-
21 аву-түнү
неперех.1) вали́ться, сва́ливаться/свали́ться, повали́ться, па́дать, попа́дать, разва́ливаться/развали́ться (о столбах, стенах, плетнях, креплениях и т.п.)ауган-түнгән коймаларны төзәтү — чини́ть повали́вшиеся забо́ры
2) ( многократно или о многих предметах) вали́ться, сва́ливаться, па́дать, опроки́дываться (о телеге, автомобиле или о тех, кто в них)3) в знач. нареч. ава-түнә, авып-түнепа) шата́ясь (поша́тываясь, перева́ливаясь) и спотыка́ясь (оступа́ясь, па́дая)б) см. алпан-тилпән• -
22 тинтәкләнү
неперех.1) превраща́ться/преврати́ться || превраще́ние в ду́рня, сумасбро́да2) дури́ть, валя́ть дурака́, чуди́ть•- тинтәкләнеп йөрү -
23 төгәлләнү
неперех.1) заверша́ться/заверши́ться || заверше́ние, зака́нчиваться/зако́нчиться || оконча́ние (работы, дела, речи)сүзем шуның белән төгәлләнде — на э́том моё сло́во зако́нчилось
2) конча́ться/ко́нчиться; исче́рпываться/исчерпа́ться; истра́чиваться/истра́титьсяакча төгәлләнде — де́ньги истра́тились; де́ньги все ко́нчились
•- төгәлләнеп килү -
24 чәбәләнү
неперех.1) запу́тываться/запу́таться, спу́тываться/спу́таться; см. тж. чуалу (о нитке, волосах и т. п.)2) отбива́ться/отби́ться; би́ться рука́ми и нога́ми (от пчёл и т. п.)чәбәләнсәң, бал корты чакмас җирдән дә чага ди — говоря́т, е́сли бу́дешь отбива́ться, то пчела́ мо́жет жа́лить тебя́ нево́льно
3) перен.; разг. мета́ться, суети́тьсяарлы-бирле чәбәләнү — мета́ться в ра́зные сто́роны
сәяхәткә китәм дип чәбәләнү — суети́ться при подгото́вке к путеше́ствию
•••чәбәләнеп калу — растеря́ться, оторопе́ть
-
25 эшләнү
страд. от эшләү1) де́латься, выде́лываться, выраба́тываться, выполня́ться, исполня́ться; быть сде́ланным/совершённымоста эшләнгән портрет — хорошо́ вы́полненный портре́т
эшләнгән җинаяте өчен җавап бирү — отвеча́ть за совершённое преступле́ние
2) отде́лываться, украша́ться, инкрусти́роватьсяасылташлар белән эшләнгән беләзек — брасле́т, укра́шенный драгоце́нными камня́ми
•- эшләнеп бетү -
26 бәргәләнү
возвр. от бәргәләү1) би́ться, поби́ться, ударя́тьсяалмалар бик нык бәргәләнгән — я́блоки о́чень си́льно поби́лись
аяк-куллары бәргәләнгән — ру́ки и но́ги его́ поби́ты
2) би́ться, заби́ться, мета́ться, трепета́тькөймә төбендә балык бәргәләнә иде — ры́ба трепета́ла на дне ло́дки
атылган хайван җирдә бәргәләнә — подстре́ленное живо́тное бьётся на земле́
төн буе бәргәләнү — мета́ться всю ночь
3) перен.; разг. би́ться, труди́ться ( через меру), жить в тяжёлой нужде́• -
27 бөкләнү
возвр.-страд. от бөкләү1) возвр. перегиба́ться/перегну́ться, загиба́ться/загну́тьсякитап бите бөкләнгән — лист кни́ги загну́лся
2) сгиба́ться/согну́ться ( о конечностях)аяк тездән бөкләнми — нога́ в коле́не не сгиба́ется
3) в знач. прил. бөкләнгәна) изо́гнутый, со́гнутыйбөкләнгән чыбык — со́гнутый пру́тик
б) сло́женный, перегну́тый, за́гнутыйбөкләнгән кәгазь — за́гнутая бума́га
урталай бөкләнгән яулык — сло́женный попола́м плато́к
4) страд. загиба́ться, перегиба́ться•- бөкләнгән җир
- бөкләнеп бетү -
28 бөтәрләнү
возвр.1) мя́ться, измя́ться, смя́ться, размя́ться, помя́тьсяөстендәге күлмәге бөтәрләнгән — руба́шка на нём помя́лась
дәфтәр-китаплар бөтәрләнгән — кни́ги, тетра́ди смя́лись
2) разг. свёртываться/сверну́ться; сжима́ться/сжа́ться, свива́ться/сви́ться ( в клубок) || свёртывание; свива́ниеелан бөтәрләнде — змея́ свила́сь в клубо́к
3) страд. от бөтәрләү• -
29 гарипләнү
возвр. от гарипләүстанови́ться/стать уро́дливым, кале́кой; кале́читься/искале́читься; уро́доваться/изуро́доваться, уве́читься/изуве́читься || уве́чьедавылдан гарипләнгән агачлар — дере́вья, искале́ченные бу́рей
куллары гарипләнгән — ру́ки изуро́дованы
-
30 җепселләнү
неперех.1) де́латься, сде́латься волокни́стым2) расползти́сь (по швам); истрепа́ться, износи́ться ( об одежде)• -
31 җилемләнү
страд.-возвр. от җилемләү1) станови́ться/стать кле́йким, ли́пким2) страд. па́чкаться кле́ем3) кле́иться, поддава́ться/подда́ться скле́иваниюкәгазь яхшы җилемләнә — бума́га хорошо́ поддаётся скле́иванию
• -
32 җирәнләнү
-
33 иләмсезләнү
возвр. от иләмсезләүстанови́ться/стать некраси́вым (уро́дливым, безобра́зным, неря́шливым)йөзе иләмсезләнгән — лицо́ его́ ста́ло некраси́вым
-
34 кискәләнү
страд. от кискәләү 2)-4)разре́зываться; разруба́ться, наруба́ться, распи́ливаться -
35 ләмләнү
неперех.станови́ться/стать и́листым; заи́ливатьсякүл ләмләнеп бетә — о́зеро стано́вится соверше́нно и́листым
-
36 сүсләнү
возвр. от сүсләү1)а) достига́ть/дости́чь ну́жной волокни́стости ( о растениях)б) трепа́ться, моча́литься, лохма́титьсясүсләнеп бетү — растрепа́ться, размоча́литься
2) страд. от сүсләү конопа́титься, законопа́чиваться; быть конопа́ченным па́клей -
37 чебиләнү
неперех.появле́ние цы́пок; см. тж. чебиләүчебиләнеп бетү — оконча́тельно, оби́льно покры́ться цы́пками
-
38 челтәрләнү
возвр.-страд. от челтәрләү1) возвр. изреше́чиваться/изрешети́тьсятузып челтәрләнгән ситсы күлмәк — си́тцевое пла́тье изно́шено до дыр, изреше́чено
2) страд. отде́лываться (отора́чиваться, обшива́ться) кру́жевом• -
39 этләнү
-
40 йөгерү
I неперех.1) в разн. знач. бе́гать/бежа́ть || бег; пробе́жкайөгерү тизлеге — ско́рость бе́га
ерак арага йөгерү — бежа́ть на дли́нную диста́нцию
вакыт туктаусыз йөгерә — вре́мя бежи́т безостано́вочно
поезд һаман алга йөгерә — по́езд всё бежи́т вперёд
күзләр китап юлларыннан йөгерәләр — глаза́ бе́гают по стро́чкам кни́ги
иртә саен ишегалдына йөгерергә чыгу — ка́ждое у́тро выходи́ть во двор на пробе́жку
2) в знач. нареч. йөгереп бего́м, бы́стройөгереп аның янына килү — бего́м прибежа́ть к нему́
йөгереп баскычтан менеп китү — бего́м подня́ться по ле́стнице
3) в разн. знач.а) бежа́ть, побежа́тьярдәмгә йөгерү — бежа́ть на по́мощь
таулардан гөрләвекләр йөгерде — с гор побежа́ли ручьи́
җәрәхәтеннән кан йөгерә — из ра́ны бежи́т кровь
б) перен. пробежа́тьбөтен тәнгә кискен салкын йөгерде — по всему́ те́лу пробежа́л о́стрый хо́лод
йөзенә сагыш күләгәсе йөгерде — по лицу́ пробежа́ла тень тоски́
тимерчыбыклар буйлап ток йөгерә — по провода́м бежи́т ток
4)а) убега́ть/убежа́ть, побежа́ть к кому-л.; чему-л. или куда, за кем, за чемиртә саен су буена йөгерү — ка́ждое у́тро убега́ть к ре́чке
доктор чакырырга йөгерү — побежа́ть за до́ктором
китапханәгә йөгерү — побежа́ть в библиоте́ку
б) убега́ть/убежа́ть; забега́ть/забежа́тьурманга йөгерү — забежа́ть в лес
саубуллашмыйча йөгерү — убежа́ть не прости́вшись
5) разбега́ться/разбежа́тьсябуталышып, төрле якка йөгерү — растеря́вшись, разбежа́ться
6) прям.; перен. бе́гатьәрле-бирле йөгерү — бе́гать взад и вперёд (туда́ и сюда́); беготня́
көн-төн хуҗалык эшләре белән йөгерү — день и ночь бе́гать по хозя́йственным дела́м
кызлар артыннан йөгерү — (прост.) бе́гать за де́вушками
•- йөгерә бирү
- йөгерә-йөгерә ару
- йөгерә-йөгерә арып бетү
- йөгерә-йөгерә хәлдән таю
- йөгереп алу
- йөгереп ару
- йөгереп тую
- йөгереп әйләнү
- йөгереп әйләнеп чыгу
- йөгереп бару
- йөгереп барып җитү
- йөгереп барып кайту
- йөгереп барып килү
- йөгереп барып керү
- йөгереп йөргәләү
- йөгереп йөрү
- йөгереп кайту
- йөгереп кайтып керү
- йөгереп качу
- йөгереп керү
- йөгереп кереп китү
- йөгереп килеп
- йөгереп барып
- йөгереп килеп җитү
- йөгереп килеп җыелу
- йөгереп килү
- йөгереп китеп бару
- йөгереп китү
- йөгереп күчү
- йөгереп менү
- йөгереп менеп китү
- йөгереп таралу
- йөгереп таралышу
- йөгереп тору
- йөгереп төшү
- йөгереп төшеп китү
- йөгереп туктау
- йөгерүдән туктау
- йөгереп узу
- йөгереп узып китү
- йөгереп үтү
- йөгереп үтеп китү
- йөгереп чыгу
- йөгереп чыгып китү
- йөгерергә тотыну
- йөгерергә керешү II неперех.1) покрыва́ться, покры́ться чем-л.яшеллек йөгерү — покры́`ться зе́ленью (о лесе, деревьях, земле)
офыкка алсу кызыллык йөгерә — горизо́нт покрыва́ется ро́зово-кра́сным цве́том
тәрәзәгә бәс йөгергән — окно́ покры́то и́неем
чәчләренә ак йөгергән — во́лосы с про́седью
2) перен. в сочет. с некоторыми сущ. имеет индив. переводыйөзенә кызыллык йөгерде — лицо́ (его́) залило́сь (покры́лось) румя́нцем
күзләренә кан йөгергән — глаза́ на́литы кро́вью
III неперех.күңелгә шатлык йөгерде — се́рдце напо́лнилось ра́достью
случа́ться ( о животных)
См. также в других словарях:
бәлтерәү — 1. Искереп тузганлыктан таралырга тору. Селкенеп калтырап тору 2. күч. Картаеп, хәлсезләнеп бетү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иләкләнү — Тузып, тишкәләнеп бетү (кием тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өлгәшү — Нәр. б. үз вакытында эшли алу, башкарып чыгу. Кая да булса билгеле бер вакытка барып җитү, килеп җитү 2. Үсеп утырган игеннәр, яшелчә, җиләк җимеш тур. : ашамлык итеп әзерләрлек хәлгә җитү, пешү; ашарлык хәлгә килү 3. Пешерелеп, кыздырылып яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бетешү — Картаю, арыкланып, бөрешеп бетү; ябыгып, хәлсезләнеп, кечерәеп калу. Авырып яки ачлыктан бетеренү. Искергән, тузган өй бик бетәшкән шул 3. күч. Саранлану, вакчыллану бәяне төшермим дип бетәшеп азаплана … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чүпләнү — I. 1. (Чүпләү (I) ) 2. Чүп белән каплап алыну, чүп тулу идән чүпләнгән. II. ЧҮПЛӘНҮ – 1. Эзләнеп чүпләп йөрү, чүпләү (II,1 4) 2. Чүпләштергәләп ашап утыру; ашар ашамас утыру 3. Вак төяк эшләр белән шөгыльләнү; бик вак эш башкару көн төн чүпләнеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сүнү — (СҮНДЕРҮ) – 1. Янудан, көйрәүдән, көюдән, пыскудан туктау 2. Яктырып торудан туктау 3. Атудан, хәрәкәт итүдән туктау (вулкан тур.) 4. Эшләүдән туктау (машина, мотор, электрдан эшләүче аппарат тур.) 5. күч. Бетү, сүрелү, басылу (омтылыш, тойгылар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тузымтык — ТУЗЫМТЫГЫ ЯМАТАЙ – диал. Әйбер тузып, кеше картаеп, ямьсезләнеп калу тур. ТУЗЫМТЫГЫ БЕТҮ – 1. Тузып, искереп, таушалып бетү 2. Картаю, ямьсезләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөрешү — 1. (Бөрү) 2. Бөрелү, түгәрәкләнеп кысылу (ирен тур.) 3. Нык бөрелеп җыелу, җыерылып йомарланып бетү 4. Куырылып җыерылып бөкрәя һәм кечерәя төшү (туңудан, картлыктан һ. б.) 5. Авыз эче куырылып җыерылып тору (кайбер җимешләрне ашаганнан соң) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көтү — I. 1. Кемнең яки нәр. б. килүен яисә нәр. б. булуын алдан белеп саклап тору; очратырга, каршы алырга әзер булып тору, исәп тоту, ышану, шуны теләү, өмет итү 2. Берәр нәрсәнең булуына ышанып торып, саклап торып вакыт уздыру 3. Кем өчен дә булса… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тулу — 1. Берәр нәрсәнең эче җанлы җансыз нәрсәләр белән бөтенләй тулы булу, тулысынча биләнү, эчендә буш урын калмау 2. Берәр нәрсә эченә ни дә булса бик күп керү 3. күч. Берәр нәрсәнең өсте төрле төрле яки бериш әйберләр, кешеләр һ. б. белән каплану 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фу — ы. 1. Ризасызлык, шелтәләү, ачулану, канәгать булмау һ. б. тойгыларны белдергәндә кулл. 2. Җирәнү, чиркану һ. б. ш. тойгыларны белдерү өчен кулл. 3. Арыганлыкны, хәл бетүне һ. б. белдерү өчен кулл. 4. Кем яки нәрсә арытып бетергәндә, аптыратканда … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге