-
121 интим
прил.1) инти́мный (личный, сокровенный)интим хат — инти́мное письмо́
интим тормыш — инти́мная жизнь
2) инти́мный (сердечный, любовный)интим мөнәсәбәтләр — инти́мные свя́зи
интим темага сөйләшү — разгова́ривать на инти́мную те́му
-
122 ипле
1. прил.1) удо́бный, подходя́щий, сподру́чный (район, дом, участок)ипле урын — удо́бное ме́сто
ипле эш киеме — удо́бная для рабо́ты оде́жда
2) нала́женный, сла́женный, упоря́доченный, чётко организо́ванный ( труд)ипле тормыш — нала́женная жизнь
ипле эш ритмы — сла́женный ритм рабо́ты
3) пода́тливый, покла́дистый, сгово́рчивый, ве́жливый, обходи́тельныйипле характер — покла́дистый хара́ктер
ипле тәрбия — мя́гкое воспита́ние
4) уме́лый, иску́сный ( в работе)аның кулы ипле — у него́ ру́ки уме́лые
2. нареч.эш иплене ярата — (погов.) рабо́та лю́бит уме́лого
1) удо́бно, сподру́чно, подходя́щебалтаның сабын ипле тотарга — удо́бно держа́ть топори́ще
бу костюм өстегездә ипле утыра — э́тот костю́м на вас ла́дно сиди́т
2) сла́женно, организо́ванно ( работать)3) ве́жливо, сде́ржанно, обходи́тельно, осторо́жноипле генә йөр — ходи́ осторо́жно; веди́ себя́ хорошо́
4) ло́вко, иску́сно (ударить, стукнуть) -
123 иркәләү
перех.1) ласка́ть, приласка́ть, обла́скивать/обласка́ть; не́жить, хо́лить; леле́ять, голу́бить, приголу́битьбаланы иркәләү — приласка́ть ребёнка
җил битне иркәли — ве́тер ласка́ет лицо́
2) балова́ть, избалова́ть, набалова́ть, побалова́ть, разбалова́ть, изне́живать/изне́жить; потво́рствовать жела́ниямтормыш мине иркәләмәде — жизнь меня́ не балова́ла
•- иркәләп үстерү -
124 иркен
1. прил.1) просто́рный, помести́тельный (кабинет, дом); разва́листый (диван, тарантас)иркен бүлмә — просто́рная ко́мната
2) просто́рный, обши́рный, приво́льный (участок, луг)иркен дала — приво́льная степь
3) приво́льный, свобо́дный, незави́симый, во́льныйиркен тормыш — во́льная жизнь, приво́лье
мин иркен илнең гражданины — я - граждани́н свобо́дной страны́
4) свобо́дный, непринуждённый, разма́шистый (ход, шаг, бег)иркен хәрәкәтләр — разма́шистые движе́ния
5) свобо́дный, тако́й, кото́рый не запо́лнен трудо́м ( день)2.иркенрәк вакытта килеп чыгармын — зайду́ в свобо́дное вре́мя
1) просто́р, во́ля, приво́лье2) свобо́да, приво́лье3. нареч.иркендә яшәү — жить на приво́лье
1) просто́рно (расположиться, поместиться); см. тж. иркенләп2) свобо́дно, во́льногәүдәне иркен тоту — держа́ться свобо́дно
стройда иркен тору — стоя́ть в строю́ во́льно
3) обеспе́ченно, зажи́точно, состоя́тельноиркен яшәү — жить приво́льно, свобо́дно; жить обеспе́ченно
4) свобо́дно, легко́ (двигаться, делать что-л.)французча иркен сөйләшү — свобо́дно говори́ть по-францу́зски
•- иркен һавада••иркен куллы — состоя́тельный, обеспе́ченный
иркен күңелле — доброду́шный, с широ́кой нату́рой
иркен тормышлы — зажи́точный
-
125 иркенәю
неперех.1) станови́ться/стать просто́рнее, обши́рнеешкафны чыгаргач, бүлмә иркенәйде — когда́ вы́несли шкаф, в ко́мнате ста́ло проcто́рнее
2) станови́ться/стать приво́льнее, свобо́днее; полегча́тьтормыш иркенәйде — жизнь ста́ла приво́льнее
3) перен. распоя́сываться, чу́вствовать себя́ свобо́дно, быть ниче́м не стеснённымбалалар тәмам иркенәйделәр — де́ти совсе́м распоя́сались
4) разг. задыша́ть, вздохну́ть с облегче́ниемсулыш иркенәю — задыша́ть с облегче́нием
• -
126 ирле-хатынлы
1. прил.; собир.супру́жеский; муж с же́ной, супру́ги, супру́жеская па́ра (чета́)ирле-хатынлы тормыш — супру́жеская жизнь
ирле-хатынлы умартачылар — пчелово́ды муж с жено́й
2. нареч.ирле-хатынлы Галиевләр — супру́ги Гали́евы
муж с жено́й (попа́рно), муж и жена́ (вдвоём)ирле-хатынлы кунакка килү — прие́хать в го́сти муж и жена́ (вдвоём)
-
127 ихтыяҗ
1) ( настоятельная) потре́бность, на́добность; необходи́мость; запро́сытормыш ихтыяҗлары — жи́зненные потре́бности
рухи ихтыяҗлар — духо́вные запро́сы
ихтыяҗына күрә — по необходи́мости, в ме́ру необходи́мости
рухи ихтыяҗлар — духо́вные запро́сы
2) нужда́, потре́бность; тре́бованиешәхси ихтыяҗлар — ли́чные потре́бности, ли́чная нужда́
беркемгә дә ихтыяҗың булмау — ни в ком не нужда́ться
кемнеңдер ихтыяҗын канәгатьләндерү — удовлетворя́ть нужду́ (потре́бность) кого-л.
шәһәр халкы ихтыяҗы — ну́жды городско́го населе́ния
•- ихтыяҗы юк -
128 йокылы
прил.1) прям.; перен. со́нныййокылы тынлык — со́нная тишина́
йокылы саташу — со́нный бред
йокылы урман — со́нный лес
йокылы тормыш — со́нная жизнь
2) за́спанный, со́нныййокылы күзләр — со́нные (за́спанные) глаза́
йокылы йөз-кыяфәт — за́спанный вид
йокылы тавыш белән — со́нным го́лосом
См. также в других словарях:
тормыш — 1. Кешеләрнең иҗтимагый тереклеге, җәмгыять булып яшәү хәле. Объектив чынбарлык намазда иман үрнәк, тормышта Иван үрнәк. Яшәү, тереклек итүнең билгеле бер иҗтимагый тирәлек шартлары. Шәхеснең җәмгыятькә мөнәсәбәтле рәвештә җәмгыять эчендә алынган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тормыш-көнкүреш — Көн итү, яшәү шартлары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дәрвиш — Тормыш ләззәтләреннән ваз кичеп, гомерен ислам диненә хезмәткә багышлаган, ярым теләнче хәлендә ил яки дөнья гизеп йөрүче кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ихтыяҗ — Тормыш көнкүреш өчен бик кирәкле нәрсә. Ялыныч. Мохтаҗлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгълимәт — Тормыш көнкүреш күренешләренең теге яки бу өлкәсе тур. теоретик кагыйдәләр, тезислар җыелмасы, теориясе. (Галимнәр, акыл ияләре һ. б. ш.) карашларының, төп өйрәтмәләренең җыелмасы, системасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җанлану — 1. Актив җанлы, тере хәлгә килү; җан керү. күч. Барлыкка килү, яшәү хокукы алу яңа тормыш шунда җанланган. Җаны бар кебек күренү 2. Нин. б. сәбәптән үсүе тоткарланып торган, сулган, шиңгән хәлдән чыгу, кинәт үсеп китү (үсемлекләр тур.) 3. Тын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
биография — Кем. б. тормыш юлы тасвирламасы, тәрҗемәи хәле. Кем. б. тормышы, тормыш юлы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гомер — 1. Тереклек иясенең туу моментыннан алып үлгәнгә кадәр булган физиологик хәле, яшәү вакыты. Берәр нәрсәнең барлыкка килүеннән бетүенә, юкка чыгуына кадәргә яшәү яки кулланылу вакыты. күч. Тормыш, яшәү ләззәте бер күрүе бер г. күч. Җан; тормыш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дөнья — 1. Материянең бер бөтен тәшкил иткән барлык формалары; галәм 2. Галәмнең бер өлеше башка д. лар бардыр 3. Җир шары; Җир планетасындагы нәрсәләрнең барсы 4. Чолгап тора торган барлык табигать, тирәлек д. яшәрә 5. Тирәлекнең, табигатьнең,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткелекле — Һәрнәрсәсе дә булган, тормыш кирәк яраклары җитәрлек, мул, бай. рәв. Һәрнәрсәсе дә җиткән хәлдә, бай тормыш белән тату, җитеш яшиләр 2. ҖИТКЕЛЕКЛЕ, ҖИТӘРЛЕК – Кирәк әйберләрнең барысы да булу тур. Тулы комплектлы булу тур. төймәләр җитеш түгел 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
идиллия — 1. Табигать кочагындагы тыныч, борчылусыз, гамьсез тормышны сүрәтләгән шигъри әсәр 2. күч. Табигатькә якын, тыныч, идеаль тормыш. Тыныч, гамьсез тормыш картинасы тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге