-
21 прошлый
1. прил.үткән, уҙған2. прил.предыдущийбынан алдағы, үткәндәге3. прил. в знач. сущ.; с прошлоеүткәндәр, үткәндәгеләр, үткән (элекке) заманотойти в прошлое — онотолоу, онот булыу (йола тураһында)
-
22 стиховедческий
прил.шиғриәткә ҡараған, шиғриәт тураһындағы -
23 чудо
1. с мн. чудесамөғжизә, кәрәмәт2. с мн. чудесағәҙәттән тыш хәл, иҫ китерлек нәмәрассказывать чудеса о ком-л. — кемдер тураһында иҫ китерлек нәмәләр һөйләү
3. смөғжизә4. с в знач. нареч. или мест.мөғжизә менән5. с в знач. сказ.ғәжәп, ғәжәп матур, иҫ киткес (шәп), ғәҙәттән тышкак пляшет, чудо! — нисек бейей, иҫ киткес!
как было весело – чудо! — ғәжәп күңелле булды
6. с мн. чудасказочное существоэйә, ғәжәп йән эйәһечудо как... — бик (яҡшы сифаттар тураһында)
-
24 шуметь
1. несов.тауышланыу, шаулау2. несов.бранитьсятауышланыу, шаулау, тауыш күтәреү, шау-шыу күтәреү, ҡысҡырышыу3. несов. перен., разг.излишне много говоритьшаулау, күп һөйләү -
25 стена
1. жстена, диуар2. ж перен.кәртә, ҡаршылыҡ3. ж перен.тесный ряд, сплошная массастеналай (стена кеүек) тороу (килеү, барыу)стена в стену; стена об стену: — 1) яҡында, эргәлә
2) күршелә, күрше бүлмәлә (квартирала); встать стеной — берҙәм (бер төптән) тороу
прижать к стене; припереть к стене — ҡыҫымға алыу
в четырёх стенах сидеть (жить) — өйҙән сыҡмай ултырыу, гел өйҙә булыу
как за каменной стеной (быть, находиться) — бик тыныс ҡына (йәшәү, булыу), ышаныслы (арҡалана алырлыҡ) хәлдә (булыу)
хоть головой об стену бейся — башыңды ташҡа бәрһәң дә (үтәй алмаҫлыҡ эш, ауыр хәл тураһында)
-
26 белый
1. прил.аҡ2. прил.очень светлыйаҡ, аҡһыл һары, етен төҫлө, аҡ тәнле3. прил.контрреволюционныйаҡ4. прил. в знач. сущ. мн. белыешашки, шахматные фигуры светлого цвета в отличие от чёрныхаҡтар5. прил.как составная часть некоторых зоологических и ботанических названийаҡбелый билет — аҡ билет (сәләмәтлеге насар булыу сәбәпле, хәрби хеҙмәттән азат ителеү хаҡындағы документ)
белая кость ирон. — аҡһөйәк (юғары ҡатлам кешеһе)
белое мясо — аҡ ит (быҙау йәки тауыҡ, күркә ите)
доводить до белого каления — ҡанға тоҙ һалыу, ҡанды ҡыҙҙырыу, шартлар хәлгә еткереү
принимать белое за чёрное — аҡты ҡара тиеү, аҡты ҡара итеп күреү
-
27 ветер
мелкакой ветер занёс; каким ветром занесло — ниндәй ел алып килде, ниндәй ел ташланы (берәүҙең уйламаған ерҙән килеп инеүенә ҡарата)
бросать (кидать, швырять) деньги на ветер — аҡсаны елгә осороу (һыуға һалыу)
куда ветер дует (идти, смотреть и т.д.) — ел ҡайһы яҡҡа иҫһә, шул яҡҡа (йөрөү, барыу, ҡарау) (аумаҡай кеше тураһында)
ищи ветра в поле — ҡойроғон да тота алмаҫһың, елдәр иҫкән
-
28 заботиться
1. несов. о ком-чёмпроявлять заботухәстәрлек күреү, хәстәрләү, ҡайғыртыу2. несов. о ком-чёмтревожиться, беспокоитьсяборсолоу, ҡайғыртыу, уйлау -
29 заключение
1. с см. заключить 1, 2, 52. снахождение под стражейтөрмәлә (тотҡонда) булыу3. свыводһөҙөмтә, һығымта, йомғаҡ4. сһуңы, аҙағы, һуңғы (аҙаҡҡы) өлөшөзаключение книги — китаптың аҙағы, аҙаҡҡы өлөшө
в заключение — һөҙөмтәлә, аҙағында, һуңғы һүҙ итеп
-
30 закон
1. мзакон, ҡанун2. мзакон, ҡанунзакон всемирного тяготения физ. — бөтөн донъя тартылыш законы (ғаләмдең тартыу законы)
закон сохранения и превращения энергии физ. — энергияның һаҡланыу һәм үҙгәреү законы
3. мобычайҡанун, закон4. мҡағиҙәбуква закона — закон ҡушҡан, ҡанундың формаль яғы
закон не писан для кого, кому — тәртипкә, ҡағиҙәгә буйһонмай
вне закона — закондан тыш, законға һыймаған
-
31 концессия
1. жконцессиядәүләт ҡарамағындағы ер-һыу байлығын, хужалыҡ объектын һ.б. ваҡытлыса файҙаланырға биреү тураһында килешеү2. жконцессияшул килешеү нигеҙендә ойошторолған предприятие -
32 общество
1. с в разн. знач.йәмғиәт, ойошма2. скруг людей, объединённых общностью положения, происхожденияҡатлам3. ссреда, компанияҡор, ара, даирә, компания, мәжлес -
33 повод
Iмтеҙгенбыть на поводу у кого-л. — берәйһенең ҡурайына бейеү (ихтыярына буйһоноу)
IIмсәбәп, һылтаупо поводу кого-чего — хаҡында, тураһында, айҡанлы
-
34 сводка
-
35 спор
-
36 стоять
1. несов.тороу, баҫып тороу2. несов.туҡтау, йөрөмәү3. несов. перен.туҡталыу, туҡталып тороу4. несов.бар булыу, күренеү, тороу, ине5. несов.повел. стой(те)!туҡта(ғыҙ)!, тороп тор(оғоҙ)!стоять во главе — башында тороу, етәкселек итеү
стоять на пути (дороге, поперёк дороги) — юлына арҡыры төшөү
стоять на (своих, собственных) ногах — аяғыңда ныҡ баҫып тороу (тормошта ныҡлы урын биләү)
стоять на хорошей (правильной) дороге; стоять на хорошем (правильном) пути — дөрөҫ юлда булыу
стоять у ворот (у порога) — яҡынлашып килеү, етеп килеү (күбеһенсә тәбиғәт миҙгелдәре тураһында)
стоять за спиной у кого — кемдеңдер артында тороу (аҫтыртын яҡлау, ярҙам итеү)
6. несов.(һаҡта) тороу7. несов.располагатьсяурынлашыу, туҡтау, туҡталыу8. несов.за кого-что; перен.яҡлау9. несов.за чем; перен., разг. с отрицаниемтормау, ҡарамау10. несов.быть, находитьсятороу, үҫеп ултырыу11. несов.на чёмҡуйылыу, ҡоролоу, һалыныу12. несов.ҡуйылыу, һалыныу, һуғылыу13. несов.туҡтау, туҡтап тороу, тороу -
37 какой
1. мест.обозначает вопрос о качестве, свойстве кого-чего-л.ниндәй, нисек, ҡалай2. мест.для выражения вопроса о порядке выбора, следования, о времени появлениянисәнсе, ҡайһы3. мест.в восклицательных предложениях для выражения эмоциональной оценки явления, действия, субъектаниндәйкакое там, и слышать не хочет — ҡайҙа ул, тыңлағы(һы) ла килмәй
какой попало — ниндәй эләкһә, ниндәй тура килһә
какой из себя — ниндәй һуң ул, ниндәйерәк
ни под каким видом — һис тә, бер нисек тә
-
38 название
1. сисем, атама2. с спец.отдельное изданиекитаподно (только) название — ҡоро исеме генә (исеменә, атамаһына тура килмәгән, йәки элекке дәрәжәһен (сифатын) юғалтҡан нәмәләр тураһында әйтелә)
-
39 разрезать
1. сов. чтотурау, киҫеү, ҡырҡыу, телеү, тураҡлау, киҫкеләү, телгеләү2. сов. что(һыуҙы) ярыу, ярып барыусуднолар тураһында3. сов. чтомед.ярыу, ярып ебәреү, ҡырҡыу4. сов. чтопрост.ҡырҡыу, ҡырҡып ебәреү5. сов. чтоикегә айырыу (бүлеү), уртаға бүлеү6. несов. см. разрезать -
40 стойка
I1. ж(үрә, ҡатып) тороу2. ж спорт.стойка, баш түбән тороу3. ж охотн.тын ҡалыу, (хәрәкәтһеҙ) ҡатыуһунар эте тураһындаII1. жвертикальный брус, подпоркатерәк (механизмдарҙа); терәү таяу (ҡоролмаларҙа)2. жстоячий воротникултырма яға
См. также в других словарях:
тура — I зат. Шахмат ойынындағы «піл» деп аталатын тас. II Тура би. Ешқайда бұрмай, билікті әділ шығаратын би. Т у р а б и д е – туыс жоқ (Мақал). Тура билік. Әділ билік жасағандық, турасын айтқандық. Суреткердің осыншалық сүйікті болу себебі – Ғабеңнің … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
тура ату — (Прямой выстрел) снаряд (оқ) траекториясы белгіленген нысана биіктігінен көтерілмейтін атыс қаруынан ату. Т.а дың қашықтығы снарядтың бастапқы жылдамдығы мен нысана биіктігіне байланысты. Қарудың атыс кестесінде қарудың горизонтында орналасқан,… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
Атнабаев, Ангам Касимович — Атнабаев Ангам Касимович Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы Дата рождения: 23 февраля 1928(1928 02 23) Место рождения: д. Старый К … Википедия
болжамды соғыс сипаты — (Характер вероятной войны) Болжамды соғыс сипатын нақты айқындау өте қиын. Мемлекеттік және әскери қайраткерлер барлық уақытта соғыс оқиғасының қалай дамитындығын, оған ел мен армияны қалай дайындау керектігін болжап білуге тырысқан. Бірақ… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
жылжымайтын бөгеу атысы — (Неподвижный заградительный огонь) шабуылдаушы (қарсы шабуылдаушы) қарсыластың қозғалыс жолын тұтас от шымылдығына ұқсатып артиллериядан атудың бір түрі. Қарсыласты шығынға ұшырату, оның ілгерілеуіне жол бермеу, ұрыс тәртібін бұзу және оны басқа… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
жарықтандыру құралы — (Осветительные средства) түнгі уақыттағы ұрыс қимылдары кезінде жергілікті жерді жарықтандыруға арналған арнайы құрылғылар. Ж.қ. ретінде прожекторлар (тасымалды, сүйремелі, өздігінен жүретін, тікелей әскери техника үлгілеріне орнатылған),… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таудағы қорғаныс — (Оборона в горах) таулы жерлер қөпқабатты қапталдан және айқастыра ату жүйесін ұйымдастыруға себепші болады және айнала қорғанысты жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Жергілікті жердің өтуге қиын тұстарының болуы, табиғи кедергілердің көптігі және… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлердегі артиллерияның қимылы — (Действие артиллерии в горах) таулы жерлердегі қорғаныс кезінде артиллерия тар аңғарларда, сайларда, асуларда, сондай ақ көшкін, үйінді, қар көшкінін, тасқын тудыратын, сонымен қатар қарсыластың жылжуы мен маневр жасауын қиындататын объектілерде… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
Метафизика — (гр. meta ta physika после физики физикадан кейін ) бұл терминнің жаңа (соңғы) және ескі (бұрынғы ) мағыналары бар: 1) қазіргі жаңа заманда шындық дүниедегі өзгеріс, дамуды, құбылыстар арасындағы өзара байланысты теріске шығаратын, диалектикалық… … Философиялық терминдердің сөздігі
дуалы — (Маң.: Маңғ., Шевч.) өтірік айтпайтын, ұшқары сөйлемейтін. Өскембай – д у а л ы деген жігіттердің біреуі (Маң., Маңғ.). Бұл сөз Торғай жағында аузы дуалы деген тіркестің құрамында ғана айтылып, «айтқаны тура келетін, аузынан шыққан сөзі расқа… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
піл — зат. шахм. Шахмат ойынындағы басты «тастардың» (фигуралардың) бірі; тура. Ол тақта үстінде толғанып отырды да, біздің қара п і л і м і з д і өз қара пілімен іліп әкетті (Қ.Олжай, Қанат байла., 182). Журналист корольдің алдын п і л м е н бекітті… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі