-
101 санашу
1) взаимно-совм. от санау 1), 2)2) счита́ться, посчита́тьсяул үзенең вакыты белән санашып тормады — он не стал счита́ться со свои́м вре́менем
бөтен эшне дә теләп башкарды, санашып тормады — ни с чем не счита́лся, вся́кую рабо́ту де́лал с охо́той
3) счита́ться, посчита́ться, относи́ться с уваже́нием; принима́ть/приня́ть во внима́ниеколлектив фикере белән санашу — счита́ться с мне́нием коллекти́ва
бу хәл белән санашмыйча булмый — нельзя́ не принима́ть во внима́ние да́нное обстоя́тельство
-
102 сәләтсез
1. нареч.без спосо́бностей, без осо́бого дарова́ния2. прил.бу эштә сәләтсез эшләп булмый — в э́том де́ле нельзя́ ( успешно) рабо́тать без осо́бого дарова́ния
неспосо́бный, безда́рныйсәләтсез генераллар — безда́рные генера́лы
-
103 сәясәтсез
-
104 сорап алу
1) брать/взять с разреше́ния2) вы́просить ( что)3) ( обычно с отрицанием) допроси́тьсяаңардан кышын кар сорап алып булмый — у него зимо́й сне́га не допро́сишься (не вы́просишь)
-
105 суелу
возвр.-страд. от сую1) заре́заться, быть заре́заннымберни эшләп булмый, хет суелу — ничего́ нельзя́ сде́лать, хоть заре́жься
2) сдира́ться/содра́тьсябәрелеп тез суелу — от уда́ра содрала́сь ко́жа на коле́нках
•- суелып үлү -
106 сыйдыру
1) понуд. от сыюсыймаса сыйдырырбыз аны — е́сли не умеща́ется - заста́вим умести́ться
2) вмеща́ть/вмести́ть ( кого-что во что)мичкә илле чиләк су сыйдыра — бо́чка вмеща́ет пятьдеся́т вёдер воды́
зал барлык теләүчеләрне сыйдыра алмый — зал не мо́жет вмести́ть всех жела́ющих
3) прям.; перен. умеща́ть/умести́ть, укла́дывать/уложи́ть ( кого-что в чём)китапларны чемоданга сыйдыру — умести́ть кни́ги в чемода́не
көймәгә сыйдыру — умести́ть в ло́дку
моны башка сыйдырып булмый — э́то не укла́дывается в голове́
куанычын эченә сыйдыра алмый — не мо́жет скрыть (умести́ть в себе́) свою́ ра́дость
4) помеща́ть/помести́ть, поселя́ть/посели́ть, приюти́ть ( кого)карчыкны үзебездә сыйдырырбыз — стару́ху приюти́м у нас
5) перен. совмеща́ть/совмести́тьзаконга сыйдыру — совмеща́ть (согласова́ть) с зако́ном
логикага сыйдыру — совмести́ть с ло́гикой
ике тәкә башын бер казанга сыйдыру — совмеща́ть несовмести́мое
6) перен. позволя́ть/позво́лить; дава́ть/дать возмо́жностьвакыт сыйдырмый — вре́мя не позволя́ет
күләм сыйдырмый — разме́ры не позволя́ют
вөҗданы сыйдырмый — со́весть не позволя́ет
•- сыйдырып бетерү -
107 тай
I сущ.1) жеребёнок на второ́м году́, лонча́кат эзен тай таптый — (посл.) молоды́е иду́т вслед за ста́рыми (букв. на след ло́шади наступа́ет жеребёнок)
бүгенге тай иртәгә толпар булгай — (посл.) сего́дняшний жеребёнок - за́втрашний боево́й конь
тайга ишәк иярер — (посл.) тот, кто сле́дует за людьми́ моло́же себя́ - осёл
2) диал. жеребёнок до го́да; вообще́ жеребёнок ( без различения возраста)алмачуар тай булмый — (погов.) не быва́ет жеребёнка в я́блоках
•II сущ.; диал.1) дя́дька; дя́дя ( который брал сына сестры на воспитание по древнему обычаю)2) в ф. притяжательности 1 л.; ед.; ч. таем слово уважительного обращения к мужчине старше себяIII сущ.1) уст. одна́ из двух сторо́н - карма́нов хурджи́на - перемётного мешка́2) диал. оди́н из боко́в (бруско́в) тка́цкого станка́ -
108 тар
1. прил.1)а) те́сный, у́зкийтар коридор — у́зкий коридо́р
тар сукмак — у́зкая тропи́нка
б) в сочет. со сл. на -лы у́зко-тар йөзле — узколи́цый
тар колеялы — узкоколе́йный
2) у́зкий, теснова́тый, кургу́зыйкиңәш белән пешкән тун тар булмый — (посл.) шу́ба, кро́енная о́бщим сове́том, не быва́ет у́зкой
Юлның киңлегеннән ни файда Аяк киемнәрең тар булса — ( песня) како́й толк от того́, что доро́га просто́рна, е́сли о́бувь тесна́
3) тру́дный, тяжёлый ( о дыхании)тыным тар — я дышу́ тяжело́ (пове́рхностно), мне не хвата́ет во́здуха; тру́дное у меня́ дыха́ние
бары да бар - сулыш тар — (погов.) всё ну́жное име́ется, а дыша́ть тяжело́
4) у́зкий, ску́дный, ма́лый, недоста́точный || ску́ден, мал, недоста́точен, в обре́зебезнең тар мөмкинлекләр белән — с на́шими ску́дными возмо́жностями
вакытым тар — у меня́ ма́ло вре́мени (т. е. тороплюсь)
5) перен. у́зкий, ограни́ченный, лишённый широты́, масшта́бности, немасшта́бныйтар караш — ограни́ченный кругозо́р
тар карашлы — с ограни́ченным кругозо́ром
2. нареч.тематикасы тар — тема́тика его́ узка́
1) в разн. знач. те́сно, у́зко2) ску́дно, ма́ло, недоста́точно3) ограни́ченно, без масшта́батар фикерләү — ду́мать ограни́ченно
•- тар килү
- тар күңелле
- тар маңгайлы
- тар мәгънәдә
- тар урын
- тар холыклы
- тар холыклылык
- тар эчле -
109 тарчылык
сущ.недоста́ток, нехва́тка; тру́дности, стеснённость в сре́дствахтарчылык булмаса, киңчелек булмый — (посл.) без тру́дностей нет приво́лья (т.е. чтобы достичь изобилия, надо претерпеть нехватку стеснённость)
-
110 тәкъдир
сущ.1) рок, судьба́; уде́л, у́часть, предопределе́ниебарысы да тәкъдирдән — всё от ро́ка (судьбы́)
2) перен. смерть, кончи́натәкъдирнең кайчан килерен белеп булмый — не дано́ узна́ть, когда́ придёт смерть (сме́ртный час)
3) у́часть, судьба́балаларның тәкъдире турында — о судьбе́ дете́й
аның тәкъдире шулай булган — его́ судьба́ была́ тако́й ( ему суждено было так)
4) в знач. союза тәкъдирдә в слу́чае, е́слиочрашкан тәкъдирдә — в слу́чае встре́чи; е́сли встре́тимся
5) уст. слу́чай•- тәкъдир кылу
- тәкъдир тактасы••тәкъдиргә (тәкъдирдә) язылган — напи́сано на роду́; напи́сано в кни́ге су́деб
тәкъдире җитү — наступле́ние (прихо́д) после́днего ча́са
тәкъдиренә керү — оце́нивать/оцени́ть по досто́инству
тәкъдиреннән күрү — пеня́ть на (свою́) судьбу́
-
111 тәян
нареч.; диал.1) всегда́, всё вре́мя, ча́стотәян ал да гөл булмый — (посл.) не всё коту́ ма́сленица (букв. не всегда́ быва́ют красо́ты да цветы́)
2) соверше́нно, то́чнотәян безнеңчә — соверше́нно по-на́шему ( как у нас)
-
112 тәян-тәян
нареч.; диал.раз за ра́зом; то и де́ло; ка́ждый раз; всё вре́мятәян-тәян ит ашы булмый — ка́ждый раз не быва́ет мясно́й пи́щи; не ка́ждый раз быва́ет мясно́е (мясна́я пи́ща)
-
113 терсәк
сущ.1)а) ло́коть, ло́кти || локтево́йтерсәкләре чыгып торган — с выступа́ющими локтя́ми
терсәк буыны — локтево́й суста́в
терсәк сөяге — локтева́я кость
терсәккә кадәр — до локте́й
б) ло́коть, ло́кти оде́жды (место рукава, рукавов)2) за́дний вы́ступ за́дних ног живо́тных; см. тж. терескәк3) коле́но, коле́нце ( выступ в различных устройствах и механизмах)4) диал.; см. терсәклек•••терсәккә терсәк (орынып) — бок о бок, вме́сте; са́мым дру́жественным о́бразом
терсәкне тешләү (тешләрдәй булу) — куса́ть ло́кти ( горько раскаиваться)
терсәгеңне тешли алмассың (терсәк якын да тешләп булмый) — бли́зок ло́коть, да не уку́сишь
-
114 тормозсыз
прил.без тормозо́в; не име́ющий то́рмоз, тормоза́то́рмозсыз төшеп булмый — не спусти́ться без тормозо́в
-
115 төгәл
1. прил.1) в разн. знач. то́чныйтөгәл вакыт — то́чное вре́мя
төгәл исәп — то́чный расчёт
төгәл тәрҗемә — то́чный перево́д
төгәл координаталар — то́чные координа́ты
төгәл приборлар — то́чные прибо́ры
2) то́чный, аккура́тный ( человек)3) по́лный, по́лных; це́лый, це́лыхтөгәл биш ел — по́лных (це́лых) пять лет
төгәл бер пот — по́лный пуд; це́лый пуд
4) в соверше́нстве, соверше́нный, без изъя́новматурлыгы төгәл — красота́ (его́, её) соверше́нна
5) диал. це́лостный, в це́лости и сохра́нностиакчаң төгәл тора — де́ньги твои́ це́лы (букв. храня́тся в це́лости)
2. нареч.куйлар төгәлме? — це́лы ли ( все) (курдючные) о́вцы?
1) в разн. знач. то́чно, в то́чностисәгать төгәл йөри — часы́ иду́т то́чно
төгәл әйтеп булмый — то́чно сказа́ть тру́дно (невозмо́жно)
төгәл аңлыйсыңмы? — понима́ешь ли в то́чности?
2) аккура́тно, ка́чественно, до конца́эшне төгәл башкару — выполня́ть рабо́ту аккура́тно
3) по́лностью; сполна́төгәл үлчәп бирде — взве́сил по́лностью (сполна́)
төгәл түләдем — я заплати́л сполна́ (по́лностью)
-
116 төсмер
сущ.1) в разн. знач. отте́нок, тон, тона́льностьяшел буяуның аксыл яшел төсмере — бле́дно-зелёный отте́нок зелёного цве́та
мәгънә төсмере — отте́нок значе́ния
2) масть (лошади, коровы и т. п.)төсмерен аерып булмый — различи́ть масть невозмо́жно
-
117 төткәзү
неперех.1) бе́режно носи́ть (одежду, обувь), бе́режно расхо́доватьяңа елга кадәр төткәзү — расхо́довать (носи́ть) так, что́бы хвата́ло (держа́лось) до но́вого го́да
2) напаса́ться/напасти́сь ( чего); обеспе́чивать/обеспе́чить ( всё время) || обеспе́чивание, обеспече́ниеаңар аяк киеме төткәзеп булмый — ему́ не напасёшься о́буви
-
118 тукталусыз
1. прил.безостано́вочный2. нареч.тукталусыз йөреш — безостано́вочный ход
безостано́вочно; без переры́вов, без о́тдыхатукталусыз эшләп булмый — невозмо́жно рабо́тать без переры́вов
-
119 тын алу
1) вдыха́ть/вдохну́ть2) дыша́тьимезүчеләр һава белән тын ала — млекопита́ющие ды́шат во́здухом
тын алып булмый — невозмо́жно дыша́ть; дыша́ть не́чем
3) отдыша́ться, передохну́ть -
120 тынсыз
1. прил.1) редко бездыха́нныйтынсыз гәүдәләр — бездыха́нные тела́
2) без во́здуха, не нака́чанный2. нареч.тынсыз камера — ка́мера ( колеса) без во́здуха
1)а) без дыха́ниятынсыз яшәп булмый — без дыха́ния нельзя́ жить
б) разг. без во́здуха2) бездыха́ннотынсыз егылу — упа́сть бездыха́нно
3) совсе́м ти́хо; так, что неслы́шно и дыха́ния- тынсыз калутынсыз йоклау — спать совсе́м ти́хо
- тынсыз итү
- тынсыз ясау
См. также в других словарях:
Галимов, Айдар Ганиевич — Айдар Галимов Полное имя Айдар Ганиевич Галимов Дата рождения 23 февраля 1967(1967 02 23) (45 лет) Место рождения Маданият Целиноградская область Казахской … Википедия
авыр — I. с. 1. Үлчәүгә күп тарта торган, зур үлчәүле; киресе: җиңел 2. Кайгылы, борчулы. Матди яктан кыенлашкан, җитмәүчелекле, бәхетсез (тормыш, язмыш тур.) 3. рәв. Әкрен, ашыкмыйча, салмак 4. Каты, җитди авыр яра 5. Зур хезмәт, физик яки акыл көче… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алу — 1. Нәр. б. кулга тотып үзеңә күчерү. Бирүчедән кабул итү хат алу. Үзеңнеке итү. 2. Бер нәрсәне икенчедән, өлешне бөтеннән аеру өстәлдән китап, коедан су, таудан таш алу 3. (Үзең белән) йөртү, ияртү ал мине үзең белән 4. Үз өстеңә эш яки йомыш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әҗәл — 1. и. Үлем; үлем вакыты 2. күч. Нин. б. эшне бик интегеп, озак, катлаулы итеп эшләүчегә карата әйтелә. ӘҖӘЛ БУЛУ – Бик авыр, җәфалы, катлаулы булу анда эшләп атна уздыру миңа әҗәл булды. ӘҖӘЛ ДАРУЫ – 1) Үлемнән алып кала торган дару, яшәртә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйтмешли — КЕМ ӘЙТМЕШЛИ – рәв. Әйткәнчә (2) кем әйтмешли, ил авызын каплап булмый … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөтергеч — ВЫЖЫЛДАВЫК – Кызу әйләнгәнгә, бөтерелгәнгә аумый торган күчәрле, түгәрәк яки шар форм. уенчык 2. күч. Бик хәрәкәтчән, җитез балалар, кечерәк буйлы кешеләр яки шундый хайван турында. с. Бик хәрәкәтчән, җитез, тере яки куштан онытып булмый ул… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөтерчек — ВЫЖЫЛДАВЫК – Кызу әйләнгәнгә, бөтерелгәнгә аумый торган күчәрле, түгәрәк яки шар форм. уенчык 2. күч. Бик хәрәкәтчән, җитез балалар, кечерәк буйлы кешеләр яки шундый хайван турында. с. Бик хәрәкәтчән, җитез, тере яки куштан онытып булмый ул… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
булу — 1. Чынбарлыкта яшәү, вакыт һәм пространство эчендә урын алып тору; бар булу. 2. Очрау, табылу, туры килү, килеп чыгу мөмкинлек б. 3. Барлыкка килү; ясалу тама тама күл була. Яралу, туу, үсеп чыгу 4. Үсү, уңу (иген һ. б. ш. тур.) 5. Әзер хәлгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
быты-быты — Теле ачылып җитмәгән бала яки сүзләрен аерып булмый торган кеше сөйләмен белдерә 3. рәв. Шундый тавышлар белән (хәрәкәт, сөйләм һ. б. ш. тур.). БЫТ БЫТ ИТҮ (КИЛҮ) – 1) Шундый тавышлар чыгару 2) күч. Бытылдау, такылдау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гадәттән тыш — 1) Гадәттә булмый торган 2) Күренеше, чагылышы, тәэсире буенча көчле 3) Бик, артык, чиксез һава г. юеш 4. Планнан яки кагыйдәләрдән читкә чыгып, махсус башкарыла торган; ашыгыч г. чаралар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
деталь — 1. Механизмның, аппаратның тагы да ваграк өлешләргә сүтеп булмый торган кисәге 2. Эштәге, мәсьәләдәге бер аерым момент, ваклык, вак өлеш; вак төяк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге