-
121 вараксим
зоол.1. ласточка (аҥысыр кужу шулдыран, писын чоҥештылше изи кайык). Вожын почан вараксим ласточка с вильчатым (раздвоенным) хвостом; мужыр вараксим пара ласточек.□ Кӱшнӧ вараксим-влак вычыматат. Н. Лекайн. Высоко шебечут ласточки. Ср. варсеҥге, чезек.2. в поз. опр. ласточкин. Вараксим пыжаш ласточкино гнездо.□ Шинчапунжо – чылт вараксим шулдыр, чурийже чевер. И. Иванов. Её брови – словно ласточкины крылья, лицо красивое.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > вараксим
-
122 вачан
плечистый, с плечами. Кумда (лопка) вачан широкоплечий; аҥысыр вачан узкоплечий.□ Патыр капан, лопка вачан марий старшина Телекым руалтен кучыш. К. Васин. Здоровенный широкоплечий мужик схватил старшину Телека. -
123 воронка
1. воронка (вӱдым; шӧрым монь аҥысыр аҥан атыш йоктараш кучылтмо ӱзгар). Капрон воронка капроновая воронка.□ Кувавай, кужу шӱян кленчашке воронкам шынден, корнемлан шӧрым темен пуыш. Моя бабушка, вставив воронку в бутылку с длинным горлышком, налила мне молока на дорогу, Ср. чоргат.2. воронка (снаряд, мина, бомба пудештме дене лийше лаке). Иктаж коло метрым эртымек, бомба пудештме воронкам ужым. В. Иванов. Пройдя около двадцати метров, я заметил воронку от взрыва бомбы.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > воронка
-
124 вырляҥге
зоол. трясогузка (кужу аҥысыр почан изи кайык). Вырляҥге толмеке, латкок кече гыч лум кая. Пале. После прилёта трясогузок через двенадцать дней сходит снег.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > вырляҥге
-
125 вӱдтӱрвӧ
геогр. губа; далеко вдающийся в сушу залив. Аҥысыр вӱдлукым вӱдтӱрвӧ маныт. В. Сави. Узкий залив называют губой.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > вӱдтӱрвӧ
-
126 вӱдуа
бот. тальник, ива (лывырге укшан, кужу аҥысыр лышташан пушеҥге але вондер). Кочайын тупыштыжо курш кеча, кидыштыже – вӱдуа дене тодмо корзинка. М.-Азмекей. На спине у дедушки кузовок висит, в руке корзина, плетёная из ивы. -
127 вӱдылаш
Г. вӹды́лаш -ам1. завёртывать, заверыуть; обёртывать, обернуть; кутать, закутать. Тулшолгымым кагаз дене вӱдылаш огеш лий. Калык мут. Горячие угли нельзя завернуть бумагой. Ӱдыр скрипкам, сукнаш вӱдылын, кандыра дене кылдыш. Н. Арбан. Девушка обернула скрипку сукном, завязала бечёвкой.2. мотать, наматывать, намотать; заматывать, замотать; навивать, навить; накручивать, накрутить что-л.; круговым движением наслаивать на что-н. Аркаш трансформаторлык катушкым нигузеат вӱдыл кертын огыл, эре уто воштыр кодын. В. Орлов. Аркаш никак не мог намотать катушку для трансформатора, всё время оставались лишние провода. Учитель йолем ош шовыч дене вӱдылят, ӱмбачше аҥысыр кужу ластык дене кылдыш. О. Тыныш. Учитель замотал мои ноги белой тряпкой, сверху завязал узким длинным лоскутком. Ср. пӱтыраш.3. свёртывать, свернуть; скатывать, скатать что-л. трубкой. Парашютым вӱдылаш свернуть парашют; шинельым вӱдылаш скатать шинель. Ср. пӱтыраш.4. окутывать, окутать; заволакивать, заволочь, обволакивать, облечь со всех сторон. Ош порсын дене вӱдыл шочмо верым, кӱза эҥер ӱмбачын тӱтыра. М. Емельянов. Обволакивая белым шёлком родные места, туман поднимается с реки. Нойышо калыкым омо ю вӱдылын, эр шумешке пыштен каналташ. М. Казаков. Утомлённых людей окутало сонное царство, уложило отдохнуть до утра.5. перен. болтать, бубнить, плести; говорить много, неразборчиво, невнятно. Миклай кок арня шокшешт киен, нимом шарныдыме, ала-мом вӱдылын. А. Эрыкан. Миклай две недели лежал в горячке, без сознания, что-то говорил невнятно. – Мом вӱдылат, нимат ом умыло, – ойла Сергей. С. Николаев. – Что плетёшь, ничего не понимаю, – говорит Сергей. Ср. ойлышташ, вудыматаш.// Вӱдыл(ын) налаш1. намотать, замотать, накрутить. Шӱртым мундырашке вӱдыл налам. Нитки намотаю в клубок. 2) окутать, обволочь, заволочь, охватить. Кас рӱмбык шке пычкемыш шыҥалыкше деие шукертак ялым вӱдыл налын. А. Авипов. Вечерняя мгла своим тёмным пологом давно окутала деревню. 3) переи. охватить, завладеть (о чувстве горя, страха). Йочам каласен моштыдымо кугу орлык вӱдыл нале. А. Юзыкайн. Ребёнка охватило несказанно большое горе. Вӱдыл(ын) пытараш1. навернуть, накутать, намотать, замотать (о большом количестве в проявлении действия). Ава йочажым тыге вӱдыл пытарен, шӱргыжат ок кой. Мать своего ребёнка так накутала, даже не видно лица. 2) перен. наболтать, наплести, наговорить. – Яранцев тыште мом гына вӱдыл ыш пытаре. П. Корнилов. – Яранцев что только не наговорил здесь. Вӱдыл(ын) шындаш окутать. Окна кандыкым лум вӱдыл шынден. С. Чавайн. Окно окутано снегом.Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > вӱдылаш
-
128 галерей
1. галерея (зданийын ужашлажым ушен шогышо аҥысыр пӧлем але балкон). Янда галерей стеклянная галерея.2. галерея (театрысе кӱшыл пачаш).3. галерея (музей, картиным ончыктымо помещений). Картинный галерей картинная галерея.□ А Третьяковский галерей, тӱрлӧ музей-влак... В. Сапаев. А Третьяковская галерея, музеи...Словарь. марийско-русский язык (Марла-рушла мутер) > галерей
См. также в других словарях:
қысыр — күзеу. Кекілін қалдырып, жалын сыпыра күзейді, ал құйрығының жоғарғы жағынан үш бунап күзеп, ұшын шырпып қана қояды (Шаңырақ, 523). Қысыр сөзге дес бермес. Тілге шешен, сөзге шебер (адам). Ол да қ ы с ы р с ө з г е д е с б е р м е с, нағыз… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ысырғыштау — ысырғышта етістігінің қимыл атауы … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
қысыр-буаз — сын. Малдың қысыр не буаз екендігі. Малсақ болып өскен қазақ балалары өз иелігіндегі малдың күйлі күйсізін, аман жаманын, қ ы с ы рб у а з ы н көріп біліп, көңіл бөліп отырады (К.Мұқажанұлы, Ортеке, 7) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
қысыр — сын. Қашпай, төлдемей қалған, бойдақ (мал) … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
ысырғыш — зат. Бір затты ысырып жинайтын еңбек құралы … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
қысыр емген — Жұнттай, семіз (тай) … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
ысырғышта — ет. Бір нәрсені қайта қайта ысыру, сырғыту. – Ендеше, біз де ішпейміз, десіп алдарындағы тостағандарын кейін қарай ы с ы р ғ ы ш т а п томсырая томсырая қалысты (Ө.Ахмет, Қарқаралы., 206) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
атқысыр — сын. Мүлде қысыр, ешқашан тумайтын. – Үйіңдегі 12 биенің алтауы анық буаз, екеуі неғайбыл, екеуі а т қ ы с ы р. Қалған екеуінің қысырлығына қоса өкпесінде тесігі бар (Ел аузынан, 116) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ысырыс — ысыр етістігінен жасалған ортақ етіс. Екеуі әрі бері ы с ы р ы с ы п отырғанда шұжық еденге түсіп кетеді (Ел аузынан, 314) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
бойдақ — қой. а) Тарттырылған еркек қой. ә) Қысыр қалған саулық. Біздің б о й д а қ қ о й (ту қой) деп жүргеніміз – қысыр қалған саулық (Н. Қазыбеков, Дала., 33) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
қысырлық — зат. Қысыр қалғандық, қашпағандық. – Үйіңдегі 12 биеңнің алтауы анық буаз, екеуі неғайбыл, екеуі атқысыр. Қалған екеуінің қ ы с ы р л ы ғ ы н а қоса өкпесінде тесігі бар (Ел аузынан, 116) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
