-
1 воля
ж1. ирода, ихтиёр; сила воли қувваи ирода; твёрдая воля иродаи матин2. талаб, орзу, хоҳиш, ком; воля нарбда хоҳиши халқ; испблнить чью-л. волю хоҳиши касеро ба ҷо овардан3. озодӣ; выпустить птйцу на волю паррандаро озод кардан (сар додан)4. уст. прост. озодшавӣ аз ҳуқуқи крепостноӣ5. взнач. нареч. волей, волею прост. бо ихтиёри худ, бидуни маҷбурият <> воля ваша ихтиёратон, майлатон, ихтиёр доред, ихтиёр дар дасти бахтиёр; волею судеб книжн. тасодуфан, гардиши фалак, аз қазо; на воле прост. берун, дар берун, дар ҳавои тоза; на волю прост. берун, ба берун, ба ҳавои тоза; с воли прост. аз берун; по доброй воле бо ихтиёри худ, ихтиёран; последняя воля хоҳиши охирин, васият, васияти вопасин; люди доброй воли одамони поквиҷдон (некирода); брать (взять) волю над кем-чем худсарона рафтор кардан; дать волю кому-л. касеро ба ихтиёраш мондан (монондан); дать волю чему сар додан; дать волю чувствам инони ҳиссиётро сар додан; дать волю слезам гирья карда сар додан; дать волю рукам 1) даст задан, даст расондан, даст дароз кардан 2) кӯфтан, задан, занозанӣ кардан -
2 датчанка
ж даниягизан, даниягидухтар, зани (духтари) даниягӣ №тчик мтех. датчик (асбобест, ки аз кори механизм, фаъолияти организми зинда ва ғ. хабар медиҳад)дать сов.1. кого-что, чего додан, бахшидан; датчанка книгу товарищу китобро ба рафиқи худ додан; датчанка адрес адресро додан; датчанка телефон [рақами] телефонро додан // что разг. (заплатить) додан, пардохтан; я дал за эту книгу пять рублей ман барои ин китоб панҷ сӯм додам2. что кому имкон додан; это даст мне возможность посещать уроки ин ба ман имкон медиҳад, ки ба дарсҳо ҳозир шавам; не каждому дано быть музыкантом ҳар кас мусиқачй шуда наметавонад3. что супурдан, додан; датчанка работу кор супурдан4. что кому разг. муайян кардан (ба назар, аз рӯи намуд); на вид ему можно датчанка лет сорок зоҳиран вай қариб чилсола аст5. что задан; датчанка пощёчину шаппотӣ (торсакӣ) задан; датчанка подзатыльник ба пушти сар (ба буни гардан) задан // по чему, во что прост. задан; датчанка по уху ба гӯш (баногӯш) задан; датчанка в зубы кому-л. 1) (ударить) ба тумшуқи касе задан; ба таги ҷоғ фаровардан 2) (дать взятку) пора (ришва) додан, гулӯи касеро равған кардан6. что додан, барпо кардан; датчанка обед в честь юбиляра ба шарафи соҳибҷашн зиёфат додан; датчанка концерт концерт додан7. что (принести как результат) бахшидан, додан; датчанка высокий урожай ҳосили баланд додан8. в сочет. с сущ. что датчанка обещание ваъда додан; датчанка распоряжение фармон додан, амр кардан; датчанка разрешение рухсат додан; <> слово 1) (на собрании) сухан додан 2) (пообещать) ваъда (қавл) додан; датчанка согласие розигӣ додан, рози шудан; датчанка указание дастур додан; датчанка звонок занг задан; датчанка отбой бонги бозгашт додан; датчанка трещину тарқиш пайдо шудан; датчанка течь сӯрох (тешуқ) шудан9. с неопр. мондан, гузоштан, роҳ (рухсат) додан: дайте пройтй монед, гузарам; он не дал мне договорить вай намонд, ки гапамро тамом кунам10. повел. лансгл. 1 л. буд. в знач. побуд. частицы биё, як; дай, думаю, зайду к приятелю як пеши шарикам равам, гуфтам; дайка я прочту ещё раз биё боз як бори дигар хонам <> дай бог кому худо расонад (хоҳад), илоҳи ҳамин тавр шавад, кошкӣ ҳамин тавр мешуд; не дай бог худо накунад, худо нишон надиҳад, худо нигоҳ дорад; датчанка волю кому-л. касеро ба ихтиёраш мондан (монондан); датчанка волю чему сар додан; датчанка волю слезам гиря карда фиристодан (сар додан); датчанка выход чему-л. изҳори чизе кардан, дилро аз чизе холй кардан; датчанка газ прост. газ додан, тезондан; датчанка дорогу кому роҳ додан, имкон додан; датчанка занавес пардаро фуровардаи; датчанка знать кому о ком-чём дарак додан; датчанка себя знать аз худ дарак додан, ҳис карда шудан; усталость дала себя знать хастагӣ ҳис карда шуд; датчанка крюк (крюку) давр зада роҳро дур кардан; датчанка маху хато (ғалат) кардан; датчанка начало чему оғоз кардан; датчанка подножку кому-л. ба касе пешпо додан; датчанка по шапке кому груб. прост. ҳай кардан; датчанка права (право) граждаиства эътироф кардан; датчанка представление о чём мадрак додан; датчанка себе труд лозим донистан, худро вазифадор шумурдан, кӯшиш кардан; он недал себе труда подумать фикр карданро лозим надонист; датчанка стрекача (тягу) прост. думро хода кардан, пойро зери бағал гирифтан; шиппи гурехтан, ғайб задан; датчанка урок дарси ибрат додан; датчанка шпоры маҳмез задан; дорого бы дал ҷонамро фидо мекардам; как пить датчанка прост. албатта, яқин(ан), бешубҳа, бешак; не \датчанка в обйду кого ҳимоя кардан; не \датчанка спуску кому гузашт накардан, беҷазо намонондан; не \датчанка ходу кому роҳ надодан, мамониат кардан; ни \датчанка ни взять худи худаш; айнан; я тебе (те) дам! рӯзатро нишон медиҳам!; вот я тебе дам бегать! ҳоло ман ба ту давиданро нишон медиҳам! -
3 злой
(зол, зла, зло)1. бад, шарир; он злой человек ӯ одами бад аст2. бадқаҳр, хашмгин, газабнок, хашмолуд, пурхашм; злые глаза чашмони ғазабнок; злое лицо рӯи пурхашм; злая улыбка табассуми машъум // в знач. сказ, чаще кр. ф. қаҳрӣ будан; он зол на неё аз ӯ каҳраш омадагӣ // пурхашм, пуркина, пурғазаб, бад; злая мысль андешаи бад; злое чувство ҳиссиёти бад; злой умысел қасди (нияти) бад3. (свирепый - о животных) газанда; злая собака саги газанда4. (жестокий, мучительный) азиятдиҳанда; злой недуг бемории азиятдиҳанда // (о судьбе, участи ы т. п.) бад, шум; злая доля (судьба) қисмати бад, толеи шум // (дурной, плохой) шум, нохуш; злые вести хабарҳои шум5. (сильный, свирепый - о моро-зе, стуже) сахт, пуршиддат, қаҳратуи; злая буря бӯҳрони пуршиддат; злой ветер шамоли сахт6. в знач. сущ. злое с бадӣ, шарр; злое всегда отталкивает шарр ҳамеша нафрати касро меорад7. перен. прост. (крепкий, забористый) сахт, баланд, тунд, тез; злой табак тамокуи баланд; злая горчица хардали тукд8. (горячий, ре-тивый) чолок, чобук, боғайрат, серғайрат, гузаро, ашаддӣ; злые кони аспони бидав; он злой охотник ӯ шикорчии гузаро аст // в знач. сказ. серғайрат будан; он зол иа работу, он злой до работы ӯ девкор аст9. прост. (ядо-витый, вредный) заҳрнок, зарарнок; злые травы алафҳои заҳрнок; злой смрад бӯи бади заҳрнок <> злой гений чей тимсоли бадӣ, деви шар(р); злой дух фольк. и миф. иблис, шайтон, дев; он злой на язык ӯ бадзабон аст; злые языки ғайбатчиён, бадзабонҳо -
4 максимально
нареч. ниҳоят, ниҳоят дараҷа, бисёраш, зиедаш; максимально напряженный ниҳоят дараҷа шиддатнок -
5 максимум
м1. ниҳоят калон, миқ-дори зиедтарин; максимум солнечных дней бывает в июле рӯзҳои офтобӣ дар моҳи июл аз ҳама зиед мешавад2. в знач. нареч. аксаран, бисёр бошад, бисёраш, зиедаш; здесь максимум сотня книг дар ин ҷо бисёр бошад, садто китоб ҳаст3. в знач. неизм. прил. максимум, калонтарин, зиедтарин; программа-максимум программаи максимум -
6 он
(его, ему, его, им, о нём) мест. личн. м ӯ, вай, он; он не приехал ӯ наомад; его нет дома вай дар хона нест; скажи ему ба ӯ бигӯй; я его видел ман ӯро дидам; я им доволен ман аз вай розӣ; я с ним согласен бо ӯ ҳамфикрам, ба фикри ӯ розиам; я о нём ничего не слышал ман аз вай ҳеҷ хабар надорам <> вотя его! ман вайро боб мекунам! кто его знает! кӣ медонад; пускай (пусть) его майлаш, бигузор; пускай его сердится бигузор каҳраш омадан гирад -
7 ослабеть
сов.1. суст (заиф, оҷиз) шудан; ослабеть после болезни баъд аз беморӣ суст шудан // (притупиться) кунд (суст) шудан; вазнин шудан; слух ослабел гӯш вазнин шудааст2. сусттар (камтар, пасттар) шудан; его чувство не ослабело меҳраш камтар нашудааст; его интерес к делу не ослабел ҳавсалааш ба қор пир нашудааст; ветер ослабел шамол суст шудааст3. суст (салқу) шудан; пояс ослабел миёнбанд салқу шудааст // (расшататься, непрочно держаться) шалақ (лиқконак, ҷунбонак) шудан -
8 перевернуться
сов.1. чаппа шудан, чаппагардон щудан, ба тарафи дигар гаштан; перевернуться на правый бок ба паҳлуи рост гаштан // (вокруг своей оси) гирд гаштан, гирд гардидан, чарх задан; перевернуться на одной ножке бо як пой гирд гаштан2. перен. разг. (измениться) тамоман тағир ёфтан <> перевернётся (перевернулся бы) в гробу дар гӯраш рост меистод; перевернуться вверх (кверху) дном тамоман дигар шудан, ба куллӣ тағир ёфтан; душа переверну -лась, сердце перевернулось у кого, в ком ҷигар рехт, ҷигар об шуд, дил реш-реш шуд -
9 плечо
с1. кифт, китф, дӯш, шона; широкие плечи кифти паҳн; нести что--либо на плече чизе дар кифт гузошта бурдан; чизе бар дӯш бардошта бурдан2. анат. бозу, бозуи даст3. мн. плечи см. плечико 4;4. тех. кифти фашанг <> косая сажень в плечах [одами] чорпаҳлу; за плечами 1) қариб, наздик 2) дар гузашта; у него за плечами большой опыт работы вай таҷрибаи калони кор дорад; по плечу кому мувофиқ, зӯр мерасад, аз даст меояд, аз ӯҳда мебарояд; ему любая работа по плечу зӯраш ба ҳар кор мерасад; ӯ аз ӯҳдаи ҳама кор мебарояд; со всего плеча бо тамоми қувва, қулочкаш карда, кашидаву кушода; ударить со всего плеча бо тамоми қувва [аз боло ба поён] задан; с плеча фикр (мулоҳиза, андеша) накарда, бефикрона, ақлро надавонда; с чьего-л. плеча либрси каси дигар; подарить кому-л. шубу со своего плеча пӯстини худро кашида ба касе бахшидан; с чужого плеча либоси каси дигар, либоси ориятӣ; с плеч долой аз сар соқит; плечо в плечо, плечо к плечу, плечом к плечу 1) (рядом) паҳлу ба паҳлу, дӯш ба дӯш, кифт ба кифт 2) (вместе) ҳамроҳ, якҷоя, аҳлона; баиттифоқ; бороться плечом к плечу якҷоя мубориза бурдан; на плечах противника (неприятеля) воен. аз паи душмани ақибнишинанда (гурехтаистода); пожать плечами 1) кифт афшондан, кифтро боло (дарҳам) кашидан 2) ҳайрон шудан, тааҷҷуб кардан; взвалить (положть) на плечи кого, чи, кому бор кардан, супурдан, ҳавола кардан (ба касе кореро); вывезти (вынести) на [своих] плечах тамоми бори ягон корро танҳо бардоштан; иметь голову на плечах фаҳм (фаросат) доштан; лежать (быть) на плечах у кого-л. дар ӯҳдаи касе будан; ложиться на плечи кому-л. ба гардаии касе бор шудан, ба масъулияти касе гузошта шудан; переложить на плечи кого-л., чьй-л., кому-л. ба гардани каси дигар гузоштан (бор кардан), корро ба каси дигар ҳавола кардан; сбросить с плеч кого-что аз сар соқит кардан; сидеть на плечах противникадушмани гурехтаистодаро аз наздик таъқиб кардан; язык на плече у кого бисёр хаставу монда шуда; как (словно) гора с плеч [свалилась] аз кӯҳ гузаштагӣ барин, куҳ аз кифт афтодагӣ барин -
10 по
предлог1. с дат. (на поверхности, вдоль поверхности, о поверхность) аз, ба, ба рӯи…; қадқадди…, бо; идти по дороге аз роҳ гузаштан (рафтан); спускаться по лестнице аз зина фуромадан; пройти по мосту аз пул гузаштан; гладить по головё сарро сила кардан; дождь стучит по крыше борон бомро мекӯбад, борон бомкӯбӣ карда истодааст; бить по мячу тӯпро задан2. с дат. (в пределах, в области чего-л.) дар; бродить по лесу дар беша гаштан; работать по профсоюзной линии дар соҳаи иттифоқҳои касаба кор кардан; соревнование по лыжам мусобиқаи лыжаронҳо//с сущ. во мн. ба; рассадить всех по местам ҳамаро ҷо ба ҷо шинондан; развесить картины по стенам суратҳоро ба деворҳо овехтан3. с дат. (в направлении чего-л.) б.а сӯи бо, аз паи…; плыть по течению ба сӯи поёноб шино кардан, бо ҷараёни об шинокунон рафтан; идти по ветру бо вазиши бод роҳ рафтан, бо боди мурод роҳ рафтан; идти по следу зверя аз паи дарранда рафтан.4. с дат. (согласно, следуя чемул.) аз рӯи…, мувофиқи …, аз бо, ба; начинать работу по гудку корро бо бонги гудок сар кардан; работать по плану аз рӯи нақша кор кардан; по моему мнению ба фикри ман, ба назари ман; уволиться по собственному желанию бо хоҳиши худ аз кор рафтан; по доброй воле хушӣ ба хущй; бо иродаи нек; бо хоҳиши худ; по выбору аз рӯи хоҳиш, аз рӯи интихоб, аз рӯи дилхост; судить по внешности аз сураташ дар бораи сираташ ҳукм баровардан, дар бораи касе. аз рӯи намуди зоҳириаш мулоҳиза доштан; жениться по любви муҳаббат баста (нағз дида) зан гврифтан; по вкусу аз рӯи завқ (табъ), табън дил; это ему не по вкусу ин ба вай намефорад // разг. в сочет. с личн. мест. аз, мувофиқи…, ба; по мне аз ман бошад; по тебе аз ту бошад; всё не по ней ҳеҷ чиз ба ӯ маъқул намешавад (нест), ҳеҷ чиз ба табъи ӯ намешинад // в сочет.: не по кармаиу компо -л. қудрати харидан надорад, ба кисааш (ба пулаш) мувофиқ нест; емe не по карману эта покупка ӯ ба харидани ин чиз пул надорад, қудраташ ба харидани ин чиз намерасад; по плечу, по силам мувофиқи қудрат; эта работа ему не по плечу (не по силам) ба ин кор зӯраш намерасад, ин кор аз иқтидори ӯ берун аст5. с дат. (на основании какихл. при знаков) аз ҷиҳати…, бо, аз рӯи…, мувофиқи…; старший по возрасту аз ҷиҳати синну сол калонтар; лӯчший по качеству аз ҷиҳати сифат беҳтаринаш; учитель по профессии касбаш муаллимӣ // (при указании родства, близости) аз тарафи…; родственники по матери хешу табор аз тарафи модар; товарищ по работе ҳамкор, ҳамкасаба // (при указании на имя, фамилию и т. п.) бо, … номаш, лақабаш; …ном; слесарь по имени Николай Николай ном челонгар6. с дат. (посредством) бо, ба воситаи,.., аз; послать по почте бо почта фиристодан; сообщить по телеграфу ба воситаи телеграф хабар додан; передать по радио аз (бо) радио хабар додан7. с дат. (вследствие) ба (аз) сабаби…, дар натиҷан…, бинобар он, бо, аз рӯи; сделать что-л. по ошибке саҳван коре кардан, аз ғайри ихтиёр роҳ додан; отсутствовать по болезни аз сабаби беморӣ ғоиб будан; по рассеянности аз сабабй (дар натиҷаи) фаромӯшхотирӣ; по обязанности аз рӯи ӯҳдадорӣ, аз рӯи вазифадорӣ8. с дат. (при указании цели действия) бо, барои; вызвать по делу бо коре ҷеғ задан; геологическая партия по разведке поленых ископаемых партияи геологии ҷӯяндагони канданиҳои фоиданок; кружок по изучению русского языка маҳфили забони русӣ9. с дат. с сущ. во мн. ч. (при обозначении времени) гҳо, дар; ҳар; гулять по утрам пагоҳиҳо гардиш кардан; заниматься по ночам шабҳо кор кардан; шабкорӣ кардан; ездить за город по воскресеням дар рӯзҳои якшанбе беруни шаҳр рафтан10. с дат. (в разделительном значении): дать детям по яблоку ба бачагон яктоӣ себ додан; по рублю за штуку донааш яксӯмӣ11. с дат. (в знач. предлош «о»): скучать по детям фарзандҳоро ёд шудан; тоска по дому хонаро пазмон шудан, ба хона дилкашолӣ доштан12. с вин. (до, вплоть до) то; войти в воду по пояс то камар (то миён) ба об даромадан; прочитать с первой по пятую главу аз боби якум то боби панҷум хонда баромадан; по сей день то имрӯз, то ҳол13. свин. (с сущ. «сторона», «рука» с опр.) дар тарафи…, аз тарафи..,; сидеть по другую сторону стола дар он тарафи миз нишастан; по левую руку находится парк, по правую -стадион дар тарафи чап - боғ, дар тарафи ростстадион ҳаст14. с вин. прост. и обл. (в знач. пред-лога «за») барои…, ба; пойти по воду барои об рафтан; ходить по грибы [ба] занбӯруғчинӣ рафтан15. с дат. и вин. в сочет. с числ.: по одному яктоӣ; якнафарӣ; по три сетой, се-се; сенафарӣ16. с предл. (после чего-л.) баъд аз, пас аз, баъди…; по окончании работы баъди кор, баъд аз тамом шудани кор; по прибытии на место баъд аз расидан ба ҷое по 5 приставка1. префикси феълсоз, ки маънохои зеринро ифода мекунад: пайдо кардаии ягон сифат, хислат ва кайфият - побелеть сафед шудан расондйни амал то ба натща - погибнуть нобуд шудан, барҳам хӯрдан 1) ащом додани амал дар як дафъа - поблагодарть ташаккур гуфтан 4) ан-чом додани амал дар зарфи ягон вақт, махсусан вакти кӯтоҳ - побегать андак тохтан; посидеть андак нишастан 5) ибтидои амал - побежать давидан, давидан гирифтан; повеять ба вазндан сар кардан 6) давомати номуайяни такроршавии амал ва ё ҳодиса- побаливать гоҳ-гоҳ дард кардан, андак дард кардан; поглядывать гоҳ--гоҳ нигоҳ кардан 7) ащом дода шудани амал дар дарачаи сусттаре по позолотить зарандуд кардан 8) паҳн шудани амал ба ҳамаи объектҳо ва ё бисёре аз онҳо, инчунин аз тарафи амал ё вазъият фаро гирифта шудани субъектҳои бисёр ва ё ҳамаи онҳо по попрятать пинҳон кардан; помёрзнуть ҳама (бисёр) аз хунукӣ нобуд шудан 9) анҷом додани амал ба таври оҳиста, тадричан ва ё дар якчанд дафъа по попривыкнуть андак одат кардан 10) шакли намуди мутлақи баъзе феълҳоро месозад по подарить бахшидан; познакомить шинос кардан, шиносондан2. дар калимасозии сифат истеъмол меёбад: 1) баъд аз он ки бо асоси калима нишон дода шудааст, вокеъ гардида - посмертный пас аз марг, баъди мурдан 2) мутобиқ ва муносиби он чи ки бо асоси калима нишон дода мешавад - подоходный …и даромад, аз рӯи даромад; посильный ба қадри ҳол, ало қадри ҳол, мувофиқи қувват 3) мансуб ба ҳар яке аз предметҳои бо асоси калима нишон додашуда; иҷрошаванда, ченшаванда, тақсимшаванда мутобиқи он чи ки бо асоси калима нишон дода шудааст - поголовный …и саршумор, сар то сар, саросар; помесячный якмоҳа, ҳармоҳа, моҳ ба моҳ3. дар мавриди сохта шудани даричаи қиёсии сифат ва зарф тобиши мулоимӣ, сустшавии кайфиятеро медиҳад, ки бо сифат ё зарф ифода шудааст - помоложе ҷавонтар, хурдтар; поновёе навтар, тозатар4. дар сохта шудани сифатҳо бо маънои «ба назди чизе ё қадпо -қадичизе воқеъшуда»инчунин дар сохтани исмҳо ба маънои «мутобиқ ба кор» меояд - пограничный сарҳаддӣ, …и ҳудуд; побережье соҳилй баҳр, соҳили дарё5. бо ҳамроҳии сифатщо зарфҳои тарзи амалро месозад - поновому ба таври нав, аз нав, дубора; попрежнему мисли пештар, аввала (пештара) барин; порусски русӣ, ба русӣ6. бо ҳамроҳии чонишинҳои соҳибӣ зарфҳои бо маънои «мутобиқи ақидаи (орзуи) касеро месозад - по-моему ба фикри ман, ба назарам, ба хаёлам; по-твоему ба фикри ту, ба назарат, ба хаёлат -
11 порох
м борут, доруи милтиқ; бездымный порох борути бедуд <0 как порох 1) гӯгирд барин (дар бораи сӯзишворӣ)\ 2) зудранҷ, тундмизоҷ, тундхӯ; он пороха не выдумает вай камфаросат (камфаҳм) аст; пороху не нюхал бӯи борут ба димоғаш нарасидааст; пороху не хватает у кого зӯраш намерасад; даром тратить порох меҳнати барабас кардан, беҳуда азият (ташвиш) кашидан; держать порох сухйм шамшер барахна доштан; ни синь (сйня) ол нет (не осталось) ному нишон намонд, ҳеҷ чиз (осоре) намонд; пахнет порохом бӯи ҷанг меояд; есть ещё порох в пороховницах у кого ҳоло он қадар ҳам аз кувват намондааст -
12 проба
ж1. (по знач. гл. пробовать 1) озмудан(и), санҷидан(и), озмоиш, санҷиш, имтиҳон; чашиш, чошнӣ; проба машины санҷиши (озмудани) мошин; взять на пробу барои озмоиш (санҷиш) гирифтан2. (образец) намуна; взять пробу металла из плавильной печи аз кӯра намунаи маъдан гирифтан3. маҳак, иёр, аёр; золото низкой пробы тиллои маҳакаш (иёраш) паст // тамғаи маҳак (иёр); серебряные ложки с пробой қошукҳои нуқрагини тамғаи маҳакдор проба пера машқи таълиф, асари нахустин; высшей (чистой) проб ы аълосифат; низкой (низшей) \проба ы пастсифат -
13 расстаться
сов. с кем-чем и без доп.1. ҷудо шудан, аз ҳамдигар ҷудо шудан, бо ҳамдигар видоъ кардан; друзья расстались дӯстон аз ҳамдигар ҷудо шуданд2. (покинуть) партофта (монда) рафтан, тарк кардан; расстаться с родным городом аз шаҳри худ баромада рафтан3. аз баҳраш баромадан, холи кардан; расстаться с плохим работником аз баҳри коргари бад гузаштан, коргари бадро ҷавоб додан4. рад кардан, даст кашидан, партофтан -
14 ревнивый
(ревнив, -а, -о)1. бадрашк, рашкомез; ревнивый муж шавҳари бадрашк; ревнивый взгляд нигоҳи рашкомез2. уст. (усердный, ревностный) боэҳтимом -
15 сила
ж1. қувва, қувват, зӯр, иқтидор, қудрат; тавоноӣ; физическая сила қувваи ҷисмонӣ; сила рук зӯри бозу; знание - сила доноӣ-тавоноист; лишиться сил аз қувват мондан; набраться сил иқтидор пайдо кардан; обладать огромной силой қувваи бузург доштан2. зӯр, зӯрӣ, зулм, фишор; применить силу зӯрӣ кардан; действовать силой зӯрӣ (зулм) ба кор бурдан3. физ., тех. қувва; сила тяжести қувваи вазнинӣ; сила притяжения қувваи ҷозиба; сила света қувваи рӯшноӣ4. қувва, дараҷа; сила воли қувваи ирода; сила таланта дараҷаи истеъдод; сила ума қувваи ақл5. қувва, иқтидор; творческие силы қувваи эҷодӣ6. таъсир, эътибор, нуфуз; сила печатного слова таъсири матбуот; великая сила идёи ленинизма таъсири бузурги ғояҳои ленинизм; он имеет силу вай нуфуз дорад7. чаще мн. силы қувваҳо; производительные силы эк. қувваҳои истеҳсолкунанда; революционные силы қувваҳои революционӣ; силы демократии и мира қувваҳои демократия ва сулҳ; силы национального освобождения қувваҳои миллии озодихоҳӣ; силы социализма қувваҳои социализм8. разг. аҳамият, моҳият; сила его работы в её новизне аҳамияти кори ӯ дар нав будани он аст9. мн. силы (войска) қувваҳо; вооруженные силы қувваҳои мусаллаҳ; морские силы қувваҳои баҳрӣ10. эътибор; постановление вошло в силу қарор эътибор пайдо кардааст; закон потерял силу қонун эътибори худро гум кардааст; оставить в силе юр. боэътибор шумурдан, ҳақиқӣ донистан11. чаще мн. силы қувва, қувваҳо; соотношение классовых сил таносуби қувваҳои синфӣ12. в знач. нареч. силами бо иштироки..,; бо қувваи…; концерт силами учащихся концерт бо иштироки талабагон <> сил нет как (до чего)… аз ҳад зиёд, хеле; силою (в силу) вещей бо тақозои шароит (вазъият); в силах қобил (қодир) будан; не в силах имконият надоштан, кодир набудан; в силу бинобар …, ба сабаби…; в силу привычки аз рӯи одат; во цвете сил дар авҷи камол; всеми силами бо тамоми ҷидду ҷаҳд; изо всех сил, изо всей силы бо тамоми қудрат; никакими силами ба ҳеҷ ваҷҳ; от силы (самое большее) бисёр бошад; по силам алоқадри ҳол; это дело ему не по силам ин кор аз иқтидори вай берун аст; не под силу кому қувваташ (зӯраш) намерасад; под силу зӯр мерасад, мувофиқ; через силу зӯрбазӯракӣ; что есть силы, что было сил бо тамоми қувват; лошадиная сила физ. қувваи асп; нечистая \силаа уст. прост. дев, ҷин, аҷина; собраться с \силаами шердил шудан -
16 толпа
ж1. издиҳом, анбӯҳ, тӯда; толпа ребятишек тӯдаи бачагон2. в знач. нареч. толпой, толпою (все вместе) якҷоя, чамъ, тӯда шуда // в знач. нареч. толпами (во множестве) гурӯҳ--гурӯҳ, тӯб-тӯб3. в знач. сказ. разг. бисёр (зиёд) аст, бисёраш; у него толпа приятелей ошноҳои вай бисёр4. (обыкновенные люди) мардум, одамон; ом -
17 хватать
несов.1. кого-что гирифтан, даст задан, дошта гирифтан, чанг зада гирифтан; хватать кого-л. за руку дасти касеро гирнфтан; хватать что попало ба ҳар чизе даст задан2. кого разг. доштан, нигоҳ доштан, чанг зада гирифтан3. что (приобретать без разбора) таваккалан гирифтан, аз они худ карда гирифтан4. несов. к хватить 2, 8, 9 хватать воздух ҳарсос задан; хватать звезды с неба заковатманд (соҳибхирад) будан; он звезд с неба не хватает чандон заковатманд не; хватать за душу (за сердце) ба ҳаяҷон овардан, дилро об кардан, мутаассир кардан, ба тори дил нохун задан; хватать на лету аз мароми гап фаҳмидан; винтиков (винтика) не хватает [в голове] у кого прост. майнааш андак беҷо, апдак зиёндор, як камчин намерасад; насколько хватает глаз то чашм дидана; ие хватает слов аз баёнаш забон (калам) оҷиз аст; пороху не хватает у кого-л. зӯраш намерасад; этого еще не хватало! фақат ҳаминаш кам буд! (намерасид!)
См. также в других словарях:
Раш — Раш, РАШ, Фамилия Раш, Герман (1914 1974) немецкий офицер подводник, кавалер Рыцарского креста Раш, Даниэлла (р. 1976) чешская порноактриса Раш, Джеффри (р. 1951) австралийский кино и театральный актёр, лауреат премий «Оскар»… … Википедия
Раш (озеро) — Раш Rush Lake Координаты: Координаты … Википедия
Раш Лимбо — (англ. Rush Limbaugh; настоящее имя Раш Хадсон Лимбо III (Rush Hudson Limbaugh III), р. 12 января 1951) американский консервативный общественный деятель, ведущий одного из самых популярных радио шоу в США. Место рождения г. Кейп Жерардо, Миссури … Википедия
РАШ — (англ. rash, фр. ras). Род легкой шерстяной материи без ворса. Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка. Чудинов А.Н., 1910. РАШ В военном деле: барабанный бой, приказ строиться в колонну. Словарь иностранных слов, вошедших в… … Словарь иностранных слов русского языка
РАШ — муж., воен. барабанный бой: приказ строиться в колонну. Толковый словарь Даля. В.И. Даль. 1863 1866 … Толковый словарь Даля
раш — сущ., кол во синонимов: 2 • приказ (27) • ткань (474) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов
Раш (Rush) Бенджамин — (17451813), врач, основоположник американской психиатрии, учёный просветитель. Участник войны за независимость (в 177678 главный хирург американской армии). Друг Б. Франклина. В 1776 как депутат от Пенсильвании подписал Декларацию… … Большой Энциклопедический словарь
Раш Б. — РАШ (Rush) Бенджамин (17451813), врач, основоположник амер. психиатрии, учёный просветитель. Участник войны за независимость (в 177678 гл. хирург амер. армии). Друг Б. Франклина. В 1776 как депутат от Пенсильвании подписал Декларацию… … Биографический словарь
Раш Э. — РАШ (Rasch) Эллен (р. 1920, Женева), швед. артистка. Училась в школе Шведского королевского балета и у Б. Князева. В 193962 в Шведском королевском балете. Исполняла гл. партии в балетах классич. репертуара и в ряде балетов совр. хореографов … Балет. Энциклопедия
Раш, Иан — У этого термина существуют и другие значения, см. Раш. Иан Раш … Википедия
Раш, Джеффри — У этого термина существуют и другие значения, см. Раш. Джеффри Раш Geoffrey Rush … Википедия