-
1 каршы
I 1. прил.1) противополо́жный; противолежа́щий, противостоя́щийкаршы йорт — противостоя́щий дом
каршы карават — противостоя́щая крова́ть
каршы урам — противолежа́щая у́лица
2) перен.; разг. проти́вный, вражде́бный, антагонисти́ческийкаршы гаскәр — вражде́бное во́йско
3) перен.; разг. упря́мый, непослу́шныйкаршы кеше уенны бозар — (посл.) упря́мый челове́к испо́ртит игру́
4) напереко́р; про́тивкаршы сүз әйтү — сказа́ть напереко́р
бу тәкъдимгә каршы кеше юкмы? — есть кто про́тив э́того предложе́ния?
5) в функ. сказ. про́тивмин каршы түгел — я не про́тив, я не возража́ю
халык сугышка каршы — наро́д про́тив войны́
6) как первый компонент сложного слова противо-законга каршы противозако́нныйянгынга каршы чаралар — протипопожа́рные мероприя́тия
7) нареч. каршыга навстре́чуҗил каршыга исә — ве́тер ду́ет навстре́чу
каршыга килеп чыгу — вы́й́ти навстре́чу
каршыга очрау — попа́сться навстре́чу
8) в знач. послелога каршында, каршысында пе́ред, на виду́, в глаза́х (кого-л.)кешеләр каршында йөзем ак — пе́ред людьми́ моя́ со́весть чиста́
аның каршында начар булып калу — в его́ глаза́х оста́ться плохи́м
2. нареч.халык каршында саубуллашу — на виду́ у всех проща́ться
1) вопреки́, про́тив, напереко́ркаршы әйтү — сказа́ть про́тив
каршы эшләү — сде́лать напереко́р
2) навстре́чу, напро́тивкаршы очрады — попа́лся навстре́чу
каршы килә — идёт навстре́чу
каршы утыру — сиде́ть напро́тив
•- каршы әйтешү
- каршы әйтү
- каршы бару
- каршы буларак
- каршы булу
- каршы килү
- каршы куелу
- каршы кую
- каршы күтәрелү
- каршы тору
- каршы төшү
- каршы һөҗүм
- каршы чыгу II послелог; с направит. п.1) к, на, вбәхеткә каршы — к сча́стью
сорауга каршы җавап — отве́т на вопро́с
кызганычка каршы — к несча́стью
2) про́тивагымга каршы — про́тив тече́ния
яктыга каршы утыру — сиде́ть про́тив све́та
җилгә каршы бару — идти́ про́тив ве́тра
3) на, гля́дя на...төнгә каршы чәй эчү — пить чай на́ ночь
кичкә каршы юлга чыгу — на́ ночь гля́дя отпра́виться в путь
4) напро́тивукытучыга каршы утыру — сиде́ть напро́тив учи́теля
5) в отве́тхатка каршы хат язу — написа́ть письмо́ в отве́т
"кем бара" - диюгә каршы берничә кеше кул күтәрде — в отве́т на вопро́с "кто пойдёт?" по́дняли ру́ки не́сколько челове́к
-
2 против
предлог; с род. п.1) в разн. знач. каршы2) турысына3) ...дан4) разг. ( по сравнению) караганда, чагыштырганда5) в знач. сказ. каршыты согласен? - Нет, я против — син килешәсеңме? - Юк, мин каршы
6) в знач. сущ. каршы як (момент) -
3 противостоять
несов.( кому-чему)1) каршы тору, каршылык күрсәтү2) [бер-берсенә] каршы килү (булу, тору) [бер-берсенә] каршы куелу -
4 ветровой
-ая; -ое1) җил...ы2) җилгә каршы тору...ы; җилдән саклый торган -
5 лавировать
несов.1) лавировать итү, борыла-сарыла җилгә каршы бару (җилкәнле судно, көймә турында)2) перен. лавировать итү, боргалану-сыргалану, оста җайлашу -
6 наветренный
-ая; -ое -
7 җил
сущ.1) ве́тер || ветрово́й; ветряно́йҗил чыкты — подня́лся ве́тер
җил басылды (тынды) — ве́тер стих, ве́тер улёгся
каршы җил — встре́чный ве́тер
җилдә тору — стоя́ть на ветру́
җил энергиясе — ветрова́я эне́ргия
җил өермәсе — шквал ве́тра
җил тими торган як — подве́тренная сторона́
җилдән саклаучы кишәрлек — ветрозащи́тная полоса́
••җил чәчкән давыл урыр — посл. кто се́ет ве́тер, тот пожнёт бу́рю
2) перен. ве́яние, ве́теразатлык җилләре — ве́тры свобо́ды
3) перен.; разг. возде́йствие, де́йствие, влия́ние•- җил оясы
- җил сындырыгы
- җил тегермәне
- җил уңаена
- җил үлчәгеч
- җил үләне
- җил чәчәге••җил алгандай — как ве́тром сду́ло
җил алу — продува́ть, осты́ть
җил җитмәс (җил җитмәс ат) — быстроно́гий (конь)
җил куу — слоня́ться без де́ла (букв. гоня́ться за ве́тром)
җил уйнатып — спо́ро, бы́стро
җилгә тоту — ве́ять (о зерне́)
җилгә җиленләү — хвали́ться по пустяка́м
җилдән ашалу — геол. вы́ветриться
җилдән килгән акча — лёгкие де́ньги
җилдән туган — пригу́льный, приблу́дный
җилләр искән — и след просты́л; помина́й как зва́ли
җилләр уйный — соверше́нно пусто́й
- җил ашау- җил искән якка аву
- җилгә китү
- җилгә очу
- җилгә очыру -
8 шомлык
1) бе́дствие, беда́; напа́сть ( посланная богом или чёрной силой)шомлык килде туган илгә — бе́дствие охвати́ло ро́дину
башка шомлык төште — обру́шилась беда́ на го́лову
2) зло, зло́е де́ло; злосча́стный, злополу́чныйшомлык эшләп ташлау — сотвори́ть зло
3) исто́чник зла, злоключе́ниебу шомлыклар барсы да аның аркасында — все э́ти злоключе́ния из-за него́
бу шомлыкка ышанып булырмы икән — мо́жно ли бу́дет дове́риться э́тому сорванцу́
••шомлыкка каршы — на беду́, к несча́стью; как на грех, гре́шным де́лом; см. тж. гөнаһ шомлыгына каршы
-
9 килү
неперех.1) в разн. знач. приходи́ть/прийти́, прибыва́ть/прибы́ть, яви́ться; идти́ ( сюда) || прихо́д, прибы́тие (куда-л., к кому-л.)кунакка килү — прие́хать в го́сти
саубуллашырга килү — прийти́ прости́ться
каршыга машина килә — навстре́чу идёт маши́на
приказ алырга килү — яви́ться за прика́зом
2) приезжа́ть/прие́хать, е́хать, прибыва́ть/прибы́ть, прилета́ть/прилете́ть, приплыва́ть/приплы́ть (чем-л., на чём-л.) || прие́зд, прибы́тие, прилёт, приплы́тиепоезд белән килдем — прие́хал по́ездом (на по́езде)
ул пароходта килде — он приплы́л на парохо́де
самолётта килдем — прилете́л на самолёте
3) прилета́ть/прилете́ть ( о перелётных птицах) || прилётсыерчыклар килде инде — скворцы́ уже́ прилете́ли
4) приходи́ть/прийти́, поступа́ть/поступи́ть, зачисля́ться/зачи́слиться (куда-л.) || прихо́д, поступле́ние, зачисле́ниеинститутка талантлы яшьләр килде — в институ́т пришла́ тала́нтливая молодёжь
заводка яңа белгечләр килә — на заво́д прихо́дят но́вые специали́сты
5) подходи́ть/подойти́; приближа́ться/прибли́зиться (к кому-л., чему-л.) || подхо́д, приближе́ниеишек янына килү — подойти́ к две́ри
яр буена килү — подойти́ к бе́регу
6) приходи́ть/прийти́, прибыва́ть/прибы́ть, поступа́ть/поступи́ть, быть доста́вленным || прихо́д, поступле́ниехат кичә килде — письмо пришло́ вчера́
товар озакламый киләчәк — това́р ско́ро прибу́дет
7) наступа́ть/наступи́ть, настава́ть/наста́ть, приходи́ть/прийти́, подходи́ть/подойти́, подступа́ть/подступи́ть (о времени, явлениях, событиях и т. д.) || наступле́ние, прихо́д, по́дступяз килә — наступа́ет весна́
картлык килде — подступи́ла ста́рость
8) приходи́ть/прийти́; возника́ть/возни́кнуть, появля́ться/появи́ться (что-л., у кого-л.) || прихо́д, возникнове́ние, появле́ниебашка бер уй килде — в голове́ возни́кла одна́ мысль
илгә бәла килде — пришла́ беда́ в страну́
авырлыклар килде — возни́кли затрудне́ния
мәшһүрлек аңа бик соң килде — изве́стность к нему́ пришла́ о́чень по́здно
9) подава́ться/пода́тьсяөстәлгә аш килде — на стол был по́дан суп
10)а) идти́, распространя́ться/распространи́ться, исходи́ть, источа́ться (о свете, запахе, тепле и т. п.) || распростране́ниемичтән җылы килә — от пе́чки исхо́дит тепло́
кухнядан тәмле ис килә — из ку́хни идёт вку́сный за́пах
б) ве́ять, нести́, отдава́ть/отда́ть (чем-л.), па́хнуть, идти́җылы килә — пове́яло тепло́м
шикәрдән керосин тәме килә — са́хар отдаёт кероси́ном
төтен исе килә — па́хнет ды́мом
11) идти́, выделя́ться/вы́делиться, течь, появля́ться/появи́ться || выделе́ние, появле́ниеселәгәй килә — идёт слюна́
күзгә яшь килде — на глаза́х появи́лись слёзы
12) идти́, поступа́ть/поступи́ть, подава́ться/пода́тьсякраннан су килә — из кра́на идёт вода́
газ төньяктан килә — газ поступа́ет с се́вера
13) доноси́ться/донести́сь, приноси́ться/принести́сь, исходи́ть (о звуках, шуме)аның тавышы ерактан килә — его́ го́лос доно́сится издалека́
14) идти́, течь, ли́ться, струи́ться, сочи́тьсяборыннан кан килә — из но́са идёт кровь
ярадан һаман кан килә — из ра́ны всё ещё сочи́тся кровь
15) идти́, поступа́ть/поступи́ть, выдава́ться/вы́даться (обычно регулярно, постоянно)проценты килә — проце́нт идёт
редакциягә бик күп хатлар килә — в реда́кцию поступа́ет о́чень мно́го пи́сем
16) приходи́ть/прийти́ в...аңга килү — прийти́ в созна́ние
һушына килде — пришёл в себя́, очну́лся
17) идти́, происходи́ть/произойти́, возника́ть/возни́кнуть (от чего-л.) || происхожде́ние, возникнове́ниеиренгәннән килә — идёт от ле́ни
арыганнан килә — возника́ет от уста́лости
тәрбиясезлектән килә — идёт от невоспи́танности
18) подходи́ть/подойти́, соотве́тствовать (чему-л.) (по размеру, росту, цвету и т. п.)кыз буе белән дә килә — де́вушка и по ро́сту подхо́дит
күлмәк гәүдәсенә килгән — пла́тье пришло́сь по фигу́ре
19) ве́сить, тяну́ть, потяну́ть, вы́тянуть ( о весе)кәбестә ике килограмм килде — капу́ста потяну́ла на два килогра́мма
20) приходи́ться, па́дать (на чью-л. долю)кеше башына күпме килә? — ско́лько прихо́дится на челове́ка?
21) со словом хәлгә приходи́ть/прийти́, доходи́ть/дойти́аңны югалтырлык хәлгә килү — дойти́ до поте́ри созна́ния
җимерек хәлгә килү — прийти́ в него́дность
22) начина́ться/нача́ться, приходи́ть/прийти́ в...хәрәкәткә килү — прийти́ в движе́ние
23) в сочет. с гл. ф. на -сы в знач. хоте́ть, хо́четсябеләсе килә — хо́чется знать
көләсе килә — хо́чется смея́ться
24) в знач. вспом. гл. придаёт оттенока) продолжительности, неоднократной повторяемостиәйтә (әйтеп) килү — гова́ривать, неоднокра́тно говори́ть, замеча́ть, предупрежда́ть
күзәтеп килү — наблюда́ть продолжи́тельное вре́мя
ала килү — захвати́ть (попу́тно)
кибеткә керә килү — заодно́ зайди́ в магази́н
в) направленности действия к говорящему или к чему-л. и часто переводится приставкой при-очып килү — прилете́ть
йөгереп килү — прибежа́ть
алып килү — привести́, привезти́, принести́
25) в знач. вспом. гл.; в сочет. с сущ.; нареч. и подр. сл. образует сложные (составные) глаголыбарлыкка килү — образова́ться
каршы килү — быть про́тив
туры килү — соотве́тствовать, подходи́ть, подойти́
гөҗ килү — шуме́ть, галде́ть
•- килеп җитү
- килеп йөри торган
- килеп йөрү
- килеп керү
- килеп өлгерү
- килеп тору
- килеп тоташу
- килеп төшү
- килеп туктау
- килеп чыгу••килеп кабу (эләгү) — вли́пнуть, попа́сться
См. также в других словарях:
һөҗүм — 1. Дошман оборонасын өзеп алга бару максаты белән үткәрелгән сугыш хәрәкәтләре. Басып алу, җимерү, зур зыян китерү максаты белән дошманга каршы кинәт, көтелмәгән хәрәкәт; атака, удар. Дошманның нин. б. илгә, территориягә, көчләп басып керүе. с.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
поход — (ПОХОД ЙӨРҮ (ЧЫГУ) ) – 1. Гаскәр яки оешкан отрядның нин. б. бурычны үтәү өчен бер урыннан икенчегә күчүе 2. с. Шундый күчүләрдә була торган, шундый күчүләргә хас. Шундый күчүләр өчен махсус билгеләнгән яки әзерләнгән. Хәрәкәттәге гаскәр яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чит — I. и. 1. Берәр әйбернең кырыйдагы урыны, шул кырый үзе 2. Берәр әйбер (урман, торак пункт һ. б. ш.) кырыендагы җир, урын. Юл, урам һ. б. ш. кырыенда, аларның һәр ике ягында буйдан буйга сузылган урын 3. Нин. б. мәйдан, өслек, тирәлекнең кырыен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге