-
21 туган-тулпы
сущ.; диал.; см. туган-тумачатуган-тулпы җыеп — собра́в всех ро́дственников и ро́дичей
-
22 түбәтәй
сущ.1) тюбете́йка; ермо́лкахәтфә түбәтәй кию — надева́ть (носи́ть) ба́рхатную тюбете́йку
2) ист. желе́зный шлем, надева́емый под ша́пку•- түбәтәй карта••түбәтәй җыеп калу — отстава́ть от други́х; приходи́ть по́зже други́х (букв. подбира́ть шлем)
-
23 чабу
I перех.коси́ть || косьба́печән чабу — коси́ть се́но
печән чабу вакыты — сеноко́сная пора́, вре́мя сеноко́са, косови́ца
- чабып үткәрү(печән) чабу машинасы — сенокоси́лка
- чабып ташлау
- чабып чыгу
- чабып яту II перех.1) руби́ть, отруби́ть, разруба́ть/разруби́ть || ру́бка2) выда́лбливать/вы́долбить (корыто, лодку)3) выруба́ть, проруба́ть (лёд, прорубь)•- чабып өзү
- чабып тору
- чабып төшерү
- чабып үтерү••III неперех.; разг.чапмаган да, юнмаган да — топо́рная рабо́та (букв. не ру́блено, не отёсано)
1) бежа́ть, бе́гать, нести́сь, мча́ться || беготня́; см. тж. йөгерүелга буена чабу — бежа́ть к ре́чке
куркудан бөтен көчкә чабу — нести́сь во весь дух от испу́га
әле анда, әле монда чабу — бе́гать туда́-сюда́
2) бежа́ть, скака́ть, мча́ться, нести́сь ( о лошади) || ска́чкаатка атланып чабу — скака́ть на ло́шади
3) перен. бежа́ть, нести́сь, мча́ться (о машине, поезде, времени)вакыт чаба — вре́мя бежи́т
машина урманга таба чапты — маши́на помча́лась к ле́су
4) разг. е́здить, разъезжа́тьрайоннан районга чабу — е́здить по райо́нам
5) перен. спеши́ть, торопи́тьсяярдәмгә чабу — спеши́ть на по́мощь
мәктәпкә чабу — торопи́ться в шко́лу
врач артыннан чабу — бе́гать за врачо́м
•- чабып йөрү
- чабып кайту
- чабып килү
- чабып китү
- чабып узу
- чабып үтү IV1) хлеста́ть, па́рить ( веником)2) ударя́ть/уда́рить (по щеке, по лицу); дать пощёчину3) уст.; диал. пра́здновать чтонардуган чабу — пра́здновать ма́ртовский Но́вый год ( по восточному календарю)
сабан чабу — пра́здновать Сабанту́й
V сущ.май чабу — пра́здновать Ма́сленицу
1) пола́, подо́л, фа́лды, низ оде́жды; см. тж. итәкбишмәт чабуы — пола́ бешме́та
чабулары ачылып китте — полы́ распахну́лись
2) клин, клинообра́зный крой (юбки, платья); см. тж. өлге 2)дүрт чабулы итәк — подо́л из четырёх кли́ньев
••чабудан тарту (тоту) — помеша́ть, не позво́лить де́лать что-л.; удержа́ть от соверше́ния чего-л.
чабуны җыеп йөрү — быть бди́тельным, осторо́жным
чабуына ябышу — увяза́ться за кем-л.
-
24 чәчми-түкми
нареч.; прям.; перен.так, как есть; в це́лости-сохра́нности, целико́м и по́лностьючиләктәге суларны чәчми-түкми генә алып кайт — принеси́ воды́ в вёдрах не пролива́я ни ка́пли
игеннәрне чәчми-түкми җыеп алырга — собра́ть урожа́й без поте́рь ( не оставляя на поле)
сүзләреңне чәчми-түкми китереп җиткерделәр — твои́ слова́ донесли́ (переда́ли) все как есть
-
25 чүп-чар
сущ.; собир.1) вся́кий му́сор, сор, отхо́ды, отбро́сыидәннән чүп-чар җыеп алу — собра́ть с по́ла му́сор
урманда чүп-чар калдырырга ярамый — в лесу́ нельзя́ оставля́ть му́сор
2) сорня́к, со́рная расти́тельность ( заглушившая культурные посевы)3) хлам, старьё, ру́хлядьсарайдагы барлык чүп-чарны чыгарып ташлау — вы́бросить из сара́я весь хлам
4) перен.; разг. что-л. него́дное, бесполе́зное; чепуха́, ерунда́, галиматья́ прост.әдәби чүп-чар — литерату́рная галиматья́
5) перен.; разг. шваль, дрянь || дрянно́й ( о человеке) -
26 чытыр-чатыр
сущ.; собир.хво́рост; см. чыбык-чабыкчытыр-чатыр җыеп, учак ягып җибәрү — собра́в хво́рост, разже́чь костёр
-
27 шабыршы
-
28 шпилька
сущ.1) шпи́лька ( для волос)шпи́лька кадап кую — зашпи́ливать, заколо́ть шпи́лькой
чәчне шпи́лькалар белән артка җыеп кую — собра́ть во́лосы шпи́льками на заты́лке
2) тех. шпи́лька ( гвоздь без шляпки)тимер шпи́лька — желе́зная шпи́лька
3) разг. шпи́лька ( каблук)шпи́лька үкчәле туфли — ту́фли на шпи́льках
- 1
- 2
См. также в других словарях:
гербарий — Җыеп киптерелгән төрле үсемлекләр коллекциясе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыю — I. 1. Кеше яки хайваннарны төрле урыннардан бер җиргә китерү, туплау. Чәчелеп яткан яки таралып урнашкан нәрсәләрне чүпләп җыйнау, бер савытка тутыру. Җыену, алып китү өчен әйберләрне җыйнау 2. Әкренләп, берәмләп туплау, булдыру һәм күбәйтү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чүпләү — I. 1. Чүп (I,1) белән тутыру, чүп белән каплау 2. Бер иш нәрсәгә башка чит нәрсә катнашу, чүп катнашу. II. ЧҮПЛӘҮ – 1. Таралып яткан яки башка төрле азыкны томшык белән эләктереп алып ашау тавыклар җим чүпли. Берәр нәрсәне бөртекләп җыеп ашау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
батарея — 1. Берничә туп яки минометтан торган артиллерия бүлеге. Туп яки минометлар куелып махсус ныгытылган позиция 2. Гальваник элементлар яки аккумуляторлар җыелмасы – ток чыганагы 3. Аерым секцияләрдән җыеп ясалган һәм пар яки су белән биналарны,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыелу — 1. (Җыю) 2. Күп җан иясенең бер урынга килүе, туплануы, барысы бергә бер тирәдә булу. Тамып яки төрле яктан агып килеп, бер урынга тулу 3. Аз азлап, билгеле бер сумма тәшкил итү, туплану. Берсе өстенә берсе өстәлеп арту, күбәю. Бар ителү, күпләп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыем — 1. Халыктан мәҗбүри тәртиптә җыеп алына торган акча яки әйбер. с. Җыемга бәйләнешле җыем пункты 2. Хезмәт күрсәткән өчен яки аерым оешманың кереме рәв. җыела яисә тотып калына торган акча, әйбер почта җыемнары 3. Иген, яшелчә һ. б. ш. уңышының… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыештыру — 1. Таралып яткан әйберләрне җыйнау, бергә җыю, бер җиргә өю, кую. Җыеп алу, җыйнау, җыеп алып урнаштыру (иген, яшелчә уңышы тур.). Бер урынга җыйнау, бөрештереп яки бөкләп җыю, йомарлау чикмән итәген аркасына җыештырып... 2. Тәртипкә китерү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коллектор — 1. Нәр. б. җыю һәм бүлеп тарату белән шөгыльләнүче оешма 2. Нин. б. үрнәкләрне (мәс. тау токымнарын) җыеп, язып бара һәм саклый торган кеше 3. Динамомашинаның алмаш токны даими токка әйләндерә торган кисәге 4. Төрле торбалардан һәм каналлардан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әлхасыйль — кер. иск. Озын сүзнең кыскасы, җыеп әйткәндә, нәтиҗәдә, бер сүз белән әйткәндә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баллану — 1. Баллылану, татлылану 2. күч. Төчеләнү, куштанлану 3. Бал белән тулу (умарта тур.). БАЛЛАП – рәв. 1. Бал ягып, бал кушып, бал белән 2. күч. Төчеләнеп, татлы тел белән 3. Бал җыеп, бал биреп (умарталар тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәйләвеч — 1. Изүне, бүрек колакчыннарын, балак очларын һ. б. җыеп бәйләү өчен кара каршы китереп тагылган бәйләрнең берсе 2. Яраланган, шешкән урынны каплау, саклау өчен урап бәйли торган бинт яки башка әйбер 3. Мускулны сөяккә тоташтыра торган нечкә сеңер … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге