чолгыжаш

Изи ӱдырын шинчаже кок тулшолла чолгыжеш. «Ончыко» Глаза маленькой девочки сверкают, как два уголька.

Йӱштӧ вашеш шӱдыр-влак чот чолгыжыт. Пале. Перед холодами звёзды ярко (букв. сильно) горят.

Сравни с:

Шикш деч посна йӱлаш гореть без дыма;

эркын йӱлаш медленно гореть.

Чын тулешат ок йӱлӧ, вӱдешат ок йом. Калыкмут. Правда в огне не сгорит, в воде не утонет.

Йӱдвошт калай коҥга йӱла. А. Юзыкайн. Всю ночь горит железная печь.

Коҥга эҥден йӱла – йӱштылан. Пале. Печь сильно испускает жар – к холоду.

Телефон меҥгылаште верын-верын электролампе-влак йӱлат. В. Иванов. На некоторых телефонных столбах горят электролампочки.

Ӱстембалне лампе йӱла. И. Васильев. На столе горит лампа.

Каваште шӱдыр-влак йӱлат. «Ончыко» На небе горят звёзды.

Кече шӧртньӧ гай йӱлен лектеш. Д. Орай. Солнце восходит, сверкая золотом.

Сравни с:

А мый тарай гай йошкаргенам, уло шӱргем йӱла. Й. Ялмарий. А я покраснел, как кумач, щёки горят.

Пылыш тул гай йӱла, чытыдымын коршта. К. Васин. Уши горят, как огонь, нестерпимо болят.

Когыньыштымат ик семынак паша шоныктен, паша верч йӱленыт. М. Евсеева. Оба думали только о работе, оба горели на ней.

Пашаш йӱлаш, тудын дене кугешнаш. М. Иванов. Гореть на работе, гордиться ею.

Сравни с:

Составные глаголы:

Идиоматические выражения:

Чолгыжшо кем блестящие сапоги;

чолгыжшо лум искрящийся снег.

Каче-влак, шке йӧратыме ӱдырыштым шыман ӧндалын, сылне вальс сем почеш чолгыжшо ёлко йыр пӧрдыт. З. Каткова. Парни, нежно обняв своих любимых девушек, кружатся под прекрасную мелодию вальса вокруг сверкающей ёлки.

Ялканов нимат ыш пелеште, чолгыжшо шинчаж дене Уляйым ончале. П. Корнилов. Ялканов ничего не сказал, сияющими глазами посмотрел на Уляй.

Сравни с:

Лудо шинчажым чолгыжыктен, оҥысо ыресшым пӧрдыктылеш протоиерей. К. Исаков. Поблёскивая своими серыми глазами, протоиерей крутит крест на груди.

– Мариет кушто? – кидысе наганжым чолгыжыктен, урядник ӱстел деке толын шогале. И. Васильев. – Где твой муж? – поблёскивая наганом в руке, урядник подошёл к столу.

Сравни с:

Коҥгаште тул шолгым чолгыж йӱла – йӱштылан. Пале. Ярко горят угли в печи – к холодам.

Чодыра ӱмбалне Чолгашӱдыр чолгыж йӱла. К. Васин. Над лесом ярко горит утренняя звезда Венера.

Лампе тул гын волгыжмешкак чолгыктен. «Ончыко» А огонь лампы светил до самого рассвета.

Сравни с:

Шийын-шӧртньын чылгыжаш блестеть серебром-золотом.

А кӱшыч кече чылгыжеш. С. Вишневский. А сверху сияет солнце.

Малвийын вуйыштыжо Сандрын пӧлеклыме йошкар ӱпшерге чылгыжын. И. Васильев. На голове Малвий поблёскивал подаренный Сандром красный гребень.

Прокоп айык вуян огыл, шинчаже пырыс шинчала чылгыжеш. «У вий» Прокоп нетрезв, его глаза блестят, как у кошки.

Сравни с:

Составные глаголы:

(Электролампе) чылгыкта, шинчам йымыкта. «У вий» Электролампочка ярко светит, глаза слепит.

Сравни с:

Чыли-мули чолгыжаш сиять, сверкая;

чыли-мули йӱлаш гореть, мерцая.

Эрвелне чыли-мули волгыдат шарлаш тӱҥале. В. Сапаев. На востоке начал разливаться (букв. распространяться) брезжущий свет.

Авам чыли-мулиланак кынелеш да вигак эр кече лекмаш вел окнаш ончалеш. Г. Пирогов. Моя мать встаёт с рассветом и сразу посмотрит в окно со стороны восхода солнца.

Сравни с:

(Какшан), тугак кугыргылын лоп воктен, кече дене юлгыктен, шке шотшо ден шып йога. Н. Мухин. Кокшага, так же изгибаясь по низине, сверкая на солнце, сама по себе течёт тихо.

Сравни с: