अङ्गारपर्ण

पर्यन्त a.

1 Bounded by, extending as far as; समुद्र- पर्यन्ता पृथ्वी 'the oceanbounded earth'.

-2 Adjoining, neighbouring; स वै विषयपर्यन्ते तव राजन् महातपाः Rām.7. 74.26.

-तः 1 Circuit, circumference.

-2 Skirt, edge, border, extremity, boundary; क्षुरपर्यन्तं (चक्रम्) Mb.1. 33.2; उटजपर्यन्तचारिणी Ś.4; पर्यन्तवनम् R.13.38; Ṛs.3.3.

-3 Side, flank; पर्यन्ताश्रयिभिर्निजस्य सदृशं नाम्नः किरातैः कृतम् Ratn.2.3; R.18.43.

-4 End, conclusion, termination; सहस्रयुगपर्यन्तमहर्यद्ब्रह्मणो विदुः Bg.8.17; यदादिमध्यपर्यन्तम् Mb 14.44.1; लभ्यन्ते भूमिपर्यन्तः Pt.1.125.

-Comp. -देशः, -भूः, -भूमिः f. an adjoining district or region.

-पर्वतः an adjoining hill.

-स्थित a. limitative, confining.

पर्यासित a. Thrown down, annihilated; परैरपर्यासित- वीर्यसंपदां पराभवो$प्युत्सव एव मानिनाम् Ki.1.41; Māl.5.23.

पुरंदरः [पुरः शत्रूणां नगराणि दारयति खच्]

1 N. of Indra; पुरन्दरश्रीः पुरमुत्पताकं प्रविश्य पौरैरभिनन्द्यमानः R.2.74.

-2 An epithet of Śiva.

-3 Of Agni.

-4 N. of Viṣṇu.

-5 N. of the eighteenth lunar mansion (ज्येष्ठा).

-6 A thief, house-breaker.

-रा An epithet of the Ganges.

-Comp. -क्ष्माधरः ( = महेन्द्रपर्वतः); तया समेतः सपुरं पुरन्दरः पुरन्दरः क्ष्माधरसुन्दरं भुवः Rām. Ch.2.15.

पूर्वेद्युस् ind.

1 On the former day.

-2 On the day before, yesterday; पूर्वेद्युरपरेद्युर्वा श्राद्धकर्मण्युपस्थिते Ms.3. 187.

-3 During the first part of the day, in the morning, at dawn.

-4 Early, betimes.

प्र ind.

1 As a prefix to verbs it means 'forward', 'forth', 'in front', 'onward', 'before', 'away', as in प्रगम्, प्रस्था, प्रचर्, प्रया &c.

-2 With adjectives it means 'very', 'excessively', 'very much' &c.; प्रकृष्ट, प्रमत्त &c., see further on.

-3 With nouns whether derived from verbs or not, it is used in the following senses according to G. M.:-- (a) beginning, commencement; (प्रयाणम्, प्रस्थानम्, प्राह्ण); (b) length (प्रवालभूषिक); (c) power (प्रभु); (d) intensity, excess (प्रवाद, प्रकर्ष, प्रच्छाय प्रगुण); (e) source or origin (प्रभव, प्रपौत्र); (f) com- pletion, perfectness, satisfaction (प्रभुक्तमन्नम्); (g) desti- tution, separation, being without (प्रोषिता, प्रपर्णवृक्षः); (h) apart (प्रज्ञु); (i) excellence (प्राचार्यः); (j) purity (प्रसन्नं जलम्); (k) wish (प्रार्थना); (l) cessation (प्रशम); (m) adoration, respect (प्राञ्जलिः who respectfully folds his hands together); (n) prominence (प्रणस, प्रवाल). In the Veda it is often used as a separable adverb; cf. प्र आदिकर्मदीर्घेशभृशसंभवतृप्तिवियोगशुद्धिशक्तीच्छाशान्तिपूजाग्रहर्शनेषु.

प्रतिभा 2 P.

1 To shine, appear bright or luminous; प्रतिभान्त्यद्य वनानि केतकीनाम् Ghat.15.

-2 To show oneself, become manifest.

-3 To seem, appear; स्त्रीरत्नसृष्टिरपरा प्रतिभाति सा मे Ś.2.1; R.2.47; Ku.2.38;6.54.

-4 To occur to, come into the mind of; as in नोत्तरं प्रतिभाति मे, इति प्रतिभाति मे मनः.

-5 To fall to the lot or share of.

-6 To seem fit or proper; appear good, please to; सा भार्या प्रतिभाति मे Ks; Pt.3.

प्रतिभा 1 An appearance, a look.

-2 Light, splen- dour.

-2 Intellect, understanding; सभेव भामा विदधे गणानां निद्रा निरासं प्रतिभागुणस्य Ki.16.27; Vikr.1.18,23.

-4 Genius, bright conception, vivid imagination; (प्रज्ञा नवनवोन्मेषशालिनी प्रतिभा मता Rudra.).

-5 An image, reflection.

-6 Audacity, impudence.

-7 Suitableness, agreeableness;

-8 Sudden appearance, manifestation (स्फूर्ति); प्रतिभा त्वस्ति मे काचित्तां ब्रूयामनुमानतः Mb.12.26.1.

-9 Distraction (विक्षेप); निद्रां च प्रतिभां चैव ज्ञानाभ्यासेन तत्त्ववित् (विनिवर्तयेत्); Mb.12.274.7;316.14.

-Comp. -अन्वित a.

1 endowed with genius, intelligent.

-2 audacious, bold.

-सुख a.

1 bold, confident.

-2 quick- witted.

-हानिः f.

1 darkness.

-2 absence of intellect or genius.

प्रस्थ a.

1 Going to, visiting, abiding in; as in वानप्रस्थ.

-2 Going on a journey.

-3 Spreading, expanding.

-4 Firm, stable.

-स्थः, -स्थम् 1 A level expanse, level plain; as in ओषधिप्रस्थ, इन्द्रप्रस्थ &c.

-2 Table-land on the top of a mountain; प्रस्थं हिमाद्रेर्मृगनाभिगन्धि किंचित् क्कणत्किन्नरमध्युवास Ku.1.54; Me.6.

-3 The top or peak of a mountain; Śi.4.11.(where it has sense 4 also).

-4 A particular measure of capacity equal to thirty-two palas.

-5 Anything measuring a Prastha (a seer); प्रस्थभुग्देवदत्त इत्युच्यते । यद्यपि सूपशाकादिभिरधिकः प्रस्थो भवति तथापि भुजौ प्रस्थो निर्दिश्यते । व्यञ्जनानि ओदनार्थानि ŚB. on MS.1.8.29; प्रस्थं वाहसहस्रेषु यात्रार्थं चैव कोटिषु Mb.12.288.3; (com. प्रस्थं पुरुषाहारपरिमितं धान्यम्).

-Comp. -पुष्पः a variety of holy basil.

प्रोत p. p. [प्र-वे-स्यूतौ-क्त संप्रसारणम्]

1 Sewn, stitched; तटाभिघातादिव लग्नपङ्के धुन्वन् मुहुः प्रोतघने विषाणे Ku.7.49.

-2 Extended lengthwise or perpendicularly (opp. ओत).

-3 Tied, bound, fastened; प्रासप्रोतप्रवोरोल्बणरुधिरपरा...... Mv.6.33.

-4 Pierced, transfixed; शूले प्रोतः पुराणर्षिरचौर- श्चौरशङ्कया Mb.1.63.92; शल्यप्रोतं प्रेक्ष्य सकुम्भं मुनिपुत्रं तापा- दन्तःशल्य इवासीत् क्षितिपो$पि ॥ R.9.75.

-5 Passed or come through; तरुच्छिद्रप्रोतान् i. e. (चन्द्रकिरणान्) बिसमिति करी संकलयति K. P.19.

-6 Set, inlaid; Mv.1.35.

-7 Joined, connected; मयि सर्वमिदं प्रोतं सूत्रे मणिगणा इव Bg.7.7.

-तम् A garment, woven cloth.

-Comp. -उत्सादनम् 1 an umbrella.

-2 a cloth house, tent.

-घन a. immersed in clouds.

-शूल a. put on a spit, impaled.