-
1 щIымахуэ
1. зимащIымахуэ кIыхь долгая зимащIымахуэр ихын зимовать, перезимоватьщIымахуэр ихыныгъэ зимовкащIымахуэр щырах щIыпIэ зимовье, зимовка2. в знач. опр. зимнийщIымахуэ махуэ зимний день -
2 долгий
-ая, -ое
1. кIыхь; долгий срок пIалъэ кIыхь; долгая зима щIымахуэ кIыхь
2. (лингв.) укъуэдия долгий гласный макъзешэ укъуэдия; не откладывая в долгий ящик кIыхьлIыхь мыщIауэ -
3 щIы
I 1. ( хьэрфышхуэкIэ кърагъажьэ) Земля ( планета)/ Ещанэу Дыгъэм пэщыт, цIыхухэр, псэущхьэхэр щыпсэу планетэ.* Дунейм щIалэгъуалэу тетыр фызэгухьэм, ЩIым мамырыгъэр тепщэ щыхъунщ. Iуащхь.2. почва, верхний слой земной коры/ ЩIы хъурейм и щхьэ къат и щIыIу.* Сенрэ Мэзанрэ ныбэгукIэ щIым зыхадзэри тIэкIурэ щылъащ, хьэкъей гуэрэн лъахъшэм хэлъу. Ж. Б.3. еплъ щIыгулъ. ЩIы фIыцIэ. ЩIы пшэр.4. страна/ Къэрал, хэку.Нэмыцэр ди щIым къихьэгъащ.ЩIы зэдэшх хъун оказаться равными по силе ( в национальном виде борьбы). ЩIалитIыр зэбэныхукIэ зэрытемыгъакIуэу щIы зэдэшх мэхъу.ЩIы фIыцIэм ихун сжить со света. Дзэ узым щIы фIыцIэм ирихун.ЩIы фIыцIэжьым щIэгъэлъэдэн закопать в землю, сжить со света.* Ар губжьащи щIы фIыцIэжьым ущIигъэлъэдэнщ.ЩIы фIыцIэм щIыхьэн провалиться сквозь землю.* - Елдар гъусэ щIыи зегъэхь. ЩIы фIыцIэм щIыхьами, къэгъуэт, - жиIащ {Инал}. КI. А.ЩIы хъурей земной шар.ЩIы щхьэфэ хъун! дай бог, чтоб ты превратился в прах! ( проклятие).ЩIым и гъунэ очень далеко; за тридевять земель. ЩIым и гъунэ щыIэн.ЩIым икIыжын исчезнуть, пропасть.ЩIым кIуэцIрыхун = щIы фIыцIэм щIыхьэн.ЩIым нэмыгъэсу зехьэн (лъагъун) безмерно любить, лелеять кого-л. ; с любовью и уважением относиться к кому-л. (напр. к родителям).* Зым нэхърэ адрейр нэхъ лIыхъужьу дэлъхуибл иIэт хъыджэбзым, икIи я шыпхъу закъуэр абыхэм щIым намыгъэсу ялъагъурт. Ад. таур.ЩIым псэ къыхэхьэн пробуждаться с наступлением весны ( о почве). ЩIым псэ къыхэхьэмэ, жыласэм щIадзэ.ЩIым пхрыхуам нэхъ къэщтэн предпочесть что-л. чему-л.* Фызыр апхуэдизкIэ укIытати, щIым пхрыхуам нэхъ къищтэнт.ЩIым щыщ щIыжын сровнять с землей. Унэ цIыкIур щIым щыщ ящIыжащ.ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу = щIым пхыхуам нэхъ къэщтэн. ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу укIытэн.ЩIым щIэхуэн = щIы фIыцIэм ихун.ЩIыр бжьэкIэ къэпщын лениться.* ЩIыр бжьэкIэ къепщри, къыпыщым тоувэ. Ад. таур.ЩIыр бзэгупэкIэ егъэбзеин = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн нагнать страху.ЩIыр гъэпшэрын удобрять землю. ЩIыр куэншыбкIэ ягъэпшэр.ЩIыр зэгуэхуу я кум дэхуэн. Провалиться сквозь землю.* Иныжьыр абдеж иIэпхъукIри щIыр зэгуэхуу я кум дэхуа фIэкIа умыщIэну бзэхащ. Ад. таур.ЩIыр зехьэн ухаживать на землей.ЩIыр хъеин трястись ( о земле).ЩIыр щхьэцыкIэкIэ егъэпхъэнкIын = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн.ЩIыр IэгуфэкIэ (IэгупсэкIэ) къэгъэзэн сокрушаться.* Дарихъан сымаджэ хьэлъэу, уз къыхэлъадэм и кIуэцIыкIыщIэр ичатхъэр гызу, хуэмышэчыжу щIыр IэгуфэкIэ игъазэу зепщыпщэу.. {щытащ}. КI. Т.щIы гъунэ 1. край земли, край света/ Дунейм и гъунэ, и кIэ.* - ЩIы гъунэм фыкIуэми, фысIэщIэкIынкъым, - жиIэрт иныжьым. фольк.2. граница/ Зыгуэрым бгъэдэлъ щIыр щиух.* Вгъэбыдэ фи Iуэхур щIы гъунэм, Вгъашхэ шагъдийхэр. П. Б.щIы кIапэ см. щIы гъунэ.* Индыр хъаныр тхьэгурымагъуэт, и щIы кIапэ къытехьэр занщIэу къищIэрт. фольк.щIы къат слой, пласт земли/ Хэлъ пкъыгъуэхэм елъытауэ, плъыфэкIи щытыкIэкIи щIыр IупщIэ-IупщIэу зэрызэщхьэщыкIхэм ящыщ зы.Лъэпщ и сыджыр щIы къатибл и кууагъыу хэтIат. Нарт.щIы къатибл религ. ад, преисподняя/ Диным къызэригъэлъагъуэмкIэ лIахэм я псэр здэкIуэж щIы щIагъым щыIэ дуней; ахърэт.* -ЩIы къатиблым къыщIэпхами къэгъуэт, - аращ Инал жиIар. КI. А.ЩIы къатибл ухъу провались ты в тартарары.ЩIы къатиблкIэ щIэулъадэ = щIы къатибл ухъу.ЩIы къатиблым ежэхын = щIы къатибл ухъу.ЩIы къатиблкIэ кIуэцIрыхун = щIы къатибл ухъу.щIы ныкъуэхь наем земельного участка с выплатой половины урожая хозяину/ Бэджэндэу къащта щIы Iыхьэ, гъавэу къытрахым и ныкъуэр щIыр зейм ептын хуейуэ.щIы тхьэкIумэкIыхь тушканчик/ Зи кIэбдз лъакъуитIыр нэхъ кIыхь губгъуэ дзыгъуэ лъэпкъ.щIы шэуэжа залежная земля/ Явэу щытауэ илъэс зыбжанэкIэ ямывэжа, зытемылэжьыхьыжа щIы Iыхьэ.ЩIы шэуэжахэми гъавэ тращIэу щIадзэжащ.щIы щхьэфэ поверхность земли/ ЩIым и щхьэ къат.щIы щIагъ подземелье/ ЩIым и щIагъ.II устар. зима/ Гъатхэмрэ бжьыхьэмрэ яку дэлъ щIыIэгъуэ зэман; щIымахуэ.Гъэрэ щIырэ зэхэкIа нэужьщ жылэр щIым щыхалъхьэр.
Перевод: со всех языков на все языки
со всех языков на все языки- Со всех языков на:
- Все языки
- Со всех языков на:
- Все языки
- Адыгейский
- Русский