-
21 пересадить
сов.1) ( кого-что) (на другое место) икенче урынга утырту, урынын алмаштырып утырту, күчереп утырту2) ( что) (растение) күчереп утырту, икенче җиргә утырту3) ( что), мед. күчереп ябыштыру (утырту), ямау салу ( җәрәхәтле урынны тәннең таза өлешен кисеп алып ямау)4) ( что) яңадан саплау, икенче сапка утырту5) ( кого-что) [аркылы] чыгару, [аша] чыгарга булышу -
22 посадить
сов.1) ( что) утырту; чәчү2) ( кого-что) утырту3) ( кого-что) ябу, утырту; бәйләп кую4) ( что) җиргә төшерү, утырту5) ( что) (поставить выпекать) мичкә кую6) ( что), разг. төшерү•- посадить на мель -
23 засадить
-
24 отсадить
-
25 подсадить
сов.1) ( кого-что) менеп утырырга булышу, утырту, менгереп утырту; атландыру2) ( кого-что) (посадить рядом) янына (янәшә, кырыена) утырту3) ( кого-что) (в качестве попутчика) үзенә юлдаш итеп алу, утыртып алып китү (машинага, атка һ.б.ш.)4) (что, чего) өстәп утыртып чыгу5) ( что), спец. ялгап үстерү, ( икенче бер урыннан кисеп алып) ябыштырып үстерү -
26 посадочный
-ая; -ое1) (бәрәңге һ.б.ш.) утырту...ы, утырта торган2) ав. утыру...ы, төшү...ы3) утырту...ы -
27 рассадить
сов.1) ( кого-что) (усадить) утыртып чыгу (бетерү), утырту2) ( кого-что) (посадить отдельно) аерым утырту, аерып утырту3) ( что) сирәкләп утырту (утыртып чыгу) -
28 агач
1. сущ.1) де́рево (лиственное, хвойное, южное, плодовое) || древе́сныйвак агачлар — ме́лкие дере́вья (деревца́)
агач каерысы — древе́сная кора́
агач төрләре — поро́ды дере́вьев
клуб тирәли агач утырту — поса́дка дере́вьев вокру́г клу́ба
2) собир. (материал, сырьё) де́рево, древеси́на, лес || древе́сный (уголь, спирт); древеси́нныйагач чыгару — вывози́ть лес (древеси́ну)
эшкә яраклы агач — делова́я древеси́на; делово́й лес
агач агызу — сплавля́ть лес
комбинаттагы агач калдыклары — древе́сные (древеси́нные) отхо́ды на комбина́те
3) в сочет. лесо-; дерево-; древо-агач склады — лесоскла́д
агач сәүдәсе — лесоторго́вля; торго́вля ле́сом
агач хәзерләү участогы — уча́сток лесоразрабо́ток (лесозагото́вок); лесосе́чный уча́сток, лесосе́ка
агач хәзерләүче (хәзерләүдә эшләүче) — лесозаготови́тель; лесозагото́вщик
агач ташу юлы — лесово́зная доро́га
агач агызу сезоны — лесоспла́вный сезо́н
агач кисүдә эшләү — быть на лесору́бочных (лесору́бных) рабо́тах
агач кисә торган — древоре́жущий
агач эшкәртү — деревообрабо́тка
агач утырту — поса́дка дере́вьев
4) перен.; бран. болва́н, дуби́на, чурба́н2. прил.1) деревя́нный, из де́реваагач күпер — деревя́нный мост
агач көрәк — деревя́нная лопа́та
агач йорт — деревя́нный дом
агач табанлы чана — са́ни на деревя́нных поло́зьях
агач терәү — подпо́рка из де́рева; деревя́нная подпо́рка
2) бреве́нчатый; ру́бленый (сарай, барак)яңа гына салган агач мунча — свежеру́бленая ба́ня
3) тесо́вый, из тёса ( забор)4) щепно́й, из щепы́агач әйберләр — щепны́е изде́лия (това́ры)
5) ирон.; прост.а) деревя́нный, одеревене́лый, окостене́лый, тупо́й, (как), неживо́й (рот от холода, руки и пальцы от старческой дряблости или отсутствия движения)б) топо́рный (о чьём-л. языке); аляпова́тыйагач тел белән язган мәкалә — статья́, напи́санная топо́рным языко́м
в) бран. горе-; -дубина, -чурбан, -пень; -болван, -тупицаагач каравылчы — сто́рож-болва́н; го́ре-сто́рож; не сто́рож, а болва́н
агач хисапчы — го́ре-счетово́д; счетово́д-тупи́ца
•- агач ат
- агач аяк
- агач бакасы
- агач бакчасы
- агач гөл
- агач гөмбәсе
- агач җилеме
- агач кадак
- агач кистерүче
- агач кисүче
- агач корты
- агач куышы
- агач күбәләге
- агач мае
- агач материалы
- агач өйле
- бүрәнә өйле
- агач сирәк үскән җир
- агач суын алу
- агач тараканы
- агач тарттыру
- агач ташучы баржа
- агач ташучы машина
- агач төбе
- агач тыгылу
- агач утырту
- агач үзәге
- агач череге
- агач чиләк
- агач чүкеч
- агач эшкәртүче
- агачка әйләнү
- агачка әверелү••агач атка атландыру — оста́вить с но́сом; обвести́ вокру́г па́льца, надува́ть/наду́ть
агач атка атлану (атланып калу) — оста́ться с но́сом; сесть в лу́жу прост.
агач башыннан йөрми, кеше башыннан йөри — не по ле́су хо́дит, а по лю́дям (о беде, болезни, смерти, горе, несчастье, стихийных бедствиях, жизненных невзгодах и т. п.) (букв. не по верши́нам дере́вьев, а по голова́м люде́й хо́дит)
агач җан — см. агач йөрәк
агач җанлы — см. агач йөрәкле
агач мылтык — ирон. пустоме́ля, болту́н, пустозво́н, пустосло́в
агачны яшьтән (яшьли, яшь чагында бөгү) — гнуть де́рево, пока́ мо́лодо (т.е. воспитывать с малых лет)
агач авызланып — гру́бо, ре́зко, по-ха́мски
- агач башында үсмиагачтан сандугач кына ясамый — ма́стер на все ру́ки; всё уме́ет; всё де́лает
- агач йөрәк
- агач йөрәкле
- агачын күреп урманын күрмәү
- агачын күреп тә урманын күрмәү -
29 акыл
сущ.1)а) ум, ра́зум; интелле́кт || у́мственный (труд), интеллектуа́льныйакыл яшьтә түгел - башта — (посл.) ум не в во́зрасте, а в голове́
акыл зәгыйфьлеге — у́мственная сла́бость
б) ум, рассу́док, рассуди́тельность || у́мственный, рассу́дочный ( анализ)в) благоразу́мие, рассуди́тельность; созна́ние, созна́тельностьакылың кайда иде соң синең? — где́ же была́ твоя́ рассуди́тельность (благоразу́мие)?
г) ум, разу́мность, (как сле́дствие о́пыта) ум-ра́зум, му́дрость; умудрённостьпрактик акыл — практи́ческий ум (му́дрость, умудрённость)
мәкальдә чагылган тирән акыл — глубо́кая му́дрость, отражённая в посло́вице
2) разг.а) мысль, иде́якаян килде әле сиңа бу акыл ? — отку́да у тебя́ э́та мысль?
б) сове́т, наставле́ниеаның акылы белән йөрсәң... — бу́дешь его́ слу́шаться... (ещё и не то бу́дет)
ата-ана акылын тоту — приде́рживаться (слу́шаться) роди́тельского наставле́ния
3) в знач. нареч. акылга у́мственно, интеллектуа́льно, в у́мственном (интеллектуа́льном) отноше́нии (созреть, подняться); по уму́ (уму́-ра́зуму), умо́м ( быть выше или ниже кого)акылга бер чамарак алар — у́мственно они́ почти́ одина́ковы
акылга үсү — вы́расти (созре́ть) у́мственно
4) в функ. сказ. акылында вменя́емый спец. (преступник, подсудимый)•- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау••акыл алдан йөрү — быть сообрази́тельным (сметли́вым, предусмотри́тельным, дальнови́дным, дога́дливым), быть спосо́бным предви́деть (предусмотре́ть)
акыл арттан йөри — ≈≈ за́дним умо́м кре́пок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белән эш итүчән — рассуди́тельный; толко́вый
акыл бизмәненә салу (салып үлчәп карау) — в голове́ (уме́) взве́шивать (взве́сить, прики́дывать/прики́нуть); см. тж. акыл белән уйлап карау
акыл булсын — пусть (э́то) бу́дет (послу́жит) уро́ком; э́то кому́ нау́ка (на бу́дущее); что́бы (впредь) непова́дно бы́ло ( кому)
акыл җиңеләю — см. акылга җиңеләю
акыл җитү — сообрази́ть ( что), догада́ться ( о чём), доду́маться ( до чего), умудри́ться, ухитри́ться
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл кергән — умо́м (у́мственно) вы́рос; умудрён ( жизненным опытом); в (при) своём (здра́вом) уме́; со свои́м умо́м
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по веле́нию ума́ (делать что, поступать как), по веле́нию (тре́бованию) рассу́дка
акыл өләшкәндә йоклап калган (йоклап биләмдә, урманда, мич башында калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл өләшү — см. акыл өйрәтү 2)
акыл сата башлау — ирон. зау́мничать, зау́мничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңеләю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акылга зәгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга муафыйк — см. акылга ятышлы 1)
акылга (акылы) үсмәгән — умо́м не вы́шел
акылга туймаган — см. акылсыз 1) а), 2)
акылга утыру — см. акыл керү
акылга яту — каза́ться (показа́ться, представля́ться) разу́мным (благоразу́мным, рациона́льным, логи́чным)
акылга өйрәтү — см. акыл өйрәтү
акылдан шашкан — см. акылдан язган
акылдан шашу — см. акылдан язу
акылдан ычкыну — прост.; см. акылдан язу
акылны алу — см. акылдан яздыру
акылны башка җыю — см. акылны җыю
акылны эчү — прост. ра́зум (ум) пропива́ть (пропи́ть)
акылны югалту — см. акылдан язу 3)
акылы бармакка урарлык (чорнарлык) та юк — ума́ ни на грош у него́
акылы кыска — ум ко́роток ( у кого)
акылы (акылга) сау — в себе́, в здра́вом уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке
акылы эшли — голова́ ( чья) рабо́тает (ва́рит, сообража́ет)
акылың алтын икән — ирон.; шутл. ишь како́й, у́мный (у́мник, у́мница) (вы́искался, нашёлся), губа́ не ду́ра; ишь чего́ захоте́л (... куда́ махну́л)
акылы үзе белән — семь пя́тниц на неде́ле
- акыл алу- акыл белән уйлап карау
- акыл бирү
- акыл җитмәслек
- акыл җитми
- акыл иясе
- акыл йөртеп карау
- акыл йөртү
- акыл керү
- акыл сату
- акыл китү
- акыл өйрәтү
- акылга өйрәтү
- акыл сайлыгы
- акылга җиңел
- акыллы җиңел
- акылга җиңеллелек
- акылга җиңеләю
- акылга килү
- акылга сай
- акылы сай
- акылга сайлык
- акылга сыймау
- акылга таман
- акылы таман
- акылга таманча
- акылы таманча
- акылга утырту
- акылга ятышлы
- акылдан язган
- акылдан яздыру
- акылдан язу
- акылдан язып
- акылдан язар дәрәҗәдә
- акылны җыю
- акылы башында
- акылында
- акылы камил
- акылы төштән соң
- акылы үзе белән
- акылы үзендә
- үз акылы үзендә -
30 врыть
-
31 лесопосадочный
-
32 насадить
-
33 посадить на мель
1) ( что) комга утырту2) перен. ( кого-что) (поставить в затруднительное положение) комга утырту, алдау, авыр хәлдә калдыру -
34 посадка
ж1) см. посадить 1)2) ( насаждения) утыртма, утыртылган агачлар3) ав. утырту, утыру, төшү4) ( в седле) утыру5) (впуск в вагон, самолёт и т. п.)...га утырту; посадка -
35 усадить
-
36 төп
1. сущ.1)а) в разн. знач. днокүл төбе — дно о́зера
чокыр төбендә — на дне я́мы
б) дно, до́нце, до́нышко (сосудов, вместилищ)в) перен. оста́ток на дне сосу́датабак төбе — оста́тки на дне блю́да
2) низ, подо́шватау төбе — низ, подо́шва горы́
3)а) основа́ние; осно́ваколонна төбе — основа́ние коло́нны
б) о предметах, служащих основанием чего-л.тәрәзә төбе — подоко́нник, основа́ние окна́
в) ме́сто у основа́ния; ме́сто вокру́г, о́коло чего́г) след основа́ния; оста́ток (чего-л.) на ме́сте хране́ниякибән төбе — то, что оста́лось от сто́га; одо́нье
4) ко́мель ( дерева)төптән кисү — ре́зать (пили́ть, спили́ть) с ко́мля
5) ко́рень, куст, ку́стик ( как счетное слово)бер төп карлыган — (один) куст сморо́дины
6) см. төпкәурмандагы төпләр - тәндәге төкләр — (погов.) пни в лесу́ - что волоси́нки на те́ле
7) ни́жняя часть (чего-л.)төбеннән күтәрү — поднима́ть, держа́ сни́зу
8) перен.а) результа́т (процесса, состояния)сабыр төбе - сары алтын — (посл.) результа́т терпе́ния - чи́стое зо́лото
б) соль, смыслбу сүзеңнең төбе юк — э́ти слова́ твои́ бессмы́сленны
9) перен.; прост. исто́к, исто́ки, ко́рень (рода, племени); пре́дкибезнең төп монда күптәннән яши — на́ши пре́дки в э́тих места́х живу́т и́здавна
10) перен.а) суть; осно́вамәсьәләнең төбе — суть вопро́са
б) усто́ипатшалыкның төбен җимерү — сокруша́ть усто́и ца́рства
11) перен. причи́наачлыкның төбе социаль факторларда — причи́на го́лода в социа́льных фа́кторах
12) перен. глубина́, не́дра (души, памяти)күңел төбендә — в глубине́ (в не́драх) души́
13) в знач. нареч. төптә, төбендәа) в су́щности, по су́ти, в свое́й осно́веб) со́бственно говоря́төптә бу синең фикер — в су́щности э́то твоя́ мысль (принадлежи́т тебе́)
14) в знач. нареч. төптән, төбеннәна) коренны́м о́бразом, основа́тельнотөбеннән җимерү — основа́тельно разруша́ть/разру́шить
б) соверше́нно; в осно́ве, в ко́рнетөптән (төбеннән) ялгыш — соверше́нно (в ко́рне) неве́рно
15) в знач. послелога төбендәа) (под чем-л., у чего-л.)агач төбендә — под де́ревом
ишек төбендә — у двере́й
борын төбендә — под но́сом
б) о́коло, вблизи́, близ2. прил.Мәскәү төбендә — под Москво́й
1) ко́млевыйбүрәнәнең төп ягы — ко́млевый коне́ц бревна́
2) в разн. знач. основно́йтөп закон — основно́й зако́н
төп бурыч — основна́я зада́ча
3) коренно́й, гла́вныйтөп интереслар — коренны́е интере́сы
төп герой — гла́вный геро́й
4) коренно́й, ме́стныйтөп милләт — коренна́я на́ция
5) оригина́льный; пе́рвыйтөп нөсхә — пе́рвый экземпля́р
6) этногр. родно́й, со́бственный ( о родне)төп кода — родно́й оте́ц неве́сты и́ли жениха́
төп кодагый — родна́я мать неве́сты ( в устах родни жениха) и́ли жениха́ ( в устах родни невесты)
7) диал. соверше́нный, то́чно кактөп әтисе — соверше́нный оте́ц, то́чно как оте́ц; весь в отца́
•- төбенә хәтле
- төбенә чаклы
- төп башы
- төп көтү
- төп өер
- төп күч
- төп кушу
- төп йорт
- төп өй
- төп өйгеч
- төп өю
- төп умарта
- төп юнәлеш
- төпкә җигү
- төптән кисү••төп асылда — в действи́тельности; в су́щности
төп кебек — корена́стый и здоро́вый; мо́щный
- төп төбенә тәмәке салутөптән юан (базык) — корена́стый
- төбенә төшү
- төп башына утырту
- төпкә утырту
- төп төбендә
- төпкә җибәрү
- төпкә җигелү
- төпкә җигелеп тарту -
37 төпсез
прил.1)а) без дна, дни́щатөпсез кесә — карма́н без дна, дыря́вый карма́н
төпсез чиләк — ведро́ без дни́ща
б) прям.; перен. бездо́нный; необъя́тный, бескра́йнийтөпсез кайгы — бездо́нное го́ре
төпсез тирәнлек — бездо́нная глубина́
2) перен. несерьёзный, ненадёжный, необосно́ванный•- төпсез ыштан••төпсез арбага утырту (калушка; кәвешкә; көймәгә; чанага; чуманга) — см. төпкә утырту
төпсез мичкә — бездо́нная бо́чка (дело, предприятие или сторона, человек, без конца требующие деньги)
-
38 урман
сущ.; в разн. знач.лес || лесной; лесо-,катнаш урман — сме́шанный лес
яфраклы урман — ли́ственный лес
ылыслы урман — хво́йный лес
вак урман — ме́лкий лес
каен урманы — берёзовый лес; березня́к
нарат урманы — сосно́вый лес; сосня́к
урман ташу — вози́ть лес
нефть вышкалары урманы — лес нефтяны́х вы́шек
урман кошлары — лесны́е пти́цы
урман үсемлекләре — лесны́е расте́ния
урман сукмагы — лесна́я тропи́нка
урман бүлемтеге — лесосе́ка
урман техникасы институты — лесотехни́ческий институ́т
- урман алдыурманга утын ташымыйлар — (посл.) в Ту́лу со свои́м самова́ром не е́здят (букв. в лес дрова́ не во́зят)
- урман бите
- урман кырые
- урман ахагы
- урман ачыклыгы
- урман баганасы
- урман бете
- урман бөргәне
- урман бүлемтеге
- урман иясе
- урман йолдызагы
- урман какысы
- урман кандаласы
- урман каравылчысы
- урман каратәне
- урман караучы
- урман каргасы
- урман кипкәре
- урман кисентесе
- урман кисү
- урман кисүче
- урман көпшәсе
- урман куелыгы
- урман күгәрчене
- урман мәчесе
- урман саесканы
- урман саклау
- урман сыеры
- урман тавыгы
- урман төпләү
- урман төпләү машинасы
- урман тургае
- урман өрәге
- урман утырту
- урман утырту эшләре
- урман үрдәге
- урман хуҗалыгы
- урман хуҗалыгы җирләре
- урман чыгару
- урман чыпчыгы
- урман шөлдие
- урман эчләп
- урманда үскән••урман әүлиясе — проста́к, простофи́ля
урман иясе (сарыгы, хуҗасы) — миф. ле́ший
-
39 вкатить
сов.1) ( что во что) тәгәрәтеп кертү, тәгәрәтеп кертеп кую2) ( что) (наверх) тәгәрәтеп мендерү, тәгәрәтеп мендереп кую3) обычно (кому-что) прост. кундыру, тондыру, чәпәү, ямау, берне утырту, берне сугу4) прост.; см. вкатиться -
40 вкопать
См. также в других словарях:
утырту — 1. Үстерү максаты белән, үсемлекләрнең тамырын, бүлбеләрен, орлыкларын җиргә күмү 2. Утырырга булышу, тәкъдим итү яки мәҗбүр итү. Кая да булса бару, китү өчен урын алуга, урнашуга ярдәм итү машинага утырту и. Кая да булса китү алдыннан урынлашу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
атландыру — 1. Атка атланырга ярдәм итү, атка утырту 2. Үз өстеңә менгереп утырту, җилкәңә, аркаңа күтәрү. күч. Үзеңә хуҗа итү 3. рәв. АТЛАНДЫРЫП – Берсе өстенә берсен аркылы китереп а. чигү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төяү — 1. Нин. б. әйберне берәр нәрсәгә тутыру, салу. Күпләп алу тур. Мәскәү малын төяп кайтып 2. Берәр нәрсәне күп итеп, өсте өстенә тутыру, күпләп урнаштыру кибеткә мал төяү 3. гади. Күп итеп ашау 4. (Арба чанага, машинага) утырту. сөйл. Әйберләрне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айлык — с. 1. Күпмедер айга җитәрлек 2. Бер ай эчендә үтәлергә тиешле, бер айга билгеләнгән а. план 3. Күпмедер айга сузыла торган өч а. курслар 4. Туганнан соң күпмедер ай яшәгәнлек тур. сөйләгәндә кулл. биш а. бала. Нәр. б. үсү вакытын билгеләү өчен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баба — 1. Бабай (1 3) 2. Хөрмәтле карт ир кеше: үткән буыннарның аеруча билгеле, хөрмәтле вәкиле. Нәселнең, халыкның борынгы чыгыш нигезен тәшкил иткән кабилә, ыру, кеше һ. б. 3. Биологик ыругның (семьялыкның, классның) борынгы бер вәкиле бу… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бабачы — (БАБАЧЫЛЫК) – Балаларны сөннәткә утырту белән шөгыльләнүче кеше, сөннәтче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
втулка — Эченә икенче бер детальне кертеп утырту өчен тишеге булган цилиндрик деталь … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гальванопластика — Әйбернең төгәл металл копиясен алу өчен, электр тогы тәэсирендә металлны аның тозлары эремәсеннән аерып, шул предмет өстенә утырту ысулы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ияр — 1. Ат яки ишәк сыртына атланып утырыр өчен бәйләнә торган җайланма, утыргыч. Велосипедта, мотоциклда һ. б. ш. утыргыч 2. Утырту, кидерү, саклау яки терәтү өчен кулл. тор. машина детальләре исеме 3. Кош түшендә сыртланып торган сөяк. ИЯР КАШЫ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәлпәк — Күмер салу һәм чәйнек кую өчен самавыр торбасына кидерелә торган челтәрле җайланма 2. Плитәдә аш су пешерү, кайнату савытлары утырту өчен түгәрәк тишек. Шул тишеккә куела торган тимер түгәрәкләр. Газ плитәсендә газны яндырып, аш су пешерү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәмә — диал. 1. Суда йөзү өчен зур булмаган судно. Кайбер хәрби судноларның тезмә исемнәре составында була су асты к. се, канонер к. 2. Рессорларга утыртылган, дүрт тәгәрмәчле, бөтен яктан да ябык арба; экипаж 3. Өстәмә кеше утырту өчен мотоциклга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге