-
101 ныклап
нареч.1) кре́пко, про́чно, основа́тельно, фундамента́льно, капита́льноныклап урнаштыру — основа́тельно устро́ить
ныклап ябыштыру — про́чно закле́ить
ныклап төзү — капита́льно стро́ить
2) серьёзно, всерьёз, вду́мчиво, сосредото́ченно; глубокомы́сленноныклап уйласаң әгәр, алай була алмас — е́сли всерьёз поду́мать, так не мо́жет быть
ныклап әйтү — сказа́ть серьёзно
3) серьёзно, глубоко́, основа́тельно, по-серьёзному, по-делово́му, по-настоя́щему, как сле́дуетхуҗалыкны ныклап кулга алу — хозя́йство основа́тельно взять в ру́ки
иртәгә ныклап карармын — за́втра посмотрю́ как сле́дует
мәсьәләгә ныклап якын килү — подойти́ к вопро́су по-серьёзному
ныклап тикшереп чыгу — прове́рить основа́тельно (как сле́дует)
•- ныклап урнашу
- ныклап борып кую -
102 сез
мест. личн.; мн. ч.высезнең карамакка — на ва́ше усмотре́ние
сез үзегез — вы са́ми
сезне якын күрүче — бли́зкий вам
сездән еракта — далеко́ от вас
сездә нинди яңалыклар? — каки́е у вас но́вости?
••сезнең хәер-фатихагызда — ва́шими моли́твами
-
103 таяк ору
бить па́лкой в наказа́ниеерак кияүнең башына чатыр коралар, якын кияүнең башына таяк оралар — (посл.) букв. (далёкому зя́тю - зонт над голово́й, бли́зкому зя́тю - па́лкой по голове́)
-
104 терсәк
сущ.1)а) ло́коть, ло́кти || локтево́йтерсәкләре чыгып торган — с выступа́ющими локтя́ми
терсәк буыны — локтево́й суста́в
терсәк сөяге — локтева́я кость
терсәккә кадәр — до локте́й
б) ло́коть, ло́кти оде́жды (место рукава, рукавов)2) за́дний вы́ступ за́дних ног живо́тных; см. тж. терескәк3) коле́но, коле́нце ( выступ в различных устройствах и механизмах)4) диал.; см. терсәклек•••терсәккә терсәк (орынып) — бок о бок, вме́сте; са́мым дру́жественным о́бразом
терсәкне тешләү (тешләрдәй булу) — куса́ть ло́кти ( горько раскаиваться)
терсәгеңне тешли алмассың (терсәк якын да тешләп булмый) — бли́зок ло́коть, да не уку́сишь
-
105 туган
1. сущ.1) брат и́ли сестра́, де́ти одного́ отца́, одно́й ма́тери по отноше́нию друг к дру́гутуганнар арасында иң кечесе — са́мый мла́дший среди́ бра́тьев и сестёр
2) ( кровный) ро́дственник; ро́дичир туган — ро́дственник
кыз туган — ро́дственница
якын туган — бли́зкий ро́дственник, бли́зкий ро́дич ( но не брат или сестра)
3) в обращении к мужчине (равному себе) брат, брато́к, друг, дружи́щеменә нәрсә, туган — вот что, брато́к
менә Хәйдәр туган да килде — вот пришёл (прие́хал) и наш друг Хайда́р
4) высок.; поэт. брат, сора́тник; това́рищсыйнфый туган — кла́ссовый брат
коралдаш туганнар — бра́тья по ору́жию
яз кайтмасак, көз кайтырбыз, сау булыгыз, туганнар — ( песня) мы вернёмся не весно́й, так о́сенью, бу́дьте здоро́вы ( до свидания), бра́тья и сёстры ( односельчане)
5) в ф. туганым (чаще в обращении) брат и́ли сестра́ ( необязательно одного поколения) моло́же себя́, брато́к, бра́тец, бра́тик; сестрёнка, сестри́ца2.туганым, кил бире — бра́тец, подойди́ сюда́
1) родно́й, со́бственныйтуган ата — родно́й оте́ц
туган абый — родно́й ста́рший брат
туган эне — родно́й мла́дший брат
2) перен. родно́й, свой; дорого́йтуган халкың — родно́й (свой) наро́д
туган авыл — родна́я дере́вня
туган өй — родно́й дом
туган җир — родна́я земля́
•- туган җанлы
- туган ил
- туган тел
- туганнан туган
- туганнан туышкан
- туганнан тума
- туганнар кабере -
106 ук
I сущ.1) в разн. знач. стрела́аткан ук кире кайтмый — вы́пущенная стрела́ обра́тно не возвраща́ется
картадагы кызыл уклар — кра́сные стре́лы на ка́рте
2) стре́лкасәгать угы — стре́лка часо́в
манометр угы — стре́лка мано́метра
үлчәү угы — стре́лка весо́в
3) жа́ло ( обычно у насекомых)елан угы — змеи́ное жа́ло
4) перен. остриёсатира угы — остриё сати́ры
5) бот. волосо́к, шипкычыткан уклары — воло́сики крапи́вы
•- ук ату- ук елан
- ук савыты••- ук кебекII частица1) ( с местоимениями) жешул ук урында — на то́м же ме́сте
шундый ук — тако́й же
шулай ук — та́к же
шул ук тавыш — то́т же го́лос
2) в сочет. с прил. и нареч. дово́льно-таки́юл яхшы ук йончытты — доро́га дово́льно-таки́ изму́чила
якын ук килдек — подошли́ дово́льно-таки́ бли́зко
яхшы ук зур — дово́льно-таки́ большо́й
3) да́жеурыныннан ук торды — да́же с ме́ста привста́л
кычкырып ук җибәрде — да́же вскри́кнул
4) с сущ. в дат. и напр. п. до са́мого, вплоть до, да́же; ажөйгә чаклы ук — аж до до́ма
урманга ук барып җиттем — я дошёл (аж) до са́мого ле́са
5) с сущ. в исх. п. и нареч. са́мыйэшнең башыннан ук — с са́мого нача́ла рабо́ты
бусагадан ук — от са́мого поро́га
алдан ук — зара́нее, с са́мого нача́ла
6) в сущ. в предл. п. и деепр. на -ганчы (-канчы) ещё, уже́мәктәптә чакта ук — ещё в шко́ле
кояш чыкканчы ук — ещё до рассве́та
7) с деепр. на -гач (-кач) как то́лько; сра́зуишек ачылгач ук — как то́лько откры́лась дверь
кайткач ук — сра́зу по возвраще́нии
8) сра́зу же, ту́т жекайтышлый ук кер — ту́т же по пути́ загляни́
-
107 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара -
108 абордаж
мабордаж (ишкәкле һәм җилкәнле флот чорында корабльләрнең бер-берсенә якын килеп атака ясаулары) -
109 баритональный
-
110 ближайший
-ая; -ее1) иң якын, иң якындагы2) турыдан-туры, туп-туры -
111 бомбомёт
-
112 братоубийство
-
113 брыкаться
несов.1) тибешү, тибүне подходи, эта лошадь брыкается — якын барма, бу ат тибешә
2) ( брыкать друг друга) тибешү -
114 в этом роде
= в таком роде шулайрак, шуңа якын, шундыйрак; ул шулайрак әйтте -
115 волок
мволок, сөйрәмә җир (электә бер елгадан икенчесенә иң якын арадан көймәләрне сөйрәп күчерә торган җир) -
116 восток
-
117 вплотную
нареч.1) ( тесно) бик тыгыз итеп, бик тыгыз булып2) ( предельно близко) бик якын, янәшә үк, терәлеп3) перен.; разг. ныклап, бик якыннан торып -
118 вскоре
нареч.тиздән, тиз арада, якын арада, озакламыйча; озак вакыт үтмәстән -
119 глаза бы не глядели
күрәсе дә килми, каберең якын булмасын -
120 граничить
несов.( с чем)1) ( иметь общую границу) чиктәш булу, янәшә булу, чикләшү2) перен. якын тору, бер булу
См. также в других словарях:
якын — с. 1. Еракта урнашмаган, шушы тирәдәге, тиз генә барып җитәрлек; киресе: ерак. рәв. Монда гына, янәшәдә, терәлеп үк 2. Тиздән булырга тиешле, тиз арада булачак якын киләчәк 3. Туганлык яки дуслык мөнәсәбәтендә булган якын кеше. и. Дус, иптәш яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
якын-тирә — Нин. б. урыннан ерак булмаган җир, тирә юнь … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яп-якын — арт. дәр. Якын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
катер — Якын араларга йөри торган кечерәк судно … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пистолет-пулемет — Якын арага бик тиз ату өчен автоматик корал; автомат … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туган-ыру — Якын һәм ерак кардәшләр, нәсел нәсәп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
янәшә-тирә — Якын тирә, күрше тирә, тирә як … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыгыз — с. 1. Бер берләренә бик якын һәм нык береккән кисәкләрдән торган. Еш тукылган, еш үрелгән (тукыма тур.) 2. Бер беренә бик якын торган, еш, куе. рәв. Бер беренә якын, еш 3. күч. Якыннан якын, турыдан туры, ныклы (бәйләнеш тур.) 4. Буш урыны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дус — 1. (тартым формада Дусты дип тә, Дусы дип тә әйтелә, язуда күбрәк Дусты кулланыла) Якын иптәш. күч. Якын күргән, яраткан нәрсә яки шуны яратучы үзе. теләктәшлек итүче, яклаучы. с. Дуслык белән бәйләнгән, якын иптәш булган. Берәр нәрсә белән бик… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түбән — с. 1. Җиргә яки берәр нәрсә өстенә якын. рәв. Җиргә якын, түбәнтен 2. Аскы, астагы. рәв. Аска таба, аска. и. Ас, аскы урын 3. Түбәнге (1) 4. Уйсу, иңкү түбән җир 5. Елга тамагына якын, шуңа таба булган 6. Ишеккә якынрак булган; киресе: түр 7. рәв … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юлату — 1. Җибәрү, юллау сәләм юлату 2. (Үз янына) җибәрү чит кешене якын юлатмый торган ат. Кем. б. якын китермәү, кертмәү йортка якын юлатмау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге