धर्मवसुप्रद

mfn. being in what condition (of health)? Pat. on Pāṇ. 1-3, 1 Vārtt. 11.

f. = - bhū Rājat. IV, 147.

mfn. granting virtue andﾠ wealth (Vishṇu) Vishṇ.

अवसादनम् 1 Decline, loss, destruction; नन्दनं वानरे- न्द्राणां रक्षसामवसादनम् Rām.6.18.12. असूनामवसादनम् Ve.6.

-2 Inability to do one's duty.

-3 Oppression.

-4 Fini- shing.

-5 An escharotic.

-6 Removing proud flesh (from boils) by escharotic application; उत्सन्नमृदुमांसानां व्रणानामवसादनम् Suśr.

अवस्थः The membrum virile; अवस्थस्य क्नदीवतः Av.7.9.3.

-स्था [अव-स्था-अङ्]

1 State, condition, situation; स्वामिनो महत्यवस्था वर्तते Pt.1 a critical state, distress; तदनु कथयेर्माधवीयावमस्थाम् Māl.9.26; तुल्यावस्थः स्वसुः कृतः R.12.8; तां तामवस्थां प्रतिपद्यमानम् 13.5; ईदृशीमवस्थां प्रपन्नो$स्मि Ś.5; Ku.2.6; सर्व˚ Me.11; अवस्था खलु नाम शत्रुमपि मित्रत्वे कल्पयति Pratijñā.1. oft. in comp.; तदवस्थः Pt.5. reduced to that state; एतद˚, बालावस्थः अधिपतिः V.5; अन्त्यावस्था Pt.4; so कामयमानावस्थो राजा Ś.3; स्फुलिङ्गावस्थया वह्निः 7.15; अन्तर्मदावस्थो द्विपेन्द्रः R.2.7 rutting state.

-2 Position, circumstance.

-3 Period, stage (of life &c.); यौवन˚; वयोवस्थां तस्याः शृणुत Māl.9.29.

-4 Form, appearance.

-5 Degree, proportion.

-6 Stability, fixity, as in अनवस्थ q. v.

-7 Appearance in a court of law; कृतावस्थो धनैषिणा Ms.8.6.

-8 The female organ of generation.

-Comp. -अन्तरम् another or altered state; ˚रं आरोपिता Ś.3.5.

-चतुष्टयम् the four periods or states of human life; i. e. बाल्यम् (childhood); कौमारम् (youth); यौवनम् (manhood); and वार्धक्यम् (old age).

-त्रयम् the three states; i. e. जागृति (waking); स्वप्न (dreaming), and सुषुप्ति (sound sleep).

-दशकम् the ten states of lovers; दृङ् मनः संगसङ्कल्पौ जागरः कृशता$रतिः । ह्रीत्यागोन्मादमूर्छान्ता इत्यनङ्गदशा दश ॥ D. R.

-द्वयम् the two states of life i. e. सुखम् and दुःखम् (happiness and misery).

-षट्कम् the six states of an action mentioned by Yāska; जायते$स्ति वर्धते विपरिणमते$पक्षीयते नश्यति Nir.

अंशुकम् [अंशवः सूत्राणि बिषयो यस्य; अंशु ऋश्यादि˚ क]

1 A cloth, garment in general; सितांशुका मङ्गलमात्रभूषणा V.3.12; यत्रांशुकाक्षेपविलज्जितानां Ku.1.14; चीनांशुकमिव केतोः Ś.1.33; स्तन˚ a breast-cloth.

-2 A fine or white cloth; धुन्वन् कल्पद्रुमकिसलयान्यंशुकानीव वातैः Me.64; usually silken or muslin.

-3 An upper garment; a mantle.

-4 An under garment; कररुद्धनीविगलदंशुकाः स्त्रियः Śi.13.31.

-5 A leaf.

-6 Mild or gentle blaze of light (नातिदीप्ति) (कः also; स्वार्थे कन्.)

-7 The string of a churning stick. cf अंशुकं नेत्रवस्त्रयोः । cf. also अंशुकं सूक्ष्मवस्त्रे स्यात् परिधानोत्तरीययोः । किरणानां समूहे च मुखवस्त्रे तदिष्यते ॥ Nm.

अणु a. (णु-ण्वी f.) [अण्-उन्] Minute, small, little, atomic (opp. स्थूल, महत्); अणोरणीयान् Bg.8.9; सर्वोप्ययं नन्वणुः Bh.3.26. insignificantly small; अण्वपि भयम् Ms.6. 4; अण्वपि याच्यमानः Pt.4.26 asked but an atom, a very small quantity, न कन्यायाः पिता विद्वान् गृह्णीयात् शुल्कमण्वपि Ms.3.51.

-णुः 1 An atom, a very small particle (an exceedingly small measure); the mote in a sunbeam, the smallest perceptible quantity; अस्थूलमनण्वह्रस्वमदीर्घं ब्रह्म; अणुं पर्वतीकृ Bh.2.78. to magnify; cf. also 'To make mountains of molehills.'

-2 An atom of time (व्यञ्जनमर्ध- मात्रा तदर्धम् अणु); it is said to be 54,675, th part of a Muhūrta (48 minutes).

-3 N. of Śiva.

-4 N. of very small grain such as सर्षप, चीनक &c., अनणुषु दशमांशो$णुष्वथैकादशांशः Līlā.

-णु n. the fourth part of a Mātrā.

-Comp. -अन्तः [अणुः अन्तो यस्य] a hair-splitting question; (अण्वन्तः सूक्ष्मान्तः सुक्ष्मवस्तुनिर्णयान्तः प्रश्नः Śaṅkara). किमर्थमचारीः पशूनिच्छन्नण्वन्तानिति Br. up. 4.1.1.

-तैलम् N. of a medicinal oil.

-भा [अण्वी सूक्ष्मा भा प्रभा यस्याः सा] lightning.

-मात्र a. [अणुः परिमाणं यस्य अणु-मात्रच्] of the size of an atom.

-रेणुः [कर्म.] atomic dust.

-रेवती [अणुः सूक्ष्मा रेवतीतारेव] N. of a plant (दन्तीवृक्ष) Croton Polyandrum.

-वादः the doctrine of atoms, atomic theory, the theory that all material substances are primarily atoms and secondarily aggregates, and that all atoms are eternal.

-वीक्षणम् [ष. त.]

1. minute observation, observation of very minute parts.

-2 [अणुः सूक्ष्मो वीक्ष्यते अनेन करणे ल्युट्] an instrument, like the microscope, enabling one to discern the smallest objects.

-व्रतानि N. of the twelve smaller vows of laymen adhering to the Jain faith.

-व्रीहिः [कर्म.] a fine sort of grain, rice &c.

अवक्षिप् 6 U.

1 To fling away, to throw or cast off; सूक्ष्मवस्त्रमवक्षिप्य मुनिवस्त्राण्यवस्त ह Rām.; to hurl.

-2 To cause to fly down or away.

-3 To reprimand, revile anyone, censure, slander; मदलेखामवक्षिप्य K.317; अवाक्षिपद्वासुदेवम् Mb. अयाज्ययाजनाध्यापने नियुक्तममृष्यमाणं राजा अवक्षिपेत् Kau. A.1.1.

-4 To grant, yield. -Caus. To cause to fall down.

अवसुप्त a. Asleep; अथ रात्र्यां व्यतीतायामवसुप्तमनन्तरम् Rām.2.56.1.

अवसो 4 P.

1 To finish, accomplish.

-2 To destroy.

-3 To determine, understand; किमप्यनवसीयमानम् K.278; अवासासीच्च वैयासिकीम् (वाणीम्) Malli.

-4 (Intrans.) To fail; be at an end; शक्तिर्ममावस्यति हीनयुद्धे Ki.16.17.

-5 To put up (as at an inn).

-6 To let loose, liberate.

-7 To draw near, approach.

-8 To dwell, stay.

-9 To settle, fix.

-1 To stand firm, to persist in.

-11 To know; अवसेयाश्च कार्याणि धर्मेण पुरवासिनाम् Bk.19.

-12 To get, attain to, reach. -Caus.

1 To cause to be completed, finish, complete; अथ विधिमवसाय्य शास्त्रदृष्टम् R. 5.76.

-2 To understand, comprehend; अवसाययितुं क्षमाः सुखम् Ki.2.29.

अवसानम् [अव-सो-ल्युट्]

1 Stopping.

-2 Conclusion, termination, cessation, end; दोहावसाने पुनरेव दोग्ध्रीम् R.2. 23,45; तच्छिष्याध्ययननिवेदितावसानाम् 1.95; इत्येतदवसानं कथायाः M.5 thus ends the story; ˚विरसे K.18; आत्मनः सुखा- वसानेन V.3 at the sacrifice of; (at the end of comp.) ending with, terminating at; स चायमङ्गुलीयकदर्शनावसानः Ś.7; यत्खलु दुःखावसानमेव दुःखम् K.328.

-3 Death, decease; अवसाने$ङ्गराजस्य योद्धव्यं भवता किल Ve.5.39; मूलपुरुषावसाने संपदः परमुपतिष्ठन्ति Ś.6.

-4 boundary, limit; विलोकिता दर्शनीयानामवसानभूमिः K.124 furthest or highest limit.

-5 (In gram.) The last part of a word or period (opp. आदि); आदिमध्यावसानेषु यरता यान्ति लाघवम्; अनीकपदाव- सानं देवादि नाम R.18.1 (i. e. देवीनाक) विरामो$वसानम्, वर्णानामभावो$वसानसंज्ञः स्यात् P.I.4.11; रवरवसानयोर्विसर्जनीयः VIII.3.15.

-6 A pause.

-7 The end of a verse, or the verse itself; एकावसानाद्व्यवसाना-ऋक्.

-8 A place of dismounting from a horse.

-9 A place (स्थान); resting place, residence; यमो ददात्यवसानमस्मै Rv.1.14.9. अवसानं भवत्वत्र Mb.5.31.19 ˚दर्श a. looking at one's place of destination. श्येनो नृचक्षा अवसानदर्शः Av.7.41.1.

अवस्कन्द् 1 P.

1 To attack, storm, assault; over- power, overwhelm; छायामप्यवस्कन्दितुम् Mv.3; प्रभुरिव माम- वस्कन्दयितुम् ibid. to attack or insult; पुरीमवस्कन्द लुनीहि नन्दनम् Śi.1.51; स्नेहावस्कन्नहृदया Rām. affected.

-2 To spring or leap down.

-3 To pour out.

अवोदेव a. [देवानामवस्तात् अव्ययी˚ स.] Bringing down the gods; below (the region of the) gods.

अहो ind.

1 A particle showing (a) surprise or wonder; often agreeable (ah, how great or wonder- ful); अहो कामी स्वतां पश्यति Ś.2.2; अहो मधुरमासां दर्शनम् Ś.1; अहो बकुलावलिका M.1 Oh, it is बकुला˚ (meaning 'I did not expect to see you here'); अहो रागबद्धचित्तवृत्तिरा- लिखित इव सर्वतो रङ्गः Ś.1; अहो रूपमहो वीर्यमहो सत्त्वमहो द्युतिः Rām. (how wonderful his form &c.). (b) Painful surprise; अहो ते विगतचेतनत्वम् K.146.

-2 Sorrow or regret in general; ('alas,' 'ah'); अहो दुष्यन्तस्य संशयमारूढाः पिण्डभाजः Ś.6; विधिरहो बलवानिति मे मतिः Bh.2.91.

-3 Praise ('bravo', 'well done'); अहो देवदत्तः पचति शोभनम् P.VIII.1.4 Sk.

-4 Reproach ('fie', 'shame'); अहो वो धिग्बलं क्षात्रम् Mb.

-5 Calling out or addressing; अहो हिरण्यक श्लाध्यो$सि H.1.

-6 Envy or jealousy; कटमहो करिष्यसि P.VIII.1.41 Com.

-7 Enjoyment, satisfac- tion.

-8 Fatigue.

-9 Doubt (probably for आहो q. v.).

-1 In the sense, obvious, plain, clear; (प्रसिद्ध) अहो- ष्मान्तर्गतश्चापि गर्भत्वं समुपेयिवान् Mb.12.253.11.

-11 Some- times merely as an expletive. Prov. अहो रूपमहो ध्वनिः (used to convey the idea of mutual adulation, the ass complimenting the camel upon its fine form, and the camel the ass upon its melodious voice); अहो नु खलु (भोः) generally indicates surprise, often agreeable (आश्चर्य) अहो नु खल्वीदृशीमवस्थां प्रपन्नो$स्मि Ś.5; अहो नु खलु भोस्तदेत- त्काकतालीयं नाम Māl.5. अहो बत shows (a) compassion, pity, regret; अहो बत महत्पापं कर्तुं व्यवसिता वयम् Bg.1.44; (b) satisfaction or admiration (संतोष); अहो बतासि स्पृह- णीयवीर्यः Ku.3.2 (Oh, how enviable is your prowess; Malli. here takes अहो बत in the sense of संबोधन; (c) addressing, calling; (d) fatigue &c. (अहो बतानुकम्पायां खेदे संबोधने) Nm. (अहो धिगर्थे शोके च करुणार्थविषादयोः । संबोधने प्रशंसायां विस्मये पादपूरणे ॥ असूयायां वितर्के च प्रायशोहो प्रयुज्यते । अहो बतानुकम्पायां खेदामन्त्रणयोस्तथा ॥).

-Comp. -पुरुषिका = आहोपुरुषिका q. v.

-लाभकर a. (अल्पे$पि लाभे, अहो लाभो जात इति विस्मयं कुर्वाणम्) satisfied with very little; Mb.5.133.27.

आरुह् 1 P.

1 To ascend, mount, bestride, get upon (with acc., sometimes loc.); सिंहासनमारुरोह K.111; आरुरुह् रथादिषु Bk.14.8; आरूढकुलालचक्रमिव Mu.5.5; mounted on a potter's wheel; 7.12.

-2 To ride upon, get ascendancy over, domineer over (fig.); वृषल भृत्यमिव मामारोढुमिच्छसि Mu.3; Pt.1.36.

-3 To venture upon, undertake, enter upon, make; प्रतिज्ञामारोढुं पुनरपि चलत्येष चरणः Mu.3.3,27; so यौवनारूढ, योगारूढ.

-4 To attain, gain, get to, reach; सौन्दर्यस्य पारमारूढा न वा Dk.88; Ki.2.13; तुलां यदारोहति दन्तवाससा Ku.5.34; आरुरोह कुमदाकरोपमाम् R.19,34. The senses of this root are modified according to the noun with which it is joined; आरूढरुषा Ku.7.67 excited to anger; तदागमारूढगुरुप्रहर्षः R. 5.61; मन्त्रिपदमारूढः Mu.6; तर्कारूढा 6.19 engaged in guessing; Ś.5.9; शीघ्रं बुद्धिमारोहति Ś. B. strikes the mind; यौवनपदवीमारूढः attained his majority; अवस्थान्तर- मारूढा M.3; संशयं पुनरारुह्य H.1.7 running a risk; संशयमारुरोह शैलः Ki.13.16. -Caus. (रोह-प-यति)

1 To cause to go up or ascend, raise up, elevate; अमात्यो$- स्मान्पुरातनीमवस्थामारोपयिष्यति Mu.2 will raise or elevate; शूलानारोपयेत् Y.2.273; आरोपिता मनोविषयमात्मनः Ku.6.17.

-2 To cause to mount or sit (on oneself) (Ātm.); करेणुरारोहयते निषादिनम् Śi.12.5.

-3 To cause to grow, plant (lit).

-4 To establish, instal, seat (fig.); राज्ये चारोपिता वयम् Mu.7.18; इत्यारोपितपुत्रास्ते R.15.91.

-5 To cause, produce, bring out; उष्माणम् K.15; प्रणयम् 134,142; आरोपितप्रीतिरभूत् 173,212; प्रतापमारोपयितुम् 11, 119 show or exhibit.

-6 To place, fix, direct; अङ्कमा- रोप्य placing in the lap; R.3.26,14.27; Ku.1.37; चक्षुः˚ cast a look at; Pt.1.243; आशीर्वादमारोपयन्तः Ki.18.46 conferring or pronouncing; आभरणभारमङ्गेषु नारोपयन्ति K.23 put or wear; पत्रे आरोपितं कुरु Ś.6. commit to paper; आरोप्यते शिला शैले H.2.46.

-7 To entrust to, appoint to, charge with; मन्त्रिणि राज्यभार- मारोप्य K.57; अमात्यपदे आरोपितः Pt.1.

-8 To cause to go to or attain a particular state; करतलं कर्णपूरता- मारोपितम् K.6; आरोपय गरीयस्त्वम् 27 raise to greatness 315; Dk.118.

-9 To ascribe, attribute, impute; आत्मन्या- रोपिताभिमानाः K.18,185; छाया हि भूमेः शशिनो मलत्वेनारो- पिता शुद्धिमतः प्रजाभिः R.14.4.

-1 To string (as a bow); धनुरारोपयन् U.4; तं देशमारोपितपुष्पचापे Ku.3.35; Bk.14.8.

आरुह् a. Ved. Ascending; Rv.1.124.7. f.

1Excre- scence.

-2 A shoot (of a plant); यास्ते रुहः प्ररुहो यास्त आरुहः Av.13.1.9.

आसनम् [आस्-ल्युट्]

1 Sitting down.

-2 A seat, place, stool; Bg.11.42; स वासवेनासनसन्निकृष्टम् Ku.3.2; आसनं मुच् to leave one's seat, rise; R.3.11.

-3 A particular posture or mode of sitting; cf. पद्म˚, वीर˚, भद्र˚, वज्र˚ &c. cf. अनायासेन येन स्यादजस्रं ब्रह्मचिन्तनम् । आसनं तद् विजानीयाद् योगिनां सुखदायकम् ॥

-4 Sitting down or halting, stop- ping, encamping.

-5 Abiding, dwelling; Ms.2.246; 6.59.

-6 Any peculiar mode of sexual enjoyment (84 such āsanas are usually mentioned).

-7 Maintaining a post against an enemy (opp. यानम्), one of the six modes of foreign policy; which are:-- संधिर्ना विग्रहो यानमासनं द्वैधमाश्रयः Ak.; प्रतिबद्धशक्त्योः कालप्रतीक्षया तूष्णीमवस्थानमासनम्; परस्परस्य सामर्थ्यविघातादासनं स्मृतम् Agni P.; Ms.7.16,162,166; Y.1.347; Pt.3.

-8 The front part of an elephant's body, withers.

-9 Throwing (fr. अस् to throw).

-1 N. of two trees (असन and जीवक).

-11 Place where the elephant-rider sits, cf. मस्तकद्वितयं दन्तावासनं वंश एव च । षडेते प्रोन्नता यस्य स गजो राजवाहनः ॥ Mātanga L.2.1.

-12 Neutrality (as of a nation); Kau. A.7.1.

-13 A moving piece (draught) in the game of dice; प्राणग्लहो$यं समर इष्वक्षो वाहनासनः Bhāg.6.12.17.

-ना A seat, stool, stay.

-नी 1 Stay, abiding, sitting.

-2 A small seat or stool.

-3 A shop, stall.

-Comp. -बन्धधीर a. resolute to sit down, firm in one's seat; निषेदुषीमासनबन्धधीरः R.2.6.

-मचूडकम् Semen (मचूडकं विथावीति ख्यातम्); आसनमचूडकं शयनीय- प्रच्छदपटापवारितं भवति किं न वेति Māl.7. (v. l. आसनमयूरकम्).

जन्मन् n. [जन् भावे मनिन्]

1 Birth; तां जन्मने शैलवधूं प्रपेदे Ku.1.21.

-2 Origin, rise, production, creation; आकरे पद्मरागाणां जन्म काचमणेः कुतः H. Pr.44; Ku.5.6; (at the end of comp.) arising or born from; सरलस्कन्धसंघट्ठजन्मा दवाग्निः Me.53.

-3 Life, existence; पूर्वेष्वपि हि जन्मसु Ms.9.1;5.38; Bg.4.5.

-4 Birth- place.

-5 Nativity.

-6 A father, giver of birth, proge- nitor; Ś.7.18.

-7 Natal star.

-8 (In astr.) N. of the first mansion or Nakṣatra.

-9 A creature, being.

-1 People.

-11 The people of a household.

-12 Kind, race.

-13 Nature; property, quality.

-14 Custom, manner.

-अधिपः 1 an epithet of Śiva.

-2 the regent of a constellation under which a person is born (in astrolo- gy); होराजन्माधिपयोर्जन्मर्क्षे वाशुभो राज्ञः Bṛi. S.34.11.

-अन्तरम् 1 another life.

-2 the preceding life, former birth; मनो हि जन्मान्तरसंगतिज्ञम् R.7.15.

-3 regeneration.

-4 the other world.

-अन्तरीय a. belonging to or done in another life; जन्मान्तरीयैः साम्राज्यं मया प्रापीति चिन्तयन् Rāj. T.6.85.

-अन्धः a. born blind.

-अष्टमी the eighth day of the dark fortnight of Srāvaṇa, the birth-day of Kṛisna.

-आस्पदम् birthplace.

-ईशः = 2 जन्माधिप;

-कीलः an epithet of Vi&snu.

-कुण्डली a diagram in a horoscope in which the positions of different planets at the time of one's birth are marked.

-कृत् m. a father.

-क्षेत्रम् birth-place.

-तिथिः m., f.,

-दिनम्, -दिवसः birth-day; सुखाय तज्जन्मदिनं बभूव Ku.1.23.

-दः a father.

-नक्षत्रम्, -भम् the natal star.

-नामन् n. the name received on the 12th day after birth.

-पः the regent of a planet under which a person is born.

-पत्रम्, -पत्रिका a horoscope.

-पादपः a family-tree; उत्तराः कुरवो$विक्षंस्तद्भयाज्जन्मपादपान् Rāj. T.4.175.

-प्रतिष्ठा 1 a birth-place.

-2 a mother; Ś.6 (between verses 9th and 1th).

-भाज्, भृत् m. a creature, living being; मोदन्तां जन्मभाजः सततम् Mk.1.6. -a. one whose life is fruitful; अहो भोजपते यूयं जन्मभाजो नृणामिह Bhāg.1.82. 29.

-भाषा a mother-tongue; यत्र स्त्रीणामपि किमपरं जन्मभाषा- वदेव प्रत्यावासं विलसति वचः संस्कृतं प्राकृतं च Vikr.18.6.

-भूमिः f. birth-place, native country.

-योगः a horoscope.

-रोगिन् a. sickly from birth.

-लग्नम्, -राशिः the sign of the zodiac under which a person is born.

-वर्त्मन् n. the vulva.

-वसुधा native country; पश्यद्भिर्जन्मवसुधाम् Rāj. T.4.147.

-शोधनम् discharging the obligations derived from birth.

-साफल्यम् attainment of the ends of existence; एतद्धि जन्मसाफल्यं ब्राह्मणस्य विशेषतः Ms.12.93. Pt.1.28.

-स्थानम् 1 birth-place, native country, home.

-2 the womb.

-हेतुः cause of birth, author of one's being; पितरस्तासां केवलं जन्महेतवः R.1.24.

तु 2 P. (तौति and तवीति)

1 To have authority or power, to be strong; स तूताव नैनमश्नोत्यंहतिः Rv.1.94.2.

-2 To get, attain.

-3 To thrive, increase, become full.

-4 To go, move.

-5 To injure, hurt, strike.

तु ind. (Never used at the beginning of a sentenece, but usually after the first word)

1 An adversative particle meaning 'but', 'on the contrary', 'on the other hand', 'nevertheless'; स सर्वेषां सुखानामन्त ययौ । एकं तु सुतमुखदर्शनसुखं न लेभेK.59; विपर्यये तु पितुरस्याः समीपनयन- मवस्थितमेव Ś.5. (in this sense तु is often added to किं and परम्, and किंतु and परंतु are, unlike तु, always used at the beginning of a sentence).

-2 And now, on one's part, and; एकदा तु प्रतीहारी समुपसृत्याब्रवीत् Ks.8; राजा तु तामार्यां श्रुत्वा$ब्रवीत् 12.

-3 As to as regards, as for; प्रवर्त्यतां ब्राह्मणानुद्दिश्य पाकः ।, चन्द्रोपरागं प्रति तु केनापि विप्र- लब्धासि Mu.1; Māl.8.4.

-4 It sometimes marks a difference (भेद) or superior quality; मृष्टं पयो मृष्टतरं तु दुग्धम् G. M.

-5 Sometimes it is used as an emphatic particle; बालानां तु शुभं वाक्यं ग्राह्यम् Rām.7.83.2. भीमस्तु पाण्डवानां रौद्रः G. M.

-6 And sometimes it is used as a mere expletive; निरर्थकं तु हीत्यादि पूरणैकप्रयोजनम् Chandr. 2.6.

-7 when used as an indeclinable it means, 'undoubtedly'; तुशब्दः संशयव्यावत्त्यर्थः । न खलु संशयो$स्ति । ŚB. on MS.1.3.74.

*****

तुक्खारः, 1 तुखारः, तुषारः N. of a people inhabiting the in Vindhya mountain; cf. Vikr.18.93.

-2 Tukhār horse; निशम्य तुक्खारखुरक्षतायाः क्षितेस्तनुत्वादिव यस्य कीर्तिम् Vikr.9.116.

नन्दन a. [नन्द्-ल्यु] Delighting, pleasing, gladdening; Ś.7; सो$यमद्य मकरन्दनन्दनो जीवलोकतिलकः प्रलीयते Māl.9.21.

-नः 1 A son; Y.1.174; R.3.41.

-2 A frog.

-3 An epithet of Viṣṇu.

-4 N. of Śiva.

-5 N. of twentysixth year (संवत्सर).

-ना A daughter.

-नम् 1 N. of the garden of Indra, the Elysium; हन्त गच्छत भद्रं वो नन्दने पश्यत स्थितम् Mb.3.142.59; R.8.95; पुरीमवस्कन्द लुनीहि नन्दनं मुषाण रत्नानि हरामराङ्गनाः Śi.1.51.

-2 Rejoicing, being glad.

-3 joy.

-Comp. -जम् yellow sandal-wood (हरिचन्दन).

-द्रुमः a tree of the divine garden; अभिज्ञाश्छेदपातानां क्रियन्ते नन्दन- द्रुमाः Ku.2.41;

-वनम् the divine grove (of Indra).

प्रपद् 4 Ā.

1 To enter upon, set forward, set foot in.

-2 (a) To go to or towards, approach, resort or attain to, reach; तां जन्मने शैलवधूं प्रपेदे Ku.1.21; (क्षितीशं) कौत्सः प्रपेदे वरतन्तुशिष्यः R.5.1; Bk.4.1; Ki.1.9;11. 16; R.8.11. (b) To take shelter or refuge with, flee to for safety, submit; शरणार्थमन्यां कथं प्रपत्स्ये त्वयि दीप्यमाने R.14.64.

-3 To go or come to a particular state, arrive at, attain to, arrive at or be in a particular condition; रेणुः प्रपेदे पथि पङ्कभावम् R.16.3; मुहूर्तकर्णोत्पलतां प्रपेदे Ku.7.81; बाल्यात्परं साथ वयः प्रपेदे Ku.1.31;5.24; ईदृशीमवस्थां प्रपन्नोस्मि Ś.5; ऋषिनिकरैरिति संशयः प्रपेदे Bv.4.33; Amaru.3.

-4 To get, find, secure, obtain, attain to; partake of, share in; सहकार न प्रपेदे मधुपेन भवत्समं जगति Bv.1.21; कान्तं वपुर्व्योमचरं प्रपेदे R.5.51.

-5 To behave or act towards, deal with; किं प्रपद्यते वैदर्भः M.1 'what does he propose to do'; पश्यामो मयि किं प्रपद्यते Amaru.24.

-6 To admit, allow, agree or consent to; प्रपन्नं साधयन्नर्थम् Y.2.4.

-7 To draw near, come on, approach (as time &c.).

-8 To be going on, to proceed.

-9 To take effect, thrive, prosper.

-1 To throw oneself down, fall down (at another's feet).

-11 Ved. To attack, assault.