-
101 модель
сущ.1) в разн. знач. моде́лькыз балалар күлмәгенең яңа моделе — но́вая моде́ль пла́тья для де́вочек
станокның агачтан ясалган моделе — деревя́нная моде́ль станка́
корабль моделе — моде́ль корабля́
планер моделе — моде́ль пла́нера
2) тип, ма́рка, моде́ль, образе́ц констру́кцииавтомобильнең яңа моделе — но́вая моде́ль автомоби́ля
3) образе́ц, шабло́н, моде́ль || моде́льныйбашта балчыктан тарелканың моделен ясыйлар, аннан шул модель буенча гипс форма төшерәләр — снача́ла из гли́ны ле́пят моде́ль таре́лки, а пото́м с э́той моде́ли снима́ют ги́псовую фо́рму
модель цехы — моде́льный цех
-
102 мотив
сущ.; в разн. знач.моти́вүзеңнең мотивларыңны китерү — вы́сказать свои́ моти́вы
повестьның төп мотивы — основно́й моти́в по́вести
халык мотивлары буенча чигү — вы́шивка по наро́дным моти́вам
операдан алынган таныш сүзләр һәм мотивлар — знако́мые слова́ и моти́вы из о́перы
-
103 мөмкин
модальн. сл.1)а) мо́жно, возмо́жно, есть возмо́жностьязарга, рәсем ясарга мөмкин — мо́жно писа́ть, рисова́ть
авылда да үз белгечлегең буенча эшләргә мөмкин бит — и в дере́вне мо́жно рабо́тать по свое́й специа́льности
б) мо́жно, допусти́мо; ла́дно, хорошо́бу бүлмәдә дә урнашырга мөмкин — мо́жно устро́иться и в э́той ко́мнате
в) в ф. мөмкинме? разреши́те? мо́жно ли?сорарга мөмкинме? — разреши́те спроси́ть?
бу китапны алырга мөмкинме? — мо́жно взять э́ту кни́гу?
2) возмо́жно, мо́жет бытьалай булуы да мөмкин — и так мо́жет быть
3) в знач. сущ.; разг. возмо́жность, возмо́жноемөмкиннең төбе киң — (погов.) возмо́жностям нет преде́ла, нет преде́ла возмо́жному
мөмкинне һәркем эшли, мөмкин түгелне үткен эшли — (посл.) возмо́жное вся́кий сде́лает, а невозмо́жное - лишь ло́вкий
•- мөмкин булган кадәрле
- мөмкин булганынча
- мөмкин булгач та
- мөмкин булмаган
- мөмкин булмады
- мөмкин булмасмы икән?
- мөмкин булса
- әгәр мөмкин булса
- мөмкин кадәр
- мөмкин хәтле
- мөмкин кадәр яхшырак
- мөмкин саналган -
104 навигация
сущ.; спец.; в разн. знач.навига́ция || навигацио́нныйнавига́ция буенча дәреслек — уче́бник по навига́-ции
навига́ция ачылу — откры́тие навига́ции
навига́ция приборлары — навигацио́нные прибо́ры
навига́ция чоры — навигацио́нный пери́од
-
105 нәүбәт
сущ.; книжн.1) о́чередь, черёднәүбәт белән — по о́череди
нәүбәт буенча — по о́череди
нәүбәткә куярга — ста́вить на о́чередь
2) уст. дежу́рство• -
106 нәфес теләге
при́хотьнәфес теләге буенча эшләү — сле́довать при́хоти
-
107 номинал
-
108 нота
I сущ.муз. но́та; но́ты || но́тныйбас но́тасы — басо́вая но́та
но́тага салу — записа́ть на но́ты
но́та буенча җырлау — петь по но́там
но́та кәгазе — но́тная бума́га
II сущ.; дипл.но́та билгесе — но́тный знак
но́тапротест но́тасы — но́та проте́ста
-
109 озак
1. нареч.1) до́лго, дли́тельно, продолжи́тельно (ходить, говорить, молчать, работать, изучать)яңгыр озак яуды — дождь шёл до́лго
озак көтү — ждать до́лго (би́тый час)
2) в сочет. с некоторыми гл. придаёт им значение преобладания действия, излишка качества и т. п. и соотв. предлогу заозак йоклау — заспа́ться
озак уйнау — заигра́ться
озак утыру — засиде́ться
озак эшләп ару — зарабо́таться
озак кунаклау — загости́ться
озак басып тору — застоя́ться
3) ме́дленно, неторопли́воозак кыймылдау — шевели́ться ме́дленно
озак эшләү — де́лать неторопли́во
4) в знач. сказ. далеко́ (до чего-л.)бәйрәмгә бик озак әле — до пра́здника далеко́ ещё
2. прил.таң атарга әле озак — до рассве́та ещё далеко́
до́лгий, дли́нный, дли́тельный, продолжи́тельный (о сне, отдыхе)озак вакытлар — до́лгое вре́мя
озак еллар буенча — до́лгие го́ды; в тече́ние до́лгих лет
озак юлдан кайту — верну́ться из дли́тельной пое́здки
- озак вакытлысөйләшү озак булачак — разгово́р бу́дет продолжи́тельным
- озак гомерле
- озак итеп
- озак йөрү
- озак көтелгән
- озак көтеп алынган
- озак кына
- озак саклана торган
- озак сроклы
- озак та үтми
- озак тору
- озак яшәү
- озак тоту
- озак уйный торган
- озак хезмәт өчен
- озак яткан
- озак яту••озак тоткарлау — маринова́ть ( дело)
озак яшәмәс — недо́лго оста́лось жить (кому-л.); не жиле́ц ( на белом свете)
-
110 очырту
1) понуд. от очыру 2)самолётка утыртып очырту — отпра́вить самолётом
космик корабльләр очырту — запусти́ть косми́ческие корабли́
җил юл буенча тузан очырта — ве́тер вдоль доро́ги пыль метёт
3) гоня́ть (заставля́я взлете́ть)күгәрченнәр очырту — гоня́ть голубе́й
4) перен. мчать, гнать (машину, лошадь)5) перен. рабо́тать (де́лать) бы́стро (прово́рно)6) неперех.; перен. сли́шком торопи́ться (при чтении, разговоре)7) перех.; перен.; прост. сти́брить, сты́рить, слимо́нить ( чужую вещь)8) неперех.; перен.; прост. врать, лгать•- очыртып илтү
- очыртып илтеп җиткерү
- очыртып китерү
- очыртып китереп җиткерү
- очыртып сынау•• -
111 өммәт
сущ.; уст.1) после́дователь, приве́рженец, сподви́жникМөхәммәт өммәтеннән — из приве́рженцев (после́дователей) проро́ка Муха́ммеда
2) род, пле́мяшәригать буенча мөселманнарның һәрберсе бер өммәттән — по утвержде́нию шариа́та, все мусульма́не из одного́ ро́да (пле́мени)
-
112 өстенлек
сущ.1) преиму́щество, переве́с, приорите́т || преиму́щественныймалчылык өчен кукурузаның өстенлеге — преиму́щество кукуру́зы для животново́дства
өстенлек хокукы — преиму́щественное пра́во
көч буенча өстенлек безнең якта — переве́с по си́ле на на́шей стороне́
2) превосхо́дствоөстенлеккә ирешү — доби́ться превосхо́дства
өстенлек казану — доби́ться превосхо́дства
3) госпо́дство, главе́нство4) привиле́гия; исключи́тельное пра́во; прерогати́ваналогтан азат итү өстенлеге — привиле́гия на освобожде́ние от нало́гов
•- өстенлек итү
- өстенлек кылу
- өстенлек итүче -
113 политехника
сущ.полите́хника ( совмещение различных отраслей техники)полите́хника буенча белгеч — специали́ст по полите́хнике
-
114 проректор
сущ.проре́ктор, замести́тель ре́кторакичке бүлек буенча проре́ктор — проре́ктор по вече́рнему отделе́нию ( вуза)
-
115 профессия
сущ.профе́ссиясм. тж. һөнәрпрофе́ссия алмаштыру (сайлау) — меня́ть (выбира́ть) профе́ссию
укытучы профе́ссиясе — профе́ссия учи́теля
профе́ссиясе буенча эшләү — рабо́тать по (свое́й) профе́ссии
-
116 радиоканал
-
117 радиокомментатор
сущ.радиокоммента́торспорт буенча радиокоммента́тор — спорти́вный радиокоммента́тор
-
118 радиотыңлаучы
сущ.радиослу́шательрадиотыңлаучылар соравы буенча төзелгән концерт — конце́рт, подгото́вленный по зая́вкам радиослу́шателей
-
119 ранжир
сущ.; в разн. знач.ранжи́рранжир белән (буенча) тезү — вы́строить по ранжи́ру
ранжир ягыннан ул миннән өстенрәк — по ранжи́ру он вы́ше меня́
-
120 рация
сущ.ра́циярадист ра́цияне көйләде — ради́ст настро́ил ра́цию
ра́ция буенча элемтәгә керү — связа́ться по ра́ции
См. также в других словарях:
буенча — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлап — Буенча (1 3) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлата — Буенча (1 3). Буеннан, яныннан, кырыеннан, янәшәдән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлатып — Буенча (1 3). Буеннан, яныннан, кырыеннан, янәшәдән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыйныф — I. Иҗтимагый җитештерүнең тарихи яктан билгеле бер системасында тоткан урыннары буенча, җитештерү чараларына мөнәсәбәтләре буенча, хезмәтне иҗтимагый оештырудагы рольләре буенча һәм иҗтимагый байлыкны алу ысулы һәм алар өлешенә тигән иҗтимагый… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тигезләү — (ТИГЕЗЛӘНҮ) (ТИГЕЗЛӘШҮ) – 1. Тигез итү. Чокырлы таулы яки чокыр чакырлы урынны тигез җиргә әверелдереп көрәү яки күмү 2. Бер туры сызык яки юнәлеш буенча салу, кую, төзү, ясау 3. Җеп, тасма кебек нәрсәләрне бөтен озынлыгы буенча бердәй юанлыкка,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
консультация — (КОНСУЛЬТАНТ) (КОНСУЛЬТАТИВ) – 1. Белгечнең нин. б. мәсьәлә буенча киңәше, күрсәтмәсе. Укытучының укучыларга предметны үзләштерүдә өстәмә ярдәме; шундый ярдәм күрсәтелә торган махсус занятие 2. Белгечләрнең нин. б. мәсьәлә буенча киңәшмәсе 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
библиография — 1. Китапларны һ. б. басмаларны берәр билгеләре буенча системага салып санап чыгылган фәнни язма. Билгеле бер авторның әсәрләре исемлеге һәм аның иҗаты тур. тәнкыйть әсәрләренең библиографик күрсәтмәләре; билгеле бер вакытта чыгарылган яки нин. б … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
галим — с. 1. Фән өлкәсендә югары белгечлекле булган. Мәгълүмәтле, укымышлы 2. Фән буенча белгеч, белеме рәсми танылган (дипломлы) кеше 3. Профессиясе буенча фән кешесе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җавап — 1. Бирелгән сорау буенча нәр. б. аңлату, раслау яки кире кагу тәртибендә әйтелгән сүз. Дәрестә куелган сорау яки бирем буенча укучының укытучы һәм класс алдында сөйләве 2. Үзеңнең барлыгыңны, кайда булуыңны һ. б. белдерү өчен аваз салу, эндәшү 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зур — с. 1. Күләме, микъдары буенча гадәтидән олы, артык; киресе – кечкенә. Сан ягыннан гадәтидән артык, күп. Ишле, күп кешесе булган 2. Көче, барышы яки тәэсире буенча гадәтидән артык, көчле. Киң колачлы, масштаблы зур көрәшләр. Тирән, нык нигезле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге