-
21 сулау
I перех.1) увлажня́ть/увлажни́ть ( что чем) || увлажне́ниесм. дымландыручалбарын сулап үтүкләү — утю́жить брю́ки, увлажня́я водо́й
2) сма́чивать/смочи́ть ( что чем) || сма́чиваниесохариларны сулау — смочи́ть сухари́
чүпрәкне сулау — сма́чивать тря́пку
3) обводня́ть/обводни́ть ( что)II неперех.1) дыша́ть || дыха́ниетигез сулау — дыша́ть ро́вно
тирән сулау — дыша́ть глубоко́
борын аша сулау — дыша́ть че́рез нос
саф һава сулау — дыша́ть све́жим во́здухом
тире аша сулау — дыша́ть че́рез ко́жный покро́в
2) вдыха́ть/вдохну́ть ( что)һава сулау — вдыха́ть во́здух
3) вздыха́ть/вздохну́ть || вздохавыр сулау — тяжело́ вздохну́ть
иркен сулап — легко́ вздохну́в
•- сулап кую -
22 сызылу
I неперех.1) страд. от сызу Iкарандаш белән сызылган — вы́черкнутый карандашо́м
планнар сызылган — наче́ртаны пла́ны
2) проче́рчивать/прочерти́ть, обознача́ться/обозна́читься; проступа́ть/проступи́тьаның сызылып мыегы чыга — у него́ пробива́ются у́сики
күз тирәләрендә җыерчыклар сызылган — под глаза́ми обозна́чились морщи́ны
күк фонында беленер-беленмәс үрләр сызылган — на фо́не не́ба едва́ проступа́ют ли́нии возвы́шенностей
3) тяну́ться, вытя́гиваться/вы́тянуться ли́ниейкара кашлары матур сызылган — у неё краси́во вы́тянулись чёрные бро́ви
тау башыннан сукмак сызылган — по верши́не горы́ вы́тянулась тропи́нка
тәрәзәдән нурлар сызылган — от окна́ тя́нутся лучи́
4) перен. тяну́ться, доноси́тьсяеракта моңлы бер көй сызыла — издалека́ доно́сится гру́стная мело́дия
•- сызылып китү II неперех.боле́ть, трево́житься, беспоко́иться, кручи́нитьсяэчем сызыла — душа́ боли́т
йөрәк сызылып китте — се́рдце защеми́ло
-
23 сыргалану
неперех.; разг.1) прям.; перен. ви́ться, извива́тьсякызлар тирәсендә сыргалану — ви́ться вокру́г де́вушек
тимер чыбык сыргалана — про́волока вьётся
2) перен. лома́ться, жема́нничать, коке́тничать || коке́тничанье; жема́нничанье, жема́нство•••сыргаланып йөрү — лома́ться, коке́тничать
-
24 тамыр
I 1. сущ.1) ко́рень расте́нияеланның үзен үтерсәң дә, теше кала, сырланның үзен өзсәң дә тамыры кала — (посл.) е́сли да́же убьёшь змею́ - зуб всё равно́ оста́нется, е́сли да́же вы́рвешь подмаре́нник, ко́рень его́ всё равно́ оста́нется
тамыры тирәнгә күрә — оттого́, что ко́рни ушли́ глубоко́ (вглубь)
2) жи́ла разг. сосу́д (кровеносный и т. п.) в органи́змекан тамырлары — кровено́сные сосу́ды
лимфа тамырлары — лимфати́ческие сосу́ды
җилкә тамырлары — ше́йные сухожи́лия
яфрак тамыры — прожи́лки ли́стьев
4) тех. жи́лы ( в кабеле)5) геол. жи́лка, прожи́лка в го́рных поро́дахалтын тамыры — прожи́лка зо́лота ( в породе)
6) перен. ко́рень, ко́рни, глубо́кая причи́на (какого-л.) собы́тия, происше́ствия, явле́ния и т. п.империализмның тарихи тамырлары — истори́ческие ко́рни империали́зма
7) перен. жи́лка, жи́лки, скло́нность, потенциа́льные черты́ в хара́ктере, интелле́кте челове́ка ( в татарском языке как правило об отрицательных проявлениях)көнчелек тамырлары — скло́нность к ле́ни, лень
8) грам. ко́рень сло́ва; осно́ва (сло́ва)этимологик тамыр — этимологи́ческий ко́рень
бер иҗекле тамырлар — односло́жные ко́рни
телнең тамырлар составы — соста́в корне́й (корнево́й соста́в) языка́
9) мат. ко́рень, радика́л числа́, математи́ческого выраже́ния и т. п.сан тамыры — ко́рень числа́
тигезләмәнең тамырлары — ко́рни управле́ния
10) в знач. нареч. тамырыннан, тамырдан; в ко́рне, коренны́м о́бразом; радика́льноявызлыкны тамырыннан йолкып ташлау — вы́рвать зло с ко́рнем
тамыр үзгәртү — радика́льно измени́ть
2. прил.тамыр өзү — пресе́чь в ко́рне
1) сде́ланный из ко́рнятамыр табак — ча́ша, вы́резанная из большо́го ко́рня де́рева
2) грам. корнево́йтамыр сүз — корнево́е сло́во
3) перен.; редко коренно́йтамыр сәбәпләр — коренны́е причи́ны
•- тамыр табу
- тамыр бете
- тамыр бүлбесе
- тамыр җибәрү
- тамыр җәю
- тамыр турагыч
- тамыр үсентесе
- тамыр чире
- тамырга китү
- тамыр кузгалту
- тамыр тартылу
- тамырга бетү
- тамырга гына бетү
- тамырга сугу
- тамырга тап булу
- кирәкле тамырга тап булу
- тамырга таралу
- тамырларга таралу
- тамыры кору
- тамыры тибү
- тамырын йолку
- тамырын корыту
- тамырына балта чабу II сущ.1) род, пле́мя, поро́да, круг ро́дственниковбезнең тамырдан — из на́шего ро́да
тамырларым минем исәнме? — жи́вы ли мои́ ро́дственники?
Туган - бавыр дус - тамыр — (посл.) ро́дственник - что душа́ (се́рдце), друг - что ро́дственник
2) этногр. ненаречённый, та́йный возлю́бленный (у казахов, киргизов, а также у татар живущих среди них)3) редко свой, ро́дственный или дру́жескийтамыр кешем бар — у меня́ есть свой челове́к
- 1
- 2
См. также в других словарях:
тирәләү — 1. Кайма, тирә тоту 2. рәв. ТИРӘЛӘП – Уратып, әйләнә тирәсенә урнаштырып. Якынлашып, якын килеп яки якыннан үтеп 3. күч. Мәсьәләгә саклык белән якын килеп сүз башлау, әңгәмә яки сорашу ярдәмендә кызыксындырган нәрсә тур. белешмә алу. ТИРӘЛӘП АЛУ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләндерү — 1. Нәр. б. үз күчәре тирәсендә хәрәкәткә китерү. Кемне яки нәрсәне төрле яки бору, боргалау 2. Кемне яки нәрсәне бер яктан икенче якка бору, башка якка каратып кую. Нәр. б. астын өскә каратып кую, астын өскә чыгару, түнтәрү 3. Әйбернең сул ягын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
искәү — 1. Борын аркылы һава сулап ис сизү 2. күч. Берәр нәрсәне тотып, күреп, баштан кичереп белү китапның исен дә иснәмәгән 3. Иренү, ялыгу, йокы килү кебек хәлләрдә ирексездән авызны киң ачып тирән сулыш алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иснәү — 1. Борын аркылы һава сулап ис сизү 2. күч. Берәр нәрсәне тотып, күреп, баштан кичереп белү китапның исен дә иснәмәгән 3. Иренү, ялыгу, йокы килү кебек хәлләрдә ирексездән авызны киң ачып тирән сулыш алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чолгавыч — иск. Кайбер аяк киемнәре (мәс. итек) эченнән аякка урау өчен тукыма кисәге аяк чуы. II. ЧОЛГАУ – ф. 1. Берәр нәрсә (чүпрәк, тукыма һ. б. белән урау, чорнау, төрү 2. Берәр кеше яки нәрсә тирәсенә килеп туплану, аны әйләндереп алу 3. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чу — иск. Кайбер аяк киемнәре (мәс. итек) эченнән аякка урау өчен тукыма кисәге аяк чуы. II. ЧОЛГАУ – ф. 1. Берәр нәрсә (чүпрәк, тукыма һ. б. белән урау, чорнау, төрү 2. Берәр кеше яки нәрсә тирәсенә килеп туплану, аны әйләндереп алу 3. Берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урату — 1. Урау (1 5) 2. Урап, чолгап алу, берәр кеше яки нәрсә тирәсендә күпләп җыелу, туплану 3. к. Урау (4,5) 4. Нәрсәнең дә булса тирәсенә берәр нәрсә тору; тирәләп, әйләндереп алу бакчаны койма белән урату 5. рәв. УРАТЫП – Әйләнеп, әйләнеч юл белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тултыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тутыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урнашу — 1. Берәр җиргә билгеле бер вакытка тукталып урын алу. урын алып, җайлап утыру, яту 2. Озаклап тору, яшәү өчен билгеле бер урынга төпләнү 3. Билгеле бер урында булу, нин. б. урынны биләү (оешма, бина һ. б. тур.) 4. Эшкә керү, нин. б. хезмәт урыны … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урынлашу — 1. Берәр җиргә билгеле бер вакытка тукталып урын алу. урын алып, җайлап утыру, яту 2. Озаклап тору, яшәү өчен билгеле бер урынга төпләнү 3. Билгеле бер урында булу, нин. б. урынны биләү (оешма, бина һ. б. тур.) 4. Эшкә керү, нин. б. хезмәт урыны … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге