-
1 тыныш тамгасы
=тыныш тамгасы -
2 зурлык к тамгасы
мат. знак бо́льше -
3 тамга
сущ.1)а) ме́тка, маркиро́вка, засе́чка, зару́бка, черта́ и т. П. ( как условный опознавательный знак)тамга кую (ясау) — наноси́ть ме́тку
маркировщик тамгасы — ме́тка маркиро́вщика
б) тамга́ ( знак лица рода племени)в) в ф. Второго компонента изафетного сочет. - стилизованный рисунок предмета употребляющегося в качестве личного знакасәнәк тамгасы — опознава́тельный знак в ви́де вил
көрәк тамгасы — знак в ви́де лопа́ты
2) клеймо́, тавро́-усло́вный знак (нанесённый на товар, на тело домашнего скота, в старину - и на тело раба или пленного арестанта и т. П.)тамга төшерү — наноси́ть клеймо́
3) перен. печа́ть, клеймо́; отпеча́ток (чего-л.)хурлык тамгасы — клеймо́ позо́ра
маңгаенда еллар тамгасы — на лбу печа́ть про́житых годо́в
4) мат. знак•- тамга җыю
- тамга кабагы
- тамга капкасы
- тамга малы
- тамга салу
- тамга сугу
- тамга чүкече
- тамга ясагы -
4 тамга
1. тамга, клеймо, жжёное тавро (на ляжке лошади, на морде овцы);тамга ур- или тамга бас- выжечь тавро, нанести знак, сделать метку;тамга баскан коюм жок у меня нет овец с меткой (т.е. собственных);ай тамга этн.1) тавро племени солто (о виде серпа луны);2) ист. боевой клич племени солто;2. знак, буква;баш тамга заглавная буква;басма тамгасы полигр. печатный знак;арап тамгасы арабская буква, арабский алфавит;латын тамгасы латинская буква; латинский алфавит;тыныш тамгалары уст. пунктуация, знаки препинания;теңдик тамгасы мат. уст. знак равенства;ташка тамга баскандай чёткий, как отпечаток на камне; чётко, отчётливо;сөөккө тамга сал- оставить неизгладимый след;маскарачылык тамгасын бас- заклеймить позором. -
5 герб
сущ.герб || ге́рбовыйдәүләт гербы — госуда́рственный герб
шәһәр гербы — герб го́рода
герб тамгасы — ге́рбовый знак
герб җыемы ист. — ге́рбовый сбор ( пошлина)
-
6 зурлык
сущ.1) величина́, разме́р (объём); масси́вность (фигуры, здания и т. п.), колосса́льность (размеров, разницы и т. п.)зурлыгы белән аерылып тору — отлича́ться свои́ми больши́ми разме́рами
төзелешнең зурлыгы гаҗәпкә калдыра — колосса́льность строи́тельства поража́ет
2) мат.; физ. величина́ (всё то, что можно измерить и исчислить, дискретная, постоянная, переменная, неизвестная и т. п.);чикле зурлык — коне́чная величина́; преде́льная величина́
зурлык кларның якынчалыгы — мат. прибли-жённость величи́н
3) перен. вели́чие, вели́чественность; величина́шәһәрләрнең зурлыгы — вели́чие городо́в
4) перен. высо́кое положе́ние, почёт••ялкаулык - хурлык, тырышлык - зурлык — погов. лень прино́сит позо́р, а стара́ние - почёт
зурлык кка ирешү — дости́чь высо́кого положе́ния
• -
7 киметү
неперех.1) уменьша́ть/уме́ньшить, де́лать сде́лать ме́ньшим, убавля́ть/уба́вить, сокраща́ть/сократи́ть, уре́зать/уреза́ть (о количестве, числе, размерах и т. п.) || уменьше́ние, убавле́ние, сокраще́ниекеше санын киметү — сократи́ть коли́чество люде́й
чыгымнарны киметү — уба́вить расхо́ды
төзелеш срогын киметү — сократи́ть срок строи́тельства
2) уменьша́ть/уме́ньшить, убавля́ть/уба́вить, сбавля́ть/сба́вить, ски́дывать/ски́нуть (вес, объём, стоимость, количество и т. п.) || уменьше́ние, сба́вка, ски́дканорманы киметү — уме́ньшить но́рму
үз авырлыгыңны киметү — сба́вить вес (в ве́се)
сыер сөтен киметте — коро́ва уме́ньшила удо́й
эш хакын киметтеләр — уба́вили зарпла́ту
3) уменьша́ть/уме́ньшить, снижа́ть/сни́зить, сбавля́ть/сба́вить, понижа́ть/пони́зить || уменьше́ние, сниже́ние, пониже́ние, сба́вкатоварларның үзкыйммәтен киметү — сни́зить себесто́имость това́ров
бәяләрне киметү — сни́зить це́ны
4) прям.; перен. уменьша́ть/уме́ньшить, снижа́ть/сни́зить, понижа́ть/пони́зить, ослабля́ть/осла́бить, сбавля́ть/сба́вить, убавля́ть/уба́вить, умеря́ть/уме́рить (степень, силу, мощь, темп, мощность, скорость, интенсивность чего-л.) || уменьше́ние, сниже́ние, пониже́ние, ослабле́ние, сба́вка, убавле́ниепар басымын киметү — сни́зить (осла́бить) давле́ние па́ра
поезд тизлеген киметү — уба́вить ско́рость по́езда
адымны киметү — сба́вить шаг
таләпләрне киметмәскә — не ослабля́ть тре́бования
5) спец. убавля́ть/уба́вить (какую-л. часть одежды) || убавле́ниекүлмәкнең озынлыгын киметү — уба́вить длину́ пла́тья
6) снижа́ть/сни́зить, умаля́ть/умали́ть, преуменьша́ть/преуме́ньшить (роль, значение чего-л.) || сниже́ние, умале́ние, преуменьше́ниеәсәрнең әһәмиятен киметү — умали́ть значе́ние произведе́ния
башкаларның күрсәткән хезмәтләрен киметү — преуме́ньшить заслу́ги други́х
7) мат. уменьша́ть/уме́ньшить; вычита́ть/вы́честь || уменьше́ние, вычита́ниекиметү тамгасы — знак вычита́ния
8) заглуша́ть/заглуши́тьсагышны киметү — заглуши́ть тоску́
-
8 тыныш
сущ.1) редко дыха́ниеиркен тыныш — свобо́дное дыха́ние
2) переры́вшактый тыныштан соң — по́сле значи́тельного переры́ва
тыныш ясау — де́лать переры́в, прерыва́ться
3) лит.а) па́уза, цезу́ратынышлар ясап укый — чита́ет с па́узами
б) зна́ки препина́ния4) спец.а) предложе́ние в Кора́не, см. аятьбер тынышта ятламау — не вы́учить наизу́сть ни одного́ предложе́ния из Кора́на
б) знак, обознача́ющий коне́ц предложе́ния в Кора́не; рису́нок пятилепестко́вого цветка́ ( вместо точки)тыныштан тынышка чаклы — от то́чки до то́чки ( в Коране)
•- тыныш галәмәте
- тыныш тамгасы -
9 тыныш галәмәте
-
10 хурлык
сущ.1) униже́ние, приниже́ние ( как состояние человека), ущемле́ние, оскорбле́ние, бессла́виехурлыкта яшәү — жить в униже́нии (бессла́вии)
мин бу хурлыкны күтәрә алмыйм — я не могу́ вы́нести тако́го бесче́стья
2) позо́р, позо́рище; стыд, срам, срамота́ прост.; конфу́знинди хурлык! — како́й позо́р!; сра́м-то како́й!
күп хурлыклар күрү (кичерү) — натерпе́ться сра́му
караклыкның соңы - хурлык — (погов.) коне́ц воровства́ - позо́р, воровство́ конча́ется позо́ром
•- хурлыкка түзү••хурлык баганасына терәтү — пригвожда́ть (пригвозди́ть) к позо́рному столбу́
хурлык тамгасы салу — клейми́ть, заклейми́ть позо́ром (кого-л.)
хурлыкка калу (төшү) — позо́риться, опозо́риться, срами́ться, осрами́ться, осканда́литься, покрыва́ть себя́ позо́ром; оконфу́зиться, сесть в кало́шу (в лу́жу)
-
11 тастай-
1. быть совершенно гладким, без морщин; быть гладким и блестящим;тастайган сулуу кыз степенная, красивая девушка;аткан таңдай кашкайып, айнектей бетиң тастайып стих. ты чиста, как занявшаяся заря, лицо твоё гладко, будто стекло;суулары агып кашкайып, жайлоодо талаа тастайып фольк. на джайлау простор-раздолье, воды текут (там) чистые;жаш чактагы тастайган бетке карылыктын бырыш тамгасы түшүп на гладком в молодости лице появились морщины, печать старости;таноолору делдектеп, мурдунун ичи мала-кызыл тартып, маңдайы тастаят ноздри (коня) раздуваются, внутри они багряные, лоб гладкий;тастайып карап турат он стоит и смотрит спокойно;2. перен. торчать на виду;тастайып маңдайынан чыкпай, мындай боло туралычы давайте-ка отойдём в сторону, не будем торчать на виду.
См. также в других словарях:
тамга — 1. Сызып, кисеп, чигеп, киртләп яки көйдереп төшерелгән сызыклардан торган шартлы билге 2. Имза ролендә йөри торган һәм берәр кеше, ыру, кабиләнеке дип танылган шартлы билге. Имза. Мал туарның яшен, кемнеке икәнен һ. б. белгертеп, терлекнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
филигран — и. 1. Алтын, көмеш яки башка металл чыбыктан үреп ясалган зиннәт, бизәнү яки бизәү әйбере. с. Шундый металл чыбыклардан үреп ясалган. Пыяла масса эченә төсле пыяла җепләр кертеп бизәлгән 2. Яктыга тотып караганда, кәгазьнең кайбер төрләре эчендә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
филигрань — и. 1. Алтын, көмеш яки башка металл чыбыктан үреп ясалган зиннәт, бизәнү яки бизәү әйбере. с. Шундый металл чыбыклардан үреп ясалган. Пыяла масса эченә төсле пыяла җепләр кертеп бизәлгән 2. Яктыга тотып караганда, кәгазьнең кайбер төрләре эчендә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
билгеле — с. 1. Нин. б. билгесе, тамгасы булган 2. Яхшы таныш, мәгълүм 3. Анык, ачык булган, аңлаешлы. Исбатланган, һәркемгә мәгълүм. Нин. б. эш эзлекле башкарылып килә торган, махсус билгеләнгән (вакыт тур.) 4. Мәгълүм (бер) , аерым (бер) , ниндидер,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
герб — Дәүләтнең, өлкә яки шәһәрнең һ. б. ның рәсми тамгасы, махсус эмблемасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
параграф — 1. Текстның бүлек яки бүлекчәсе эчендә үзенә аерым әһәмиятле булган өземтә, өлеш. 2. Шундый бүленешнең баш тамгасы (§) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
радикал — I. 1. Кискен чаралар үткәрүне яклаучы 2. Радикаллык тарафдары. II. РАДИКАЛ – 1. Тамыр алу гамәленең һәм тамыр алу нәтиҗәсенең тамгасы 2. Химик реакция барышында молекуладагы атомнарның бер кушылмадан икенчегә күчә торган тотрыклы төркеме … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
формула — 1. Билгеле бер шартларда барлык аерым очракларга ярый торган гомуми положениеның, закон, мөнәсәбәтләр һ. б. ларның анык фразасы, билгеләмәсе. Нәр. б. кыска һәм анык фразасы, билгеләмәсе политик формула 2. мат. Зурлыклар, мөнәсәбәтләр, элементлар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге