-
1 тэмэм
прил. точный, верный, правильныйзэман тэмэм дыдэ точное времялъытэныгъэ тэмэм дыдэ правильный расчётжэуап тэмэм верный ответ -
2 тэмэм
точный, верный, правильный/ Пэж дыдэ, шэч, щыуагъэ зыхэмылъ.Жэуап тэмэм. Iуэху бгъэдыхьэкIэ тэмэм. -
3 нормальный
-ая, -ое
1. игъуэ, тэмэм, емыгъэлея, нормальный рост мыинI-мыцIыкIу, лъагагъэ тэмэм; нормальные взаимоотношения зэхущытыкIэ тэмэм
2. (психически здоровый) зэтес, зи акъылкIэ тэмэм цIыху -
4 точный
-ая, -ое
1. тэмэм; точный вес хьэлъагъ дыдэр; точный перевод тэмэму зэдзэкIа
2. пэж, тэмэм; точный человек цIыху тэмэм, пэж -
5 пэж
I правда, истина/ Iуэхур зэрыщыт, зытет дыдэ, пцIы зыхэмылъ, захуэ, тэмэм.* Пэжыр гъуджэщ - сыт пкIэрылъми, лей щIымыгъуу укъищынщ. Къэб. п. и ант. Пэжым нэр ирещI. (погов.)ПэжкIэ бгъэдэтын быть верным, преданным кому-л. ПэжкIэ къыбгъэдэтын = пэжкIэ бгъэдэтын.II 1. правдивый, истинный/ ПцIы зыхэмылъ.Хъыбар пэж.2. честный, верный, преданный/ Гурэ псэкIэ зыгуэрым бгъэдэт, укъэзымыгъэпцIэжын.ЦIыху пэж. Ныбжьэгъу пэж. Щхьэгъусэ пэж.3. точный, правильный, без отклонения/ Тэмэм, зэрыщытын хуейм тет.Тэрэзэ пэж. Сыхьэт пэж. -
6 верный
-ая, -ое
1. пэж, тэмэм; верный ответ жэуап тэмэм
2. пэж; верный товарищ ныбжьэгъу пэж
3. шэч зыхэмылъыж, шэчыншэ; верный выигрыш шэч зыхэмылъыж къэхьэхуныгъэ -
7 гъэтэмэмын
(егъэтэмэм) перех. гл. упорядочить; наладить что-л./ Зыгуэр зэгъэзэхуэн, гъэтэрэзын; зы мардэм тегъэувэн, тэмэм щIын.Лэжьыгъэр гъэтэмэмын.* Нэхъри игъэтэмэмын щхьэкIэ, усакIуэм тригъэчыныхьу псалъэшхуэ "пцIанэ" куэд жеIэ. Iуащхь. -
8 гъэтэрэзын
(егъэтэрэз) перех. гл. 1. см. гъэтэмэмын.* - Иджы сэ сожьэ, сыкъэкIуэжыхункIэ нарт хьэщIэм кIэлъыплъ, ипскIи и шхынкIи - псомкIи и Iуэху гъэтэрэз, тэмэм щIы, - и пхъум жриIэри испыпщыр ежьащ. фольк.2. хорошо владеть чем-л. (напр. рубанком), быть мастером в какой-л. области/ Зыгуэрым фIыуэ ирилэжьэн, тэмэму, дагъуэншэу къэгъэсэбэпыфын.Мэзауэм джыдэр фIыуэ егъэтэрэз.* Хьэмид урысыбзэр къызыхуэтыншэу егъэтэрэз, дагъуэншэу иропсалъэ. Гъу. нэху. -
9 захуэ
1. прямой, без изгибов/ Къуаншэбыншэу щымыт, нашэкъашэ зимыIэ, занщIэ; къуаншэм и антонимщ.Гъуэгу захуэ.* {Максим Максимыч:} - Иджыпстуи си нэгу щIэтщ а шым и теплъэр: вындым хуэдэу, къарабзэт, и лъакъуэхэр псыгъуэ захуэ зэкIужт. Iуащхь.2. ровный, гладкий ( о плоскости)/ КъуакIэбгыкIэ, кумблъэмб, быркъуэшыркъуэ зимыIэу, зэфэзэщу зэхуэдэу щыт; джафэ.ЩIы захуэ.3. переносное невиновный/ Хей, къуаншагъэ зымылэжьа, бзаджагъэ зезымыхьэ; къуаншэ псалъэм и антонимщ.* Захуэри къуаншэри зэхэкIауэ, Долэт сымэ мысэу къанэри, хейр хэкIащ. КI. А. Захуэм хабзэр и телъхьэщ. (погов.)4. переносное правый, справедливый ( поступающий справедливо)/ Пэжым, тэмэмым тету псалъэ, гупсысэ, Iуэху зезыхьэ; пэжым и телъхьэ.* ЛIым и псалъэр иухри щикIуэтыжым, нэгъуэщI зы къыдэкIри: - Увыжыкъуэ захуэщ, хьэкъым тету псэлъащ: -.. Iуэхум ней-нэфI хэмыхьэу зехьэн хуейщ, - жиIащ. Зэзэмызэ Щамил и щхьхэр ищIырт "захуэщ жыпIэр, пэжщ, си Мюрид" къригъэкI щIыкIэу. Ш. А.5. правый, справедливый ( основанный на справедливости)/ Тэмэм, пэж, Iуэху захуэ.Псалъэ захуэ. Унафэ захуэ.Гъуэгу захуэ теувэн см. гъуэгу.Захуэм тету справедливо.* ЦIыхум захуэм тету уадэлажьэмэ, пхузэфIэмыкIын щыIэкъым. Къ. Хь. -
10 зэщыщхъу
соответствующий норме/ Тэмэм, зэрыщытын хуейм хуэдэу щыт.Шхын зэщыщхъу. Ху махъсымэм фо хэлъыжу, джэд лыбжьэри зэщыщхъути щIалэхэм я гур къэжанауэ зэхэст. КI. А. -
11 зэIузэпэщ
благополучный, благоустроенный, обеспенный/ Тэмэм, къызыхуэтыншэ, къызэгъэпэща.Къуажэр зэIузэпэщ ящI. -
12 къыфIэщIын
(къыфIощI) неперех. гл. 1. казаться, чудиться, мерещиться/ ЗищIысыр и хьэкъыпIэкIэ, тэмэм дыдэу къызэхимыхуфу илъагъун, зыхищIэн.* Жыжьэу сынаплъэмэ, ныбжьу укъысфIощI. фольк. Iэминат и макъым зыгъэгусэ щIэту къыпфIэщIырт. Къу. С.2. казаться, восприниматься каким-л., кем-л./ Къыщыхъун.Зыгуэр къакIуэу къыфIэщIын. -
13 махуэ
I 1. День ¦ дневной/ Дыгъэр къыщыкъуэкIымрэ щыкъухьэжымрэ яку дэлъ зэман, а зэманым къриубыдэ.* Зэгуэрым Батэрэз зы махуэ гъуэгуанэкIэ IукIауэ хуей мэз ин бэлыхьым къыщыхутащ. Нарт.2. день ( сутки)/ Сыхьэт 24 хъу зэман мардэ.Мэрем махуэ.3. день ( дата)/ Зы Iуэхугъуэ гуэрым и зэман тэмэм; календарым и зэман пыухыкIа.ЗэныбжьэгъуитIыр щызэхуэзэну махуэмкIэ зэгурыIуащ.Махуэ енкIэ целый день. МахуэенкIэ пэплъэн.Уи махуэ фIыуэ! добрый день!Махуэ шэджагъуэу средь бела дня.Махуэм зибзыжын проясниться - о дне.Махуэм кIэрыхун = махуэм кIэричын.Махуэм кIэричын становиться короче - о дне.Махуэпс емыгъэфэн сжить кого-л. со света(у); убить, уничтожить кого-л.* Дзу сыкъищIауэ уафэм сабэр дрепхъей, махуэпс сримыгъэфэну тхьэ еIуэ. Къ. Хь.Махуэр гъэкIуэдын потерять день.Уи махуэр кIыхь ухъу! Будь добрым твой день!Махуэр кIуэн пройти - о дне.* Мис апхуэдэу макIуэр махуэр, Сыт къащыщIми яфIэзахуэу. КI. А.Махуэр къытеункIыфIэн омрачиться, стать несчастным.{И} махуэр къыхуэкIуэн постичь чью-л. участь.* Дэтхэнэ зыми ищIэжт Бот и махуэр къыхуэкIуэнкIэ зэрыхъунур. Ш. А.{И} махуитI зэхуэмыдэн быть болезненным.II добрый, счастливый/ Угъурлы, насыпыфIэ.* - Теувэнущ ар гъуэгу захуэ, ухъу уэ, щIалэр, щIалэ махуэ. КI. А.Бжэгъулъэ махуэ хэтIэн см. бжэгъулъэ.Гъуэгу махуэ см. гъуэгу.Жьэ махуэ ипсэлъыкIын см. жьэ.Жьыщхьэ махуэ см. жьыщхьэ.* Илъэсищэ щрикъу махуэр езы дадэм щыгъупщами, ящIэр псоми жьыщхьэ махуэр къызэрыхъурэ дапщэ хъуами. КI. А.Лъапэ махуэ къипхьауэ см. лъапэ.Лъапэ махуэ къыухьэжьэж! см. лъапэ.Лъапэ махуэ къыщIыухьэ! см. лъапэ.Махуэ ухъу! Пусть принесёт тебе счастье!Махуэ хуэхъун оказаться удачным, счастливым для кого-л. -
14 тэмэмагъ
-
15 тэрэз
I см. тэмэм.* Гъуэгу тэрэзым утеуващ уэ, Марьян {жиIащ Ахьмэд}. Гу. и у.II плотницкий инструмент наподобие циркуля/ Хъурейуэ къызэратхъыхь пхъащIэ Iэмэпсымэ, и кIапитIыр IунэкIэ зэтегъэубыдауэ, адрей тIур папцIэу, зэкIэщIэкI -зэкIэщIыхьэу щыту.Пхъэбгъур тэрэзкIэ къэтхъыхьын. -
16 тэрэзын
(мэтэрэз) неперех. гл. упорядочиться/ Тэмэм хъун.Iуэхур тэрэзащ. -
17 тегъэхуэн
I (трегъахуэ) перех. гл. 1. попасть в кого-что-л./ Уеуэу, ебутIыпщу хуэгъэзэн, блэмыгъэкIын.Шэр тегъэ-хуэн.2. приурочить что-л. к чему-л./ Хуэгъэзэн, ирихьэлIэн.ХьэгъуэлIыгъуэр щэбэт махуэм трагъэхуащ.3. случить ( животных)/ Псэф егъэщIын.Мэлым тегъэхуэн.4. переносное попасть в самую точку, угадать (сделать или сказать именно то, что нужно)/ Хуэгъэзэн, тэмэм дыдэу зыгуэр жыIэн.Мис иджы тебгъэхуащ, алъандэрэ жыпIар сытым щыщ?II (трегъахуэ) перех. гл. уместить что-л. на чём-л./ Тегъэзэгъэн.Гум тегъэхуэн см. гу II.Напэм тегъэхуэн см. напэ.Тэмакъым тегъэхуэн см. тэмакъ.ТхьэкIумэр тегъэхуауэ см. тхьэкIумэ. -
18 тIощIырыпщI
в пределах тридцати, около тридцати/ ТIощIрэ пщIым {щэщIым} зэрынэхьэс (зи бжыгъэр тэмэм дыдэу ямыщIэ). -
19 убзыхун
(ебзыху) перех. гл. 1. распланировать что-л./ Зыгуэр гъэбелджылын, зэпычын, тэмэм щIын.Псэуалъэ лъабжьэр убзыхун.2. наладить что-л. (напр. дело)/ Iуэху гуэр зыхуейм хуэгъэзэн, хуэфащэ унафэкIэ унэтIын.* - Iуэху къэкIуэнур, - жиIащ анэм, - сэ фызыжьым сыубзыхунщ. Акъ. З. -
20 хуэгъэтэмэмын
I (хуегъэтэмэм) перех. гл. упорядочить, уточнить что-л. (напр. списки кого-л.) для кого-л./ Тэмэм хуэщIын, зыгуэрым щхьэкIэ гъэтэмэмын.И Iуэхур хуэгъэтэ-мэмын.II (хуогъэтэмэм) неперех. гл. суметь упорядочить, суметь уточнить что-л./ Игъэтэмэмын лъэкIын, гъэтэмэмыфын, хуэгъэтэрэзын.
Страницы
- 1
- 2