-
1 уже
нареч. и частицаинде -
2 того
1. частица; прост.заполняет паузу в речиҡарауж ты, того, постарайся — һин инде, ҡара, тырыштыр
2. частица; прост. в знач. сказ.для обозначения каких-л. нарушений в психике человека; о пьяном человекеаҡылға еңел; ҡыҙмаса3. частица; прост. в знач. сказ. с отрицанием `не` в знач. `плохой`, `неважный`шәптән түгелмне не того... нехорошо как будто — хәлем шәптән түгел
-
3 да
I1. частицапри ответе для выражения согласияэйе, шулайвсе собрались? — Да - бөтәһе лә йыйылдымы? – Эйе
да, это верно — эйе, был дөрөҫ
2. частицав вопросит. предложении для побуждения собеседника к ответу-мы/-ме (ни), шулаймы ни, улаймы ни, эйемеон вернулся, да? — ул ҡайттымы ни?
ты этого человека хорошо знаешь, да? — һин был кешене яҡшы беләһең, шулаймы?
3. частицапри неожиданном воспоминании о чём-л.; в знач. `кстати`, `вот ещё`әйткәндәй, әйда, ещё одна новость — әйткәндәй, тағы бер яңылыҡ
да, совсем забыл — әй, бөтөнләй онотҡанмын
4. частицапри выражении недоверия, возражения в знач. `как бы не так`эйе шул, -мағайы/-мәгәйея тебе другую книгу подарю.- Да, подаришь ты! — мин һиңә икенсе китап бүләк итермен. – Эйе шул, бирерһең һин!
5. частицапри призыве, пожелании-һын/-һен6. частицадля выражения требования, приказания, настойчивой просьбы-һын/-һен, әйҙә (инде), -сы/-се, инде, әледа вы садитесь! — ултырһағыҙсы!, ултырығыҙ әле!
вот это да! — китсе!, бына һиңә (кәрәк булһа)!
ну да!: — 1) әлбиттә, һис шикһеҙ
вы придёте? – Ну да! — һеҙ киләһегеҙме? – Элбиттә!
2) китсе! булмаҫ!; он переехал в деревню. – Ну да! — ул ауылға күсеп киткән. – Китсе! Булмаҫ!
II1. союзсоед.для соединения однородных членов предложения и предложений; соответствует союзу `и`һәм, да/дә2. союз присоед.для присоединения предложений или членов предложения, дополняющих высказанноеөҫтәүенә, шуның өҫтөнә, тағы ла, етмәһә, етмәһә тағысегодня холодно, да ещё дождь со снегом идёт — бөгөн көн һыуыҡ, өҫтәүенә ҡар ҡатыш ямғыр яуа
3. союз противит.для присоединения предложений или членов предложений со значением противопоставления; соответствует союзу `но`әммә, ләкин, да/дәзнал, да не сказал — белһә лә әйтмәгән
маленький, да удаленький бәләкәй генә булһа ла булдыҡлы, үҙенә күрә түгелда и (при усилении соед. союза) — да/дә
да и только (при усилении действия) — -да/-дә
нет-нет да и — бер булмаһа – бер, әллә ниҙә бер, юҡ-юҡ та, һирәк-мирәк булһа ла, юҡ тигәндә
-
4 больше
ҙурыраҡ, дәүерәк, өлкәнерәкдом деда большой, а наш ещё больше — олатайҙың өйө ҙур, ә беҙҙеке унан да ҙурыраҡ
2. сравн. от многокүберәк, артығыраҡ3. нареч.далее, впредь, ужебынан кире (һуң, ары, былай), бүтән, инде, башҡа -
5 сила
1. жкөс, ғәйрәт, ҡөҙрәт, хәл, ҡеүәт, дарман2. жһәләт, көсрухи мөмкинлек3. жэнергия, мощностьҡеүәт, көс4. жкөс, асыл, ҡеүәнимәнеңдер булмышы5. жҡеүәт, көснимәнеңдер ғәмәлләшеү, сағылыу кимәле6. жправомочностькөс, ғәмәл7. жобычно мн. силыкөстәр8. жобычно мн. силыкөстәр, хәрби ҡеүәт(быть) в силах - көс етерлек, хәлдән килерлек; в силе - көсөндә, үҙ көсөндә, ғәмәлдә; в силу - арҡаһында, сәбәпле; от силы - күп тигәндә, иң күбе; по мере сил - ҡулдан (хәлдән) килгәнсә; по силе возможности - хәлдән килгән саҡлы, ҡулдан килгән хәтле, хәл ҡәҙәренсә; сил нет, как - бик, үтә, сыҙап (түҙеп) торорлоҡ түгел; силою обстоятельств - ниндәйҙер сәбәптәр арҡаһында; силою в (до, от... до) - миҡдарҙа, иҫәбендә, һан менән; через силу - көстән тыш; что есть силы - бөтә көскә -
6 сказать
1. сов. чтоәйтеү, тип әйтеү, әйтеп биреү2. сов. чтов 1 л. мн. буд. вр. в знач. вводн. сл. скажемәйтәйекк примеру сказать — әйтәйек, мәҫәлән
лучше (вернее, точнее, проще) сказать — дөрөҫөрәген әйткәндә
нечего сказать: — 1) (действительно, в самом деле) ысынлап та, дөрөҫөндә
2) (как отрицательное отношение к чему-л.) әйтәһе түгел, әйтерең бармы, әйтеп тораһы юҡ; так сказать — шулай итеп, тимәк
-
7 уж
Iмтуҙбаш, туҙбаш йыланизвиваться (ползти) ужом — ялағайланыу, эс-бауырға инеп барыу
II1. нареч. и частица нареч. см. уже 12. нареч. и частица частица усил.инде, уҡ, үк
См. также в других словарях:
инде — кис. 1. Төрле сүз төркемнәре янында килеп, эшнең төгәлләнүен күрсәтә уздым и. 2. Боерык фигыльдән соң аңа үтенү, түземсезләнү төсмере кертә бир и. 3. Берәр эшне эшләргә вакыт җитүен, эшнең башланып китүен белдерә; хәзер и. кайтырга ярый 4. рәв.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арт — Тирәлектә: күз караган якка капма каршы як; киресе: Ал. с. Арттагы, арткы, артта торган 2. Кеше гәүдәсендә һәм киемдә: арка ягы 3. Хайван гәүдәсендә: баш ягына капма каршы як, артсан 4. Нәр. б. ал ягының каршысындагы өлеше, арткы өлеше. Урындык,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгаен — рәв. 1. Берәр нәрсәне төгәл, анык, ачык (белү, әйтү, ишетү һ. б. ш. тур.) 2. Һичшиксез, һич шикләнүсез (үтәләчәк, эшләнәчәк яки булган эш хәрәкәт тур.) 3. с. Инде ачыкланган, билгеле монда әле кем булуың да тәгаен түгел сир. Үтәләсе вакыты, срогы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
теге — а. 1. Кемнең, нәрсәнең дә булса сүз барган урыннан бераз читтәрәк торганлыгын аңлата; киресе: бу. Аргы, икенче, ераграктагы (ике яклы, ике очлы нәрсәләр тур.) 2. Монысы түгел, башка, икенче бер 3. Әйтеп үтелгән, искә алынган, әлеге, мәзкүр. Инде… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге