-
1 тхьэмыщкIэ
1. бедный/ Къулейсыз, мылъку щIагъуэ зыбгъэдэмылъ, хуэмыщIауэ, куэдым хуэныкъуэу псэу.* ТхьэмыщкIэм и кIапсэр бейм егъэлажьэ. (погов.)2. несчастный, жалкий ( о человеке)/ Насыпыншэ, гущIэгъу зыхуэфащэ.Сытыр жиIауэ пIэрэ а пщащэ тхьэмыщкIэр {Къызбрун бжьэпэм} къыщрадзыхам? - {егупсысырт Софят}. Щ. I.ТхьэмыщкIэ былымщ бедняку под стать ( о неприхотливом человеке). -
2 тхьэмыщкIэ
прил.1. бедный2. в знач. сущ. бедняк -
3 бедный
-ая, -ое
1. къулейсыз, тхьэмыщкIэ; бедный человек цIыху тхьэмыщкIэ
2. перен. къулейсыз; бедная природа природа къулейсыз
3. тхьэмыщкIэ; бедный, как он устал тхьэмыщкIэ, ар Iейуэ зэреша -
4 е
I двенадцатая буква кабардино-черкесского алфавита./ Адыгэ алфавитым и епщыкIутIанэ хьэрфщ.II зло/ Iей, бзаджэ.* Сыт тхылъ лIэужьыгъуэ мыгъуэт а екIэ дяужь къихьа Гудович зыхуейр. Ш. А. Ем хуэусэр ем догуашэ. (погов.) Е пщIауэ, фIы ущымыгугъ. (погов.)Е екIуэн не заживая, начать гноиться (о ране и т. п.). Ер къикIын разгореться, разразиться из-за чего-л. -о скандале, ссоре. ЕкIи фIыкIи никак, никоим образом, ни по-плохому, ни по-хорошему.* Иджы пщIантIэм удэсшэнущ, ауэ екIи фIыкIи уи шыпхъум уемыплъ, уемыпсалъэ, иныжьым гу зылъевмыгъатэ. фольк.Ери фIыри зэхищIыкI хъун выйти из детского возраста, повзрослеть (букв. уметь понимать, что зло, что добро).III союз или/ Хьэмэ.* Е улIэн, е улIын. (погов.) Балъкърэ Тэрчрэ щызэхэуэм ипщэIуэкIэ Тэрч Iуфэм чэщанэ е азэнджапIэ куэд Iутщ. Н. Ш.IV междом. эх (употребляется при выражении сожаления, досады)/ ГущIэгъу къэзыгъэлъагъуэ псалъэ.* Е Хьэмид тхьэмыщкIэ, сыту тхьэмыщкIагъэ абы къылъысар! Хь. С.* - Е зеиншэ тхьэмыщкIэ цIыкIу, -жиIэри ину гъащ анэр. У. А. -
5 дэхуэха
обездоленный/ Къулейсыз, тхьэмыщкIэ хъуа.ЦIыху дэхуэхахэм ядэIэпыкъун. -
6 дэIэпыкъуэгъуншэ
неимеющий помощи, поддержки/ ТхьэмыщкIэ, дэIэпыкъуэгъу зимыIэ.Фызыжьыр дэIэпыкъуэгъуншэт. -
7 еплIэкIуэн
I (йоплIакIуэ) неперех. гл. 1. ослабнуть (от старости, невзгод, болезни и т. п.)/ Жьы зэрыхъуам, гузэвэгъуэм е сымаджагъэм къыхэкIыу къарууншэ хъун.* Алыджыкъуэ илъэситI хъуауэ узыр къеIэ зэпытт, еплIэкIуат. фольк. Mыр слIожь, тхьэмыщкIэ, сытуи уеплIэкIуа?фольк.2. переносное обеднеть/ къулейсыз хъун.Си Iуэхухэр мы гъэм икъукIэ еплIэкIуащ, ахъши бохъши сиIэжкъым.II (йоплIакIуэ) неперех. гл. сдвинуться к шее ( о седле на лошади)/ Шым телъ уанэр и пщэмкIэ кIуэтэн.Уанэр емыплIэкIкэн щхьэкIэ джэрыщIэ иралъхьэ. -
8 еууей
междом. эх, ой-ой, ай-ай, ах, как жаль (выражает сожаление, сочувствие)/ Зыгуэрым хуэгузэвэныгъэ къэзыгъэлъагъуэ междометиещ.* А гъэтIыса къомыр дауэ хъурэ.. еууей мыгъуэ. Т. Хь. Еууей, тхьэмыщкIэ, и уIэгъэр {Аружан} ипхэнуи игу къэкIыжыркъым, сытуи хъыдан къуращэ мыгъуэ ар зэрыпхар! Щ. I. -
9 зэщхьэщытыкIын
(зэщхьэщотыкI) неперех. гл. разниться, различаться чем-л./ ЗыгуэркIэ зэмыщхьу щытын, зэгуэкIын, зэтемыхуэн.Усэхэр я фIагъкIэ зэщхьэщокI. ПщылIыр щыIуагъэкIа зэманым къыщыщIэдзауэ уэркъхэри Iэджэу зэщхьэщыкIащ, нэгъуэщIу жыпIэмэ хэт кулак хъуащ, хэт курытщ, хэти тхьэмыщкIэ хъуащ. КI. Т. -
10 къулейсыз
1. бедный, неимущий/ Мылъку зимыIэ, къулеягъ зыбгъэдэмылъ (цIыху); тхьэмыщкIэ.Къулейсызым дэIэпыкъун.2. переносное с физическим недостатком, убогий/ IэпкълъэпкъкIэ тхьэмыщкIагъэ гуэр зыгъуэта, къулейсызыгъэ зыбгъэдэлъ.* -Сыту шы къулейсыз мыр, - жиIащ Тембот. Къ. Хь. -
11 кхъузанэ
сито, решето/ Хьэжыгъэ зэраухуэнщI е нэгъуэщI ерыскъы зыщIагъэкI (зэраз), зи щIэр хъару щыт хьэпшып.* Кхъузанэ пхъашэ. Зы тхьэмыщкIэ гуэрым хьэжыгъэ иухуэнщIыну и гъунэгъум кхъузанэ къыIихащ. Н. Ш.Кхъузанэм щIэгъэкIын проверить тщательно что-л.* Псори кхъузанэм щыщIагъэкI зэмант. Щ. Ам. -
12 лъапцIэ
босой, босоногий/ Вакъэ зылъымыгъ; лъакъуэ пцIанэкIэ щыт е къэзыкIухь.* Абы зэхихащ.. лъапцIэ лъэмакъым и Iэуэлъауэр. Къ. Хь.2. переносное бедный, нищий/ Вакъэ лъитIэгъэну зимыIэ, тхьэмыщкIэ.* А хъыджэбз лъапцIэрыщэ цIыкIур абы я деж пщэдджыжь къэс къажэрт. КI. Т. -
13 тхьэмыщкIагъэ
1. бедность/ ТхьэмыщкIэ псалъэм къытекIа щыIэцIэ.* Мыр гъащIэ бзаджэщ, пудыгъэщ, Мыр тхьэмыщкIагъэм нэхъ ищхьэщ. П. Б.2. беда, несчастье/ Насыпыншагъэ, нэщIэбжьэ, гуауэ зыпылъ къэхъукъащIэ.ТхьэмыщкIагъэ къыщыщIын. Зауэм и лыгъэм хэта цIыхум ещIэ зауэм къишэ тхьэмыщкIагъэр зыхуэдизыр. Iуащхь.ТхьэмыщкIагъэ къытепсыхэн нагрянуть, прийти (о беде, несчастье). -
14 хьэжыгъэ
мука/ Гъавэ хьэжа.Хьэжыгъэ пхъашэ. Нартыху хьэжыгъэ ухуэнщIын. Гуэдз хьэжыгъэ.* Дэ зэикI гуэдз хьэжыгъэ диIэтэкъым, уеблэмэ си анэм зэзэмызэ дыдэт нартыху хьэжыгъэ хупцIынэм хэудэ хиудэну щыхузэфIэкIыр. Хь. Хь. Зы тхьэмыщкIэ гуэрым хьэжыгъэ ихуэнщIыну и гъунэгъум кхъузанэ къыIихащ. Н. Ш. Щхьэлыр къэувыIэжмэ, хъурт, арщхьэкIэ щIалэ цIыкIухэр абы щхьэкIэ гузавэрт. Iуащхь. -
15 шэджэлъаджэ
бедный, неимущий/ Къулейсыз, тхьэмыщкIэ, зыхуей зымыгъуэт.ЦIыху шэджэлъаджэ. ГъавэкIэ шэджэлъаджэ. -
16 шыншэ
устар. безлошадный/ Шы зимыIэ; тхьэмыщкIэ.* Шыншэ хъуми, лъхукъуэщо щауэр мэзауэ. фольк. -
17 щIэкъун
(щIокъу) неперех. гл. стремиться к чему-л., добиваться чего-л./ Зыгуэрым хуэпабгъэу, хуеIэу щытын.Мамырыгэм щIэкъун.* ТхьэмыщкIэ дин щIэкъущ. (погов.) -
18 щIэуэн
I (щIэуэ) неперех. гл. 1. вкинуть, вбросить что-л. во что-л., куда-л./ Ууэу зыщIыпIэ зыгуэр щIэгъэхуэн (мывэ). БгъуэнщIагъым мывэкIэ щIэуэн.2. выстрелить куда-л. (напр. в помещение)/ ЗыщIыпIэ щIэхуэу фоч с. ху. уэн.Мэзым топкIэ щIэуэн.КIакхъур щIэуэн см. кIакхъу.Пшынэ Iэпэр щIэуэн см. пшынэ Iэпэ.II (щIоуэ) неперех. гл. 1. окунуться во что-л./ ткIуаткIуэ гуэрым щIигъэнэн; щIэмбрыуэн.Кхъуафэжьейм и пэр псым щIоуэ.2. переносное просторечие ошибиться в чем-л./ ЗыгуэркIэ хуабжьу щыуэн.* Пэжщ, дыщIэуащ ныжэбэ, ныбжьэгъу комвзвод, ауэ нобэ-ныжэбэ дгъэзэхуэжыну пIэрэ жызоIэри арщ. Iуащхь.III (щIоуэ) неперех. гл. 1. падать подо что-л., внутрь чего-л./ ЗыщIыпIэ щIэхуэу укIуриин.2. ввалиться куда-л. ( о многих)/ ЗыщIыпIэ зэрыщIэгуэн.* Бжэр хаудри залымхэр тхьэмыщкIэ унэм щIэуащ. Гу. и у.3. залить что-л. ( водой)/ Къиууэ зыщIыпIэ щIэлъэдэн (псыр).Унэм псыр щIэуэри и лъабжьэр щIилъэсыкIащ.Псы щIэуауэ къэнэн см. псы.IV (щIоуэ) неперех. гл. задевать что-л., касаться чего-л. своим верхом, щхьэкIэ лъэIэсын.* {ГъущIыпсэ} и щIыбым илъ дохъутейр унащхьэм щIоуэ. Iуащхь. -
19 IэщI-Iэджафэ
бедный, несостоятельный/ ТхьэмыщкIэ, къулейсыз. -
20 бедняга
ж. I тхьэмыщкIэ
Страницы
- 1
- 2