नाशो$वशः Mu.6.16.

-Comp. -इन्द्रियचित्त a. whose mind and senses are not held in subjection.

-ग a. Not being in any one's power.

अव ind. (the initial अ is sometimes dropped, as in पूर्वापरौ तोयनिधी वगाह्य Ku.1.1)

1 (As a preposition) Away, off, away from, down; कृत्वा मुखान्यवशुचः श्वसनेन शुष्यत् Bhāg.1.29.29.

-2 (As a prefix to verbs) It expresses (a) determination; अवधृ, अवसो; (b) diffusion, pervasion; अवकॄ-कीर्ण; (c) disrespect; अवज्ञा, अवमन्; (d) littleness; व्रीहीनवहन्ति; (e) support, resting upon; अवलम्ब्; (f.) purification, अवदात; (g) depreciation, discomfiture; अवहन्ति शत्रून् (पराभवति); (h) commanding; अवक्लृप्; (i) depression, bending down; अवतृ, अवगाह् (j) knowledge; अवगम्, अवइ.

-3 As the first member of Tat. compounds it means अबक्रुष्ट; अवकोकिलः = अवक्रुष्टः कोकिलया Sk.

अवश्यम् ind. [अव-श्यै-डमु Tv.]

1 Necessarily, inevita- bly; त्वामप्यस्रं नवजलमयं मोचयिष्यन्त्यवश्यम् Me.95.

-2 Cer- tainly, at all events, by all means, surely, of course; अवश्यं याति तिर्यक्त्वं जग्ध्वा चैवाहुतं हविः Ms.12.68; अवश्यं यातारश्चिरतरमुषित्वापि विषयाः Bh.3.16; तां चावश्यं दिवसगणनात- त्परामेकपत्नीम् (द्रक्ष्यसि) Me.1,63; अवश्यमेव Most surely; if compounded with pot. pass. the final nasal is dropped, लुम्पेदवश्यमः कृत्ये; अवश्यपाच्य to be necessarily cooked; अवश्यकार्य to be necessarily done.

असुर a. [असु-र Uṇ1.42]

1 Living, alive, spiri- tual.

-2 An epithet of the Supreme Spirit or Varuṇa.

-3 Incorporeal, super-human, divine.

-रः [According to Nir. अ सुरताः स्थानेषु न सुष्टु रताः स्थानेषु चपला इत्यर्थः; or अस्ताः प्रच्याविता देवैः स्थानेम्यः or from असु; असुः प्राणः तेन तद्वन्तो भवन्ति रो मत्वर्थ; or सोर्देवानसृजत तत्सुराणां सुरत्वम्, असोः असुरानसृजत तदसुराणामसुरत्वम्; सोः = प्रशस्तादात्मनः प्रदेशात्]

1 An evil spirit, a demon; the chief of the evil spirits; वृकद्वरसो असुरस्य वीरान् Rv.2.3.4. the Rām. thus accounts for the name:-- सुराप्रतिग्रहाद्देवाः सुरा इत्य- भिविश्रुताः । अप्रतिग्रहणात्तस्या दैतेयाश्चासुरास्तथा ॥ [In the oldest parts of the Ṛigveda the term Asura is used for the Supreme Spirit and in the sense of 'god', 'divine'; it was applied to several of the chief deities such as Indra, Agni, and especially Varuṇa. It afterwards acquired an entirely opposite meaning, and came to signify a demon or an enemy of the gods. The Brāhmaṇas state that Prajāpati created Asuras with the breath ( Asu); particularly from the lower breath. The Vāyu P. says that Asuras were first produced as sons from Prajāpati's groin; cf. also Nir. above].

-2 A general name for the enemies of gods, Daityas and Dānavas, distinguished from Rākṣasas descended from Pulastya; कानीयसा एव देवा ज्यायसा असुराः Bṛi. Up.1.3. Bg.11.22.

-3 A ghost or spectre.

-4 The sun (said to be from अस् to shine).

-5 An elephant.

-6 An epithet of Rāhu.

-7 A cloud.

-8 N. of a warrior tribe.

-रा 1 Night.

-2 A zodiacal sign.

-3 A prostitute.

-री 1 A female demon, wife of an Asura.

-2 N. of the plant Sinapis Racemosa Roxb. (Mar. काळी मोहरी).

-Comp. -अधिपः, -इन्द्रः, -राज्, -जः 1 the lord of the Asuras.

-2 an epithet of Bali, grandson of Prahlāda; यज्ञं चकार सुमहानसुरेन्द्रो महाबलः Rām.1.29.6.

-आचार्यः, -गुरुः 1 N. of the preceptor of the Asuras, Sukrāchārya.

-2 the planet Venus.

-आह्वम् bell-metal.

-क्षयण, -क्षिति a. destroying the Asuras; असुरक्षयणं वधं त्रिषन्धिं दिव्याश्रयन् Av.11.1.1; यमबध्नाद् बृहस्पतिर्देवेभ्यो असुरक्षितिम् Av.1.6.22.

-गुरुः 1 The planet Venus (शुक्र).

-2 Śukrāchārya.

-द्रुह् 'Enemy of the Asuras', a god; पुरः क्लिश्नाति सोमं हि सैंहिके- यो$सुरद्रुहाम् Śi.2.35.

-द्विष् m. an enemy of the Asuras, i. e. a god.

-माया demoniacal magic; येना श्रवस्यवश्चरथ देवा इवासुरमायया Av.3.9.4.

-रक्षस् n. (pl.) the Asuras and Rākṣasas. (

-सम्) a demoniacal being partaking of the qualities of both the classes.

-रिपुः, -सूदनः 'destroyer of Asuras', an epithet of Viṣṇu; भ्राता भव यवीयांस्त्वं शक्रस्यासुरसूदन Rām.1.29.17.

-हन् m.

1 One who destroys the Asuras, an epithet of Agni, Indra &c.

-2 N. of Viṣṇu.

आहार a. (

रा or

री f.)

1 Bringing near, procuring, getting; भाराहारः कार्यवशात् Sk.

-2 Going to fetch; अयं गच्छति भर्ता मे फलाहारो महावनम् Mb.3.296.23.

-रः 1 Taking, fetching, or bringing near; निर्गतस्तु पुराद्वीरो भक्ष्याहारप्रचोदितः Rām.7.68.2.

-2 Employing, using.

-3 Taking food.

-4 Food; (आहरन्ति रसमस्मादित्याहारः Sk.); ˚वृत्तिमकरोत् Pt.1 took his dinner; फलाहार, ˚वृत्तिः means of livelihood; भैक्षाहारः living on alms; यवाहार, निराहार &c.

-Comp. -अर्थिन् a. begging or seeking for food.

-तेजस् Quick- silver.

-निःसरणमार्गः the posterior part, passage of voiding excrements.

-पाकः 1 cooking.

-2 digestion (of food).

-विरहः want of food, privation, starvation.

-संभवः the juice of the body, chyle, lymph.

एतद् pron. a. (m.

एषः, f.

एषा, n.

एतद्)

1 This, this here, yonder (referring to what is nearest to the speaker (समीपतरवर्ति चैतदो रूपम्); एते वयममी दाराः कन्येयं कुलजीवितम् K.; the Nom. forms are used like those of इदम् the sense of 'here'; एष पृच्छामि, एष कथयामि Mu.3. here I ask &c.; कदा गमिष्यसि-एष गच्छामि Sk.; एषो$स्मि कामन्दकी संवृत्तः Māl.1; एते नवीकृताः स्मः Ś.5. In this sense एतद् is sometimes used to give emphasis to the personal pronouns; एषो$हं कार्यवशादायोध्यिकस्तदानींतनश्च संवृत्तः U.1.

-2 As the subject of a sentence it agrees in gender and number with the predicate without reference to the noun to which it refers; एतद् (शवला) मे धनम्; but may sometimes remain in the neuter; एतदेव गुरुषु वृत्तिः Ms.2.26.

-3 It often refers to what precedes, especially when it is joined with इदम् or any other pronoun; एष वै प्रथमः कल्पः Ms.3.147; इति यदुक्तं तदेतच्चिन्त्यम्; एतानीमानि, एते ते &c.

-4 It is used in connection with a relative clause, in which case the relative generally follows; प्रच्छन्नवञ्चकास्त्वेते ये स्तेनाटविकादयः Ms.9.257. ind. In this manner, thus, so, here, at this time, now. Note:- एतद् appears as the first member of compounds which are mostly self-explaining; e. g. ˚अतिरिक्त Besides this. ˚अनन्तर immediately after this; ˚अन्त ending thus; ˚अर्थः this matter; ˚अर्थे on this account, therefore; ˚अवधि to this limit, so far; ˚अवस्थ a. of such a state or condition.

-Comp. -कालः the present time.

-कालीन a. belonging to the present time.

-क्षणात् ind. hence-forth.

-द्वितीय a. one who does anything for the second time.

-पर a. Intent on or absorbed in this.

-प्रथम a. one who does anything for the first time.

-योनिन् a. having one's origin in that. एतद्योनीनि भूतानि Bg.7.6.

घटनम् ना [घट्-ल्युट्]

1 Effort, exertion.

-2 Hap- pening, occurring; तदेषा दैवघटना Ks.122.33.

-3 Accom- plishment, bringing about, effecting; as in अघटितघटना; यन्माहात्म्यवशेन यान्ति घटनां कार्याणि निर्यन्त्रणाम् Rāj. T.4.365.

-4 Joining, union, mixing or bringing together, combi- nation; तप्तेन तप्तमयसा घटनाय योग्यं V.2.16; देहद्वयार्धघटना रचितम् K.239; U.3.13.

-5 Making, forming, shaping.

-6 Motion.

-7 Strife, hostility; इत्थं यत्र परिग्रहस्य घटना शम्भोरपि स्याद्गृहे Pt.1.159.

-8 (-ना) A troop of elephants.

-9 A literary composition.

तदानींतन a. Belonging to that time, contemporary of that time; एषो$स्मि कार्यवशादायोध्यिकस्तदानींतनश्च संवृत्तः U.1.