-
21 озын
1. прил.1)а) в разн. знач. дли́нный, до́лгийозын юл үтү — прое́хать дли́нный путь
озын исемлек — дли́нный спи́сок
озын чәч — дли́нные во́лосы
озын керфекләр — дли́нные ресни́цы
озын җиң — дли́нный рука́в
озын арага йөгерү — бежа́ть (бег) на дли́нные диста́нции
б) длиннопо́лый, долгопо́лый ( об одежде)см. тж. озын итәклеозын халат — длиннопо́лый хала́т
озын күлмәктән — в долгопо́лом пла́тье
2) дли́нный, высо́кий ( о росте)см. тж. буйчанозын кеше — высо́кий челове́к
озын булып үсү — расти́ (высо́ким)
3) в сочет. со словами на -лыа) с дли́нным, дли́нноозын канатлы — с дли́нными кры́льями, длиннокры́лый
озын мөгезле — с дли́нными рога́ми, длинноро́гий
озын мыеклы — с дли́нными уса́ми, длинноу́сый
озын муенлы — с дли́нной ше́ей, длинноше́ий
б) высоко-, длинно-озын кәүсәле нарат — высокоство́льная сосна́
озын сабаклы үсемлек — длинносте́бельное расте́ние
4) дли́нный, дли́тельный, до́лгий, продолжи́тельный (день, перерыв, рассказ и т. п.)кышкы озын кичләр — до́лгие зи́мние вечера́
озын тормыш юлы үтү — пройти́ до́лгий жи́зненный путь
озын маҗаралар соңында — по́сле дли́тельных приключе́ний
5) протя́жный2. нареч.озын көй — протя́жная пе́сня
1) дли́ннохат бик озын язылган — письмо́ напи́сано о́чень дли́нно
2) дли́нно, до́лго, простра́нноозын сөйләү — говори́ть до́лго
озын аңлату — объясня́ть дли́нно
•- озын аяклы
- озын бармаклы
- озын борынлы
- озын ботлы
- озын буйлы
- озын гомерле
- озын гәүдәле
- озын гомерле булу
- озын гомерлелек
- озын дулкынлы
- озын җепселле
- озын җитен
- озын итеп
- озын итәкле
- озын чабулы
- озын йонлы
- озын койрыклы
- озын койрыклы песнәк
- озын колаклы
- озын колаклы ябалак
- озын куллы
- озын култык
- озын сабаклы
- озын сузык
- озын сыйраклы
- озын тарантас
- озын тезген
- озын урыннар
- озын хикәя
- озын яллы••озын гомерле булыр (булырсың) — до́лго бу́дет (бу́дешь) жить
озын колак аша — см. озын колактан
озын сүзнең кыскасы — одни́м сло́вом, коро́че говоря́
озын теллелек — долгоязы́чие
озын телләр — злы́е языки́
озын торык — верзи́ла, ды́лда прост.
озын чәч — неодобр. волоса́тик (о мужчине, чаще о юноше)
озын ял — о́тпуск
озынга китү (сузылу) — затя́гиваться/затяну́ться
- озын берлекозынга сузу (җибәрү) — затя́гивать/затяну́ть (разговор, речь, собрание, вечер, спор и т. п.)
- озын сум
- озын колак
- озын колак хәбәре
- озын колактан
- озын телле -
22 окоплы
-
23 пресса
сущ.1) пре́сса ( периодическая печать)2) собир. пре́сса ( представители периодической печати)пре́сса өчен урыннар — места́ для представи́телей пре́ссы
-
24 рудалы
прил.рудоно́сный, ру́дныйрудалы урыннар — ру́дные места́ (месторожде́ния)
рудалы токым — ру́дная поро́да
рудалы катлам — рудоно́сный слой
-
25 сагындыргыч
прил.вызыва́ющий воспомина́ния, тоску́; па́мятныйсагындыргыч минутлар — па́мятные мину́ты
сагындыргыч урыннар — места́, вызыва́ющие воспомина́ния
-
26 сәхрә
1. сущ.1) пусты́ня; пески́ком сәхрәсе — песча́ная пусты́ня; пусты́нный ландша́фт
2) откры́тый просто́р ( с прекрасными видами); раздо́лье; по́лесәхрәдә йөреп кайту — погуля́ть на раздо́лье
2. прил.сәхрә бит монда! — здесь ведь раздо́лье!
1) пусты́нныйсәхрә җир — пусты́нная земля́
2) раздо́льный; с прекра́сными ви́дамисәхрә урыннар — раздо́льные места́
сәхрәгә чыгу — выходи́ть/вы́йти погуля́ть, отдыха́ть на ло́не приро́ды
-
27 сулы
прил.1) напо́лненный водо́й; с водо́йсулы чиләк — ведро́ с водо́й
сулы чокыр — я́ма, напо́лненная водо́й
2) вла́жный, мо́крый; пропи́танный водо́йсулы чүпрәк белән — вла́жной тря́пкой
сулы җир — вла́жная земля́
сулы урыннар — мо́крые места́
3) хим. во́дныйсулы кушылмалар — во́дные соедине́ния
4) см. сусыл5) водоно́сныйсулы горизонт — водоно́сный горизо́нт
сулы катлау — водоно́сный слой
6) вторая часть составных слов соотв. русскому -водныйтирән сулы — глубоково́дный
сай сулы — мелково́дный
күп сулы — многово́дный
• -
28 сырт
сущ.1)а) хребе́т, спина́, спи́нка || хребто́вый, спинно́йат сырты — спина́ ло́шади
балык сырты — хребе́т ры́бы
буй-буй сыртлы — с полоса́той спино́й
сырт йоны — хребто́вая шерсть
б) хребе́т, кряж, гре́бень || хребто́выйтау сырты — го́рный хребе́т
сөзәк сырт — поло́гий гре́бень
дулкын сырты — гре́бень волны́
2) тыл, ты́льная сторона́кул сырты белән — ты́льной стороно́й ладо́ни
бармак сырты — ты́льная сторона́ па́льца
пычак сырты — ты́льная сторона́ ножа́
3) в знач. прил.а) возвы́шенный; хребто́выйсырт җир — возвы́шенное ме́сто
сырт урыннар — возвы́шенные места́
б) диал. за́днийсырт капка — за́дние воро́та
•- сырт кабарту
- сырт сөяге
- сырт сындыру
- сырт як••сырт сукмагы белән маташу — криви́ть душо́й
- сырт бирү — поворачиваться спинойсырт сынса да сынатмау (сер бирмәү) — не подава́ть (не пода́ть) ви́ду
- сырт каезлау
- сырт яру
- сыртны җиргә тидермәү -
29 тыюлы
прил.1) запрещённый (правилами, законами)2) запове́дныйтыюлы урыннар — запове́дные места́
3) предик.; прил. запрещён, запрещено́ -
30 шаһит
сущ.1) юр. свиде́тель, свиде́тельница || свиде́тельскийшаһитларны чакырту — затре́бовать свиде́телей
җинаятьнең шаһиты — очеви́дец (свиде́тель) преступле́ния
ялган шаһит — лжесвиде́тель
шаһит күрсәтүләре — свиде́тельские показа́ния
2) свиде́тель, свиде́тельница; очеви́дец, очеви́дица; наблюда́тель, наблюда́тельница чего-л.бу тарихи көннәр шаһиты — очеви́дец э́тих истори́ческих дне́й
3) перен. свиде́тель ( о предметах)яшьләр мәхәббәтенең шаһиты булган бу өянкеләр — э́ти и́вы - свиде́тели любви́ молоды́х
минем балачакның шаһиты булган урыннар — места́, кото́рые бы́ли свиде́телями моего́ де́тства
4) перен. свиде́тельство; доказа́тельство (подтверждающее что-л., явление, предмет)күз яшьләре аның хаклыгына шаһит — слёзы подтвержда́ют, что он прав, доказа́тельство его́ правоты́
5) этногр. свиде́тель, свиде́тельница ( во время бракосочетания)кызның ризалыгы турында шаһитның җавабы — слова́ свиде́теля о согла́сии неве́сты
кияү ягыннан килгән шаһит — свиде́тель со стороны́ жениха́
-
31 югарыгы
прил.1) ве́рхнийюгарыгы урыннар — ве́рхние места́
югарыгы ирен — ве́рхняя губа́
2) верхово́йюгарыгы җил — верхово́й ве́тер
3) см. югары 3)4) см. югарыдагы 2)
- 1
- 2
См. также в других словарях:
амфитеатр — 1. Борынгы грекларда һәм римлыларда: тамаша өчен түбәсе ачык корылма (анда тамашачыларның урыннары арена тирәли ярым түгәрәк яки түгәрәк ясап төзелгән) 2. Хәзерге театрда яки циркта: партер артында яки ложалар өстендәге ярым түгәрәк булып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ачык-тишек — 1. Каралты, җиһаз, кием салым һ. б. ш. дагы ватылып ачылган тишелгән, ертылган урыннар 2. күч. Җитмәүчелек, мохтаҗлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әллә — кис. 1. Сорау җөмләләрдә сорауның катгыйлыгын йомшарту өчен кулл. ярыңнан калдыңмы әллә?. Риторик сорау җөмләләрдә сорау төшенчәсен көчәйтә әллә юри әйтәләр? 2. Сорау алмашлыклары белән килеп, билгесезлек алмашлыклары ясый; әллә кайда, әллә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җылылык — 1. Җисемдә атом, молекулаларның тәртипсез кызу хәрәкәтеннән барлыкка килгән энергия төре. Һавага таралган шул энергия 2. Әйбернең кызулык дәрәҗәсе, температурасы. Җылы булу хәле 3. Башкаларга карата җылы караш, якын итү хисе. Рәхәтлек, күңелне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
купюра — I. Әдәби, фәнни, музыкаль әсәрләрдә кыскартылган урыннар. II. КУПЮРА – фин. Кыйммәтле кәгазь, облигация яки акча … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
саф — (САФЛАНУ) (САФЛАНДЫРУ, САФЛАУ) (САФЛЫ) (САФЛЫК) – I. и. 1. Кешеләрнең һ. б. (гадәттә хәрәкәт итүче) нәрсәләрнең хәрби тәртип белән, тигез ара калдырып урнашкан рәте һәм шул рәвешле тезелеп оешкан төркеме. Хайваннарның, кошларның сафка охшаш рәте… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
такыр — с. 1. Тапталган, тигез (юл, сукмак һ. б. тур.). Йөрергә уңайлы 2. Тигез һәм үсемлеге, үләне агачы булмаган (җир өсте тур.) 3. Пәке һ. б. белән кырылган яки тигез итеп алынган (чәч, сакал һ. б. тур.) 4. Сөрелгән, ләкин җир ял итсен өчен чәчелми… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тартышу — 1. (Тартыш) 2. Тире асты мускулларының рефлектив рәвештә (кеше ихтыярыннан тыш) кыскаруы нәтиҗәсендә тәндәге кайбер урыннар җыерылып, селкенеп кую яки шул хәлдә калу тур. Кинәт калтырап калтырап кую. Тартылган, кыскарган хәлдә мускуллар катып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тау-таш — (ТАУЛЫ ТАШЛЫ) – Таулы һәм ташлы урыннар; ташлы тау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тирә-юнь — Сүз сөрешеннән аңлашылган ноктага, төбәккә якын урыннар, шуннан күренеп тора торган әйләнә тирә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тирә-як — 1. Сүз сөрешеннән аңлашылган ноктаны, төбәкне һәр яктан әйләндереп алган урыннар (башлыча җир өсте якларына карата әйтелә) 2. күч. Халык яши торган пунктка якын булган башка шундый пунктлар (авыллар һ. б.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге