-
1 कायबन्धन
කායබන්ධන kaayabandhana kāyabandhana nwaist-band; girdle. -
2 आदित्यबन्धु
ādityá-bandhum. « the sun's friend»
N. of Ṡākyamuni
-
3 कायबन्धन
kāya-bandhanan. « body-fastening», a girdle Buddh.
-
4 त्रैलोक्यबन्धु
trailokya-bandhum. « Trailokya-friend», the sun Prasannar. VI, 39.
-
5 दायबन्धु
dāyá-bandhum. partner in inheritance, brother L.
-
6 मत्स्यबन्ध
mátsya-bandham. fish-catcher, a fisherman MBh.
-
7 मत्स्यबन्धन
mátsya-bandhanan. a fish-hook L. ;
(ī) f. a fish-basket L.
-
8 मत्स्यबन्धिन्
-
9 राजन्यबन्धु
rājanyá-bandhu
a Kshatriya Mn. II, 65.
-
10 वात्सल्यबन्धिन्
vātsalya-bandhinmfn. showing tenderness, displaying affection Vikr.
-
11 वैद्यबन्धु
vaidya-bandhum. Cathartocarpus (Cassia) Fistula L.
-
12 शून्यबन्धु
ṡūnyá-bandhum. N. of a son of Triṇa-bindu BhP.
-
13 सत्यबन्ध
-
14 सामर्थ्यबन्धन
sāmarthya-bandhana
-
15 हिरण्यबन्धन
-
16 मत्स्य
matsyamátsyam. (cf. matsa andﾠ maccha) a fish RV. etc. etc. (personified as a prince with the patr. sāmmada ṠBr.);
a partic. species of fish L. ;
(in astron.) the figure of a figure (= timi) Sūryas. ;
a partic. luminous appearance VarBṛS. ;
(du.) the 12th sign of the zodiac (Pisces) Jyot. ;
a partic. figure (= svastikamadhyâ̱kṛiti) Hcat. ;
(pl.) N. of a people andﾠ country (which accord. toﾠ Mn. II, 19 forms part of Brahmarshi) RV. etc.etc.;
a king of the Matsyas (cf. matsa);
N. of Virāṭa (as having been found by fishermen, along with his sister Matsyā orﾠ Satya-vatī, in the body of the Apsaras Adrikā, metamorphosed into a fish) MBh. ;
N. of a pupil of Deva-mitra Ṡskalya Cat. ;
(ā) f. a female fish Uṇ. IV, 104 Sch. ;
N. of the sister of king Virāṭa (cf. above) MBh. ;
(ī) f. seeﾠ matsa andﾠ gaṇa gaurâ̱di
- मत्स्यकरण्डिका
- मत्स्यकूर्माद्यवतारिन्
- मत्स्यगन्ध
- मत्स्यगु
- मत्स्यघण्ट
- मत्स्यघात
- मत्स्यघातिन्
- मत्स्यजाल
- मत्स्यजीवत्
- मत्स्यजीव्त्न्
- मत्स्यतन्त्र
- मत्स्यदेश
- मत्स्यद्वादशिका
- मत्स्यद्वादशी
- मत्स्यद्वीप
- मत्स्यधानी
- मत्स्यध्वज
- मत्स्यनाथ
- मत्स्यनारी
- मत्स्यनाशक
- मत्स्यनाशन
- मत्स्यपित्ता
- मत्स्यपुराण
- मत्स्यप्रादुर्भाव
- मत्स्यबन्ध
- मत्स्यबन्धन
- मत्स्यबन्धिन्
- मत्स्यमांस
- मत्स्यमाधव
- मत्स्यरङ्क
- मत्स्यरङ्ग
- मत्स्यरङ्गक
- मत्स्यराज
- मत्स्यविद्
- मत्स्यविन्ना
- मत्स्यवेधन
- मत्स्यव्रतिन्
- मत्स्यसकला
- मत्स्यसगन्धिन्
- मत्स्यसंघात
- मत्स्यसंतानिक
- मत्स्यसूक्त
- मत्स्यहन्
-
17 केशः _kēśḥ
केशः [क्लिश्यते क्लिश्नाति वा क्लिश्-अन् लो लोपश्च Uṇ 5.33]1 Hair in general; विकीर्णकेशासु परेतभूमिषु Ku.5.68.-2 Es- pecially, the hair of the head; केशेषु गृहीत्वा or केश- ग्राहं युध्यन्ते Sk.; मुक्तकेशा Ms.7.91; केशव्यपरोपणादिव R.3.56;2.8.-3 The mane of a horse or lion.-4 A ray of light.-5 An epithet of Varuṇa.-6 A kind of perfume.-7 An epithet of Viṣṇu.-शी 1 A lock of hair (on the crown of the head.)-2 An epithet of Durgā.-Comp. -अन्तः 1 the tip of the hair.-2 long hair hanging down, a lock of tuft of hair.-3 cutting of the hair as a religious ceremony; केशान्तः षोडशे वर्षे ब्राह्मणस्य विधीयते । राजन्यबन्धोर्द्वाविंशे वैश्यस्य द्वयधिके ततः ॥ Ms.2.65.-अन्तिक a.1 extending to the end of the hair as far as the forehead.-2 relating to the ceremony of final tonsure.-अरिः m. N. of a plant (Mar. नागकेशर).-अर्हा f. N. of a plant (Mar. थोरनीली).-उच्चयः much or handsome hair.-कर्मन् n. dressing or arranging the hair (of the head)-कलापः a mass or quantity of hair.-कारम् a sort of sugar-cane.-कारिन् a. dressing or arranging the hair of the head; निहीनवर्णां सैरन्ध्रीं बीभत्सां केशकारिणीम् Mb.4.14.34.-कीटः a louse.-गर्भः 1 a braid of hair.-2 an epithet of Va- ruṇa.-गृहीत a. seized by the hair.-ग्रन्थिः m. a tie of hair; Bhāg.1.39.14.-ग्रहः, -ग्रहणम् pulling the hair, seizing (one) by the hair (both in amorous sports and in fighting); केशग्रहः खलु तदा द्रुपदात्मजायाः Ve.3.11, 29; Me.52; so यत्र रतेषु केशग्रहाः K.8 (that is, not in battles).-घ्न morbid baldness.-छिद् m. a hair-dresser, barber.-जाहम् the root of the hair.-धारणम् keeping (not cutting) the hair; दूरेवार्ययनं तीर्थं लावण्यं केशधारणम् Bhāg.12.2.6.-प्रसारः cleaning the hair; Bhāg.1. 59.46.-पक्षः, -पाशः, -हस्तः much (or ornamented) तं केशपाशं प्रसमीक्ष्य कुर्युर्बालप्रियत्वं शिथिलं चमर्यः Ku.1.48;7. 57; Śi.8.27. 'the hair for a hand' (केशहस्तः) is ano- ther interpretation; cf. कचपक्ष, कचहस्त &c.-बन्धः 1 a hair-band; (विराजसे) मुकुटेन विचित्रेण केशबन्धेन शोभिना Mb. 4.6.12.-12 a particular position of hands in dancing.-भूः, -भूमिः f. the head or any other part of the body on which hair grows.-प्रसाधनी, -मार्जकम्, -मार्जनम् a comb.-रचना dressing the hair; कुर्वन्ति केशरचनामपरा- स्तरुण्यः Ṛs.4.15.-लुञ्चकः a Jaina ascetic.-वपनम् shaving or cutting the hair.-वेशः a tress of fillet of hair.-वेष्टः the parting of the hair.-व्यपरोपणम् putting the hair; चुकोप तस्मै स भृशं सुरश्रियः प्रसह्य केशव्यपरोपणादिव R.3.56.-शूला a harlot (वेश्या); केशशूलाः स्त्रियश्चापि भविष्यन्ति युगक्षये Mb.3.19.52.-शूलम् disease of the hair; Mb.3; hair on the head and face केशश्मश्रु वपति Mbh. on I.3.1.-संवाहनम् dressing of hair; cf. पादसंवाहने वज्री केशसंवाहने फणी । अहो भाग्यं पुरन्ध्रीणां दधिसंमथने रविः ॥ Subh. Ratn. (स्त्रीप्रशंसा 17). -
18 बन्धः _bandhḥ
बन्धः [बन्ध्-घञ्]1 A tie, bond (in general) (आशा- बन्ध &c.).-2 A hair-band, fillet; रतिविगलितबन्धे केशहस्ते सुकेश्याः (सति) V.4.22; Ś.1.29.-3 A chain, fetter.-4 Fettering, confining, imprisoning, confinement, im- prisonment; बन्धं चानिच्छता घोरं त्वयासौ पुरुषर्षभ Rām.5. 21.19; अधार्मिकं त्रिभिर्न्यायैर्निगृह्णीयात् प्रयत्नतः । निरोधनेन बन्धेन विविधेन वधेन च ॥ Ms.8.31.-5 Catching, capturing, catching hold of; गजबन्ध R.16.2.-6 (a) Forming, constructing, arranging; सर्गबन्धो महाकाव्यम् S. D.6. (b) Building, erecting.-7 Feeling, conceiving, cherishing; हे राजानस्त्यजत सुकविप्रेमबन्धे विरोधम् Vikr.18.17; R.6.81.-8 Connection, union, intercourse.-9 Joining or folding together, combining; प्रासादवातायनदृश्यबन्धैः साकेतनार्यो$- ञ्जलिभिः प्रणेमुः R.14.13; अञ्जलिबन्धः &c.-1 A bandage, ligature.-11 Agreement, harmony.-12 Manifestation, display, exhibition; मनसिजतरुपुष्पं रागबन्धप्रवालम् (यौवनम्) R.18.52.-13 Bondage, confinement to this world (opp. मुक्ति which is 'complete emancipation from the trammels of the world'); बन्धं मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा पार्थ सात्त्विकी Bg.18.3; बन्धोन्मुक्त्यै खलु मखमुखान् कुर्वते कर्मपाशान् Bv.4.21; R.13.58;18.7.-14 Result, consequence.-15 A position, posture in general; आसनबन्धधीरः R.2. 6; पर्यङ्कबन्धस्थिरपूर्वकायम् Ku.3.45,59.-16 A particular position in sexual intercourse, or a particular mode of sexual enjoyment (these are said in Ratimañjarī to be 16, but other writers increase the number to 84).-17 A border, frame-work.-18 Arrangement of a stanza in a particular shape; e. g. खड्गबन्ध, पद्मबन्ध, मुरजबन्ध ( vide K. P.9. ad loc.).-19 A sinew, tendon.-2 The body.-21 A deposit, pledge.-22 An embank- ment, throwing a bridge across (a river).-23 A disease in which the eyelids cannot be wholly closed.-Comp. -करणम् fettering, imprisoning.-कर्तृ m. a binder, fetterer.-तन्त्रम् a complete army containing the four necessary elements, i. e. elephants, horses, chariots and footmen.-नृत्यम् a kind of dance-पारुष्यम् forced or unnatural construction of words.-मुद्रा impression or mark of fetters.-स्तम्भः a post to which an animal (e. g. an elephat) is tied. -
19 मत्स्यः _matsyḥ
मत्स्यः [मद्-स्यन्; Uṇ.4.2]1 A fish; शूले मत्स्यानिवा- पक्ष्यन् दुर्बलान् बलवत्तराः Ms.7.2.-2 A particular variety of fish.-3 A king of the Matsyas.-त्स्यौ (dual) The sign Pisces of the zodiac.-त्स्याः (pl.) N. of a country and its inhabitants, the country of Virāṭa q. v.; Ms. 2.19.-Comp. -अक्षका, -अक्षी N. of a kind of Soma plant.-अद्, -अदन, -आद a. feeding on fish, a fish- eater.-अवतारः the first of the ten incarnations of Viṣṇu; (during the reign of the seventh Manu, the whole earth, which, had become corrupt was swept away by a flood, and all living beings perished except the pious Manu and the seven sages who were saved by Viṣṇu in the form of a fish); cf. Jayadeva's descrip- tion of this avatāra.; प्रलयपयोधिजले धृतवानसि वेदं विहित- वहित्रचरित्रमखेदम् । केशव धृतमीनशरीर जय जगदीश हरे Gīt.1.-अशनः 1 a king-fisher.-2 one who eats fish.-अशिक a. fish-eater; मत्स्याशिका लासिका Mk.1.23.-असुरः N. of a demon.-आधानी, -धानी a fish-basket (used by fishermen).-उदरिन् m. an epithet of Virāṭa.-उदरी an epithet of Satyavatī.-उदरीयः an epithet of Vyāsa.-उद्वर्तनम् a kind of dance; Dk.2.8.-उप- जीविन् m.,-आजीवः a fisherman.-करण्डिका a fish- basket.-कीशः an elephant; Gīrvāṇa.-गन्ध a. having the smell of fish. (-न्धा) N. of Satyavatī.-घण्टः a kind of fish-sauce.-घातः 1 the killing or catching of fishes, the occupation of a fisherman; मत्स्यघातो निषादानाम् Ms.1.48.-2 a fisherman.-घातिन्, -जीवत्, -जीविन् m. a fisherman.-जालम् a fishing-net.-देशः the coun- try of the Matsyas.-द्वादशी N. of the twelfth day in the month of मार्गशीर्ष.-नारी 'half-fish, half-woman', an epithet of Satyavatī.-नाशकः, -नाशनः an osprey.-पुराणम् N. of one of the eighteen Purāṇas.-पित्ता Helleborus Niger (Mar. केदारकुटकी).-बन्धः, -बन्धिन् m. a fisherman; कदाचित्तं जलस्थायं मत्स्यबन्धाः समन्ततः Mb. 12.137.5.-बन्धनम् a fish-hook, an angle.-बन्ध (न्धि)नी a fish-basket.-मांसम् fish-flesh; द्वौ मासौ मत्स्यमांसेन Ms.3.268.-रङ्कः, -रङ्गः, -रङ्गकः a halcyon, king-fisher.-राजः 1 the Rohita fish.-2 N. of Virāṭa.-वेधनम्, -वेधनी an angle.-वेधनी a cormorant.-व्रतिन् one who lives in water.-संघातः a shoal of fish.-सन्तानिकः fish cooked with sauce; दग्धोङ्गारे सलवणो वेशवारैरुपस्कृतः । सार्द्रकः कटुतैलेन मत्स्यसन्तानिको भवेत् Śabda- chandrikā. -
20 मध्य _madhya
मध्य a. [मन्-यत् नस्य धः Tv.]1 Middle, central, being in the middle or centre; एकं मुक्तागुणमिव भुवः स्थूल- मध्येन्द्रनीलम् Me.48; Ms.2.21.-2 Intervening, inter- mediate.-3 Middling, moderate, of a middling size or quality, mediocre; अग्ऱ्यो मध्यो जघन्यश्च तं प्रवेक्ष्याम्यशेषतः Ms.12.3; प्रारभ्य विघ्नविहता विरमन्ति मध्याः Bh.2.27.-4 Neutral, impartial.-5 Just, right.-6 Mean (in astr.).-ध्यः, -ध्यम् 1 The middle, centre, middle or central part; अह्नः मध्यम् midday; सहस्रदीधितिरलंकरोति मध्यमह्नः Māl.1 'the sun is on the meridian' or 'right over-head'; सरति सहसा बाह्वोर्मध्यं गताप्यबला सती M.4.11 (v. l.); व्योममध्ये V.2.1.-2 The middle of the body, the waist; मध्ये क्षामा Me.84; वेदिविलग्नमध्या Ku.1.39; विशाल- वक्षास्तनुवृत्तमध्यः R.6.32; दधाना बलिभं मध्यं कर्णजाहविलोचना Bk.4.16.-3 The belly, abdomen; मध्येन... वलित्रयं चारु बभार बाला Ku.1.39.-4 The inside or interior of anything.-5 A middle state or condition.-6 The flank of a horse.-7 Mean time in music.-8 The middle term of a progression.-9 Cessation, pause, interval.-ध्या 1 The middle finger.-2 A young woman, one arrived at puberty.-ध्यम् Ten thousand billions. [The acc., instr., abl. and loc. singulars of मध्य are used adverbially. (a) मध्यम् into the midst of, into. (b) मध्येन through or between. (c) मध्यात् out of, from among, from the midst (with gen.); तेषां मध्यात् काकः प्रोवाच Pt.1. (d) मध्ये1 in the middle, between, among, in the midst; स जहार तयोर्मध्ये मैथिलीं लोकशोषणः R.12.29.-2 in, into, within, inside, oft. as the first member of adverbial compounds; e. g. मध्येगङ्गम् into the Ganges; मध्येजठरम् in the belly; Bv.1.61; मध्येनगरम् inside the city; मध्येनदि in the middle of the river; मध्येपृष्ठम् on the back; मध्येभक्तम् a medicine taken in the middle of one's meals; मध्येरणम् in the battle; Bv.1.128; मध्ये- सभम् in or before an assembly; N.6.76; मध्येसमुद्रम् in the midst of the sea; Śi.3.33.].-Comp. -अङ्गुलिः, -ला f. the middle finger.-अह्नः (for अहन्) midday, noon; प्रातःकालो मुहूर्तांस्त्रीन् संगवस्तावदेव तु । मध्याह्नस्त्रिमुहूर्तं स्यात्...... Dakṣasamhitā. ˚कृत्यम्, ˚क्रिया a midday rite or observance. ˚कालः, ˚वेला, ˚समयः noontime, midday. ˚स्नानम् midday ablution.-आदित्यः the mid-day sun.-उदात्त a. having the उदात्त accent on the middle syllable.-कर्णः a radius.-क्ष्मामा N. of a metre.-ग a. being or going in the middle or among.-गत a. central, middle, being in the middle.-गन्धः the mango tree.-ग्रहणम् the middle of an eclipse.-छाया mean or middle shadow.-जिह्वम् the organ of the palatals.-ज्या the sign of the meridian.-तमस् n. circular or annular darkness, central darkness.-तापिनी N. of an Upaniṣad.-दन्तः a front tooth.-दिनम् (also मध्यंदिनम्); मध्यंदिने$र्धरात्रे च Ms.7.151.1 midday, noon.-2 a midday offering.-दीपकम् a variety of the figure called Dīpaka, in which the common attribute that throws light on the whole description is placed in the middle; e. g; गरुडानिलतिग्मरश्मयः पततां यद्यपि संमता जवे । अचिरेण कृतार्थमागतं तममन्यन्त तथाप्यतीव ते ॥ Bk.1.25.-देशः 1 the middle region or space, the middle part of anything.-2 the waist.-3 the belly.-4 the meridian.-5 the central region, the country lying between the Himālaya and Vindhya mountains; हिमवद्विन्ध्ययोर्मध्यं यत्प्राग्विनशनादपि । प्रत्यगेव प्रयागाच्च मध्यदेशः स कीर्तितः ॥ Ms.2.21.-देहः the trunk of the body, the belly.-निहित a. inserted, fixed into.-पदम् the middle word. ˚लेपिन् see मध्यमपदलोपिन्.-परिमाणम् the middle measure (between an atom and infinitude).-पातः 1 communion, intercourse.-2 (in astr.) the mean occurrence of the aspect.-प्रविष्ट a. one who has stolen into another's confidence; Ks.-भः (in astr.) the meridian ecliptic point.-भागः 1 the middle part.-2 the waist.-भावः 1 middle state, mediocrity.-2 a middling or moderate distance.-मणिः the principle or central gem of a necklace.-यवः a weight of six white mustard-seeds.-योगिन् a. being in the middle of a conjunction, completely obscured.-रात्रः, -रात्रिः f. midnight.-रेखा the central or first meridian; (the line supposed to be drawn through लङ्का, उज्जयिनी, कुरुक्षेत्र and other places to the mount मेरु).-लग्नम् the point of the ecliptic situated on the meridian.-लोकः the middle of the three worlds; i. e. the earth or world of mortals. ˚ईशः, ˚ईश्वरः a king.-वयस् a. middle-aged.-वर्तिन् a.1 middle, central.-2 being among or in the middle. (-m.) an arbitrator, a mediator.-वृत्तम् the navel.-शरीर a.1 having a middle-sized body.-2 one of moderately full habit.-सूत्रम् = मध्यरेखा q. v.-स्थ a.1 being or standing in the middle, central.-2 intermediate, intervening.-3 middling.-4 mediating, acting as umpire between two parties.-5 impartial, neutral; सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थ- द्वेष्यबन्धुषु... समबुद्धिर्विशिष्यते Bg.6.9.-6 indifferent, unconcerned; अन्या मध्यस्थचिन्ता तु विमर्दाभ्यधिकोदया Rām. 2.2.16; मध्यस्थो देशबन्धुषु Pt.4.6; वयमत्र मध्यस्थाः Ś.5.(-स्थः) 1 an umpire, arbitrator, a mediator.-2 an epithet of Śiva.-स्थता 1 intermediate position.-2 middle state or character.-3 mediocrity.-4 arbitra- tion, mediatorship.-5 impartiality; मध्यस्थतां गृहीत्वा भण M.3 'say impartially'; मध्यस्थतानैकतरोपहासः N.-6 indif- ference.-स्थलम्, -स्थली 1 the middle or centre.-2 the middle space or region.-3 the waist.-4 the hip; कुचौ मरिचसंनिभौ मुरजमध्यमध्यस्थली Udb.-स्थानम् 1 the middle station.-2 the middle space; i. e. air.-3 a neutral region.-स्थित a. central, intermediate.-ता indiffer- ence.-स्वरित a. having the स्वरित accent on the middle syllable.
Страницы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ādityá-bandhu — आदित्यबन्धु … Indonesian dictionary
dāyá-bandhu — दायबन्धु … Indonesian dictionary
hiraṇya-bandhana — हिरण्यबन्धन … Indonesian dictionary
kāya-bandhana — कायबन्धन … Indonesian dictionary
mátsya-bandha — मत्स्यबन्ध … Indonesian dictionary
mátsya-bandhana — मत्स्यबन्धन … Indonesian dictionary
mátsya-bandhin — मत्स्यबन्धिन् … Indonesian dictionary
rājanyá-bandhu — राजन्यबन्धु … Indonesian dictionary
sāmarthya-bandhana — सामर्थ्यबन्धन … Indonesian dictionary
satyá-bandha — सत्यबन्ध … Indonesian dictionary
ṡūnyá-bandhu — शून्यबन्धु … Indonesian dictionary
