-
1 къудей
частица 1. лишь, только лишь, только, всего лишь/ МащIагъэ, иримыкъуныгъэ, закъуэныгъэ къегъэлъагъуэ.ЩIакхъуэ къудей шхын. Тхылъищ къудей. МахуитI къудей.2. даже/ Нэхъ мыхъуми, уеблэмэ.* Уэркъ щIалэр къэтэджу и Iэ къудей иубыдакъым. Къэб. фольк.3. не только, но и.../ Абы къыщымынэу, абы имызакъуэу. -
2 къудей
I частица1) только чтоар къэсыжа къудейщ он только что приехалщIакхъуэ къудей хлеб без приварка3) лишь, толькосэ къыслъысар тхылъитху къудейщ (входит в составное сказуемое) мне досталось только пять книг
II прил.:кхъуей къудей сошх я ем сыр без хлеба (букв. бесхлебный сыр) -
3 закъуэ
I 1. единственный/ Зы, зы фIэкIа мыхъу.* Мывэ закъуэ къалэ хъуркъым. (погов.) ТIакъуэр закъуэ пэлъытэщи, закъуэр щымыIэж пэлъытэщ. (погов.)2. одинокий/ Гъусэ зимыIэ, зыри зыщIымыгъу, щхьэ закъуэ.* Шынэу щIэпхъуэжа шу закъуэм къарапцIэмрэ пцIэгъуалэмрэ куэдрэ кIэлъыжакъым. Т. Хь.{Си} псэ закъуэ см. псэ.{И} закъуэу къэнэн остаться одиноким; осиротеть.II частица только/ Къудей.* {ФатIимэт:} - МымэжалIэ закъуэмэ, дыгъэм фIыуэ зэрисар {щIалитIым} зэран къахуэхъунукъын. Кхъу. Ц. {Хьэжрэт:} - хъунщ жыIэ закъуэ, Софят, сыткIи сыпхуэхьэзырщ. Щ. I. -
4 зэпыблэн
(зэпеблэ) перех. гл. 1. снизать что-л./ Зыр зым пыблэн, блэурэ зэпыгъэхъуэн, блэурэ зэпыгъэувэн.Хъыджэбз цIыкIум щыгъэ зэмыфэгъухэр, зэпиблэурэ и гуащэ цIыкIухэм япщIэхилъхьэрт.2. кубано-зеленчукские подобрать друг к другу (напр. слова, рифму и т. п.)/ Зыгуэрурэ зэпыгъэувэн, зэпыгъэхъуэн (псалъэ сыт хуэдэхэр).* Псалъэхэр ауэ сытми зэпиблэ къудей мыхъуу, дахэу зэгъэкIуауэ, уи гум кърилъхьэу мэпсалъэ тхьэмадэр. фольк.3. кубано-зеленчукские организовать что-л., положить начало чему-л./ Зэгъэпэщын, зэфIэгъэувэн, ублапIэ хуэщIын (Iуэху сыт хуэдэхэр).Iуэхур зэ зэпыбла хъумэ, хуэм-хуэмурэ зиузэщIынщ. -
5 зекIуагъащIэ
только что начавший ходить ( о ребенке)/ ЗекIуэн щIэзыдза къудей, зекIуэф зэрыхъурэ куэд мыщIа.Сабий зекIуагъащIэ. ЩIалэ цIыкIу зекIуагъащIэр анэдэкIуэу зыщIыгъуа бзылъхугъэр зэрыхьэжа унагъуэр къулейсызт. фольк. -
6 къалъхуагъащIэ
новорожденный/ Къалъхуа къудей е махуэ зыбжанэ фIэкIа мыхъуа (сабий е псэущхьэ).Сабий къалъхуагъащIэ. ШкIащIэ къалъхуагъащIэ. -
7 мазэщIэ
новолуние/ Къэунэхуа къудей уафэ джабэ мазэ.* Мо мазэщIэр къесхьэхынщи сэ пхуэсщIынщ гущэкъу. Н. З.МазэщIэ къалъхун народиться - о молодом месяце.МазэщIэ къэунэхун появиться - о молодом месяце. -
8 ныбжьыщIэ
1. молодой человек, юноша; девушка/ ЩIалэ дыдэ, сабиигъуэм икIа къудей.* ЕджапIэ курытыр къэзыуха ныбжьыщIэхэм я гуфIэгъуэ пщыхьэщхьэщ.2. молодая невестка ( только что пришедшая в дом)/ НысащIэ къашагъащIэ.* - НыбжьыщIэ цIыкIуу унагъуэм къихьар угъурлы ухъу. фольк. -
9 ныкъуэлIэ
1. полумёртвый/ ЛIэным нэса, зи псэ пыт къудей.* ЩIалэр хьэдэхэм яхидзэжауэ ныкъуэлIэу яхэлъти мывэупцIэр щихуэри къэхъужащ. фольк.2. неперех. гл. слабый, хилый/ ГуащIэ мащIэ, хуабжьу уэдыкъуа, теплъэншэ.* А ныкъуэлIэр дэ гъусэ тхуэхъурэ, - жиIащ лIым ауан хэлъу. Таур. хъыб. -
10 ныIэкъым
послелог кубано-зеленчукские лишь, только/ Къудей.* Мыдэ къащтэт а сурэтыр, сеплъын ныIэкъым, уэстыжынущ. Iуащхь. -
11 пэщIэхуэн
I (пэщIохуэ) неперех. гл. 1. попасть подо что-л. спереди/ И пэм щIэхуэн, и пащхьэм щехуэхын.Машинэм пэщIэхуэн.2. попасть в чьи-то руки; случайно, неожиданно встретиться с кем-л./ IэщIэхуэн, IэщIыхьэн; ирихьэлIэн.* Жыраслъэн хуэдэ дыгъужьыжь уи хъушэр пэщIэхуами, согъэпцI, цы къудей къигъанэмэ. КI. А.II (пэщIехуэ) перех. гл. подогнать кого-что-л. к кому-чему-л. спереди/ Пхуурэ пэщIэгъэхьэн. -
12 псывэ
кипяток/ Псы пщтыр къэкъуалъэ е къэкъуэлъа къудей.* Елъэм къелъэурэ бахъэ пщтырым игъэмэхри адакъэр псывэм хэхуащ. фольк.Псывэ къэкъуалъэ кипящая вода. -
13 тегъэчыныхьын
(трегъэчыныхь) перех. гл. настаивать на чем-л. ( в разговоре)/ Къыхэгъэщын, хуабжьу текъузэн.* Фыпсалъэ, жаIэу трагъэчыныхьа щхьэкIэ, псэлъэн къудей ягъуэтакъым. КI. А. -
14 телыгъукIын
а) (трелыгъукI) перех. гл. опалить, обжечь поверхность чего-л./ И щхьэфэм, и щIыIум тетыр зыгуэрым илыгъуэн.* МафIэм набдзэр трилыгъукIын.б) (толыгъукI) неперех. гл. опалиться (о поверхности чего-л.)/ И щхьэфэм, и щIыIум тетыр лыгъуэн.* Ажэжьым и цыр телыгъукIат, мафIэсым къыхэкIыжа къудей фIэкI умыщIэну. Къэб. фольк. -
15 хьэпIацIэ
1. червяк; личинка/ Хьэпщхупщхэм, хьэмбылу зэмылIэужьыгъуэхэм я жылэм (джэдыкIэм) къипщагъащIэ псэущхьэ.2. шелкопряд ( гусеница)/ Шылащхьэ зыщI хьэпIацIэ.ХьэпIацIэ гъэшхэн.ХьэпIацIэ лыбжьэ просторечие мелкота.ХьэпIацIэ еуэн зачервиветь, стать червивым ( о плодах). МыIэрысэм хьэпIацIэ еуащи.хьэпIацIэ хупс личинка/ Нэм къищтэ къудей псэущхьэкIэ. -
16 цырхъ
междом. звукоподражательное слова для обозначения еле слышимого звука/ ТхьэкIумэм къыхуэубыдыф къудей макъ лъахъшэ кърагъэлъагъуэ.* "Цырх" жызыIэр ара сфIэщIу, жэщыр мыгъуэу нэху дгъэщащ. Лъэб. -
17 щащэ
1. сыпучий/ Сабэ, яжьэ, пшахъуэ с. ху. ящхьу нэм къыхуэлъагъу къудей цIыкIухэурэ зэхэлъ.Фошыгъу щащэ.2. рассыпчатый/ Щабэу, зэуэ зэрыутIыпщу щыт пкъыгъуэ.Хьэлыуэ щащэ. -
18 щIэ
I 1. новый/ ЯщIа, къэунэхуа, къежьа къудей е зэращIрэ, къызэрыунэхурэ, къызэрежьэрэ куэд мыщIа; къамыгъэсэбэпа е къызэрагъэсэбэпрэ куэд мыщIа.* ЩIэм декIур лIыфIщ. (погов.) ЩIэм щыцтхъуи жьыр къащтэ. (погов.)2. молодой/ НыбжькIэ щIалэ ныбжьыщIэ, балигъыпIэм имыува.* ЩIэ зищIыжыну, псэлъыхъум напэ зэлъахэр еIуэт. Щ. А.3. свежий/ ЗэмыкIуэкIа.- Мы щIакхъуэр щIэ, хьэмэ дыгъуасэрей?II дно чего-л./ Кумбыгъэ гуэрым и лъащIэ, а лъащIэр къыщIиIыгъэу хуэщIа, иIэ.Пэгуным и щIэр щIэхуащ.ЩIэ щIэмытын несть числа кому-чему-л.* ЗауэлIхэм гъуэгуу якIуам щIэ щIэткъым. Къэб. п. и ант. -
19 щIэпщхьэпIэ
-
20 щIэрыпс
совершенно новый/ ЯщIа къудей, щIэ дыдэ.Вакъэ щIэрыпс. УнэлъащIэ щIэрыпс.
Страницы
- 1
- 2