-
41 репортёрлык
сущ.репортёрство || репортёрскийрепортёрлы́к белән тамак туйдыру — добыва́ть сре́дства на жи́знь репортёрством
репортёрлы́к хезмәте (эше) — репортёрская рабо́та
-
42 теш
сущ.1) зуб, зу́бы, зу́бчик ( малышей) || зубно́йтеш чистарту — чи́стить зу́бы
теш кую — вста́вить зу́бы
еланның, үзе үлсә дә, теше үлми, ди — (посл.) е́сли да́же змея́ умрёт, зу́бы её оста́нутся
тешең барда таш чәйнә — (посл.) пока́ мо́жешь - рабо́тай (букв. пока́ есть зу́бы - грызи́ ка́мни)
теш врачы — зубно́й врач
теш нервы — зубно́й нерв
теш пастасы — зубна́я па́ста
2) до́лька, до́льки (лука, чеснока)3) зубе́ц, зубцы́; зу́бья, зу́бчик, зу́бчикипычкы теше — зубе́ц пилы́
тарак теше — зубе́ц гребёнки
4) копы́л ( саней)5) пласти́нка6) перен.; редко зуб (способность дать отпор; мстительное намерение)аның сиңа теше бар — он име́ет зуб на тебя́
эшең дә булсын, тешең дә булсын — (посл.) (букв. пусть у тебя́ и дела́ иду́т, и зуб бу́дет)
•- теш бакасы
- теш казнасы
- теш камаштыру
- теш камашу
- теш карасы
- теш куышы
- теш оясы
- теш чистарткыч••теш арасы (аралаш, арасыннан) — сквозь зу́бы (о словах, высказанных негромко, но злобно или неохотно)
теш арасына кыстыру — пое́сть ( немножко)
теш арасына кыстырырлык (кыстырырга) — на еду́-питьё ( о запасах), на пита́ние
теш белән әргән уйнау — дрожа́ть (всем телом, от холода, испуга, волнения), см.; тж. теш шакылдату
теш күрсәтү — огрыза́ться, пока́зывать зу́бы (в знач. показа́ть свои́ агресси́вные наме́рения, гото́вность к отпо́ру)
теш уңае — удо́бный предло́г, по́вод
теш шакылдау — стуча́ть ( о зубах)
теш шыгырдату (шытырдату) — скрипе́ть, щёлкать зуба́ми, скрежета́ть (от досады, злости)
теш шыгырдау — см. теш кыҗрау
теш ыржайту — оскла́биться, ухмыля́ться; ска́лить зу́бы; см. тж. теш агарту
теш ястыгы — пи́ща, еда́
теше сирәк — не уме́ет держа́ть язы́к за зуба́ми (букв. зу́бы ре́дки)
теше тешкә тими — зуб (на) зуб не попада́ет (от холода, волнения и т. п.)
- теш кайраутешне (тешемне, тешеңне, тешен) кысу — сти́снуть, сжима́ть зу́бы от пережива́ний (от гнева, злобы, усилия)
- теш кыҗрау
- теш кысып
- теш сугу
- теш кагу
- теш суыру
- теш төбенә төшү
- теш төшү
- тешем төшү
- тешең төшү
- теше төшү
- тешләре төшү
- теш үтү
- теше үтү
- теш шакылдату
- теше чыгу
- тешен чүпләү
- тешен санау
- тешен кою
- тешкә тию -
43 тиешенчә
нареч.1) как сле́дует; до́лжным о́бразом; как поло́женоүз эшеңне тиеше́нчә белү — знать своё де́ло до́лжным о́бразом
тиеше́нчә эшкәртү — обраба́тывать как поло́жено
тиеше́нчә сөйләшү — поговори́ть как сле́дует
2) ирон. в по́лной ме́ре, надлежа́щим о́бразом; в до́лжной ме́ретиеше́нчә сабак бирү — проучи́ть надлежа́щим о́б`разом
тиеше́нчә акылга утырту — наста́вить на ум-ра́зум в до́лжной ме́ре
-
44 чыбык
сущ.1) прут, пру́тик; лоза́ || прутяно́йтал чыбыгы — и́вовый прут
виноград чыбыгы — виногра́дная лоза́
чыбыктан үргән кәрзин — корзи́на из пру́тьев
2) хво́ростягарга коры чыбыклар җыю — собира́ть сухо́й хво́рост на дрова́
чыбык түшәү (җәю) — настила́ть хво́рост, гати́ть
чыбык бәйләме, чыбыклар көлтәсе — фаши́на (употребляется для укрепл ения земляного вала при строительстве дорог и плотин)
3) хлыстсыек чыбык — ги́бкий прут
4) про́волока || про́волочныйтимер чыбык җитештерү эше — про́волочное произво́дство
5) про́вод (электрический, телеграфный, осветительный); см. тж. электр үткәргеч6) волоку́шачыбык белән печән яки салам тарттыру — вы́возка се́на и́ли соло́мы волоку́шей
••чыбык очы — об о́чень далёких ро́дственных отноше́ниях
чыбык очы кардәш — да́льний ро́дственник; седьма́я вода́ на киселе́
-
45 шайтан
I сущ.1) миф. шайта́н; чёрт, дья́вол, бес, сатана́, нечи́стая си́латик торганга шайтан койрыгын (аягын) тоттырган — (погов.) безде́льнику чёрт всучи́л свою́ ла́пу подержа́ть
2) перен. чу́вство, настрое́ние, скло́нность к чему-л.; бескирелек шайтаны — бес упря́мства
кемнең күңелендә нинди шайтан утырганын каян беләсең — отку́да знать, у кого́ на душе́ како́й бес сиди́т
3) бран. чёрт, дья́волсукыр шайтан — слепо́й чёрт
кая югалдың, шайтан? — где ты пропа́л, чёрт?
ни шайтаныма — како́го дья́вола, за каки́м дья́волом
•- шайтан күбеге
- шайтан сөяге
- шайтан ашыгы
- шайтан таягы
- шайтан тырнагы••шайтан алгыры — чёрт возьми́, чёрт побери́, чёрт подери́ (дери́); поди́ ты к ле́шему
шайтан алмаштырган (бала) — ребёнок, кото́рого, я́кобы, чёрт подмени́л (обычно некрасивый или слишком чёрный, подвижный или плаксивый)
шайтан ачыткысы — прост.; см. шайтан суы
шайтан аягын сындырыр (сындырырлык) — чёрт но́гу сло́мит; сам чёрт не разберётся, чёрт (его) зна́ет
шайтан вәсвәсәсе (коткысы; котырыгы) — дья́вольское наважде́ние; бесо́вское наважде́ние
шайтан да булмас; шайтаным да булмас (тимәс) — ни черта́ не случи́тся
шайтан да (шайтаным) да юк (күренми) — ни черта́ нет, никого́ нет, совсе́м пу́сто
шайтан дилбегәсе — паути́на (осе́нние ни́ти паути́ны)
шайтан коткару — шутл. освободи́ть чёрта, вы́пить
шайтан котыртты — чёрт (бес) попу́тал, чёрт (нелёгкая) дёрнул; грех попу́тал
шайтан малай (кыз) — чертёнок (черто́вка)
шайтан сабагы — уст. сатани́нские уро́ки ( о светском обучении в противоположность религиозному)
шайтан таңы — ло́жная заря́ (предрассветное, недолговременное просветление неба); зау́треня
шайтан токымы — исча́дие сатаны́, чёртово отро́дье
шайтан яшеннән курыккандай (качкандай) курку (качу) — боя́ться как чёрт ла́дана; бежа́ть как чёрт от ла́дана
шайтанга ою — поддава́ться собла́зну, искуше́нию
шайтаннан арттыру (арттырып җибәрү) — превосходи́ть самого́ чёрта (в хитрости, в лукавстве)
шайтаннан да ярлы — бе́ден как Ио́в, бе́ден как Ла́зарь; бедне́е чёрта
шайтаннан җәяү качкан — изворо́тливый, увёртливый, ло́вкий
шайтанның арт аягы — чертёнок, бесёнок, сорване́ц ( о детях)
шайтанның сөт кардәше — ше́льма, пройдо́ха
шайтаныма да ярамый — ни к чёрту не годи́тся
- шайтан кебекшайтаның да тончыгыр — и чертя́м то́шно
- шайтан кушканмы
- шайтан суы
- шайтан сөте
- шайтан төкреге
- шайтан туе
- шайтан эше
- шайтаныма дипме II вводн. сл.чёрт, дья́вол; чёрт побери́, чёрт возьми́шайтан, онытып җибәргәнмен — чёрт возьми́, совсе́м забы́л
шайтан, соңга калдым — чёрт побери́, опозда́л
-
46 юка
I 1. прил.1)а) то́нкий (о плоских предметах -о доске, бумаге, льде, одеяле, слое чего-л.)б) то́нкий, негусто́йюка кием — лёгкая оде́жда
3)а) хру́пкий, сла́бый, ху́денький ( о телосложении)юка гәүдә — хру́пкое те́ло
юка беләк — ху́денькая рука́
б) разг. сла́бый, сла́бенький ( с оттенком презрения)юка әле ул — он ещё сла́бенький
4) перен.; разг. нева́жный; ску́дный, убо́гий (о делах, результатах деятельности)эшең бик юка синең — ску́ден результа́т твое́й де́ятельности
2. нареч.юка тормыш — убо́гая жизнь
легко́, налегке́ (об одежде, одеянии)II сущ.; см. юкамышюка киенгән — легко́ оде́тый, налегке́
утсыз юка да кабармый — без огня́ и (са́мая) то́нкая лепёшка не испечётся ( как должно)
См. также в других словарях:
белү — 1. Чынбарлыктагы берәр факт, билге, күренешне хәтердә тоту; хәбәрдар булу. Өйрәнелә торган нәрсәне: сабакны, фән өлкәсен һ. б. үзләштергән булу 2. Шәхес яки берәр нәрсә тур. белешмә алу; белем хасил итү. Аңлап алу, төшенү. Өйрәнү бала егыла егыла … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хисап — I. и. 1. Нәр. б. санау, исәпләү эше 2. Исәпләү, математик чишү, санау нәтиҗәсе. Хуҗалыктагы керем һәм чыгымны исәпләү нәтиҗәсе, йомгагы узган елның хисабы 3. Кем белән дә булса акча эше, акча белән бәйле мөнәсәбәт 4. Нәр. б. саны, исәбе, отчет 5 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эш — 1. Шөгыль, гамәл, хезмәт. Гадәт, вазифа, бурыч, хак йорт эшләре. Эшкәртелә торган, хәзерләнү процессында булган нәрсә 2. Нәр. б. җитештерү, ясау, эшкәртүгә һ. б. юнәлтелгән эшчәнлек. Гомумән берәр өлкәдәге эшчәнлек. Фикерләргә, сүзләргә капма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җөйләү — 1) Тегүчелек эше белән шөгыльләнү, тегү 2) Ертык сүтекне тегү, ямау. ҖӨЙ ЭШЕ – Тегүчелек эше 1. Тегү, кием тегү. Киемнең аерым өлешен яки ертыгын сүтеген тегү, ямау 2. Аерым бер ысул белән энәне йөртеп җөй ясау элмәкләп җөйләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күзәтчелек — 1. Кемне яки нәр. б. күзәтү, тикшерү, сынау эше 2. Күзәтү тикшерү белән шөгыльләнүче орган 3. Берәр эшнең башкарылуын күзәтү, кайгырту 4. Дошман тур. белешмә җыю максаты белән алып барылган күзәтү тикшерү эше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сынау — (СЫНАЛУ) (СЫНАТУ) – 1. Берәр нәрсәнең яраклылык, кыйммәтлелек дәрәҗәсен, сыйфатын тикшереп карау, билгеләү. Берәр нәрсә яки кешенең уңай кире сыйфатларын белү өчен күзәтү. Тормышта, эштә кичереп, шәхси тәҗрибәдән белү 2. Көчне, белемне, сәләтне һ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
транзит — 1. Бер илдән икенче илгә өченче ил аша, бер пункттан икенче пунктка арадаш пунктлар аша юлчылар һәм товарлар ташу эше 2. с. Шул эшкә нигезләнгән. Билгеләнгән урынга кадәр транзит белән бара торган; транзит юлы белән башкарыла торган. Аэропортта,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пар — (ПАРЛЫ) – I. 1. Сыекча кисәкләренең күпләп очып күтәрелүеннән барлыкка килгән газ. Торак җылыту яки машина хәрәкәтләндерү өчен махсус ясалган, пар белән һавадан торган эссе катнашма 3. күч. Кызулык, дәрт, темперамент 4. күч. Исерткеч эчемлек… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тоту — 1. Берәр нәрсәне бармаклар яки корал һ. б. белән эләктерү. Берәр нәрсәгә кул тидерү 2. Нәр. б. хәрәкәтенә комачаулык итү, аларны туктату, тоткарлау. Кем. б. эләктереп алып җибәрми тору 3. Нәр. б. хәрәкәтен вакытлыча туктату, тоткарлау, кичектерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
балта — Гадәттә агач саплы, яссы киң чөй рәв. , үткен йөзле чабып кисү коралы. БАЛТА ОСТАСЫ – Балта эше белән шөгыльләнүче кеше. БАЛТА ЭШЕ – Балта ярдәмендә агачтан кирәкле нәрсәләр ясау эше, һөнәре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге