-
41 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
42 авырту
неперех.1) заболева́ть/заболе́ть; разба́ливаться/разболе́тьсятавышка колагың авыртыр — от шу́ма заболя́т у́ши
ятып укыма, күзең авыртыр — не чита́й лёжа, глаза́ заболя́т (бу́дут боле́ть)
эчең авыртса - авызыңны тый, күзең авыртса - кулыңны (тый) — (посл.) заболи́т живо́т - воздержи́сь от еды́, заболя́т глаза́ - уйми́ ру́ки
2) боле́ть, проболе́ть, поболе́ть || боль, бо́лиарканың авыртканын тоймау — не ощуща́ть бо́ли (бо́лей) в спине́
баш авыртуы — головна́я боль
бөтен тәнем авырта — всё те́ло боли́т; боль (бо́ли) во всём те́ле
эч авыртуы (эч авыртканы) басыла төште — боль в животе́ приути́хла
авырту тойгысы — болево́е ощуще́ние
3) в знач. прил. авырткан больно́йавырткан баш белән — с больно́й голово́й
авырткан бармагыңны бәйлә — перевяжи́ (себе́) больно́й па́лец
•- авырткан җир
- авыртуны баса торган
- авыртуны бетерә торган
- авыртканны баса торган
- авыртканны бетерә торган
- авыртып алу
- авыртып бетү
- авыртып йөрү
- авыртып китү
- авыртып тору••авырткан җиргә басу — наступа́ть/наступи́ть на больно́е ме́сто
- авыртмас башка тимер таякавырткан сөялгә басу — книжн. наступа́ть/наступи́ть на больну́ю мозо́ль
- авыртмас башка тимер тарак
- авыртмаган башка тимер таяк
- авыртмаган башка тимер тарак
- авырткан җиргә кагылу
- авырткан җиргә бәрелү
- авырткан җиргә төртү
- авырткан җиргә чәнчү
- авырткан җиргә сугу
- авырткан җиргә тию -
43 агай-энеле
прил.; разг.1) см. агалы-энеле2) име́ющий родню́ (ро́дственника, ро́дственников); бога́тый роднёй (ро́дственниками)3) перен. име́ющий дру́га-сво́йственника (друзе́й-сво́йственников, свояко́в, сво́йственников, бра́тию) -
44 ачылыш
-
45 баш күккә тия язу
-
46 баш түбәгә тия язу
-
47 бәгырь
сущ.; поэт.1) се́рдце, душа́2) перен.; ласк. бәгырькәем, бәгърем ми́лый мой, мой све́тик, серде́чко моё, ду́шенька ( обращение)••бәгырь кисәгем (бәгырьем кисәге) — ( обращение) ми́лый мой, ду́шенька, серде́чко моё
бәгырь көю (бәгырь яну) — си́льно горева́ть, убива́ться
бәгырь парәсе — ду́шенька, серде́чко ( обращение)
бәгырьгә тию — причиня́ть го́ре, печа́лить, заставля́ть горева́ть
бәгырьгә төшү — хвата́ть за́ душу
бәгырьне кисү (бәгырьне парә-парә китерү; бәгырьне өзү) — истоми́ть, изму́чить ( нравственно), истерза́ть ду́шу
-
48 бәддога уку
= бәддога кылу проклина́ть/прокля́сть; предава́ть/преда́ть прокля́тию (ана́феме) -
49 гасаб
сущ.; уст.; книжн.нерв, не́рвыгасабы зәгыйфь адәм — челове́к со сла́быми не́рвами; не́рвный челове́к; неврасте́ник
••гасабына тукыну; гасаб тию — игра́ть на не́рвах; нерви́ровать, раздража́ть
-
50 горур
1. прил.1) го́рдыйбуйсынмас һәм горур хатын — непрекло́нная и го́рдая же́нщина
2) го́рдый, выража́ющий го́рдость; гордели́выйгорур караш белән — с го́рдым взгля́дом
горур гәүдә — гордели́вая оса́нка
горур кыяфәттә — с гордели́вым ви́дом
3) сме́лый, отва́жный, геро́йскийгорур йөрәк — отва́жное се́рдце
горур үлем — геро́йская смерть
4) велича́вый, вели́чественныйгорур адымнар белән — велича́вой по́ступью
5) высокоме́рный, спеси́вый, кичли́вый; самолюби́выйгорур караш ташлау — оки́нуть высокоме́рным взгля́дом
2. нареч.горур да гарешкә җитмәс — (посл.) и спеси́вый не подни́мется до небе́с
1) го́рдо; сме́локеше - горур яңгырый — челове́к - э́то звучи́т го́рдо
горур атлау — го́рдо ступа́ть
кешеләр күзенә горур карау — го́рдо смотре́ть лю́дям в глаза́
2) гордели́во, самодово́льно, кичли́во3. сущ.; в притяж. ф.горур җавап кайтару — отвеча́ть гордели́во
го́рдостьминем горурым җиңелде — го́рдость моя́ была́ оскорблена́
кибер һәм горурың белән башкаларны рәнҗетү — уни́зить други́х свои́м высокоме́рием и го́рдостью
-
51 гыйффәтенә кагылу
= гыйффәтенә тию1) обесче́стить, опозо́рить (де́вушку)2) испо́ртить, замара́ть репута́цию, запятна́ть до́брое и́мя3) заде́ть самолю́бие -
52 ешлык
сущ.1) частота́, густота́утырту ешлыгы — частота́ поса́дки
чәчү ешлыгы — густота́ посе́ва
кырда иген көлтәләренең ешлыгы — густота́ снопо́в на по́ле
2) спец. частота́ || часто́тный; -часто́тныйалмаш ток ешлыгы — частота́ переме́нного то́ка
маятникның тирбәнеш ешлыгы — частота́ колеба́ния ма́ятника
тавыш ешлыгы — частота́ зву́ка
түбән ешлык — ни́зкая частота́
ешлык к үзгәрешләре — часто́тные измене́ния
сулыш алу ешлыгы — частота́ дыха́ния
3) спец. ку́чностьпуляларның тию ешлыгы — ку́чность попада́ния пуль
4) лингв. часто́тность || часто́тныйсүзнең кулланыш ешлыгы — часто́тность употребле́ния сло́ва
ешлык к сүзлеге — часто́тный слова́рь
5) за́росль, за́росли, ча́ща, чащо́ба; см. тж. ешкынлыкешлык кларны чистарту — очи́стка за́рослей
матур урман ешлыгы — краси́вая лесна́я ча́ща
• -
53 зарар
сущ.1) вред; вре́дностьдаруның зарары — вред лека́рства
тәмәке тартуның зарары — вре́дность (вред) куре́ния
2) уще́рб, уро́н, убы́ток, у́быль, вред (материа́льный); утра́та, поте́ря; см. тж. зыянматди зарар — материа́льный уще́рб
зарар ны кайтару — возмести́ть убы́ток (у́быль, поте́ри)
•- зарары булмас
- зарар итү
- зарар китерү
- зарар итүче
- зарар китерүче
- зарар килү
- зарар күрү
- зарар күрүче
- зарар салу
- зарар юк
- зарар ы тию
- зарар га килү -
54 зәхмәт
сущ.1) уст. нужда́; забо́та; хло́поты; беспоко́йствойөкләдем мин бик авыр зәхмәт сиңа — доста́вил я тебе́ больши́е хло́поты
зәхмәт вә михнәттә узган гомер — го́ды, про́жи́тые в тя́гостном труде́ и нужде́
2) страда́ние, муче́ние; му́ка, невзго́дыюл зәхмәте — муче́ния в пути́
зәхмәт тән коткару — освободи́ть от страда́ний
3) вред, па́губное (вре́дное) де́йствие (влия́ние)корылык үсемлекләргә зәхмәт салды — за́суха оказа́ла па́губное влия́ние на расте́ния
4) по́рча, боле́знь, заболева́ние, хворь (посланные, по поверьям, сверхъестественной чёрной силой)зәхмәт була күрмәсен, өшкертергә кирәк — как бы не заболе́л, на́до заговори́ть
әҗәл зәхмәте — смерте́льная боле́знь
күкрәк зәхмәте — грудна́я боле́знь, боле́знь дыха́тельных о́рганов
ми зәхмәте — заболева́ние мо́зга
бума (зыяндаш) зәхмәте — паду́чая боле́знь, эпиле́пси́я
үләт зәхмәте — мор, морово́е пове́трие, эпиде́мия
5) разг.; груб. обычно в обращ. или как вводн. сл. го́ре ( о человеке), горемы́ка, го́ре лу́ковое; прокля́тыйкәҗәнең дә сөте юк, зәхмәтнең — и коза́, прокля́тая, не даёт молока́
кайтып күренми дә, ичмасам, зәхмәт — ведь и не пока́жется, го́ре лу́ковое
зәхмәт, торасыңмы, юкмы? — прокля́тый, вста́нешь ты и́ли нет?
•- зәхмәт тию
- төшкере
- зәхмәт төшү
- зәхмәт чигү
- зәхмәт чокыры
- зәхмәт урыны -
55 зәхмәт кагылу
= зәхмәт тию1) подверга́ться заболева́ниям (влия́ниям злых ду́хов)2) шутл. увлека́ться/увле́чься (чем-л.) (рыбалкой, чтением, машинами и т. п.) -
56 зыян
сущ.1) уще́рб, убы́ток, у́быль, вред, уро́н, изъя́н; утра́та; поте́рязыян ны (зыянын) кайтару — возмести́ть убы́ток
давыл китергән зыян — уще́рб, нанесённый бу́рей
••бер тиенлек куян, биш тиенлек зыян — посл. по́льзы на копе́йку, а убы́тка на пять (букв. цена́ за́йца копе́йка, а убы́тка на пять копе́ек)
2) вред, уще́рб (для дела, здоровья); см. тж. зарарбоз явып зур зыян китерде — град нанёс большо́й уще́рб
••суга чумган кешегә яңгырдан ни зыян — посл. како́й вред от дождя́, е́сли челове́к нырну́л в во́ду
•- зыян итмәс иде
- зыяны булмас
- зыяны булмас иде
- зыян итү
- зыян китерү
- зыян итүче
- зыян китерүче
- зыян килү
- зыян күрү
- зыян тидерми
- зыян тидерми генә
- зыян га эшләү
- зыян ы тимәс
- зыян ы тию
- зыян ын салу••- зыян юк -
57 иркенлек
сущ.1) просто́р, приво́лье, раздо́льеочсыз-кырыйсыз дала иркенлеге — безбре́жный просто́р степе́й
балаларга дачада иркенлек — де́тям приво́лье в саду́
2) свобо́да, благода́тьнинди иркенлек монда! — кака́я тут благода́ть!
3) перен. свобо́да, во́ля, просто́риҗат көчләре үсешенә иркенлек бирү — дать просто́р разви́тию тво́рческих сил
4) доста́токиркенлектә яшәү — жить в доста́тке
-
58 калышу
неперех.1) отстава́ть/отста́ть (в учёбе, на работе, в развитии и т. п.) || отстава́ниеолылардан калышмау — не отстава́ть от взро́слых
бала акыл ягыннан үз яшьтәшләреннән калыша — ребёнок по разви́тию отстаёт от свои́х све́рстников
2) перен. уступа́ть/уступи́ть (в чём-л.); быть ху́же, ни́же (кого, чего-л.) (по качеству, по работе и т. п.)драматургның соңгы пьесасы алдагыларынннан шактый калыша — после́дняя пье́са драмату́рга значи́тельно уступа́ет предыду́щим
-
59 камыт
сущ.1) хому́т || хому́тныйатка камыт кидерү — наде́ть на ше́ю ло́шади хому́т
2) перен. хому́т, ярмо́, бре́мякамыт кию — наде́ть на себя́ хому́т
•- камыт бавы
- камыт бавы элмәге
- камыт бөяте
- камыт киезе
- камыт күне
- камыт тию••камыт аяк (аяклы) — кривоно́гий, колчено́гий
муены булса, камыты табылыр — (погов.) была́ бы ше́я, хому́т найдётся
-
60 каргау
перех.клясть, проклина́ть/прокля́сть; подверга́ть/подве́ргнуть (предава́ть/преда́ть) прокля́тию || прокля́тиекарга́удан курку — боя́ться прокля́тия
См. также в других словарях:
тию — 1. Берәр нәрсәгә бәрелеп тукталган хәлдә тору яки шундый торышта булып алу; кагылу, орыну яки терәлү. Орыну, орынып яту. Берәр нәрсәгә яки берәр чиккә җитеп тору яки җитеп терәлү 2. Кызу хәрәкәт уңаена яки җилләнеп, очып килеп бәрелү. Бик каты… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дәл тию — (Прямое попадание) оқ дәрінің (артиллериялық снарядтың, минаның, ракетаның ұрыстық бөлігінің, авиабомбаның, торпеданың және т.б.) тікелей нысанаға тиюі. Д.т. сауытты жылжымалы нысаналарды (танктерді, бронетранспортерлерді, кемелерді) және айрықша … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
ауып тию — (Гур., Шевч.) екінші рет күйеуге тию. Әлгі байын менсінбей, а у ы п т и г е н келіншек (Гур., Шевч.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
дес тию — (Қар., Қарқ.) билік тию, билік құру, қожалық ету. Оған да бір д е с т и г е н екен (Қар., Қарқ.). Д е с т и м е с к е д е с т и с е, тек жатқызбас үйіңде (Ғ. Мұс., Дау. кейін, 357) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сілпі тию — Қ орда., Қарм.) кесірі, залалы тию. Қарағым, Өміржан ау, жақсы жері менің саған с і л п і м т и м е й д і ғой Қ орда., Қарм.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сілтісі тию — (Қ орда) кесірі, залалы тию … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сөзі тию — (Жамб., Жуа.) тілі тию. Колхоздың бастығының с ө з і т и м е с е екен дейміз (Жамб., Жуа.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
Сопротивление бетона сжатию — нормативное — – наименьшая призменная прочность бетона с обеспеченностью 0,95. [Терминологический словарь по бетону и железобетону. ФГУП «НИЦ «Строительство» НИИЖБ им. А. А. Гвоздева, Москва, 2007 г. 110 стр.] Рубрика термина: Свойства бетона Рубрики… … Энциклопедия терминов, определений и пояснений строительных материалов
Сопротивление бетона сжатию — расчетное — – нормативное сопротивление бетона сжатию, деленное на коэффициент надежности по бетону при сжатии. [Терминологический словарь по бетону и железобетону. ФГУП «НИЦ «Строительство» НИИЖБ им. А. А. Гвоздева, Москва, 2007 г. 110 стр.]… … Энциклопедия терминов, определений и пояснений строительных материалов
дәм ауыз тию — Тамақтың дәмін татып, байқап көру … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
ит тию — Біреудің сұқтануынан жас баланың көз тиіп ауруы … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі