-
1 йонлы
прил.1) см. йонлач 1)йонлы кешеләр — волоса́тые лю́ди
йонлы йөз — волоса́тое лицо́
2) в сложн. определ0ит. сочет.а) -шёрстный, -шерстый; с... ше́рстьюозын йонлы — длинношёрстный (-шёрстый), долгошёрстый (-шёрстый); с дли́нной ше́рстью
сирәк йонлы — редкошёрстный (-шёрстый), с ре́дкой ше́рстью
куе йонлы — густошёрстный (-шёрстый), с густо́й ше́рстью
кыска йонлы — короткошёрстный (-шёрстый), с коро́ткой ше́рстью
б) с... ше́рстьюкыркылган йонлы — со стри́женой (остри́женной) ше́рстью
ак йонлы — с бе́лой ше́рстью
3) ворси́стыййонлы тукыма — ворси́стая ткань
4) име́ющий пе́рья, с пе́рьямичуар йонлы тавык — ку́рица с пёстрыми пе́рьями
•- йонлы көпшә
- йонлы җимеш••йонлы тәпи — медве́дь
-
2 йонлы бохар үләне
бот. шерсти́стый буха́рник -
3 йонлы җимеш
бот.; разг. крыжо́вник -
4 йонлы көпшә
бот. бу́тень -
5 йонлы
пр1. покрытый шерстью, имеющий шерсть; с шерстью, шерстистый, волосатый2. перистый3. ворсистый (о ткани) -
6 йонлы
прил. 1) в р.з.шерстистый 2) волосатый (например, грудь человека) -
7 көдрә йонлы
кудря́вый, курча́вый ( баран) -
8 мамык-йонлы
прил.пухо́вый -
9 озын йонлы
длинношёрстный, долгошёрстный; мохна́тый, лохма́тый; косма́тый (баран, овцебык, мех и т. п.) -
10 yonlı
-
11 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
12 көдрә
прил.кудря́вый, курча́вый; см. тж. бөдрә- көдрә кәбестәкөдрә чәч — кудря́вые (курча́вые) во́лосы; ку́дри
- көдрә чәчле -
13 куе
1. прил.1) густо́й; ча́стый; противоп. ре́дкийкуе таллык (куаклык) — густо́й ивня́к (куста́рник)
куе каш — густы́е бро́ви
куе урман — ча́стый (густо́й) лес
куе арыш — густа́я (ча́стая) рожь
2) пло́тный, густо́й; противоп. жи́дкийкуе измә — густо́й раство́р ( строительный)
куе өйрә (ботка) — густо́й крупяно́й суп (ка́ша)
куе ләм — пло́тный ил
куе томан — густо́й (пло́тный) тума́н
куе болытлар пәрдәсе — сплошна́я (пло́тная) пелена́ облако́в
куе караңгылык — густо́й мрак
3) кре́пкий, густо́йкуе чәй — кре́пкий чай
4) жи́рный, густо́йкуе сөт — жи́рное молоко́
куе каймак — густы́е (жи́рные) сли́вки (смета́на)
5) густо́й, ку́чныйядрәләрнең куе (булып) очуы — ку́чный полёт дро́би
6)а) в словосочетаниях на -лы гу́стокуе кашлы — густобро́вый
куе йонлы эт — густошёрстная соба́ка
б) перед прилагательными, означающими цвет гу́сто-, тёмно-куе сары — гу́сто-жёлтый
куе кызыл — тёмно-кра́сный, багро́вый; гу́сто-кра́сный, пунцо́вый, пурпу́рный, порфи́рный
7) перед названиями цвета на -лык, -лек густо́йкуе зәңгәрлек — густа́я синева́
куе кызыллык — густо́й румя́нец
2. нареч.куе суда балык тоту — (погов.) лови́ть ры́бу в му́тной воде́
1) гу́сто; ча́стокуе чәчү — гу́сто се́ять
куе утыртылган агачлар — ча́сто поса́женные дере́вья
2) гу́сто, кре́пкочәйне куе пешерү — кре́пко завари́ть чай || гу́ща
кофе куесы — кофе́йная гу́ща
ашның куесын гына ашау — есть гу́щу су́па
•- куе итеп••- куе су -
14 озын
1. прил.1)а) в разн. знач. дли́нный, до́лгийозын юл үтү — прое́хать дли́нный путь
озын исемлек — дли́нный спи́сок
озын чәч — дли́нные во́лосы
озын керфекләр — дли́нные ресни́цы
озын җиң — дли́нный рука́в
озын арага йөгерү — бежа́ть (бег) на дли́нные диста́нции
б) длиннопо́лый, долгопо́лый ( об одежде)см. тж. озын итәклеозын халат — длиннопо́лый хала́т
озын күлмәктән — в долгопо́лом пла́тье
2) дли́нный, высо́кий ( о росте)см. тж. буйчанозын кеше — высо́кий челове́к
озын булып үсү — расти́ (высо́ким)
3) в сочет. со словами на -лыа) с дли́нным, дли́нноозын канатлы — с дли́нными кры́льями, длиннокры́лый
озын мөгезле — с дли́нными рога́ми, длинноро́гий
озын мыеклы — с дли́нными уса́ми, длинноу́сый
озын муенлы — с дли́нной ше́ей, длинноше́ий
б) высоко-, длинно-озын кәүсәле нарат — высокоство́льная сосна́
озын сабаклы үсемлек — длинносте́бельное расте́ние
4) дли́нный, дли́тельный, до́лгий, продолжи́тельный (день, перерыв, рассказ и т. п.)кышкы озын кичләр — до́лгие зи́мние вечера́
озын тормыш юлы үтү — пройти́ до́лгий жи́зненный путь
озын маҗаралар соңында — по́сле дли́тельных приключе́ний
5) протя́жный2. нареч.озын көй — протя́жная пе́сня
1) дли́ннохат бик озын язылган — письмо́ напи́сано о́чень дли́нно
2) дли́нно, до́лго, простра́нноозын сөйләү — говори́ть до́лго
озын аңлату — объясня́ть дли́нно
•- озын аяклы
- озын бармаклы
- озын борынлы
- озын ботлы
- озын буйлы
- озын гомерле
- озын гәүдәле
- озын гомерле булу
- озын гомерлелек
- озын дулкынлы
- озын җепселле
- озын җитен
- озын итеп
- озын итәкле
- озын чабулы
- озын йонлы
- озын койрыклы
- озын койрыклы песнәк
- озын колаклы
- озын колаклы ябалак
- озын куллы
- озын култык
- озын сабаклы
- озын сузык
- озын сыйраклы
- озын тарантас
- озын тезген
- озын урыннар
- озын хикәя
- озын яллы••озын гомерле булыр (булырсың) — до́лго бу́дет (бу́дешь) жить
озын колак аша — см. озын колактан
озын сүзнең кыскасы — одни́м сло́вом, коро́че говоря́
озын теллелек — долгоязы́чие
озын телләр — злы́е языки́
озын торык — верзи́ла, ды́лда прост.
озын чәч — неодобр. волоса́тик (о мужчине, чаще о юноше)
озын ял — о́тпуск
озынга китү (сузылу) — затя́гиваться/затяну́ться
- озын берлекозынга сузу (җибәрү) — затя́гивать/затяну́ть (разговор, речь, собрание, вечер, спор и т. п.)
- озын сум
- озын колак
- озын колак хәбәре
- озын колактан
- озын телле -
15 сарык
сущ.овца́ || ове́чийана сарык — овцема́тка
бәрән сарык — я́рка
буаз сарык — суя́гная овца́
ит сарыгы — мясно́й поро́ды овца́
йон сарыгы — поро́да ове́ц с дли́нной ше́рстью
каракүл сарыгы — караку́льская овца́
нечкә йонлы сарык — тонкошёрстная (тонкору́нная) овца́
- сарык асраучылыкмеринос сарыгы — мерино́совая овца́
- сарык бәрәне
- сарык ите
- сарык йоны
- сарык кайчысы
- сарык караучы
- сарык көтүе
- сарык көтүчесе
- сарык сөте
- сарык сыман үгез
- сарык тәкәсе
- сарык тиресе
- сарык үрмәкүче
- сарык үрчетү
- сарык үрчетүче
- сарык фермасы
- сарык эремчеге••сарык баш — глу́пый, глупова́тый, несообрази́тельный
-
16 шома
1. прил.1)а) гла́дкий, ро́вный, без шерохова́тостей; остро́ганныйшома такта — гла́дкая доска́
б) ско́льзкий ( лёд)2) лакиро́ванный, полиро́ванный, отполиро́ванный, гла́дкий до бле́ска; лощёный3) гла́дкий; прямо́й, не зави́тый (о волосах, о мехе)кара шома чәчләр — чёрные прямы́е во́лосы
озын шома йонлы эт — соба́ка с дли́нной гла́дкой ше́рстью
4) перен. отко́рмленный, жи́рный, упи́танный, по́лный, гла́дкий прост. (о теле, лице человека, о животных)шома ак йөзле офицер — офице́р с бе́лым упи́танным лицо́м
шома муен — гла́дкая ше́я
5) перен.а) гла́дкий, скла́дный, пла́вный (текущий легко, без затруднения - о речи, мысли); стро́йный, зако́нченный, закруглённыйтелгә шома түрәләр — гла́дкое на язы́к нача́льство
шома фразалар — закруглённые фра́зы
б) бо́рзый уст., бе́глый (о письме, чтении)6) перен. то́чный, аккура́тный; иску́сныйшома хәрәкәтләр белән — то́чными (иску́сными) движе́ниями
7) перен.; разг. хи́трый, ло́вкий; искушённый; быва́лый, вида́вший ви́ды ( о человеке)шома егетләр — ло́вкие па́рни
шома ялганчы — ло́вкий плут
шома җавап — хи́трый отве́т
8) перен.; разг. франтова́тый, фасо́нистый, форси́стый прост.шома (киенгән) егет — франтова́тый па́рень
2. нареч.шома кыяфәт — фасо́нистый вид
1) гла́дкошома итеп ышкыланган такта — гла́дко вы́струганная доска́
шома таралган чәчләр — гла́дко причёсанные во́лосы
2)а) скла́дно, гла́дко, пла́вно; без запи́нки (читать, писать, говорить)татарча бик шома сөйли — по-тата́рски говори́т гла́дко (без запи́нки)
б) перен. мастерски́, уме́ло, иску́сноул шома чыгыш ясарга өйрәнгән, телдәрләнә — он научи́лся выступа́ть, ведёт речь иску́сно (мастерски́)
хикәя шома язылган — расска́з напи́сан уме́ло
3) перен. гла́дко, (вне́шне) без противоре́чийотчёт шома төзелгән — отчёт соста́влен гла́дко (ни сучка́, ни задо́ринки)
4) перен. о́чень уме́ло, без затрудне́ний, без поме́хшома яшәү — жить уме́ючи
эшне шома йөртү — уме́ло вести́ де́ло
шома гына — гла́дко, без затрудне́ний; без тре́ния; благополу́чно
эшләр шома гына барганда — когда́ дела́ шли, каза́лось бы, без поме́х
5) в ф. шомага начистоту́; чистово́йшомага кыру — чистово́е точе́ние
•- шома вал
- шома карама
- шома кәгазь
- шома көпшә
- шома көпшәле мылтык
- шома таш
См. также в других словарях:
йонлы — Йон яки төк белән капланган, йонлач … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ала — с. Ак һәм кара яки ачык һәм тонык төсләрдән торган. Чуар. Күк, ак, кызыл һ. б. төсләр аралаштырылып ялганып ясалган, тегелгән. АЛА БАЛЫК – КЕРКӘ – Сөләйман балыгы семь. тау елгаларында, күлләрдә үрчи торган, кызыл һәм кара тимгелле балык; рус.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
архар-меринос — Казахстанда үрчетелә торган иң нечкә йонлы сарык токымы. (к. : Ас, Ат, Аю) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арыслан — 1. Мәчесыманнар семь. кыска йонлы (ата арыслан – күпереп торган йомшак яллы) , бик зур гәүдәле ерткыч хайван 2. күч. Зур һәм көчле, батыр кешегә карата әйтелә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аю — 1. Куе йонлы, авыр гәүдәле имезүче ерткыч хайван 2. күч. Зур гәүдәле, таза кеше тур.. АЮ БАЛАНЫ – БОХАР МИЛӘШЕ – Кыргый балан, мәрҗән куагы да диләр; рус. Бузина. АЮ БАЛЫГЫ – иск. Тюлень. АЮ БИЕТҮЧЕ – Кулга ияләштерелгән аю белән кәмит күрсәтеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бальзамин — Чәчәкләре сабак тирәли тыгыз булып урнашкан берьеллык үсемлек (элек аның суты белән чәч, тырнак, теш буяганнар). БОХАР МИЛӘШЕ – Аю баланы, карга миләше; рус. Бузина. БОХАР КӘЛӘВӘСЕ – Чәкчәкнең бер төре. БОХАР ПЕСИЕ – Озын йонлы песи … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөдрә — с. 1. Боҗра сыман бөтерелеп бөтерелеп торган; бөтеркәле (чәч, йон һ. б. ш. тур.). Бөдрә чәчле яки бөдрә йонлы бөдрә баш 2. шигъ. Бөдрә сыман, күперенке һәм күркәм (ял тур.). Бөдрә сыман булып күренә торган, күркәм (болыт, агач һ. б. тур.) 3. и.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бурсык — Сусарлар семь. очлаеп килгән башлы, озын тупас куе йонлы ерткыч җәнлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вигонь — Көньяк Америкада яши торган, нечкә йомшак йонлы дөя сыман хайван (ламаның бер төре) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
доберман — Пинчер токымыннан булган кыска йонлы, гадәттә кара төстәге каравыл эте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
доберман-пинчер — Пинчер токымыннан булган кыска йонлы, гадәттә кара төстәге каравыл эте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге