-
1 сөякләнү
неперех.1) окостене́ть || окостене́ние ( кожной ткани)2) в знач. прил.сөякләнгәнокостене́лыйсөякләнгән куллар — окостене́лые ру́ки
-
2 ваклап-төякләп
нареч.по мелоча́м, понемно́гуваклап-төякләп акчам бетте — по мелоча́м де́ньги ко́нчились (истра́тились)
-
3 сөякләч
-
4 сөякләчләнү
неперех.станови́ться/стать кости́стым, костля́вымкартаеп сөякләчләнү — стать костля́вым в ста́рости
-
5 сөякләчлек
сущ.костля́востьнәселдән килгән сөякләчлек — костля́вость от приро́ды; насле́дственная костля́вость
-
6 ак сөякләр
аристокра́ты; бе́лая кость; аристокра́тия (вы́сшая) знать собир. -
7 уч сөякләре
анат. пя́стные ко́сти -
8 сөякләч
пркостлявый -
9 сөякләч
прил. костлявый -
10 тире
I 1. сущ.1) ко́жа ( внешняя оболочка организма животных) || ко́жныйтире бизләре — ко́жные же́лезы
тире күзәнәге — кле́тка ко́жи
тире асты мае — подко́жный жир; см. тж. чел 2)
2) шку́ра, ко́жа ( необработанная)тире җыю — собира́ть шку́ры
үтерелмәгән аюның тиресен бүлешмиләр — (посл.) шку́ру неуби́того медве́дя не де́лят
2. прил.бер тиредән тун тегелми — (посл.) из одно́й шку́ры шу́ба не шьётся
1) ко́жаный (в знач.: сшитый, сделанный из кожи, шкуры с шерстью)тире бияләй — ко́жаные рукави́цы ( с мехом внутрь)
тире чиләк — ко́жаное ведро́
тире капчык — ко́жаный мешо́к
2) ко́жистыйтире тышча — ко́жистая оболо́чка; ко́жистый чехо́л
•- тире иләү
- тире иеләү
- тире тунау••тире җыеп, күн эшлим — нарочито бессмысленный ответ на вопрос нишлисең? что де́лаешь? (букв. собира́ю шку́ры, де́лаю юфть)
тире дә (белән) сөякләре генә калган (тиресе сөягенә ябышкан; тире эчендә сөякләре генә калган; тиресе сөягенә ябышкан) — ко́жа да ко́сти, худю́щий, о́чень худо́й
тиресе калын — толстоко́жий (о человеке, не реагирующем на критику, либо не понимающем тонкие намёки)
- тиресенә сыймаутиресен тунау — драть (сдира́ть) шку́ру ( с кого)
- тиресеннән чыгардай булу
- тиресеннән чыга язу
- тиресенә сыймас булу II сущ.; лингв.тире́ ( знак препинания) -
11 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
12 бармак
I сущ.1) па́лец, па́льчик ( у человека и животных)бармак сөяге (сөякләре) — фала́нга ( пальцев)
бармак буыны — суста́в па́льца (па́льцев)
бармак очы — ко́нчик па́льца (па́льцев)
••бармак белән бармак та тиң түгел — посл. (букв. да́же и па́льцы не равны́ ме́жду собо́й)
бер бармагыңны бөкләсәң, бишесе дә бөгелер — посл. е́сли согну́ть оди́н па́лец, и остальны́е согну́тся
биш бармакның кайсысын тешләсәң дә авырта — посл. (букв. како́й из па́льцев не уку́сишь, одина́ково бо́льно (о судьбе детей))
2) па́лец, па́льчик (перчатки, варежек и т. п.)к бәйләү — вяза́ть па́льчик (шерстяных перчаток, варежек)
3) перен. па́лец; спи́ца, шток ( деталь машин и механизмов в виде палочки)тегермәч бармагы — спи́ца колеса́; см. тж. киги
4) мото́к ни́ток, мотня́ обл.бер бармак җеп — оди́н мото́к ни́ток
•- бармак бөгү
- бармак вату
- бармак сындыру
- бармак карыштыру
- бармак санаш
- бармак санашлы
- бармак хисабы
- бармак к шартлату
- бармак янау
- бармак селкү••бармагы бау ишә — ма́стер по ча́сти обма́нов (букв. тот, кто кого́ уго́дно обведёт вокру́г па́льца)
бармагы үзенә таба кәкре — ли́чные интере́сы ста́вить вы́ше; своя́ руба́шка бли́же к те́лу; (сам) себя́ не обде́лит
бармак аркылы карау — смотре́ть сквозь па́льцы
бармак арасыннан кысу (бармак арасыннан кысып кына) — проявля́я ску́пость, ска́редность (букв. выда́вливая сквозь па́льцы)
бармак белән санарлык — наперечёт: раз-два и обчёлся
бармак бите кадәр (бармак бите хәтле; бармак бите чаклы) — о́чень небольшо́й (о вещах, имеющих характерную полезную площадь, о столе, о тканях и т. п.)
бармак к буе (бармак буйлыгы) — с ногото́к; о́чень небольшо́го ро́ста; о́чень небольшо́й
бармак йөртү (бармак уйнату) — скры́тно повлия́ть, исподтишка́, незаме́тно возде́йствовать ( на события)
бармак саны — немногочи́сленно; не бо́лее, чем деся́ток
бармак тешләү — прику́сывать/прикуси́ть па́лец ( от изумления)
бармак төртү — указа́ть (показа́ть) па́льцем (как жест насмешки, издевательства)
бармак уйнау — име́ть скры́тое влия́ние (нехорошее, злое) (о ком-л.)|| скры́тое влия́ние (кого-л.)
бармак к чуты — счёт на па́льцах, гру́бый счёт малогра́мотных
бармака урарлык акылы юк — нет ни чу́точки ума́, глуп как пень
бармака урарлык (юк) юк (калмаган) — почти́ совсе́м нет; ску́дно, ми́зерно; кот напла́кал
барманы авызга кабу — су́нуть па́лец в рот (как жест удивления, величайшего изумления)
барманы бармака сукмау — па́лец (па́льцем) о па́лец не уда́рить: па́льцем не шевельну́ть
бармата биетү (бармагында биетү; бармагымда биетү) — заста́вить пляса́ть под свою́ ду́дку
барматан суырган — вы́сосанный из па́льца (бессодержательный, без фактов)
II сущ.барматан суыру — вы́сосать из па́льца
го́фры, газыри́ на оде́жде ( нашитые для красоты) -
13 вак-төяк
1. прил.1)а) ме́лкий, небольшо́й, ма́ленькийкарчыга вак-төяк кошларны ашый — я́стреб ест ме́лких птиц
б) ме́лкий, ма́ленький, небольшо́йвак-төяк эшләр — ме́лкие дела́
вак-төяк төзәтүләр — небольши́е исправле́ния
2) ма́ленький; ма́лыйарбага вак-төяк балалар утырган — на теле́ге сидя́т ма́ленькие де́ти
3) небольшо́й, некру́пный, ме́лкий; недорого́й, неце́нныйвак-төяк өй җиһазлары — некру́пная дома́шняя у́тварь
4)а) перен. незначи́тельный, не име́ющий значе́ния, не заслу́живающий (не сто́ящий) внима́ния, незна́чащий, ме́лкий, ничто́жный; ма́ленький, несто́ящий, захуда́лыйҗыелышта вак-төяк кешеләр генә — на собра́нии одна́ мелкота́ ( маленькие незначительные люди)
б) несерьёзный, несуще́ственный, второстепе́нный, третьестепе́нный, малова́жный, ме́лочный, дешёвый, пустя́чный2. сущ.вак-төяк сөйләшү — несуще́ственный разгово́р
1) ме́лочьвак-төяген исәпләмәгәндә, терлекләр йөз башка җитте — е́сли не счита́ть ме́лочь, коли́чество живо́тных дости́гло ста
2) ме́лочь, пустя́ксүз тормыштагы вак-төякләргә күчте — разгово́р перешёл на жите́йские ме́лочи
3) см. ваклык 2) -
14 кадәр
1) с дат. п. до (при указании пространства, расстояния, другого предела, меры, величины чего-л., временного предела, действия, полноты количественного охвата, объёма и т. п.)өйгә кадәр — до до́ма
Уралдан Дунайга кадәр — от Ура́ла до Дуна́я
таңга кадәр — до зари́
сугышка кадәр — до войны́
кичке җидегә кадәр — до семи́ ве́чера
тамчысына кадәр эчеп бетерү — вы́пить до ка́пли
тиененә кадәр — до копе́йки
2) с дат. п. (при обозначении самой высокой степени действия, состояния) до са́мых, вплоть до...; да́же и...картларга кадәр килгәннәр иде — пришли́ да́же и старики́
сөякләргә кадәр салкын үтте — до са́мых косте́й пробра́л моро́з
3) в сравн. сочет. соотв. русскому предлогу с, величино́йат башы кадәр — величино́й с лошади́ную го́лову
чыпчык башы кадәр — с воробьи́ную го́лову
чәнчә бармак кадәр — с мизи́нец
4) с гл. ф. на -ган, -дан употр. для обозн. предела возможного ско́лько мо́жно, как мо́жно; ско́лькокулдан килгән кадәр тырышырбыз — ско́лько смо́жем - постара́емся
булдыра алган кадәр йомшак басу — ступа́ть как мо́жно мя́гче
өлгерә алган кадәр эшләрбез — сде́лаем, ско́лько успе́ем
-
15 койкалык
сущ.1) ма́сса для заливно́го2) предназна́ченный для сту́дня (холодца́)койкалык сөякләр — ко́сти (мослы́) для сту́дня
-
16 сөякле
-
17 сөякчел
прил.; см. сөякләч -
18 сызлау
неперех.1) ныть, боле́ть || нытьё, больтеш сызлый — боли́т зуб
баш сызлый — голова́ боли́т
йөрәк сызлый — се́рдце но́ет
ярасы сызлый — но́ет ра́на
2) ломи́ть || ломо́табил сызлау — ломо́та в поясни́це
сөякләре сызлый (безл.) — ло́мит ко́сти
3) гуде́ть, мозжи́тьаяклар сызлый — но́ги гудя́т
•- сызлап кую
- сызлап йөрү
- сызлап тору -
19 табан
I сущ.1) анат. ступня́, стопа́, плюсна́; пята́ уст. || плюснево́йтабан сөякләре — плюсневы́е ко́сти
2) уст. фут; ме́ра длины́, разме́ром в сре́днюю стопу́атай заманы пәйгамбәр заманына бер табан якынрак, ди — (посл.) говоря́т, что вре́мя отцо́в на фут бли́же ко вре́мени проро́ка (т. е. поскольку эпоха пророка идеальна, а всё на свете идёт к развращению времена отцов все-таки лучше чем время сына)
3) подо́шва (о́буви)табан салу — приби́ть (приши́ть) подо́шву о́буви
4) по́лоз, поло́зья (саней, лыж и т. п.)табан бөгү — гнуть поло́зья
табан сугу — прибива́ть/приби́ть ( железные) поло́зья ( к деревянной основе)
5) перен. о рабочих плоских поверхностях некоторых механизмов и машин: ступня́, башма́к, ре́йка и т. п.тегү машинасының табаны — наступа́тельная ре́йка шве́йной маши́нки
•- табан астына салып таптау
- табан астына салып изү
- табан астында
- табан астында калу оставаться/остаться под пятой
- табан кызу
- табан майлау
- табан терәрлек җирлек
- табан терәү
- табан шомарту
- табан ялау
- табан ялтырату
- табанны ялтырату
- табаннан кереп, түбәдән чыгу
- табаны пешкән мәче кебек йөрү
- табаны пешкән мәче кебек кылану
- табаны пешкән мәче шикелле йөрү
- табаны пешкән мәче шикелле кылану
- табаны пешкән мәче төсле йөрү
- табаны пешкән мәче төсле кылану
- табаны пешкән песи кебек йөрү
- табаны пешкән песи кебек кылану
- табаны пешкән песи шикелле йөрү
- табаны пешкән песи шикелле кылану
- табаны пешкән песи төсле йөрү
- табаны пешкән песи төсле кылану
- табага баскан мәче кебек йөрү
- табага баскан мәче шикелле йөрү
- табага баскан мәче шикелле кылану
- табага баскан мәче төсле йөрү
- табага баскан мәче төсле кылану
- табага баскан мәче кебек кылану
- табага баскан песи кебек йөрү
- табага баскан песи шикелле йөрү
- табага баскан песи төсле йөрү
- табага баскан песи кебек кылану
- табага баскан песи шикелле кылану
- табага баскан песи төсле кылану
- табанына басу
- табанына басып тору
- табаныннан тузган II сущ.1) карп; линь2) кара́сьтабан (балык) шулпасы — уха́ из карасе́й
табан тоту — лови́ть карасе́й
••III послелогтабан балык — см. табан
см. таба -
20 төртелү
возвр. от төртү 1)1)а) прям.; перен. упира́ться/упере́ться, утыка́ться/уткну́тьсякөймә ярга төртелде — ло́дка уткну́лась в бе́рег
б) натыка́ться/наткну́ться (на что-л.)ташка төртелү — натыка́ться на ка́мень
2) сту́каться, ударя́ться (обо что-л.)шалт-шолт төртелә — ударя́ется с тре́ском
3)а) задева́ть/заде́ть || задева́ние (чем-л., чего-л.)һәрнәрсәгә төртелеп йөри — всё вре́мя что́-либо задева́ет
б) задева́ть/заде́ть (сло́вом)сүзең миңа төртелә — твоё сло́во задева́ет меня́
4) толка́ться/толкну́ться (туда-сюда, в угол, в ворота, в двери и т. п.); см. тж. төртенү 1)тегендә төртелдек, монда төртелдек — толкну́лись туда́, толкну́лись сюда́
5) груб.; прост. прислоня́ться/прислони́тьсяник мичкә төртелеп торасың? — чего́ стои́шь, прислони́вшись к пе́чке?
6) прост. уткну́тьсякитабына төртелгән дә тик утыра — уткну́лся в свою́ кни́гу и сиди́т
7) выпира́ть (из-под оболочки, одежды, шкуры)сөякләре төртелеп тора — ко́сти выпира́ют (из-под шкуры, кожи - о худой скотине)
8) натолкну́тьсяаңламаган сүзгә төртелдем — натолкну́лся на незнако́мое сло́во
- 1
- 2
См. также в других словарях:
сөякләч — Сөякләре нык беленеп торган, бик ябык яки чандыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
обм'яклість — лості, ж. Стан і якість за знач. обм яклий … Український тлумачний словник
розм'яклість — лості, ж. Стан за знач. розм яклий … Український тлумачний словник
орчык — 1. Кул белән җеп эрләү өчен бер башы тупыйк, икенче башы нечкә очлы, ә уртасы юантык итеп эшләнгән агач таякчыктан торган корал 2. Төрле механизмнарда, җайланмаларда әйләнү күчәре хезмәтен үти торган кендек. ОРЧЫК СӨЯК – Кешедә беләк сөякләренең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сөяк-санак — 1. Җанлы организмдагы, тәндәге сөякләр сөяк санак сызлап тору 2. Итнең күбрәк сөякле, гадәттә түбәнрәк сыйфатлы кисәкләре 3. Табыннан калган (итсез яки әз генә итле) яисә әллә кайчан ташланган сөякләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сөяк-саяк — 1. Җанлы организмдагы, тәндәге сөякләр сөяк санак сызлап тору 2. Итнең күбрәк сөякле, гадәттә түбәнрәк сыйфатлы кисәкләре 3. Табыннан калган (итсез яки әз генә итле) яисә әллә кайчан ташланган сөякләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төяк — и. 1. Атларның яшь һәм җенес ягыннан беришле аерым көтүләре, мәс. колынлы бияләр өчен аерым көтүлек 2. күч. Торган, яшәгән җир. бер төяк тапмыйча каңгырып йөрү бетеп, вәйран булып мәгъмүр төякләр, Җир астына тезелде ку сөякләр 3. Сыеныр (торыр)… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Выборы президента Чехии (2013) — Эта статья или раздел статьи содержит информацию об ожидаемом политическом событии. Содержание статьи или части статьи может меняться по мере приближения даты события … Википедия
аристократия — 1. Хаким сыйныф вәкилләре, югары, өстен катлау, аксөякләр. Нин. б. иҗтимагый группаның өстен катлавы финанс а. се 2. тар. Власть башында югары катлау вәкилләре торган дәүләт идарәсе формасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баш — 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең авыз, иң әһәмиятле сизү органнары һәм зур ми урнашкан өлеше. Баш киеме башыгызны салыгыз. Баштагы чәч баш тарау. Баш мие, ми 2. Үсемлекләрнең югарыгы өлеше, өстәге оч ботаклары, шундагы чәчәклекләре яки җимешлекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәкәл — 1. Тояклы хайваннарның аякларында, арт якта, тояктан өстәрәк чокырланып кергән урын; шул турыдагы буынтык 2. диал. Кешедә: балтыр һәм табан сөякләре тоташкан җирдәге бүлтәеп торган урын; тубык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге