-
41 буйлата
нареч.; см. буенча 1)-3)урам буйлата бару — идти́ вдоль реки́, идти́ бе́регом реки́
-
42 буйлый
послелог; разг.; см. буенча 1)авыл буйлый чабу — бежа́ть вдоль дере́вни
-
43 васыятьче
-
44 вәгъдә бирү
= вәгъдә кую1) дава́ть обеща́ние, обеща́ть; дава́ть, дать сло́во, обяза́тельствогомер буе аерылышмаска вәгъдә куйдылар — покляли́сь всю жизнь не разлуча́ться
2) догова́риваться/договори́ться, сгова́риваться/сговори́ться, угова́риваться/уговори́тьсяочрашырга вәгъдә бирү — догова́риваться о встре́че
вәгъдә буенча — согла́сно обеща́нию
вәгъдә бүләге — этногр. обою́дный пода́рок при помо́лвке
-
45 гадәт
сущ.1) привы́чка, обыкнове́ние, обы́чайүз гаебеңне башкаларга аудару гадәте — привы́чка сва́ливать свою́ вину́ на други́х
табын янында дәшмәү (сөйләшмәү) гадәте — обыкнове́ние храни́ть молча́ние за столо́м (за едо́й)
чир китәр, гадәт китмәс — (посл.) боле́знь пройдёт, а привы́чка оста́нется; привы́чка не ото́пок, с ноги́ не ски́нешь
иске гадәт ташланмас, яңа гадәт башланмас — (посл.) отвы́кнуть от ста́рой привы́чки тру́дно, ста́рые привы́чки живу́чи
яман чир тиз йога, яман гадәт тиз керә — (посл.) дурно́й приме́р зарази́телен (букв. дурна́я привы́чка, как и зара́зная боле́знь, бы́стро привива́ется)
2) привы́чка; мане́ра поведе́ния; пова́дки, накло́нностияман гадәтләр — дурны́е накло́нности
үз-үзеңне тоту гадәте — мане́ра вести́ себя́, мане́ра поведе́ния
кеше сүзен бүлү - начар гадәт — перебива́ть собесе́дника - дурна́я привы́чка
ерткыч хайваннар гадәте — пова́дки хи́щных звере́й
3) зама́шкибайлар гадәте — ба́рские зама́шки
4) обычно во мн. ч. гадәтләр обы́чаи, нра́вы; тради́циясм. тж. гореф-гадәтбашка халыкларның гадәтләре белән танышу — познако́миться с нра́вами (обы́чаями) други́х наро́дов
кунакчыллык гадәтләре — обы́чаи (пра́вила, зако́ны) гостеприи́мства
•- гадәт булып киткән
- гадәт итү
- гадәтенә каршы
- гадәткә әйләнү
- гадәттә булмаган
- гадәттә булмаганча
- гадәттән тыш -
46 геология
сущ.геоло́гия || геологи́ческийгеоло́гия буенча китаплар бастыру — публикова́ть кни́ги по геоло́гии
геоло́гия картасы — геологи́ческая ка́рта
геоло́гия институты — геологи́ческий институ́т
-
47 гореф
сущ.1) см. гореф-гадәтүзе белгән горефне куу — соблюда́ть свой обы́чай, приде́рживаться устано́вленного поря́дка
2) тради́циягореф буенча — по обы́чаю, по тради́ции
-
48 гореф-гадәт
сущ.1) обы́чай; обы́чаи, нра́вы, укла́д жи́знитатар халкының гореф-гадәтләрен өйрәнү — изуче́ние обы́чаев тата́рского наро́да
иске гореф-гадәт — стари́нные обы́чаи
гореф-гадәткә буйсыну — подчиня́ться обы́чаю, соблюда́ть обы́чай
2) поря́док; тради́циямонда урнашкан гореф-гадәт буенча — по устано́вленному здесь поря́дку; по зде́шней тради́ции
-
49 горизонталь
1. сущ.горизонта́льгоризонталь буенча — по горизонта́ли
2. прил.горизонталь үткәрү — провести́ горизонта́ль
горизонта́льный (положение поверхность и т. п.)горизонталь туры — мат. горизонта́льная пряма́я
горизонталь яссылык — мат. горизонта́льная пло́скость
3. нареч.горизонталь төбәү — тех. горизонта́льная наво́дка
горизонта́льногоризонталь яткан сабаклар — горизонта́льно сте́лющиеся сте́бли
горизонталь салган такталар — горизонта́льно уло́женные до́ски
-
50 дәгъва
сущ.1) прете́нзия, притяза́ние; реклама́ция книжн.дәгъва белән әйтү — говори́ть с прете́нзией
хаксыз дәгъва — необосно́ванное (незако́нное) притяза́ние
бурыч дәгъвасы — долгова́я прете́нзия
дәгъва белдерү — заяви́ть реклама́цию; предъяви́ть прете́нзию
дәгъва буенча түләү суммасы — рекламацио́нная су́мма
2) иск, жа́лоба || исково́йдәгъва хокукы — пра́во на иск
дәгъва белән алу — получи́ть по и́ску
дәгъва гаризасы — и́сковое заявле́ние
дәгъва срогы — и́сковая да́вность
3) тя́жба, спордәгъва озак дәвам итте — спор продолжа́лся до́лго
•- дәгъва кылу
- дәгъвага каршы дәгъва
- дәгъвада булу -
51 дәгъвалашу
взаимн.1) предъявля́ть/предъяви́ть иск; предъявля́ть/предъяви́ть прете́нзии ( друг к другу), име́ть взаи́мные прете́нзииэш буенча дәгъвалашу — име́ть взаи́мные прете́нзии по рабо́те
2) суди́ться, тяга́ться, оспа́ривать че́рез суд, вести́ тя́жбу (с кем-л.) || тя́жбамирас өчен дәгъвалашу — тя́жба о насле́дстве
• -
52 дәреслек
сущ.уче́бникмәктәп дәреслекләре — шко́льные уче́бники
дәреслек буенча хәзерләнү — гото́виться по уче́бнику
география дәреслекләре — уче́бники по геогра́фии
-
53 диагональ
I сущ.; мат.диагона́ль || диагона́льныйдиагональ буенча — по диагона́ли
II 1. сущ.диагональ сызык — диагона́льная ли́ния
диагона́ль (плотная ткань с рубчиками, идущими по косой линии)2. прил.диагона́льный, из диагона́лидиагональ костюм — диагона́левый костю́м
-
54 доклад
сущ.1) докла́ддоклад белән чыгу — вы́ступить с докла́дом
отчёт доклады — отчётный докла́д
доклад буенча фикер алышулар — пре́ния по докла́ду
2) докла́д ( устное или письменное сообщение о служебном деле) || докладно́йдоклад язуы (язмасы) — докладна́я запи́ска
•- доклад ясаучы -
55 дөресләү
перех.1) проверя́ть/прове́рить, уточня́ть/уточни́ть || прове́рка, уточне́ниефамилияне паспорт буенча дөресләү — прове́рить (уточни́ть) фами́лию по па́спорту
сәгатьне дөресләү — вы́верить часы́
поездлар йөреше расписаниесен дөресләү — уточни́ть расписа́ние движе́ния поездо́в
2) поправля́ть/попра́вить, выверя́ть/вы́верить || попра́вка, вы́веркасәгатьне дөресләү — вы́верить часы́
3) подтвержда́ть/подтверди́ть, свиде́тельствовать, засвиде́тельствовать, удостоверя́ть/удостове́рить || подтвержде́ние, удостовере́ние, засвиде́тельствованиешаһитларның сүзләрен дөресләү — подтверди́ть слова́ свиде́телей
фактларны дөресләү — засвиде́тельствовать фа́кты
4) счита́ть/счесть пра́вильным; признава́ть/призна́ть за и́стину (чьи-л. слова, мысли)•- дөресләп чыгу -
56 заказ
сущ.зака́ззаказ лар өстәле — стол зака́зов
- заказ бирүзаказ лар (алу) кабул итү — принима́ть зака́зы
- заказ бирүче
- заказ буенча -
57 закон
сущ.1) зако́н, законода́тельствозакон нар җыелмасы — свод зако́нов
закон нигезендә — на осно́ве зако́на
гамәлдәге закон — де́йствующее (существу́ющее) законода́тельство
хезмәт турындагы закон — законода́тельство о труде́
2) зако́н; ука́з, веле́ниекомандир боерыгы - закон — прика́з команди́ра - зако́н
аның сүзе миңа закон түгел — его́ сло́во мне не ука́з
3) зако́ндиалектика законы — зако́н диале́ктики
табигать законнары — зако́ны приро́ды
закон белән — зако́нно
закон белән билгеләнгән (куелган) — ука́зный
закон белән тыелган — запрещённый (зако́ном); нелега́льный
•- закон бозучы
- закон буенча
- закон итеп кабул ителгән
- закон итеп кабул итү
- закон тәртибе
- закон чыгару
- законнар чыгару
- закон чыгару органнары
- закон га каршы
- закон га каршы булу
- законга сыймау
- закон га туры китерү
- закон нан тыш
- закон нар белгече
- закон нар белеме••закон сату — права́ кача́ть, ля́сы точи́ть
-
58 запас
1. сущ.1) в разн. знач. запа́с (продуктов, хлеба, топлива, дров, боеприпасов и т. п.)кышлык запас — запа́с на́ зи́му
сүз(лек) запасы — слова́рный запа́с
сүз запасын арттыру — увели́чить слова́рный запа́с
2) запа́сы (только мн.) (угля, нефти, железной руды и т. п.)нефть запасы буенча беренче урынны тоту — занима́ть пе́рвое ме́сто по запа́сам не́фти
3) физ. заря́д2. прил.энергия запасы — заря́д эне́ргии
запа́сный, запасно́йзапас уенчы спорт. — запасно́й игро́к
запас ишек — запа́сный вы́ход
- запас калдырыпзапас юл ж.-д. — запа́сный путь
- запас җыю
- запас булдыру
- запас әзерләү
- запас ясау
- запас итеп
- запаска
- запас ка калдыру
- запас ка чыгару
- запас ка чыгу -
59 зарурат
сущ.; см. зарурият -
60 заявка
сущ.зая́вка; зака́ззая́вка буенча — по зая́вке; по зака́зу
машинага зая́вка җибәрдек — посла́ли зая́вку на маши́ну
См. также в других словарях:
буенча — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлап — Буенча (1 3) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлата — Буенча (1 3). Буеннан, яныннан, кырыеннан, янәшәдән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлатып — Буенча (1 3). Буеннан, яныннан, кырыеннан, янәшәдән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыйныф — I. Иҗтимагый җитештерүнең тарихи яктан билгеле бер системасында тоткан урыннары буенча, җитештерү чараларына мөнәсәбәтләре буенча, хезмәтне иҗтимагый оештырудагы рольләре буенча һәм иҗтимагый байлыкны алу ысулы һәм алар өлешенә тигән иҗтимагый… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тигезләү — (ТИГЕЗЛӘНҮ) (ТИГЕЗЛӘШҮ) – 1. Тигез итү. Чокырлы таулы яки чокыр чакырлы урынны тигез җиргә әверелдереп көрәү яки күмү 2. Бер туры сызык яки юнәлеш буенча салу, кую, төзү, ясау 3. Җеп, тасма кебек нәрсәләрне бөтен озынлыгы буенча бердәй юанлыкка,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
консультация — (КОНСУЛЬТАНТ) (КОНСУЛЬТАТИВ) – 1. Белгечнең нин. б. мәсьәлә буенча киңәше, күрсәтмәсе. Укытучының укучыларга предметны үзләштерүдә өстәмә ярдәме; шундый ярдәм күрсәтелә торган махсус занятие 2. Белгечләрнең нин. б. мәсьәлә буенча киңәшмәсе 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
библиография — 1. Китапларны һ. б. басмаларны берәр билгеләре буенча системага салып санап чыгылган фәнни язма. Билгеле бер авторның әсәрләре исемлеге һәм аның иҗаты тур. тәнкыйть әсәрләренең библиографик күрсәтмәләре; билгеле бер вакытта чыгарылган яки нин. б … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
галим — с. 1. Фән өлкәсендә югары белгечлекле булган. Мәгълүмәтле, укымышлы 2. Фән буенча белгеч, белеме рәсми танылган (дипломлы) кеше 3. Профессиясе буенча фән кешесе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җавап — 1. Бирелгән сорау буенча нәр. б. аңлату, раслау яки кире кагу тәртибендә әйтелгән сүз. Дәрестә куелган сорау яки бирем буенча укучының укытучы һәм класс алдында сөйләве 2. Үзеңнең барлыгыңны, кайда булуыңны һ. б. белдерү өчен аваз салу, эндәшү 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зур — с. 1. Күләме, микъдары буенча гадәтидән олы, артык; киресе – кечкенә. Сан ягыннан гадәтидән артык, күп. Ишле, күп кешесе булган 2. Көче, барышы яки тәэсире буенча гадәтидән артык, көчле. Киң колачлы, масштаблы зур көрәшләр. Тирән, нык нигезле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге