վեր+2

ի 1. Глаз. 2. Зрение. 3. Взгляд, взор. 4. Постав (мельничный). 5. Лучшая, отборная вещь среди однородных вещей. 6. Секция (здания). 7. Небольшое углубление, ниша в стене. 8. Ящик (стола, комода). 9. Глазок (сыра). 10. (բսբ.) Почка, глазок. 11. Очко (в карточной игре). 12. տր. և ներգ. հոլ: Աչքին, աչքում в чьих-либо глазах, На чей-либо взгляд, по чьему-либо мнению. ◊ Աչք ածել 1) смотреть, наблюдать, оглядываться вокруг, 2) искать, 3) беречь, охранять. Աչք անել моргать. Աչք-աչքի գցել смотреть друг другу в глаза. Աչք առնել՝ դիպչել (սնոտ.) сглазили кого. Աչք բանալ, աչք բացել, աչք բաց անել 1) освободиться от забот, прийти в себя, 2) понять, просветиться. Աչք գոցել, տե՛ս Աչք փակել։ (Մեկին) աչք գցել, աչք ձգել высмотреть, приметить кого. Աչք դնել (մեկին) облюбовать, приглядеть, зариться. Աչքդ (աչքդ, աչքներդ, աչքները) լույս поздравляю тебя (его, вас, их). Աչք ծակել 1) бить, бросаться в глаза, 2) вызвать зависть. Աչք ման ածել 1) искать, 2) смотреть по сторонам. Աչք շլացնել пленить, прельстить. Աչք տալ следовать чьему-нибудь примеру. Աչք տնկել зариться на кого, что. Աչք ու ականջ осведомитель. Աչք ունենալ вожделеть. Աչք փակել 1) закрывать глаза (на что), 2) сомкнуть глаза. Աչքե տես, բերնե կարոտ хоть видит око, да зуб неймёт; по усам текло, в рот не попало. Աչքերդ բռնի 1) чтоб ты ослеп, неблагодарный! Աչքերը բաց մնալ опешить. Աչքերը բռնել 1) закрыть (кому) глаза ладонями, 2) чтоб (тебе, ему, им) ослепнуть! Աչքերը բռնվել ослепнуть. Աչքերը բուռն ընկնել глаза вылезли из орбит (от сильного удара по голове). Աչքերը գագաթն է թռել глаза на лоб лезут, полезли. Աչքերը գնալ 1) клонить ко сну, 2) заглядеться, 3) տե՛ս Աչքերը ջուրը տաներ Աչքերը դեղ դնել подводить глаза. Աչքերը թրջվել прослезиться. Աչքերը լցվել, լցնել налиться слезами (о глазах) Աչքերը խորն ընկնել, տե՛ս Աչքերը փոս ընկնել։ Աչքերը ծանրացել են веки отяжелели. Աչքերը կապել 1) втереть очки, 2) заколдовать. Աչքերը կուրանալ ослепнуть. Աչքերը կուլ գնալ 1) западать (о глазах), 2) слипаться (о глазах), 3) похудеть, 4) сморщиться. Աչքերը հանգչել потухнуть (о глазах). Աչքերը հանել 1) выколоть глаза, 2) навредить, 3) наказать. Աչքերը հետը գնալ заглядеться. Աչքերը հետը տանել 1) очаровать, пленить, 2) досадить кому-либо. Աչքերը հող, մոխիր, հող ու մոխիր փչել, տե՛ս Աչքերին թոզ փչել։ Աչքերը, ճակատը, ճակատին թռնել, տե՛ս Աչքերը գագաթը թռչել։ Աչքերը՝ աչքերի աոաջ մթնել потемнеть в глазах. Աչքերը շաղվել мутиться в глазах. Աչքերը ոլորել косить глаза. Աչքերը չորս անել 1) вытаращить глаза, 2) бдительно стеречь, 3) смотреть, глядеть и т.п. во все глаза, в оба (глаза). Աչքերը չռել вытаращить, вылупить глаза. Աչքերը ջուրը տանել помутиться в глазах. Աչքերը սրտի հայելին են глаза-зеркало души. Աչքերը սև ջուր իջնել Заболеть глаукомой. Աչքերը վառվել разгореться, заблестеть, заискриться (о глазах). Աչքերը փայլել, տե՛ս Աչքերը վառվել։ Աչքերը փոս ընկնել запасть (о глазах). Աչքերը քոռանալ, տե՛ս Աչքերը կուրանալ։ Աչքերին թոզ փչել пустить пыль в глаза. Աչքերին չհավատալ не верить своим глазам. Աչքերից արցունք քամել՝ թափել 1) проливать слёзы, 2) вызвать слёзы (у кого). Աչքերից թափել՝ վեր ածել лить слёзы. Աչքերից խեղն լինել быть слабым глазами. Աչքերից կայծեր դուրս թռան, աչքերը կայծակին տվին искры из глаз посыпались. Աչքերից կրակ է թափում из глаз сыплются искры Աչքերով ուտել 1) есть глазами, 2) (փխբ.) сердиться. Աչքը անկուշտ ненасытный, жадный, алчный. Աչքը ասածին չափ сколько охватывает глаз. Աչքը՝ աչքերը առնել 1) приглянуться, 2) не останавливаться ни перед чем, 3) заметить, 4) сглазить. Աչքը արնով լցվել налиться кровью (о глазах). Աչքը արյուն разъярённый. Աչքը բան տեսնել получить достаточно, удовлетвориться. Աչքը բար չբռնել завидовать. Աչքը (աչքերը) բաց 1) տե՛ս Աչքաբաց, 2) в полном сознании, 3) живой. Աչքը (աչքերը) բացել՝ բաց անել 1) проснуться, 2) открыть глаза (кому), 3) прозреть, 4) прийти в себя, очнуться, 5) начать жить, 6) одуматься, 7) распуститься, цвести. Աչքը բաց լուսացնել глаз не сомкнуть до рассвета. Աչքը բաց մեռնել умереть, не достигнув цели. Աչքը բացվել 1) проснуться, 2) прозреть, 3) очнуться, 4) начать жить, 5) распуститься, цвести. Աչքը բռնել 1) понравиться, 2) տե՛ս Աչքերը բռնել: Աչքը գալ скупиться, жалеть (что-либо). Աչքը գոց, տե՛ս Աչքը փակ։ Աչքը գոցել, տե՛ս Աչքը փակել։ Աչքը գիրը տանել испортиться от чтения (о глазах). Աչքը գցել 1) вылупить глаза, 2) облюбовать, 3) ждать подачки. Աչքը դեռ չթարթած вмиг, не успев моргнуть. Աչքը դիպչել 1) заметить, увидеть, 2) տե՛ս Աչքով տալ։ Աչքը դռանը մնալ проглядеть все глаза (очи). Աչքը դռանը պահել стеречь дом. Աչքը դուրս գալ 1) лишиться зрения, 2) вылезать из глазниц (о глазах), 3) поделом ему, 4) чтоб ослепнуть ему! Աչքը դուրս(ը) (լինել) 1) блудить, 2) быть в ожидании. Աչքը զորել различать. Աչքը ընկնել մի բանի 1) заметить, 2) понравиться. Աչքը թեքել 1) отвести взгляд, 2) отвернуться. Աչքը իր դռանը 1) верный в супружестве, 2) живущий на свой средства, довольный своей судьбой. Աչքը լալով մնալ остаться в безысходном горе, быть постоянно в слезах. Աչքը լի՝ լիքը տես Աչքը կուշտ։ Աչքը լիանալ жить в достатке, быть полностью удовлетворённым своим достатком. Աչքը խաբել 1) соблазнить внешностью, 2) провести на мякине. Աչքը՝ աչքերը խավարել ослабнуть (о зрении). Աչքդ խավարի чтоб ты ослеп! Աչքը խմել 1) прийтись по вкусу, 2) рассчитывать на успех, считать для себя посильным что-либо. Աչքը խոթել, տե՛ս Աչքը կոխել Աչքը խփել՝ խուփ անել сомкнуть глаза. Աչքը ծակ ненасытный, жадный, алчный. Աչքը՝ աչքերը՝ ծով դառնալ՝ ծովանալ пролить море слёз. Աչքը կապել втереть очки (кому). Աչքը կարոտ մնալ жить мечтой о ком, о чём) (о неудовлетворённом желании). Աչքը կշտանալ насытиться, удовлетвориться. Աչքը կոխել тыкать в глаза. Աչքը կպցնել, աչք կպցնել, сомкнуть глаза. Աչքը կուշտ нежадный, довольный своим достатком. Աչքը կտրել, տե՛ս Աչքը զորել: Աչքը՝ աչքերը մեկից մի բանից կտրել отвести глаза. Աչքը հանել 1) выколоть глаза, 2) сильно навредить, 3) наказать. Աչքը հատ ընկնել появилось бельмо на глазу. Աչքը հետևից մնալ проглядеть все глаза (очи). Աչքը ճանապարհին՝ ճամփին (մնալ), տե՛ս Աչքը դռանը մնալ։ Աչքը ճամփին թողնել заставить долго ждать себя. Աչքը հպել моргнуть, мигнуть. Մի աչքը հպելում вмиг. Աչքը ճպել зажмуриться. Աչքը մազ բուսնել заждаться. Աչքը ման ածել смотреть по сторонам, искать. Աչքը մեկի ձեռքին լինել уповать на кого, ждать подачки. Աչքը մտնել 1) вызывать зависть, 2) втереться (войти) в доверие, 3) лезть на глаза, выпячиваться Աչքը՝ աչքերը շաղվել рябить в глазах. Աչքը շլել, տե՛ս Աչքը պաղել։ Աչքը շոյել ласкать глаз, взор. Աչքը շոռ похотливый, блудливый. Աչքը չգալ 1) не жалеть, 2) не представлять ценности (для кого,). Աչքը չվերցնել завидовать. Աչքը՝ աչքերը պաղել՝ սառել уставиться в одну точку, вперить взгляд во что-либо. Աչքը՝ աչքերը ջոկել разобрать, разглядеть. Աչքը՝ աչքերը ջուր դառնալ՝ կտրել проглядеть все глаза (очи), заждаться. Աչքը վրան լինել 1) облюбовать, 2) присматривать за кем-чем. Աչքը վրան մնալ остаться неудовлетворённым. Աչքը վրան պահել присматривать за кем-чем, беречь. Աչքը տեսածից կվախենա՝ վախենում է обжёгся на молоке, дует на воду, пуганая ворона и куста боится. Աչքը տնկել, տե՛ս Աչք տնկել։ Աչքը (աչքերը) ուռչել (մեկի համար) очень надо. Աչքը (աչքերը) փակել 1) закрыть глаза на что-либо, не заметить, пройти мимо, 2) закрыть глаза, вздремнуть, 3) умереть. Աչքը քաղցրանալ стать благосклонным. Աչքը քաղցր լինել относиться благосклонно. Աչքի անցկացնել՝ անցնել просмотреть. Աչքի անցնել 1) տե՛ս Աչքի անցկացնել, 2) восстановить в памяти. Աչքի առաջ, առջև 1) на чьих-либо глазах, 2) под присмотром. Աչքի առաջ գալ привидеться. Աչքի առաջ ունենալ 1) иметь в виду, 2) учесть. Աչքի է եկել сглазили кого. Աչքի գրող ненавистный. Աչքիդ վերևը ունք կա (չասել) не обидеть и малым. Աչքի զարնել՝ ընկնել бить, бросаться в глаза, выделяться. Աչքի լույս 1) зрение, 2) свет очей, светик мой. Աչքի լույսը թափել 1) ослепить, 2) корпеть над чем-либо. Աչքի լույսը խավարել 1) ослабеть (о зрении,), 2) чтоб (ты, он) ослеп. Աչքի լույսը՝ (լուսը) հանել 1) выколоть глаза, 2) наказать. Աչքի լույսը՝ (լուսը) հատնել՝ քաղվել ослабнуть глазами. Աչքի լույսի հետ չփոխել ценить как зеницу ока. Աչքի լույսի պես պահել՝ պահպանել хранить как зеницу ока. Աչքի հինուն կամ որդը կոտրել заморить червячка. Աչքին բար չտալ завидовать. Աչքին գալ 1) понравиться, 2) представлять в глазах ценность, 3) бить в глаза. Աչքին դիպչել попасться на глаза (на миг). Աչքին երևալ 1) показаться на глаза, 2) мерещиться, казаться, показаться, 3) показать кому-либо свою силу, мощь, 4) представлять в глазах (кого) ценность. Աչքին ընկնել, աչքովն ընկնել 1) попасться на глаза, 2) быть замеченным вскользь. Աչքին թող փչել, տե՛ս Աչքերին թոզ փչել։ Աչքին թվալ мерещиться, казаться. Աչքին հող ու մոխիր փչել, տե՛ս Աչքերին թոզ փչել։ Աչքի չափով на глаз. Աչքի ծայրով՝ պոչով մտիկ տալ смотреть исподтишка, украдкой. Աչքի սևն ու սպիտակը свет очей, единственная надежда. Աչքիս չերևաս убирайся с глаз моих. Աչքիս (մեր աչքի, աչքներիս) վրա с удовольствием. Աչքի սուրման թռցնող выжига. Աչքի վրա տեղ ունենալ честь и место кому. Աչքի տակ, տե՛ս Աչքի առաջ։ Աչքի տակ առնել 1) иметь в виду, 2) заклевать. Աչքի տակով(ն) անցկացնել бегло просмотреть. Աչքի տակով նայել՝ մտիկ տալ 1) смотреть украдкой, исподтишка, 2) поглядеть, 3) косо смотреть на кого, что-либо. Աչքի տակ ունենալ иметь в виду, учесть. Աչքից արյուն կաթել՝ թափվել прийти в бешенство. Աչքից բաց թողնել проглядеть- Աչքից գցել 1) разлюбить, 2) потерять из виду, 3) уронить кого в чьих-либо глазах. Աչքից էլ ընկնել՝ պրծնել, աչքացավից էլ потерять всё. Աչքից ընկնել՝ ելնել 1) потерять чьё-либо расположение, 2) потеряться из поля зрения. Աչքից թողնել упустить из виду. Աչքից ծածկվել скрыться с глаз. Աչքից կորչել сгинуть с глаз. Աչքից՝ աչքերից կրակ թափել взбеситься. Աչքից հանել, տե՛ս Աչքից գցել։ Աչքից հեռանալ удалиться с глаз долой. Աչքից վրիպել ускользнуть от внимания. Աչքից փախչել 1) избегать встречи, 2) стараться быть незамеченным. Աչքից փախցնել 1) прятать, 2) проглядеть. Աչքի փուշ бельмо на глазу. Աչքով անել подмигнуть. Աչքով աչք չունենալ Ненавидеть (кого). Աչքովն ընկնել, տե՛ս Աչքին ընկնել։ Աչքով չափել 1) смерить на глазок, 2) смерить взглядом кого, 3) определить на глаз, на глазок. Աչքով տալ сглазить. Աչքով տեսնել увидеть собственными глазами. Աչքով ունքով անել подмаргивать, подмигивать. Աչքով-ունքով է красивый. Աչքս լուս не было печали, этого не хватало. Աչքում բարձրանալ подняться в глазах (чьих). Աչքում (աչքից) ընկնել пасть в глазах (чьих). Աչքում մթնել потемнеть в глазах. Աչքումը յուղ լինել կամ ունենալ уметь подметить хорошее. Աչք ու ունքը կիտել нахмуриться. Բարի աչքով նայել, Բաց աչքով լուսացնել, Բաց աչքով նայել, Թեթև աչքով նայել, Խեթ աչքով նայել, Ծուռ աչքով նայել, Հավասար աչքով նայել, Հոգու աչք, Հոնքը շինելու տեղ՝ աչքը հանել, Մի աչքով նայել, Վատ աչքով նայել, ՈՒրիշի աչքով նայել, Փորձված աչք այլն, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։

* * *

[N]

глаз (M)

глаз: глаза (PL)

зрение (N)

ի Звезда. ◊ Աստղը բանել родиться под счастливой звездой. Աստղը բացվել, տե՛ս Բախտը բացվել։ Աստղը բռնել понравиться. Աստղը թեքվել терпеть неудачу. Աստղը խավարեց звезда закатилась. Աստղով լինել родиться в рубашке, родиться под счастливой звездой. Աստղով մարդ Человек с изюминкой. Աստղը վեր բերել՝ իջեցնել совершить невозможное (ср. достать луну с неба) Աստղ ունենալ быть удачливым, везучим. Բևեռային աստղ Полярная звезда Գիսավոր աստղ, Կարմիր աստղ, Հնգաթև աստղ, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։

* * *

[N]

звезда (F)

1

եկա, հրամ. ե՛կ և արի՛ 1. Ходить, идти, возвращаться (по направлению к говорящему). 2. Приходить, прийти. Ոտքով եկավ пришёл пешком. 3. Приезжать, приехать. Ձիով եկավ приехал на лошади. 4. (փխբ.) Быть, существовать. 5. Прибывать, прибыть. Գնացքը եկավ поезд прибыл. 6. Наступать, наступить (с существительными, обозначающими время, времена года). Գարունը եկավ весна наступила. 7. Идти, выпадать, выпасть (об осадках). Ձյուն եկավ выпал снег. 8. Идти, течь (о жидкости). Քթից արյուն է գալիս кровь течёт из носа. 9. Весить Բեռը 10 կգ է գալիս груз весит 10 кг. 10. Начисляться. Ավանդների վրա з% է գալիս на вклады начисляется 3%. 11. (թղթխ.) ходить, делать ход. Ո՛վ պիտի գա, ո՛վ է գալիս чей ход? кто должен ходить? 12. Идти (о картах). 13. Нападать, напасть, идти на кого (устар.). 14. Брать начало, начинаться, исходить. 15. Повелит. форма եկ, արի, եկեք употребляется как модальное слово в значении давай(те). Եկեք պայմանավորվենք давайте условимся. 16. Являться, появляться, предстать перед глазами (о чём-либо воображаемом). 17. Подойти, подходить, оказаться годным, удобным, приемлемым для чего-л., соответствующим чему-л. (обычно в разг. Речи). Շորը չէր գալիս նրան платье не подходило ей. Ցուրտ կլիման չէր եկել նրան холодный климат не подошёл ей (ему). ◊ Վազ գալ՝ անցնել отстать. Աշխարհ գալ, Աչքին գալ, Առաջ գալ, Ասպարեզ գալ, Ափսոս գալ, Բերանին գալ, Գիտակցության գալ, Գլխին գալ, Գլուխ գալ, Գրազ գալ, Դարձի գալ, Դեմ գալ, Դուռը գալ Դուր գալ, Դուրս գալ, Ետ գալ, Երևան գալ, Եփ գալ, Թրև գալ, Իրար գալ, Խելքի գալ, Խմորը գալ, Ծառս գալ, Ծունկի գալ, Կաշվից դուրս գալ, Կծիկ գալ, Կուճ գալ, Հախից գալ, Հանդես գալ, Հավատի գալ, Հոգին դուրս գալ, Հոտ գալ, Ձայն գալ, Ձեռքից ամեն ինչ գալ, Ճանապարհի գալ, Ման գալ, Մեղա գալ, Մեղք գալ, Մեջտեղ գալ Միտքը գալ, Մոտ՝ մոտիկ գալ, Շաղ գալ, Շարքից դուրս գալ, Շուռ գալ, Պար գալ, Պարտքի տակից դուրս գալ, Պետք գալ, Պոկ գայ, Պտույտ գալ, Ջանը դուրս գալ, Վեր գալ, Վրա գալ, Տեղը որ գա, Ցած գալ, Ցրիվ գալ, Ուժի գալ, Ուշքի գալ, Փուլ գալ, Քարշ (քաշ) գալ, Քոր գալ, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։

2

ա. (բրբ.) Будущий, предстоящий, наступающий. Գալ տարի в будущем году.

* * *

[A]

будущий

[V]

приходить

прийти

ходить

сходить

походить

пойти

идти

գրքի 1. Книга. 2. Том. Գիրք Ա

том первый. Գիրք Բ

том второй. 3. Книга для записей, амбарная книга, журнал. 4. (փխբ.) История чего-либо․ 5. Сборник. ◊ Բողոքի գիրք книга жалоб. Գիրքը ձեռքից (վեր) չգցել не расставаться с книгой. Գիրքը ձեռքն առնել взять книгу в руки. Գրքերի պալատ книжная палата. Գրքի երես չտեսնել, Գրքի երես բաց չանել не раскрывать книги․ Գրքի որդ книжный червь. Գրքում մնալ остаться на бумаге. Կյանքի գիրք книга жизни. Սեղանի գիրք настольная книга. Սուրբ գիրք священное писание. Գրքով շարժվել руководствоваться законом. Գրքի մի երեսը կարդալ подходить к вопросу односторонне.

* * *

[N]

книга (F)

том (M)

եցի Причислять, причислить, относить, отнести к какому-либо классу, разряду. Լավագույն գրողների շարքը դասել отнести к числу лучших писателей. ◊ Բարձր դասել, Վեր դասել ставить превыше всего.

կ. К, ко. Դեպի աջ Направо, вправо․ Դեպի առաջ вперёд. Դեպի ձախ налево, влево. Դեպի դուրս наружу. Դեպի ետ назад. Դեպի խորքը вглубь. Դեպի հեռուն вдаль. Դեպի ներս внутрь. Դեպի վեր вверх, ввысь, кверху. Դեպի ցած книзу. Դեպի ու՞ր куда ? ◊ Ի

դեպ кстати.

* * *

[PREP]

к

ко

ի 1. Лицо. 2. Щека. 3. Лицевая сторона (ткани), верх (одеяла) и т. д. 4. Страница. ◊ Երես առ երես с глазу на глаз. Երես առնել избаловаться, распуститься. Երեսը բաց бесстыдный, нескромный, необузданный. Երեսը գոմշի՝ շան կաշի է, Երեսը շան երես է, տե՛ս Պնդերես: Երես դարձնել՝ թեքել отвернуться. Երեսը դարձնել դեպի... повернуться, встать лицом к... Երեսը դեմ անել, Երեսը սևացնել, տե՛ս Երեսը պնդացնել Երես(ը) երեսի(ն) առնել встретиться лицом к лицу. Երես բռնել избаловаться. Երեսը թափել приставать, клянчить. Երեսը թթվեցնել сделать кислую мину. Երեսը թուքումուր բերել опозорить, оскандалить. Երեսը խաչակնքել, Երեսը խաչ հանել креститься, осенить себя крёстным знаменем. Երեսը կակուղ՝ փափուկ уступчивый, добродушный, мягкого нрава, снисходительный. Երեսը շուռ տալ, տե՛ս Երես դարձնել: Երես չունենալ провинившись,стесняться, избегать кого-либо. Երեսը չբռնել, տե՛ս Երես չունենալ: Երեսը պատռած бесстыдный, нахальный, навязчивый. Երեսը պինդ, տե՛ս Պնդերես։ Երեսը պոկել, Երեսը վեր բերել выругать, оскандалить. Երեսը պնդացնել набраться нахальства, обнаглеть. Երես տալ избаловать. Երես տվինք աստառ ուզեց посади свинью за стол, она и ноги настол. Երես քաշել обтянуть, обить. Երեսի գույնը թռնել побледнеть. Երեսի մեռոնը գնացել է бесстыдный, бесстыдник, нахал. Երեսի վրա թողնել 1) оставить без помощи, 2) забросить. Երեսի քրտինքով в поте лица. Երեսին ասել сказать в лицо, высказать напрямик. Երեսին գրված է на лице написано. Երեսին գույն չկա ни кровинки в лице. Երեսին թքում են, ասում է՝ անձրև է գալիս как с гуся вода, ни стыда, ни совести. Երեսին հասնել застать живым (умирающего). Երեսին նայել ждать помощи (от кого-нибудь). Երեսին չնայել не обращать внимания, игнорировать. Երեսից ընկնել попасть в немилость, быть в опале, в немилости. Երեսից ժանգ է թափում о человеке с кислой физиономией, угрюмом, мрачном. Երեսից կախ ընկնել клянчить, выпрашивать. Երեսով(ը) տալ укорить, упрекнуть. Աշխարհի՝ երկրի երեսին на свете, во все мире.

* * *

[N]

лицо (N)

щека (F)

страница (F)

կնքի 1. Небо, небосвод. 2. Небо, небеса, место, где по религиозным представлениям обитают бог, ангелы, святые и т. д. 3. Небесная сфера, якобы состоявшая из семи слоев, небес. 4. (փխբ.) Бог. ◊ Երկինք բարձրացնել՝ հանել հասցնել возносить, превозносить, поднимать и т․ п. до небес. Երկինքը գլխիս մթնեց՝ փույլ եկավ (как) гром среди ясного неба. Երկինքը կապվել է бездождие, засушливая погода. Երկինքը վկա клянусь небом (богом). Երկինքն ու երկիրը իրար են խառնվել 1) обрушилась стихия, 2) всё смешалось (ср. небо обрушилось (упало) на землю, небо смешалось с землёй) Երկնքից աստղեր չի վեր բերում звёзд с неба не хватает. Երկնքից իջնել сойти с небес, с неба. Երկնքից կրակ է թափվում страшно жарко. Երկնքից կրակ թափվի դրանց գլխին да постигнет их кара небесная. Յոթերորդ երկնքում на седьмом небе. Երկինքը վկա да видит бог.

* * *

[N]

небо (N)

ի և իշի, 1. Осёл, ишак. 2. (փխբ.) Осёл, олух, болван, оболтус, остолоп. 3. (փխբ.) Грубый, неотёсанный человек, мужлан. 4. Таран. ◊ Էշ արածացնող остолоп, балбес. Էշ նստելը մի ամոթ է, իջնելը (վեր գալը) երկու ամոթ сделать смешно, отступиться грешно. Էշը կորցնողը պարան չի հարցնի снявши голову, по волосам не плачут. Էշն ինչ գիտի՝ նուշն ինչ է разбирается, как свинья в апельсинах. Էշը ուտել, պոչին խռովել отказаться от чего-либо перед самым концом (ср. собаку съел, хвостом подавился). Աղոթած էշ дурак набитый, балда, болван. Երկու իշի գարի չի կարող ջոկել ни бельмеса не смыслит. Էլի իր էշը քշել заладить своё, упереться на своём, гнуть свою линию. Էն վաղ էր, որ էշը կաղ էր прошли те времена, прошло то время. Իշի ականջում քնած соня, замкнутый в своей скорлупе, безразличный. Իշի զատկին когда рак на горе свистнет. Իշի նահատակ, Էշ նահատակի լինել пострадать по дурости своей. Իշի տեղ դնել принимать кого-либо за дурака, разыгрывать. Իշի տե՞ղ եր դրել нашёл дурака! Կաղ իշով քարավան մտնել с суконным рылом да в калашный ряд. Ձիուց իջնել, իշին նստել из саней, да в дровни. Մեծ էշը ախոռում է թողել а слона-то не приметил. Էշին ո՞վ է չոշ (հոշ) ասել кто его хоть словом попрекнул?

* * *

[N]

осел (M)

ишак (M)

грубый (M)

неотесанный (M)

ի 1. Грудь. 2. Склон. ◊ Լանջս ի վեր вверх по склону.

* * *

[N]

грудь (F)

1. զ. Гора. Կովկասյան լեռներ Кавказские горы. 2. ա. Твёрдый, крепкий. Լեռան զավակ дитя гор, горец. Լեռ քար 1) крепкий как скала, 2) тяжёлый как камень. Լեռն ի վեր в гору.

* * *

[N]

гора (F)

ի 1. Сомнение. 2. Подозрение. 3. Опасение. ◊ Կասկած հայտնել выразить сомнение. Կասկած հարուցել вызвать подозрение. Կասկած չկա нет сомнения. Կասկած տանել՝ ունենալ заподозрить. Կասկածը փարատել рассеять сомнение. Կասկածի մեջ գցել՝ ձգել вызвать сомнение. Կասկածի տակ առնել ՝ դնել брать (взять) под сомнение. Կասկածի տակ լինել՝ գտնվել՝ ընկնել быть под подозрением (на подозрении). Կասկածից դուու, Կասկածից վեր (է) вне (всякого) сомнения, без (всякого) сомнения, не подлежит сомнению. Կասկածն ընկնում է (մեկի վրա) подозрение падает (на кого). Կասկածների մեջ ընկնել впасть в сомнение. Սիրտը կասկած ընկնել՝ մտնել, տե՛ս Սիրտ բառի տակ։

* * *

[N]

сомнение (N)

подозрение (N)

1

տե՛ս Հիմք։ ◊ Հիմն ի վեր вверх дном.

2

ի Гимн.

* * *

[N]

гимн (M)

մ. Исстари, издавна, издревле (книжн.). ◊ Հնուց ի վեր испокон веку, испокон веков.

ի Бровь. ◊ Հոնքերը կիտել насупить брови, накуриться. Հոնքը շինելու տեղ աչքդ տանել оказать медвежью услугу. Հոնքերը վեր քաշել удивлённо поднять брови.

* * *

[N]

бровь (F)

1. ա. Левый. 2. ա. (փխբ.)Неудачный. 3. ա. Неудачливый. 4. մ. Неудачно. 5. մ. Налево, влево. 6. գ. Левая рука, шуйца (устар.). 7. գ. Левый, левак. 8. ա. Левацкий. ◊ Ձախ մարդ несговорчивый, упрямый человек. Աջն ու ձախը չգիտենալ не знать где право, где лево. Ձախ ձեռքով գործ անել работать спустя рукава. Ձախ ոտքի վրա վեր կենալ встать с левой ноги. Ձախ հավասարեցում կատարել провести левацкую уравниловку. Ձախ գնալ идти вкривь и вкось.

* * *

[A]

левый

неудачный

[ADV]

неудачно

налево

ի 1. Сила. 2. Мощь. 3. Крепость. 4. Плодородие. 5. Усилие. ◊ ՈՒԺ

անել делать усилие, усилия. Ուժ առնել 1) ободриться, ожить, 2) делать усилие, усилия, 3) взять разгон. Ուժ գործադրել՝ գործ դնել применить силу. Ուժ գտնել найти в себе силы. Ուժ(ը) (ուժերը) հավաքել собрать силы, собраться с силами, с силой. Ուժ ներշնչել 1) придать силу, 2) вдохновить, воодушевить. Ուժ չխնայել не жалеть сил. Ուժ չունենալ нет сил, силы, не находить (в себе) силы, сил. Ուժ ստանալ 1) получить помощь, подмогу, 2) войти в силу. Ուժ տալ 1) придать силу, 2) оказать помощь, поддержку, 3) привести в действие, 4) делать усилие, усилия, 5) налечь, 6) вдохновить, воодушевить. Ուժ ունենալ 1) быть сильным, 2) быть в силах, в силе. Ուժ ու կող անել 1) натужиться, напрячься, сделать усилие, 2) набраться храбрости, собраться с духом. Ուժերը (ուժը) լարել напрячь все силы. Ուժերը խնայել беречь силы. Ուժերը ծախսել потратить силы, энергию. Ուժերը կշռել взвесить силы. Ուժերը հավաքել, տե՛ս Ուժը հավաքել։ Ուժերը ներել под силу, по силам. Ուժերը չափել 1) пробовать силы, 2) помериться силами. Ուժերն սպառել потерять силу, силы. Ուժերը վատնել тратить силу, силы. Ուժերը տեղը գալ поправиться, выздороветь, оправиться (от болезни). Ուժերը (ուժը) փորձել пробовать силы. Ուժերը քամվում են силы тают. Ուժը կորցնել потерять силу. Ուժը պահպանել 1) быть в силе, 2) беречь силы. Ուժը պատել 1) под силу, по силам, 2) насильничать. Ուժը մեկի վրա փորձել применить силу. Ուժի գալ 1) поправиться, стать на ноги, выздороветь, оправиться (от болезни), 2) воспрянуть духом, 3) стать на ноги, стать самостоятельным, крепким. Ուժի դիմել применить силу. Ուժի դիրքերից с позиции силы. Ուժի մեջ թողնել оставить в силе. Ուժից գցել обессилить, измотать. Ուժից ընկնել обессилеть, измотаться. Ուժից վեր выше сил (чьих). Արտադրողական ուժեր, Բնության ուժեր, Գերբնական ուժ, Իներցիայի ուժ, Կամքի ուժ, Կենդանի ուժ, Կենսական ուժ, Հասարակական ուժեր, Ձգողական ուժ, Շարժիչ ուժեր, Որքան մեր ուժն է, Պահեստի (կամ պահեստայինի ուժեր), Վանողական ուժ, Տարերային ուժեր, Քարշող ուժ, Օրենքի ուժ ունենալ, Ֆիզիկական ուժ, տե՛ս կապակցությունների առաջին բառերի տակ։ՈՒԺԱԲԱՆԱԿԱՆ

ա. Динамический, связанный с движением, с действием силы.

ի (բրբ.) Бровь. ◊ Ունքերը կախել, Ունքերը կիտել сдвинуть (насупить, нахмурить) брови. Ունքերի տակից (տակով) նայել смотреть исподлобья. Ունքը աչքին քաշել 1) загрустить, է) сдвинуть (насупить, нахмурить) брови. Ունքերը բանալ, Ունքերը բացվել перестать огорчаться. Ունքերը կոճկել, տե՛ս Ունքերը կիտել: Ունքը վեր թողնել поднять брови, сделать большие глаза, удивиться. Ունքերը իրար տալ, Ունքերը վրա տալ, Ունքերը վրա քաշել, Ունքը փոթ գցել, տես Ունքերը կիտել: Աչքիդ վերև ունք կա ասել задеть (разг.), обидеть.

ի 1. Плечо. 2. Склон. ◊ Ուս(եր)ը թափ տալ՝ թոթվել, Ուսերը վեր քաշել пожать плечами. Ուսին առնել, Ուսն առնել взять на плечо. Ուս ուսի տալ сплотиться. Ուսովը գցել՝ ձգել, Ուսը գցել, Ուսը նետել вскинуть на плечо. Ուս ընդ ուս плечо о плечо, плечом к плечу, плечо к плечу, плечо в плечо. Ուսը դեմ անել՝ դեմ տալ, Ուսը տակը տալ подставить плечо. Ուսերին ծանրանալ обременить.

պնչի (բրբ.) 1. Hoc. 2. Ноздря. 3. Морда, рыло. ♢ Պնչից ընկած՝ թռած как две капли воды (быть похожим). Պինչը մտնել лезть в глаза (или на глаза). Պինչը վեր քաշել задирать, задрать нос. Պինչը քամի մտնել сумасбродить, сумасбродничать, колобродить (прост.). Պնչից հանել 1) отплатить(за зло), отомстить, 2) навредить, напакостить. Պինչը սատանա մտնել дуреть, одуреть, шалеть, ошалеть. Պինչը բռնես՝ հոգին կտա еле-еле душа в теле. Պնչից մուխ դուրս գալ мучаться, мучиться, замучиться, терзаться, затерзаться.