-
1 дом
муж. в разн. знач. хæдзар; бæстыхайон построил дом – хæдзар сарæзта
хлопотать по дому – хадзары зилæнтæ кæнын
дом отдыха – фæлладуадзæн хæдзар
детский дом – сывæллæтты хæдзар
-
2 кров
-
3 бездомный
прил. æдзар, æнæхæдзар, дзæгъæл, æнæарт, æнæфæздæгбездомная собака – дзæгъæл куыдз
-
4 изба
изба-читальня – кæсæндон-хæдзар
-
5 их
-
6 пострадать
совер. фыдæбон бавзарын, фæхъизæмар кæнын, фæтухæн кæнын; фæзиан уын, фæхъыгдард уынпострадать за идею – идейаайы тыххæй фыдæбон бавзарын
дом пострадал от пожара – хæдзар сыгъдæй фæзиан ис, хæдзар сыгъдæй фæхъыгдард ис
-
7 беспризорный
-
8 ветхий
прил. зæронд, рагон, хæррæгъветхая шуба – кæрцы хæррæгъ
ветхая изба – кæлæццаг хæдзар
-
9 вид
муж.1. (внешность) бакаст, сурæт, уынд, хуызу него неважный вид – йæ бакаст хорз нæу
какого вида? – цы хуызæн?
по виду – æдде бакæсгæйæ
внешний вид – æддебакаст, æддаг хуыз (уынд)
дом принял другой вид – хæдзар æндæр хуыз равдыста
3. грам. хуыз- в виде- для виду- при виде -
10 восстановить
совер.1. фæстæмæ къæхтыл слæууын кæнын, сфидар кæнын, сæндидзын кæнын, рацалцæг кæнын; рацаразын, ногæй рацаразынон восстановил свой дом – йæ хæдзар ногæй рацарæзта
мы восстановили наше хозяйство – нæ хæдзарад фæстæмæ йæ къæхтыл слæуын кодтам
2. (настроить против кого-л.) сфыдæх кæнынон восстановил всех против себя – се 'ппæты дæр йæхимæ сфыдæх кодта (схæрам кодта, сызнаг кодта)
-
11 вывести
совер.1. (откуда-л., куда-л.) ракæнын, акæнынвывести из дома – хæдзарæй ракæнын
вывести клопов – хъæдысыстыты фесафын
3. (из затруднения, опасности и, т. п.) раивхæрсынвывести цыплят – цъиутæ рауадзын
отсюда он вывел, что... – ардыгæй уый раиртæста...
6. (рисунок, узор) рацаразын -
12 выдержать
совер.1. бафæразын, бауромын, ныффæразын, ныуудæссынкрыша не выдержала тяжести снега и обрушилась – уæлхæдзар миты уæзæн нæ ныффæрæзта (миты уæз нæ баурæдта) æмæ ныккалди
мальчик не выдержал и заплакал – лæппу нæ ныффæрæзта æмæ скуыдта
-
13 вымазать
совер.1. байсæрдынон вымазал дом глиной – йæ хæдзар æлыгæй байсæрста
2. (выпачкать) сахорын, самæнтынон вымазал лицо сажей – йæ цæсгом сæгæй сахуырста
-
14 глядеть
несовер.1. (смотреть) кæсынгляжу в лицо товарищу – ме 'мбалæн йæ цæсгоммæ кæсын
2. (быть обращенным в кокую-л. сторону) кæсындом глядел на море – хæдзар каст денджызмæ
глядеть за ребенком – сывæллонмæ цæст дарын
-
15 гостиница
жен. уазæгдзæрæн, уазæгхæдзар -
16 двор
-
17 двускатный
прил. дывæлдахдвускатная крыша – дывæлдах уæлхæдзар
-
18 делить
несовер.1. дих кæнын, уарынделить имущество – мулк уарын
2. (что-л. с кем-л.) перен. дих кæнын, æрвитынделить с кем-л. горе и радость – мæт æмæ цин искæимæ æрвитын
я готов с тобой делить и хлеб и кров – демæ цæттæ дæн мæ кæрдзын дæр æмæ мæ хæдзар дæр дих кæнын
-
19 держаться
несовер.1. (за кого-л., что-л.) хæцынон держался за гриву коня – бæхы барцыл хæцыди
держась за кусты, я стал спускаться – къутæртыл хæцгæйæ дæлæмæ цæуын байдыдтон
2. лæууын, хæцынкартина держится на одном гвозде – ныв иу зæгæлыл лæууы (хæцы)
ветхий домик еще держится – зæронд хæдзар ма лæууы
он держится просто – йæхи хуымæтæг дары
- держись! -
20 детский
прил. сывæллоны –, сывæллæтты –, сабийы –, сабиты –детская игрушка – сывæллоны хъазæн
детский дом – сывæллæтты хæдзар
См. также в других словарях:
æдзар — з.б.п. (æнæцар) … Орфографический словарь осетинского языка
АСТФИСЫНОН ХÆДЗАР — тж. ЦЫППАРКЪУЫМОН ХÆДЗАР Нæ фыдæлтæм хæдзæртты, фидæртты, мæсгуыты арæзтады архитектурæ бæрзонд æвæрд кæй уыд, уый ирдæй зыны Нарты кадджыты. Кадæг «Уырызмæджы мæсыджы» дыууæ фаззон æфсымæры Уырызмæг æмæ Хæмыц фæбыцæу сты, чи сæ хистæр у, ууыл.… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ÆХСÆРТÆГГАТЫ ЗÆРОНД ХÆДЗАР — Алæгаты стыр хæдзар, Борæты æрдамонгæ хæдзар. Нарты иумæйаг хæдзар, Нарты æмбырддон хæдзар. Адон сты Нарты мыггæгты кæнæ æнæхъæн адæмы уынаффæгæнæн бынæттæ. кæс «АРВЫ ДУАР» Ы СÆРГÆНДТÆ … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Хæдзар — см. Хæдзар – перевод I – йæ уæрæх нысаниуæджы – традицион цæрæнуат, агъут, хæдзарад; II – йæ уынгæг нысаниуæджы – ирон традицион царæнуаты сайраг цæрæн агъуыст – уæрæх агъуыст къонаимæ, кæцы хæдзар дих кодта (нæлгоймæгты æмæ сылгоймæгты) дыууæ… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ÆРДАМОНГÆ ХÆДЗАР — Æмбæлы Нарты кадджыты. Зæгъæм, кадæг «Батрадз Уырызмæджы куыд фервæзын кодта» йы загъд ис: «Цалдæр боны фæстæ куывд сцæттæ ис Борæты æрдамонгæ хæдзары...» Æвæццæгæн, нæлгоймæгты хæдзары. Æрд, ома, нæл æви сыл у, уый чи амоны, ахæм хæдзар.… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ХÆДЗАР ИННÆРДÆМ ФÆЛДАХЫН — 1. Æфснайын. Йе рцыдæй хæдзар иннæрдæм сфæлдæхта, сæрттивын æй кодта. (Ф. 1981, 3.) 2. Ныппырх кæнын, сæзмæнтын. Тибойы хæдзары бамидæг сты, салам дæр ын нæ раттой, афтæмæй хæдзар иннæрдæм сфæлдæхтой. (Х. 2001, 10.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХÆДЗАР ФÆХÆЦЫН — Фæфидар, фæцæрдхъом уæвын. Бинонтæ куы бабирæ сты, хæдзар куы фæхæцыд... уæд ног хæдзар аразын æрымысыдысты. (Букуылты А. Зарæг баззад цæргæйæ.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХÆДЗАР ХАЛЫН — 1. Цард, фæллой ныххæлæттаг, ныппырх кæнын. Нæ удтæ уæддæр куы аирвæзиккой. Ды нын иу цы рæстытæ дзырдтай æмæ ма уæддæр куыд сразы стæм нæ хæдзар фехалыныл. Мæн Турчы ницыуал хъуыддаг ис. (Богазты У. Уæ нæ хæхтæ, нæ бæстæ...) 2. Бинонты цард… … Фразеологический словарь иронского диалекта
Хæдзар – перевод — см. Хæдзар I – в широком смысле – традиционное осетинское жилище, дом, хозяйство; II – в узком – главное жилое помещение традиционного осетинского жилища – просторное помещение с очагом, разделявшим хадзар на две половины (мужскую и женскую).… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ЦЫППАРКЪУЫМОН ХÆДЗАР — кæс АСТФИСЫНОН ХÆДЗАР кæс «АРВЫ ДУАР» Ы СÆРГÆНДТÆ … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ХÆДЗАР СÆРЫЛ ИСЫН — тж. БÆСТÆ СÆРЫЛ СИСЫН Хъæлæба, цъах цъах кæнын, хыл кæнын. – Цы кæныс, дæ хъæрæй хæдзар дæ сæрыл куы систай? – тарстæй йæ афарста Фатимæт. (Цæгæраты М. Хæххон барæг.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
