-
1 тардыһын
возвр. от тардыс= I; турникка тардыһын= подтягиваться на турнике; үөрэнэр уолуттан куоракка тардыһар (или тардыстар) он тянется в город, потому что у него там учится сын. -
2 тардыһыы
-
3 тардыһыннар
побуд. от тардыһын=. -
4 тардыс
I 1) совм.-взаимн. от тарт= I 1, 3-7, 9, 14; маета тардыс= перетянуть палку (в игре); тардыһар мас а) палка для игры в перетягивание; б) уст. поперечина, за которую хваталась роженица при родах; өлөн эрэр өлөҥтөн тардыһар погов. умирающий хватается за травинку (соотв. утопающий хватается за соломинку); 2) тянуться, испытывать тягу; дойдутугар тардыһар он тянется к родным местам; үтүөҕэ тардыс= тянуться к лучшему \# тардыһар оһохтор печи, дымящие при одновременной топке.II совм.-взаимн. от тарт= II. -
5 илиилээх
имеющий руку, руки; с... рукой, с... руками; илиилээх барыта үлэлиир все без исключения работают (букв. работают все, имеющие руки) \# илиилээх оҥорбот= он намного превосходит кого-л. по силе, ловкости (в спортивных состязаниях, нек-рых видах физического труда); мас тардыһыыга миигин илиилээх оҥорбот он легко одолевает меня в перетягивании палки; охсууга илиилээх оҥорбот он меня очень легко обгоняет в косьбе сена. -
6 өл
II часть внутренностей карася.————————1) умирать; кончаться; погибать; өлбүт киһи а) мертвец, покойник; б) перен. пропащий человек; өлөр өлүү неминучая смерть; өлөр өстөөх смертельный враг; өлөрү кыайбыт победивший смерть; өлбөт үөстээх живучий; өлөр быатыгар к несчастью (букв. к смерти); өлөр тиллэр мөккүөрэ (или икки ардынан) между жизнью и смертью (находиться, быть); өлөн хаал= умереть; өлөн баран= (или быһын=) вымирать; өл да төрөө хоть умри (но найди, доставь и т. п. кого-что-л.); өлө-өлө тилин= оказаться на волоске от смерти (букв. умирая, воскресать); өлөөрү сыт= находиться, лежать при смерти; өлөр охтуутун оҕутта его сразила смертельная болезнь; өлөөрү гын= а) находиться при смерти; б) перен. оказаться в тяжёлом, критическом положении; өлбүккэ үөн үөрэр погов. мертвечине черви радуются; өлбүт өлбүтүнэн, өлбүтү кытта өлөр суох поел. мёртвым смерть, а живым живое; өллөхпүнэ сиэбит да суорум тиэрдэр үһүө погов. не доставит меня (туда) и ворон, съевший мой труп (о невозможности добраться до далёких краёв); өллөхпүнэ үөрүм ытаан ааһыаҕа после смерти дух мой обо мне плачем напомнит (говорится при сильной обиде или перед долгой разлукой); өлөн көрөн өлөрү билбит суох посл. никто на время не умирал, чтоб (только) познать смерть; өлөн эрэр өлөнтөн тардыһар погов. умирающий хватается за травинку (соотв. утопающий за соломинку хватается); өлөр саҥатын саҥарда он закричал благим матом (букв. завопил предсмертным воплем); моҥнон өл= повеситься; бэйэҕэр тиийинэн өл= кончать жизнь самоубийством; 2) блёкнуть, увядать (о растениях); от өлбүт трава (скошенная) увяла \# аччык өл= проголодаться; искэр өл= страдать поносом; күн өлбүт произошло затмение солнца; өлбөт мэҥэ уута фольк. живая вода; өлө итир= быть вдрызг пьяным; өлө куттан= испытать ужас; өлөн бар= уходить в подавленном состоянии (от печального известия, тяжёлого разговора и т. п.); өлө оонньоо=попадать в тяжёлое, критическое положение; өлөр иһээччи горький пьяница; өлөр өлүү ааҥнаата нагрянула беда, свалилось несчастье; өлөр суола это его задевает за живое; хараххар өл= заболеть - о глазах. -
7 өлөҥ
-
8 тардыстыы
-
9 эрээт
ряд; алтыс эрээккэ олорор он сидит в шестом ряду. эрээттээ= см. өлүүлээ=. эрээччи и. д. л. от эр= обычно употр. в сочет. с деепр. на =ан: куотан эрээччи начинающий перегонять; өлөн эрээччи өлөҥтөн тардыһар погов. умирающий хватается за травинку.
См. также в других словарях:
ұшақтарды топтау — (Классификация самолетов) ұшақтардың бірқатар белгілеріне қарай бөлінуі. Қондырылған құралдарының түріне байланысты құрлықтағы ұшақ және гидроұшақтар; тарту күші көздеріне байланысты винтті және реактивті; қанаттарының санына қарай монопланды… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
арнайы сұйықтарды құюшы — (Заправщик спецжидкостями) ұшақтар мен тікұшақтарға арнайы майлар, гидравликалық сұйықтарды, ұшақ бензинін құятын арнайы автомобиль … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
сүңгуір қайықтарды іздеудің авиациялық құралдары — (Авиационные средства поиска подводных лодок) су үсті және су асты жағдайындағы сүңгуір қайықтарды табуға арналған радиоэлектрондық кешендермен жабдықталған ұшақтар, тікұшақтар және дирижабльдер. С.қ.і.а.қ на гидроакустикалық станциялар,… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
тікұшақтарды алып жүретін ірі соғыс кемесі — (Вертолетоносец) теңіз десантын тасымалдауға, қарсыластың сүңгуір қайығын іздеп тауып, жоюға арналған, тікұшақтарды алып жүретін кеме. Бұл кеме десанттық және сүңгуір қайыққа қарсы қолданылатын болып бөлінеді … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
тікұшақтардың жіктелуі — (Классификация вертолетов) тікұшақтардың айналдыру моментін түзу тәсіліне, қалақтарының саны мен орналасуына, сонымен қатар қозғалтқышының түріне қарай тартпалы механикалық тікұшақтар, реактивті тікұшақтар, құрастырмалы тікұшақтар (бұрамалы… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
ұшақтардың ракеталық қару-жарағы — (Ракетное вооружение самолетов) басқарылатын және басқа рылмайтын ракеталық снарядтар. Басқарылатын ракеталық снарядтар аса қашық емес жердегі, әуедегі, теңіздегі нысаналарды талқандау үшін қолданылады. Ұшақтардың басқарылатын ракеталық… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
ұшақтардың ұрыстық қасиеттері — (Боевые свойства самолетов) ұшақтардың ұшу тактикалық мәліметтерін, қару жарағын, радиоэлектронды құрал жабдығын және басқа да сипаттарын қамтитын қасиеттері. Ұ.ұ.қ. ұшу биіктігі мен алыстығына, жылдамдығына, жылдам көтерілгіштігіне,… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
радиоактивтік қалдықтардың түсуі — (Выпадание радиоактивных осадков) ядролық жарылыстан пайда болған бөліктерден радиоактивті бөлшектердің таралуы. Жергілікті радиоактивтік жаңбыр жарылыстан кейін 24 сағ аралығында жерге түседі. Бәсеңдетілген радиоактивтік жаңбыр жылдар бойы түсуі … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
авианосец — ұшақтарды, тікұшақтарды қондырып алып жүретін аса қуатты, ірі соғыс кемесі. Ол ұзақ мерзім бойы мұхит пен теңіз кеңістіктерінде еркін жүзіп жүре алады, әрі ұрыс жүргізуге арналған. Ол өзіндегі ұшақтардың ұшып шығуын, қайта келіп қонуын қамтамасыз … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
азық-түлікті жаппай жою қаруларынан қорғау — азық түлікті арнайы дайындалған ауа өткізбейтін қоймаларда сақтау арқылы қорғау. Ол үшін есіктер мен терезелер қымталып, саңылаулары жабысқыш ерітінділермен сыланады. Тағам өнімдері тереңдеп қазылған жайларда және арнайы бейімделген кен… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
ақтөбе жоғары әскери авиация училищесі — Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры Т.Бигелдинов атындағы Ақтөбе жоғары әскери училищесі 1974 ж. ашылған. Алғашқыда Ақтөбе азаматтық авиация жоғары ұшқыштар училищесі деп аталған. Ол мынадай мамандықтар бойынша офицерлер дайындайды: ұшу аппараттарын… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
