-
81 корал
сущ.1) в разн. знач. ору́жие (огнестрельное, ядерное, химическое, холодное) || оружейныйкорал җитештерү — произво́дство ору́жия
корал заводы — оруже́йный заво́д
корал склады — оруже́йный склад, арсена́л
рус коралының даны — сла́ва ру́сского ору́жия
коралга! — к ору́жию!
2) собир. вооруже́ниеяңа төр кораллар — но́вые ви́ды вооруже́ния
коралларны кыскарту — сокраще́ние вооруже́ния
3) прям.; перен. ору́дие, сре́дство (труда, производства), инструме́нт (измерительный, столярный, музыкальный)авыл хуҗалыгы кораллары — сельскохозя́йственные ору́дия
корал эшләр, ир мактаныр — (посл.) инструме́нт де́лает, мужчи́на хва́стается
тәнкыйть - йогынтылы корал — кри́тика - де́йственное ору́жие
үзеңә каршы корал бирү — дать (кому-л.) ору́жие про́тив себя́
тел - үткен көрәш коралы — язы́к - о́строе ору́дие борьбы́
•- корал йөртүче
- корал остасы
- коралын алу••корал (корал көче) белән янау — бряца́ть (угрожа́ть) ору́жием
корал итү — испо́льзовать (кого-л., что-л.) как ору́дие
корал көченә таяну — прибега́ть к си́ле ору́жия
корал куллану — обнажа́ть/обнажи́ть ору́жие, применя́ть/примени́ть ору́жие
корал күтәрү — подня́ть ору́жие (против кого-л.)
корал ташлау — броса́ть/бро́сить ору́жие, скла́дывать/сложи́ть ору́жие; сдава́ться, капитули́ровать
корал тотып — с ору́жием в рука́х
коралга тотыну (ябышу) — бра́ться (взя́ться, хвата́ться) за ору́жие, прибе́гнуть к ору́жию
коралга чакыру (өндәү) — призыва́ть к ору́жию (кого-л.)
-
82 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
83 күз тоткан
= күз тотып йөргән1) наме́ченный, предусмо́тренный2) пригляну́вшийся -
84 кылдау
-
85 өлгер
1. прил.прово́рный, ло́вкий, бы́стрый, шу́стрый, расторо́пныйөлгер кыз — прово́рная де́вушка
өлгер булып чыкты — оказа́лся шу́стрым
2. нареч.тупны өлгер тотып алу — ло́вко схвати́ть мяч
прово́рно, ло́вко, бы́стро, шу́строөлгер йөрү — ходи́ть бы́стро
эшне өлгер алып бару — вести́ де́ло ло́вко
өлгер җавап бирү — отвеча́ть шу́стро
өлгер хәрәкәтләнү — дви́гаться прово́рно
-
86 портфель
сущ.; ; в разн. знач.портфе́льпортфель тотып — держа́ в рука́х портфе́ль
портфель бүлешү — дели́ть ме́жду собо́й портфе́ль (т. е. министерские посты)
заказлар портфеле — портфе́ль зака́зов
-
87 селкү
в разн. знач.1) встря́хиваться/встряхну́ть, вытря́хивать/вы́тряхнуть, отря́хивать/отряхну́ть || встря́хивание, вытря́хивание, отря́хиваниесм. тж. кагуҗәймәне селкү — встряхну́ть простыню́
капчыкны әйләндереп селкү — вы́трясти мешо́к вы́вернув наизна́нку
2) трясти́/тряхну́ть; кача́ть/качну́ть ( чем)баш селкү — трясти́ (кача́ть) голово́й
күрешкәндә кулын тотып селкү — здоро́ваясь, потрясти́ ру́ку
3) маха́ть/махну́ть ( чем)канат селкү — махну́ть крыло́м
яулык селкү — маха́ть платко́м
эт койрыгын селки — соба́ка виля́ет хвосто́м
4) разг.; см. селкетүселкеп уяту — разбуди́ть, встряхну́в
•- селкеп тору
- селкеп төшерү -
88 табиб
сущ. книжн.1) врач, до́ктор, эскула́пбар да сау булса, табиб авыру булыр — (посл.) е́сли все здоро́вы, сам врач бо́лен
чыгасы җанны табиб тотып калалмас — (посл.) от сме́рти эскула́п не спасёт; от сме́рти лека́рства нет
тилелеккә табиб юк — (посл.) от глу́пости нет спасе́ния (букв. спаси́теля)
-
89 узган
прил.1) мину́вший, исте́кший, про́шлый, проше́дшийузган заманда — в былы́е времена́; в пре́жние времена́
узган көннәр — мину́вшие дни
узган елда — в про́шлом году́
узган уку елында — в мину́вшем уче́бном году́
узган эш — де́ло про́шлое
2) про́житыйузган гомер — про́житая жизнь
•- узган заман
- узган заман хикәя фигыль••узган бер — вся́кий встре́чный-попере́чный
узган болытны тотып булмый — про́житое что про́литое- не вороти́шь
узган эш — де́ло про́шлое
узган эшкә салават — кто ста́рое помя́нет, тому́ глаз вон
-
90 факел
сущ.; в разн. знач.фа́кел || фа́кельныйфа́кел тотып, манифестациягә чыгу — с фа́келами вы́йти на манифеста́цию
фа́келлар белән мәгарәне яктырту — фа́келами освеща́ть пеще́ру
еракта газ фа́келы утлары күренә — вдали́ видны́ огни́ га́зовых фа́келов
фа́кел ялкыны — фа́кельное пла́мя
-
91 чигерү
перех.1) отсро́чить (срок экзамена, плату за что-л., долг) || отсро́чка; см. тж. кичектерүхәленә кереп бурычын чигерү — войдя́ в положе́ние отсро́чить платёж
имтиханны чигерү — отсро́чка экза́мена
2) удержа́ть за что-л. || удержа́ние; см. тж. чигереп калу; тотып калу3) вычи́тывать/вы́честь || вычита́ние, вы́чет4) прям.; перен. отодвига́ть/отодви́нуть, сдвига́ть/сдви́нуть наза́д; откла́дывать/отложи́ть ( костяшки счёта при подсчётах)шәхси теләкләрне икенче планга чигерү — отложи́ть ли́чные жела́ния на второ́й план
башындагы бүреген артка чигерде — ша́пку на голове́ отодви́нул наза́д
• -
92 ычкыну
неперех.1) вырыва́ться/вы́рваться (из рук, толпы), высвобожда́ться/вы́свободиться ( из объятий); срыва́ться/сорва́ться (с цепи, крючка, верёвки), отрыва́ться/оторва́ться (от скалы, привязи) || высвобожде́ние, срыва́ниеишек күгәннәреннән ычкынган — дверь сорвала́сь с пе́тель
җәядән ычкынган укны тотып булмый — посл. сло́во не воробе́й, вы́летит - не пойма́ешь (букв. вы́пущенную стрелу́ не пойма́ешь)
2) отцепля́ться/отцепи́ться, расцепля́ться/расцепи́ться (о вагоне, тросе, прицепе), отстёгиваться/отстегну́ться, расстёгиваться/расстегну́ться (о пуговице, кнопке, ремне, воротнике); отка́лываться/отколо́ться, отшпи́ливаться/отшпи́литься (о булавке, банте); размыка́ться/разомкну́ться (о цепи т. п.) расходи́ться/разойти́сь ( о шве); отмыка́ться/отомкну́ться (о штыке и т. п.) || отцепле́ние, отце́пка, расце́пка, расцепле́ние; отстёгивание, расстёгивание, отка́лывание, размыка́ние, расхожде́ние3) соска́кивать/соскочи́ть, выска́кивать/вы́скочить; слета́ть/слете́ть (о часовой пружине, тапочке); сходи́ть/сойти́ (о колёсах трамвая - с рельсов, нити - со шпульки); спуска́ться/спусти́ться (о петле на чулке, перчатке, свитере и т. п.)4) разг. прорыва́ться/прорва́ться тж. безл. || проры́вбуа ычкынган — плоти́ну прорва́ло
5) перен. освобожда́ться/освободи́ться (от цепи, сети); отде́лываться/отде́латься (от кого-чего-л.); вывёртываться/вы́вернуться, выкру́чиваться/вы́крутиться, выпу́тываться/вы́путаться ( из затруднительного положения) || освобожде́ние6) перен.; разг. сма́тываться/смота́ться, удира́ть/удра́ть, улизну́ть; махну́ть (куда-л.)вакытында ычкыну — смота́ться во́время
җыелыштан ычкыну — улизну́ть с собра́ния
авылга ычкыну — махну́ть в дере́вню
7) уходи́ть/уйти́, ускольза́ть/ускользну́ть ( о благоприятном моменте)8) перен.; разг. слета́ть/слете́ть ( с места работы), лиша́ться/лиши́ться (какой-л. должности, места работы) || лише́ние9) перен. срыва́ться/сорва́ться, вырыва́ться/вы́рваться, слета́ть/слете́ть (с губ, уст, языка)10) перен.; прост. тро́нутьсябик сәер сөйләшә: әллә ычкынган инде — говори́т о́чень стра́нно: мо́жет, тро́нулся
11) перен.; прост. подыха́ть/подо́хнуть; отда́ть концы́12) в повел. ф. ычкын убира́йся! отча́ливай! прова́ливайычкыну моннан — ! прова́ливай отсю́да! вон отсю́да!
•- ычкынып китү
- ычкынып кую
- ычкынып чыгу
- ычкынып төшү
- ычкынырга тырышу••ычкыну күз алдымнан! — с глаз доло́й!
-
93 яка
сущ.во́рот, воротни́к (рубашки, пальто, костюма и т. п.)утырма (утыртма) яка — стоя́чий воротни́к
шәлсыман яка — ша́левый воротни́к, воротни́к ша́лью
••якага яка килү — схвати́ться, я́ростно би́ться
якадан алышу — дра́ться
якасыннан алу — брать (взять, схвати́ть) за во́рот (за го́рло)
якасыннан тотып селкү — трясти́ (схвати́ть) за во́рот
-
94 агитка
ж; разг.агитка (агитация максатларын гына күздә тотып язылган әдәби әсәр яки сәнгать әсәре) -
95 бретелька
жбретель (күлмәкне, юбканы тотып тору өчен җилкә аркылы үткәрелгән тасма) -
96 брыжейка
ж; анат. -
97 бульварный
-ая; -ое1) бульвар...ы2) бульвар..., сай эчтәлекле (мещаннарның, обывательләрнең кызыксынуларын күздә тотып кына язылган) -
98 вести
несов.1) ( кого-что) алып бару (килү)2) ( что) алып бару, үткәрү3) ( чем по чему) йөртү, сыздыру4) ( что) салу, үткәрү, төзү, сузу5) перен. китереп чыгару; китерү•- вести начало
- вести огонь
- вести переписку
- вести себя как … -
99 водить на помочах
-
100 воздержаться
сов.( от чего)1) тыелу, тыелып калу, үз-үзен тыю, үз-үзен тотып калу; баш тарту2) ( уклониться) битараф калу, битараф булу, тавыш бирми калу
См. также в других словарях:
сагалау — Тотып алу, фаш итү кебек максатлар белән яшеренеп, сиздерми генә күзәтү, көтеп тору. Саклау, күзәтү, карау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитәкләү — 1. Кем. б. кулыннан тотып алып бару. Ияртү, үзе белән алу, кая да булса ияртеп бару. Хәле авыр кешене яки кечкенә баланы култыклап алып бару, аңа барырга ярдәм итү 2. Хайванны тезгененнән, мунчагыннан яки башка җайланмадан тотып алып бару 3. күч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тырнак — 1. Кеше бармакларының очына үскән каты мөгез катлау 2. Күп кенә хайван яки кош бармакларының очында очлы, кәкре мөгез матдә 3. күч. ТЫРНАГЫ – Рәхимсез хакимлек, бәйлелек 4. Чананың табаны белән үрәчәсен тоташтыра торган тешләрнең берсе. Тәгәрмәч… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уч — 1. Кулның бармаклар бөгелеп ябыла торган урыны; кул аркасының кире ягы 2. Берәр нәрсәне салу, кую, тотып тору, тотып алу өчен кул бармакларының савыт сыман җайланган рәвеше 3. Учлап алынган әйбер микъдары. Берәр нәрсәнең бик аз күләмдә булуы тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эләктерү — 1. Нык тота торган нәрсә белән каптыру, бәйләү, тагу, кадау. Төймәләп яки каптырмаларын каптырып ябу (кием тур.) 2. Тешләү 3. Бәрү, бәреп төшерү чүлмәкне эләктереп вату. Сугу, бәреп тидерү борынына берне э. 4. Кая да булса җиңелчә генә урнаштыру… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
азар-бизәр китерү — 1. Аздырып бетерү 2. Мал мөлкәтне туздыру; юкка тотып бетерү 3. Күңелне җилкендерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алу — 1. Нәр. б. кулга тотып үзеңә күчерү. Бирүчедән кабул итү хат алу. Үзеңнеке итү. 2. Бер нәрсәне икенчедән, өлешне бөтеннән аеру өстәлдән китап, коедан су, таудан таш алу 3. (Үзең белән) йөртү, ияртү ал мине үзең белән 4. Үз өстеңә эш яки йомыш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
антенна — Радиодулкыннарны тотып алу яки тарату җайланмасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аркылы — I. 1. рәв. Нәр. б. иңе, киңлеге буенча; буйны иңгә кисеп үтә торган юнәлештә 2. с. Буйны иңгә кисеп үтә торган юнәлештә беркетелгән, куелган, эшләнгән. и. Иң, киңлек аркылысы буена тиң. АРКЫЛЫ БАЛТА – Балта эшендә ырмау ясау өчен кулл. тор. корал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аскет — (АСКЕТЛЫК) – Дөнья рәхәтеннән баш тарткан, бик кырыс тормыш алып бара торган кеше. Борынгы заманда: үзен ураза тотып интектергән христиан динендәге кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ат-ат уйнау — Балаларның берсен ат итеп тотып, шулай ук чыбыкка атланып уйнаулары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге