-
21 суыру
I прям.; перен.1) соса́ть ( что) || соса́ниеконфет суыру — соса́ть конфе́ты
имчәк суыру — соса́ть грудь
бармак суыру — соса́ть па́лец
трубка суыру — соса́ть тру́бку
2) вса́сывать/всоса́ть, впи́тывать/впита́ть ( что) || вса́сывание, впи́тываниечәчәктән бал суыру — вса́сывать некта́р из цветка́
коры агач су суыра — сухо́е де́рево впи́тывает вла́гу
3) прям.; перен. выса́сывать/вы́сосать ( что) || выса́сываниесөлек кан суыра — пия́вка выса́сывает кровь
сөякнең җелеген суыру — выса́сывать ко́стный мозг
4) прям.; перен. выка́чивать/вы́качать ( что) || выка́чиваниенефть суыру — выка́чивать нефть
акча суыру — выка́чивать де́ньги
5) тяну́ть, втя́гивать/втяну́ть ( что) || втя́гивание; тя́гамич төтенне яхшы суыра — печь хорошо́ тя́нет дым
упкын суырды — втяну́ла (поглоти́ла) пучи́на
6) прям.; перен. вытя́гивать/вы́тянуть, втя́гивать/втяну́ть ( что) ||а) вытя́гивание, вы́тяжкаб) вытяжно́йбилет суыру — вы́тянуть биле́т
пластырь эренне суыра — пла́стырь вытя́гивает гной
бөтен җелекләрен суыру — вы́тянуть все со́ки
кирәкле мәгълүматларны суыру — вытя́гивать ну́жные све́дения
суыру шкафы — вытяжно́й шкаф
насосның суыру җиңсәсе — втяжно́й рука́в насо́са
7) затя́гивать/затяну́ть ( что) || затя́жкаике-өч суырырлык — на две-три затя́жки
сазлык суырды — затяну́ло боло́то
8) выта́скивать/вы́тащить ( что чем)кылычны кынысыннан суыру — выта́скивать са́блю из но́жен
9) выдёргивать/вы́дернуть, вырыва́ть/вы́рвать, удаля́ть/удали́ть ( что) || выдёргивание; удале́ниеказык суыру — вы́дернуть кол
кадак суыру — вы́дернуть гвоздь
теш суыру — удали́ть зуб
10) в знач. нареч.суырыпвзасо́ссаф һаваны суырып сулау — вдыха́ть взасо́с све́жий во́здух
суырып үбешү — целова́ться взасо́с
•- суыра бирү
- суыра төшү
- суырып алу
- суырып бетерү
- суырып ташлау
- суырып чыгару••II перех.суыру да йот (суырып йотарлык) — пи́саная краса́вица; кровь с молоко́м
ве́ять, прове́ивать ( что) || прове́иваниемашина белән суыру — прове́ивать на маши́не
арыш суыру — прове́ивание ржи
-
22 чи
I прил.1) сыро́й, неварёный ( овощ), некипячённый (о воде, молоке, жидкости)чи йомырка — сыро́е яйцо́
2) недопечённый ( хлеб), недова́ренный ( картофель)3) откры́тый ( о ране)чи яра — откры́тая боле́зненная ра́на
4) сыро́й, невы́сохший (о бревне, дровах)чи ботаклардан саргылт куе төтен күтәрелә — от сыры́х ве́ток поднима́ется густо́й желтова́тый дым
5) диал. недозре́лый, неспе́лый, молодо́й, зелёныйчи алма — неспе́лое (зелёное) я́блоко
чи җиләк — недозре́лая я́года
6) перен.; разг. недорабо́танный, не доведённый до конца́ ( до нужной степени), недоде́ланный, недоко́нченный, незавершённый (процесс, доклад, труд)7) недорабо́танный, сырьево́й, сыро́й ( материал)чи мал (чимал) — сырьё, сыро́й материа́л
8) перен.; разг. по́лный, настоя́щий, соверше́нныйчи надан — соверше́нный неве́жда
чи җүләр — настоя́щий дура́к, кру́глый дура́к
•••II сущ.чием (чиләрем) чыкты — рабо́тал до седьмо́го по́та; дошёл до изнеможе́ния
огре́хIII сущ.1) бот. чий ( степное травянистое растение)2) плете́нь из чи́я -
23 эретү
перех.1) раста́ивать, отта́ивать/отта́ять, размора́живать/разморо́зить || отта́ивание, размора́живаниечәйгә кар эретү — раста́ивать снег для ча́я
боз эретү — отта́ивать лёд
туңдырылган балыкны эретү — отта́ять (разморо́зить) ры́бу
суыткычны эретү — разморо́зить холоди́льник
2) безл. та́ять, раста́ятьэретә, аяк асты юеш — та́ет, под нога́ми сы́ро
3) пла́вить, расплавля́ть/распла́вить, выплавля́ть/вы́плавить || плавле́ние, пла́вка, расплавле́ние, распла́вка, вы́плавкабакыр эретү — распла́вить медь
эретү циклы — цикл пла́вки
металлны электр тогы белән эретү — пла́вка мета́лла электри́ческим то́ком
4) топи́ть, раста́пливать, растопи́ть, выта́пливать/вы́топить, перета́пливать/перетопи́ть (масло, жир, воск, гудрон) || топле́ние, раста́пливание, выта́пливание, вы́топка, перета́пливание, перето́пкадуңгыз мае эретү — вы́топка (перето́пка) са́ла
5) растворя́ть/раствори́ть || растворе́ниеспиртта эретү — раствори́ть в спи́рте
тоз эретү — раствори́ть соль
6) перен. умиля́ть/умили́ть, приводи́ть/привести́ в умиле́ниебу җылы сүзләр аны тәмам эретте — э́ти тёплые слова́ её оконча́тельно умили́ли
•- эретеп бетерү
- эретеп җибәрү
- эретеп чыгару
- эретеп ябыштыру
- эретеп ялгау•• -
24 эч
сущ.1) вну́тренности, нутро́ прост. || нутряно́йхайванның эче — вну́тренности живо́тного
бөтен эчем авырта — боли́т всё нутро́
балыкның эчен чистарту — чи́стить вну́тренности ры́бы
эч мае — нутряно́й жир; сма́лец
2) вну́тренность, вну́тренняя часть ( вообще) || вну́треннийбүлмә эче — вну́тренняя часть ко́мнаты
кавынның эчен алу — убра́ть вну́тренность ды́ни
тәрәзәнең эч ягы — вну́тренняя часть окна́
3) вну́тренняя сторона́ оде́жды, подкла́дкасм. тж. эчлекбүрекнең эче — подкла́дка ша́пки
4) живо́т; брю́хо прост.; см. тж. корсакэчне сылау — масси́ровать живо́т
эч авыртуы — бо́ли в желу́дке
эч күбү — взду́тие живота́
5) кул. начи́нка, фаршбәлеш эче — начи́нка пирога́
6) в знач. нареч. эчендә в гу́щехалык эчендә булу — быть в гу́ще наро́да
шаулы вакыйгалар эчендә — в гу́ще (водоворо́те) бу́рных собы́тий
7) в знач. нареч. эчкә внутрь, вглубьэчкә керү — войти́ внутрь
эчкә хәрәкәт итү — продвига́ться вглубь
8) перен. душа́, се́рдце || душе́вный, серде́чныйшатлыгы эченә сыймый — душа́ полна́ ра́дости
эчтә моң һәм сагыш — в се́рдце грусть и тоска́
эч серләре — серде́чные та́йны
9) в знач. послелога в местно-вр. п. эчендәа) в, то, внутри́мәгарә эчендә — в пеще́ре
б) в, при ( каких условиях)кыен шартлар эчендә — в тяжёлых усло́виях
в) в, ме́жду, среди́коллектив эчендә — в коллекти́ве, среди́ коллекти́ва
алар эчендә — среди́ них, ме́жду ни́ми
куаклар эчендә — в куста́х, среди́ кусто́в, ме́жду куста́ми
10) в знач. послелога в исх. п. эченнәна) из, изнутри́су эченнән чыгару — вы́тащить из воды́
бүлмә эченнән — из (изнутри́) ко́мнаты
халык эченнән чыккан — вы́ходец из наро́да
б) поурман эченнән бару — идти́ ле́сом (по ле́су)
траншея эченнән йөгерү — бежа́ть по транше́е
в) подпальто эченнән кию — наде́ть под пальто́
г) че́рез, сквозьсамолёт болытлар эченнән оча — самолёт лети́т сквозь (че́рез) облака́
11) в знач. послелога направит. п. эченә в, внутрьпортфель эченә салу — положи́ть в портфе́ль
музей эченә керү — войти́ в музе́й
тема эченә керү — войти́ в те́му
•- эч кату- эч китү
- эч бару
- эч мае
- эч төшү
- эченә алу
- эченә сеңдерү
- эчкә бату
- эчкә сулау••эч бора (эчне борып ала) — живо́т скрути́ло
эч бушату — вы́говориться, отвести́ ду́шу; излива́ть/изли́ть ду́шу
эч бушау (эч бушану) — отлегло́ от се́рдца
эч катып көлү (эч катканчы көлү) — захлёбываться (ката́ться) от сме́ха, смея́ться до ко́лик
эч өзгеч — см. йөрәк өзгеч
эч пошканнан — от не́чего де́лать, от ску́ки
эч сызлану — см. эч пошу
эч уу — сожале́ть, доса́довать
эченә май булып төшү (эченә май булып яту) — прийти́сь по нутру́ (по душе́)
эченә тию — заде́ть за живо́е
эченә тияр (эчең тишелер) — жи́рно бу́дет
эченнән елау — пережива́ть мо́лча (скры́тно)
эченнән энә үтәрлек — прост. то́щий как спи́чка
эчкә йому — утаи́ть, держа́ть в себе́
эчкә җылы керү — отлегло́ от се́рдца
эчкә корт керү — вселя́ться/всели́ться, закра́дываться, запада́ть в ду́шу (о подозрении, сомнении)
эчкә пошаман керү — сомнева́ться, трево́житься, ко́шки скребу́т на се́рдце (на душе́) ( у кого)
эчкә салып кую (эчкә җыю) — скрыва́ть в душе́
эчкә сыймау — переполня́ться (чем, о сердце)
эчне тырный (эчне тырнап тора) — скребёт на душе́ (на се́рдце)
эчтә бүре асрау — име́ть зуб ( на кого)
эчтә төен калу (эчтә төен яту) — ка́мень на душе́
эчтән беркетү (эчтән беркетеп кую) — реши́ть про себя́
эчтән йомылу — затаи́ться в себе́; замкну́ться в себе́
эчтән сукрану — глухо́й ро́пот
эчтән сызу — см. эчтән яну
- эч эчкә ябышуэчтән тыну (эчтән тынып калу) — замолча́ть, затаи́ться (не подава́ть ви́ду)
- эч пошу
- эченә керү
- эчкә салкын йөгерү
- эчтә бүре улау
- эчтә мәче кычкыру
- эчтә мәчеләр кычкыру
- эчтән яну
- 1
- 2
См. также в других словарях:
чыгару — 1. Нәрсәне дә булса берәр әйбернең эченнән тышка алу, тышка алып кую. Сыеклыкка батырылган берәр нәрсәне кире алу. Берәр җирдән казып яки тартып алу 2. Каян да булса берәр нәрсәне күтәреп алып чыгу, күчерү 3. Кемне дә булса берәр нәрсәнең эченнән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төтенләү — (ТӨТЕНЛӘНҮ) – 1. Төтен чыгару; пыскып янып, күп төтен чыгару. Төтен белән тутыру 2. Пар, бу чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төтәү — ф. 1. Төтен чыгару, төтен кайтару, төтенләү 2. Корым, сөрем чыгару, сөремләү 3. Ялкынланмыйча, акрын гына төтен чыгарып яну; пыску 4. Төтен яки томан кебек булып тору, томанлану 5. Тузан кебек бик вак булу (яңгыр тур.) төтәп яуган вак яңгыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
корымлану — 1. Корымга, төтенгә каралу, буялу 2. КОРЫМЛАУ – Корым, төтен чыгару, төтәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләндерү — 1. Нәр. б. үз күчәре тирәсендә хәрәкәткә китерү. Кемне яки нәрсәне төрле яки бору, боргалау 2. Кемне яки нәрсәне бер яктан икенче якка бору, башка якка каратып кую. Нәр. б. астын өскә каратып кую, астын өскә чыгару, түнтәрү 3. Әйбернең сул ягын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төтәсләү — 1. Берәр нәрсәгә төтен бөркү, аны төтен белән ыслау 2. Сөремләү, корымлау, сөрем чыгару. Берәр нәрсәне сөрем, корым белән каплау 3. этн. Төсләү (2) 4. сөйл. Бик күп төтен чыгарып (тәмәке тарту) 5. күч. Кискен чаралар куллану төтәсләп куу 6. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бозу — 1. Яраксыз итү, начарландыру. Вату, җимерү 2. Башкачарак итеп яңадан тегү, кору, ясау өчен сүтү, җимерү 3. Сызып ташлау, бетерү, юкка чыгару (язу сызу тур.) 4. Бөтен, башланмаган әйберне башлау, бүлгәләү каз б. 6. Ялгыш итеп үзгәртү көйне б. 7.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыргыту — 1. Кулдагы әйберне куәт белән очыру, ату, ташлау. Югарыдан түбәнгә ташлау. Түбәннән югарыга атып бәрү, чөю 2. Берәр нәрсәне кирәксез дип яки башка сәбәп максат белән кая да булса ташлау, атып бәрү. Тәртип белән урнаштырмау, куймау, ничек эләкте… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ясау — 1. Нин. б. әйбер эшләү, нәр. б. җитештерү 2. Нәр. б. оештыру, үткәрү өмә я. 3. Берәр затны яки нәрсәне нин. б. башка бер хәлгә китерү, әйләндерү, берәр төрле итеп тәрбияләп чыгару кибетче ясау. Төсен, формасын, кыяфәтен яки гомумән эчтәлеген дә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
басу — I. и. Культуралы үсемлекләр үстерелә торган җир мәйданы, иген кыры. Иген кырының аерым бер иген үскән өлеше үлән басуы. БАСУ КАПКАСЫ – Авылдан кырга чыгу юлларында корылган капка, кыр капкасы. II. БАСУ – ф. 1. Аякка калкыну, вертикаль хәлгә килү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
калькуляция — Товарның, продуктның үзкыйммәтен һәм сату бәясен исәпләп чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге